testowanie zgodności wyrobów z normami serii iso 19100 oraz

TESTOWANIE ZGODNOŒCI
WYROBÓW
Z NORMAMI SERII
ISO 19100 ORAZPRZESTRZENNEJ
OZNACZANIE ZNAKIEM Z PN
POLSKIE
TOWARZYSTWO
INFORMACJI
77
ROCZNIKI GEOMATYKI 2009 m TOM VII m ZESZYT 4(34)
TESTOWANIE ZGODNOŒCI WYROBÓW
Z NORMAMI SERII ISO 19100
ORAZ OZNACZANIE ZNAKIEM ZGODNOŒCI PN
TESTING OF PRODUCTS FOR CONFORMANCE
TO ISO 19100 SERIES STANDARDS AND LABELLING
WITH POLISH STANDARD CONFORMANCE MARK
Agnieszka Zwirowicz
Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie
S³owa kluczowe: normy serii ISO 19100, ocena zgodnoœci, informacja geograficzna, zestaw
testów abstrakcyjnych (ATS)
Keywords: ISO series 19100 standards, conformance testing, geographic information, abstract
tests suite (ATS)
Wstêp
Normy w dziedzinie informacji geograficznej okreœlaj¹ metody, narzêdzia i us³ugi, które
maj¹ zapewniæ definicjê, opis i zarz¹dzanie danymi. W normach podane s¹ te¿ sposoby
dostêpu do danych, ich przetwarzanie, przedstawienie i przenoszenie miêdzy ró¿nymi œrodowiskami, systemami i lokalizacjami. Za³o¿enia normalizacyjne dotycz¹ce informacji geograficznej nie bêd¹ ca³kowicie osi¹gniête w przypadku, gdy zarówno dane, jak i systemy nie
bêd¹ zgodne z normami serii 19100.
Wzrost zainteresowania normami serii ISO 19100, podejmowanie inicjatyw maj¹cych na
celu zastosowanie ich w tworzonych systemach i infrastrukturach oraz powo³ywanie siê na
te dokumenty normatywne sk³ania do refleksji nad stosowanymi w praktyce sposobami
wykorzystywania norm w formu³owanych modelach, procesach i us³ugach. Pomija siê tak¿e potrzebê sprawdzenia poprawnoœci i testowania zgodnoœci tworzonych rozwi¹zañ z normami.
Badanie zgodnoœci jest testowaniem produktów pod k¹tem wystêpowania okreœlonych
charakterystyk wymaganych przez dokumenty normatywne. Testowanie zgodnoœci ma na
celu ustalenie stopnia zgodnoœci wdro¿eñ i obejmuje sprawdzenie mo¿liwoœci implementacji
wzglêdem wymagañ zgodnoœci definiowanych w normach, jak i stwierdzenie mo¿liwoœci
wdro¿enia.
78
AGNIESZKA ZWIROWICZ
Ocena zgodnoœci z poszczególnymi normami w dziedzinie
informacji geograficznej, Norma ISO 19105 (ISO, 2005)
W kontekœcie norm serii ISO 19100 dana implementacja jest zgodna, je¿eli zastosowane
s¹ wymagania zgodnoœci, które podawane s¹ w klauzuli zgodnoœci w ka¿dej normie.
Przyk³ad klauzuli z normy PN-EN ISO 19113:2009:
2. ZgodnoϾ
Ka¿dy schemat aplikacyjny, który opatrzony jest klauzul¹ zgodnoœci z niniejsz¹ norm¹, musi
spe³niaæ wszystkie wymagania opisane w zestawie testów abstrakcyjnych w Aneksie A.
Klauzula ta definiuje wszystkie wymagania, które musz¹ byæ spe³nione, aby mo¿na by³o
stwierdziæ zgodnoœæ z dan¹ norm¹. Klauzula stanowi punkt wyjœcia do testowania zgodnoœci. Wszystkie wymagania dla klauzuli zgodnoœci podawane s¹ w za³¹czniku A.
Fragment za³¹cznika z normy PN-EN ISO 19113:2009:
Za³¹cznik A
(normatywny)
Zestaw testów abstrakcyjnych
A.1. Zestaw testów abstrakcyjnych
A.1.1. Wprowadzenie
Wszystkie przypadki testowe w tym za³¹czniku nale¿¹ do Typu Testu: Podstawowy.
A.1.2. Identyfikator przypadku testowego: Test sk³adnika
a) Przeznaczenie Testu: okreœlenie zgodnoœci przez zapewnienie, ¿e sk³adniki jakoœci
zosta³y u¿yte w opisie jakoœci.
b) Metoda Testu: sprawdziæ opis jakoœci i zweryfikowaæ elementy jakoœci danych (wraz
z elementami podrzêdnymi jakoœci danych oraz deskryptorami elementu podrzêdnego jakoœci danych) u¿yte dla zapewnienia iloœciowej informacji o jakoœci.
Sprawdziæ opis jakoœci i zweryfikowaæ przegl¹dowe elementy jakoœci danych u¿yte
dla zapewnienia nieiloœciowej informacji o jakoœci.
c) Odwo³anie: ISO 19113:2002, 5.1.
Norma 19105 (ISO, 2005) zawiera ramy, pojêcia i metodologiê testowania i kryteria,
które musz¹ byæ osi¹gniête, aby stwierdziæ mo¿na by³o zgodnoœæ z normami serii ISO 19100.
Dokument definiuje za³o¿enia zgodnoœci, pojêcie zgodnej implementacji, metodologiê testowania zgodnoœci, metody testów okreœlaj¹cych zgodnoœæ z normami w dziedzinie informacji
geograficznej, wskazówki dotycz¹ce definiowania klauzuli zgodnoœci. Ocena zgodnoœci dotyczy danych, jak i oprogramowañ, a tak¿e us³ug i specyfikacji.
Normalizacja metod testowania oraz kryteria zgodnoœci z normami w dziedzinie informacji geograficznej pozwala na weryfikacjê zgodnoœci z dokumentami normatywnymi.
TESTOWANIE ZGODNOŒCI WYROBÓW Z NORMAMI SERII ISO 19100 ORAZ OZNACZANIE ZNAKIEM Z PN
79
Etapy testowania obejmuj¹ definicjê zestawu testów abstrakcyjnych, definicjê metod testowania i procesy szacowania zgodnoœci przeprowadzane przez laboratoria testuj¹ce, które
sporz¹dzaj¹ raport testu zgodnoœci.
Wymagania zgodnoœci dzieli siê na obowi¹zkowe (powinny byæ uwzglêdniane), warunkowe (powinny byæ uwzglêdnione, je¿eli maj¹ zastosowanie warunki zdefiniowane w specyfikacji), opcjonalne (mog¹ byæ wybrane, gdy pasuj¹ do implementacji).
W celu oszacowania zgodnoœci implementacji powinna byæ podana informacja dotycz¹ca
opcji, które zosta³y zaimplementowane. Pozwala ona na przetestowanie zgodnoœci wzglêdem odnoœnych wymagañ i tylko wzglêdem nich, a dla laboratorium testuj¹cego pozwala na
orientacjê w analizowanej implementacji (Implementation Under Test, IUT) oraz na okreœlenie granic dziedziny testów. Taka informacja mo¿e byæ wygenerowana za pomoc¹ proformy
ICS (Implementation Conformance Statement).
Testy dzieli siê na testy podstawowe (zapocz¹tkowuj¹ proces oceny zgodnoœci) i testy
mo¿liwoœci (sprawdzenie, czy mo¿liwoœci IUT pokrywaj¹ siê z tymi zadeklarowanymi w
ICS). Podany w klauzuli zgodnoœci zestaw testów abstrakcyjnych wskazuje ewentualne
testy mo¿liwoœci, które powinny byæ u¿yte jako podstawowe.
Testy podstawowe mog¹ mieæ formê abstrakcyjnych lub wykonawczych. Wstêpnie
stwierdzaj¹, czy dana implementacja jest/nie jest zgodna z norm¹ i decyduj¹ o przeprowadzeniu testów mo¿liwoœci. Testy mo¿liwoœci oceniaj¹ spójnoœæ z wymogami zgodnoœci i stwierdzaj¹ przyczyny ewentualnych b³êdów.
Laboratorium testuj¹ce powinno otrzymaæ dodatkowe informacje zwi¹zane z IUT w
postaci dokumentu wed³ug proformy IXIT (Implementation Extra Information for Testing). W dokumencie powinny znaleŸæ siê informacje, które umo¿liwi¹ laboratorium przygotowanie odpowiednich testów wykonawczych (Executable Test Suite, ETS) i dokonanie
oceny ich wyników, a tak¿e odniesienie do innych ICS oraz analizê administracyjnych szczegó³ów. Dla ka¿dego procesu oceny zgodnoœci powinien byæ przygotowany IXIT. Etapy
oceny zgodnoœci przedstawione s¹ na rysunku 1.
Testowaniu zgodnoœci podlegaj¹ nastêpuj¹ce zagadnienia w obszarze informacji geograficznej:
m modele danych geograficznych i operatory, w tym schematy przestrzenne, czasowe,
regu³y schematów aplikacyjnych, przestrzenne operatory;
m zarz¹dzanie danymi geograficznymi, w tym katalogowanie, odniesienia przestrzenne
za pomoc¹ wspó³rzêdnych oraz identyfikatorów geograficznych, zasady jakoœci, procedury oceny jakoœci, metadane;
Przygotowania
do testowania
Przeprowadzenie
kampanii
testowania
Analiza
wyników
Sporz¹dzenie
raportu
testu zgodnoœci
Rys. 1. Diagram czynnoœci UML procesu oceny zgodnoœci
AGNIESZKA ZWIROWICZ
80
us³ugi;
profile i normy funkcjonalne.
W testowanie zgodnoœci mog¹ byæ zaanga¿owane ró¿ne instytucje, zarówno na poziomie
krajowym, jak i miêdzynarodowym (rys. 2). Wœród tych organizacji nale¿y wymieniæ m.in.
radê kontroluj¹c¹, jednostkê akredytuj¹c¹, laboratorium testuj¹ce i jednostkê certyfikuj¹c¹.
Rada kontroluj¹ca rozwi¹zuje ewentualne ró¿nice interpretacyjne, które mog¹ siê pojawiæ
przy zastosowaniu okreœlonego zestawu testów abstrakcyjnych. Jest ona niezale¿na od ISO/
TC 211 i wspomaga laboratoria testuj¹ce w interpretacji wymaganych technicznych aspektów w danym abstrakcyjnym zestawie testów. Jednostka akredytuj¹ca przeprowadza formalny proces, który zapewnia, ¿e laboratoria testuj¹ce s¹ kompetentne do przeprowadzania
odpowiednich typów testów. Tylko akredytowane laboratoria mog¹ przeprowadzaæ formalne testy zgodnoœci. Laboratorium testuj¹ce sporz¹dza raporty testów klientom, ale tak¿e na
proœbê klientów jednostce akredytuj¹cej. Jednostka certyfikuj¹ca ustala kryteria wydawania
certyfikatów na podstawie raportów sporz¹dzanych przez laboratoria.
m
m
Rys. 2. Diagram UML struktury jednostek zaanga¿owanych w testowanie zgodnoœci
zgodnie z ISO 19105 (ISO, 2005)
TESTOWANIE ZGODNOŒCI WYROBÓW Z NORMAMI SERII ISO 19100 ORAZ OZNACZANIE ZNAKIEM Z PN
81
Regulamin certyfikacji wyrobów na zgodnoœæ z PN,
Znak Zgodnoœci wyrobu z PN
Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) wyda³ zarz¹dzenie (Nr 44, 2008) dotycz¹ce certyfikacji wyrobów na zgodnoœæ z Polsk¹ Norm¹ (PN) i oznaczania Znakiem Zgodnoœci z
Polsk¹ Norm¹.
Ocena zgodnoœci wyrobów z wymaganiami odpowiedniej Polskiej Normy mo¿e byæ
wyra¿ona przez oznaczenie wyrobu Znakiem Zgodnoœci z Polsk¹ Norm¹. Znak Zgodnoœci
jest m.in. wizualn¹ prezentacj¹ deklaracji zgodnoœci, oznaczeniem, ¿e wyrób jest certyfikowany oraz informacj¹, ¿e wyrób i proces jego wytwarzania podlega nadzorowi niezale¿nemu
od producenta.
PKN okreœla PN w³aœciwe do przeprowadzenia certyfikacji wyrobów. Okreœlenie PN za
w³aœciw¹ mo¿e nast¹piæ z inicjatywy w³asnej PKN, na wniosek jednostki certyfikuj¹cej lub
na wniosek skierowany przez producenta lub importera do jednostki certyfikuj¹cej. W aktualnym wykazie PN okreœlonych jako w³aœciwe do przeprowadzania certyfikacji, nie wystêpuj¹ PN w dziedzinie informacji geograficznej. Wœród jednostek certyfikuj¹cych nie ma
takich, których zakres upowa¿nienia do certyfikacji obejmuje implementacje z dziedziny informacji geograficznej.
Komitet ISO do spraw szacowania zgodnoœci
(Committee on conformity assessment, ISO/CASCO)
Komitet do spraw szacowania zgodnoœci (ISO/CASCO) jest g³ówn¹ jednostk¹ ISO
do spraw zapewnienia, utrzymania i promowania norm, które maj¹ s³u¿yæ wdro¿eniu,
ocenie i formu³owaniu dobrych praktyk w szacowaniu zgodnoœci. Komitet podejmuje
liczne przedsiêwziêcia, takie jak np. poszukiwanie sposobów szacowania zgodnoœci z
normami, przygotowywanie dokumentów normatywnych dotycz¹cych praktyk testowania, inspekcji i certyfikowania produktów, procesów oraz us³ug, promowanie norm i
odpowiedniego ich u¿ywania, a tak¿e uznawanie krajowych i regionalnych systemów
szacowania zgodnoœci.
Wymogi stawiane produktom, us³ugom, systemom zarz¹dzania w procesie szacowania
zgodnoœci, jak i równie¿ same procesy szacowania opisane s¹ w normach i przewodnikach
ISO/IEC. Szacowanie zgodnoœci mo¿e polegaæ na testowaniu produktu/us³ugi pod k¹tem
dostosowania lub dzia³ania zgodnego z okreœlonymi wymaganiami, na inspekcji produktu lub
procesu w celu sprawdzenia warunków bezpieczeñstwa i zgodnoœci z przepisami, a tak¿e
wdra¿aniu systemów zarz¹dzania.
Oceny zgodnoœci mo¿e dokonaæ dostawca produktu, us³ugi lub implementacji przez deklaracjê zgodnoœci. Proces oceny mo¿e tak¿e przeprowadziæ u¿ytkownik lub niezale¿na
jednostka szacuj¹ca zgodnoœæ.
82
AGNIESZKA ZWIROWICZ
Program OGC testowania dostosowañ
(OGC Compliance Testing Program)
Wagê zagadnienia szacowania zgodnoœci dostrzeg³o Open Geospatial Consortium tworz¹c Program testowania dostosowañ (wczeœniej nazywa³ siê programem testowania zgodnoœci), który definiuje podejœcie, zasady i procedury wykorzystywane przez OGC w testowaniu implementacji na zgodnoœæ ze specyfikacjami implementacyjnymi. W przypadku potwierdzenia dostosowania do dokumentów OGC istnieje mo¿liwoœæ otrzymania odpowiedniego certyfikatu OGC.
Procedura testowania sk³ada siê z trzech etapów. Przebieg poszczególnych kroków mo¿e
siê ró¿niæ w zale¿noœci od u¿ytego zestawu testów. Po pierwsze kandydat musi pobraæ ze
strony OGC odpowiedni zestaw testów. Nastêpnie organizacja kandyduj¹ca testuje swój
produkt, a w przypadku pozytywnego wyniku wszystkich testów dostosowañ sama przygotowuje raport podsumowania testu, za³¹czaj¹c wykorzystany zestaw testów, wyniki testu
kopiê umowy i kopiê oprogramowania. Raport przesy³any jest do koordynatora, który po
analizie dokumentów dokonuje orzeczenia o dostosowaniu siê lub nie do specyfikacji OGC.
Po tym etapie wydawany jest certyfikat dostosowania. W przypadku negatywnej oceny
koordynatora wystosowywany jest list z opisem b³êdów i ewentualnie przyczynami ich powstania. Sam fakt stwierdzenia przez koordynatora dostosowania do specyfikacji nie upowa¿niania organizacji testuj¹cej swoje implementacje do umieszczania informacji o tej zgodnoœci. Staje siê to mo¿liwe dopiero po dokonaniu odpowiedniej op³aty (Trademark Licensing
Fee).
W przypadku pojawienia siê w¹tpliwoœci dotycz¹cych interpretacji specyfikacji implementacyjnych oraz potrzeby ich objaœnienia formowana jest specjalna grupa (Revision Working Group, RWG) spoœród cz³onków Komitetu Technicznego OGC.
Zakoñczenie
Fakt rosn¹cego zainteresowania normami serii ISO 19100 w Polsce, w krajowych instytucjach i s³u¿bach (w tym geodezyjno-kartograficznej) zwi¹zanych z informacj¹ geograficzn¹ ogromnie cieszy. Œwiadomoœæ mo¿liwoœci wykorzystania tej grupy dokumentów normatywnych w tworzonych koncepcjach i implementacjach jest niezmiernie wa¿na. Koniecznoœæ ich zastosowania wynika z potrzeby zapewnienia dostêpu do danych, ich przetwarzania, przedstawienia w ró¿nych œrodowiskach implementacyjnych i przenoszenia miêdzy ró¿nymi systemami i lokalizacjami.
Wa¿nym etapem w procesie powszechnego wykorzystania norm serii ISO 19100 staje
siê sprawdzenie (oszacowania) zgodnoœci implementacji z tymi dokumentami. W chwili obecnej
kwestia ta w odniesieniu do norm w dziedzinie informacji geograficznej nie jest w ¿aden
sposób uregulowana na poziomie poszczególnych instytucji i s³u¿b, a tak¿e Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Przyjmowana przez dostawców rozwi¹zañ konwencja powo³ywania
siê na normy w tworzonych specyfikacjach jest niewystarczaj¹ca i nie daje gwarancji faktycznego i w³aœciwego zastosowania koncepcji i rozwi¹zañ przedstawianych w tych dokumentach.
TESTOWANIE ZGODNOŒCI WYROBÓW Z NORMAMI SERII ISO 19100 ORAZ OZNACZANIE ZNAKIEM Z PN
83
Podstaw do wypracowania pewnych procedur dotycz¹cych szacowania zgodnoœci z
normami w dziedzinie informacji geograficznej dostarczaj¹ poszczególne normy, w tym najwa¿niejsza w tym zakresie ISO 19105 (ISO, 2005). W artykule przedstawiono pewne praktyczne, realizowane podejœcia (przez PKN, ISO/CASCO, OGC) do szacowania zgodnoœci z
dokumentami normatywnymi i specyfikacjami implementacyjnymi, które mog¹ s³u¿yæ pomoc¹ do ustalenia pewnych zasad i rozwi¹zañ organizacyjnych oraz przedmiotowych na
szczeblu krajowym w odniesieniu do norm serii ISO 19100.
Literatura
Open Geospatial Consortium, 2004: Compliance Testing Program, OGC Project Document 3-085r2.
PN-EN ISO 19105: 2005: Informacja geograficzna – Zgodnoœæ i szacowanie zgodnoœci.
PN-EN ISO 19113:2009: Informacja geograficzna – Podstawy opisu jakoœci.
Zarz¹dzenie nr 44 Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z dnia 1 grudnia 2008 r. w sprawie ustanowienia „Regulaminu certyfikacji wyrobów na zgodnoœæ z Polsk¹ Norm¹ i oznaczania wyrobu Znakiem
Zgodnoœci z Polsk¹ Norm¹”.
http://www.iso.org/iso/resources/conformity_assessment/objectives_and_structure_of_casco.htm
http://www.pkn.pl/?pid=znak_pn_wprowadzenie
Abstract
Building of Spatial Data Infrastructures requires using ISO 19100 series standards. There are many
doubts about practical approach to the subject in the proposed models, processes and services. No
attention is paid to the need of the conformance testing of applications to the ISO 19100 series
standards. The author analyzes the kinds of conformance tasting to ISO 19100 series standards, and
the concepts and methodology of compliance testing. Also, the practical approach realized by PKN,
ISO/CASO and OGC of compliance testing to standards and implementation specifications is presented in the paper, which can be helpful to establish some rules and organizational and subject solutions
of conformance testing to ISO standards at national level. Due to free and unspecified approach of
applications’ suppliers to the required conformance to ISO 19100 series standards, there is no
guarantee of real conformance of implementations to the ISO geographic information standards and
that is why there is the need to establish some procedures and abstract test suites to test conformance.
dr in¿. Agnieszka Zwirowicz
[email protected]