hormony a skóra

medical beauty
Zmiany skórne w zaburzeniach endokrynologicznych
Zaburzenia w gospodarce hormonalnej często manifestują się w postaci
zmian skórnych. Nadmierna suchość skóry lub przeciwnie – łojotok, trądzik
czy hiperpigmentacje mogą być objawami wskazującymi na problemy
endokrynologiczne. Warto bacznie obserwować skórę twarzy i ciała klientów,
by w porę doradzić konsultacje u specjalisty.
64
BEAUTY FORUM | 10/2013
Fot.: iStock©/Tijana, skynesher
HORMONY
A SKÓRA
medical beauty
z
miany skórne są powodowane przez hormony biorące udział
w różnych mechanizmach. Po
pierwsze, hormony mogą wpływać
bezpośrednio na pewne struktury
skóry. Po drugie, tzw. endokrynopatia wpływa na skórę w ramach
ogólnego działania na organizm. I po trzecie, zmiany
skórne występują także jako efekt leczenia zaburzeń
hormonalnych.
Gdy winna jest tarczyca
Nadczynność tarczycy – W nadczynności tarczycy
skóra jest ciepła, zaczerwieniona i nadmiernie wilgotna. Może występować świąd, bielactwo, rozległe
łysienie lub łysienie plackowate. Obserwowano również, głównie w chorobie Gravesa-Basedowa, rozległe
przebarwienia. Czasami obserwuje się tzw. paznokcie
Plummera, w których dochodzi do oddzielenia się dystalnego brzegu płytki paznokciowej od łożyska paznokcia. Charakterystyczne dla nadczynności tarczycy są również płaskie nacieki guzowate na wyprostnej
powierzchni podudzi. Guzy są dość twarde, sinobrunatne lub nieznacznie różniące się zabarwieniem od
skóry zdrowej. Mają nierówną powierzchnię, jakby
złożoną z mniejszych wykwitów guzowatych, są niebolesne i wzrastają bardzo powoli.
Niedoczynność tarczycy – W przebiegu niedoczynności tarczycy występuje tzw. obrzęk śluzowaty uogólniony. Skóra ma barwę woskowożółtą. Jest sucha, szorstka, blada, występuje ciastowaty obrzęk, w którym
ucisk palcem nie pozostawia zagłębienia. Naskórek
często złuszcza się łupieżowato. Wydzielanie potu
i łoju jest obniżone. Nasilenie zmian występuje głównie na twarzy, karku i szyi oraz rękach. Występuje
objaw „brudnych łokci”. Twarz staje się maskowata
wskutek obrzęku nosa, warg i powiek. Może też dojść
do utraty bocznej 1/3 brwi. Zmiany zachodzą również
w paznokciach. Stają się one matowe, rozwłóknione i łatwo się kruszą. Także włosy są suche, łamliwe,
pozbawione połysku i często występuje znaczne wyłysienie. W niedoczynności tarczycy może również
dojść do nagromadzenia karotenu w warstwie rogowej, co objawia się zażółceniem dłoni i stóp. Częstym
objawem jest także, w związku z uszkodzeniem drobnych naczyń krwionośnych, marmurkowatość skóry.
Czasami dochodzi do plamicy.
Możemy mieć również do czynienia z obrzękiem śluzowatym ogniskowym, który występuje w postaci wy-
Szorstka, blada i łuszcząca się skóra, łamliwe włosy
i paznokcie mogą świadczyć o zaburzeniach pracy tarczycy.
niosłych tworów guzowatych lub płaskowyniosłych
nacieków.
Nadnercza pod lupą
Nadczynność nadnerczy – Najczęstszym zaburzeniem
nadczynności nadnerczy jest zespół Cushinga, związany m.in. z nadmiernym wydzielaniem kortyzolu.
U chorych dochodzi do charakterystycznego odkładania się tłuszczu w obrębie tułowia i twarzy (twarz
księżycowata), przy stosunkowo szczupłych kończynach. Na skórze brzucha, a czasem również na ramionach, sutkach i udach, pojawiają się szerokie czerwonofioletowe rozstępy. Obserwuje się również suchość
skóry i liczne zmiany naczyniowe. Charakterystyczny
jest także tzw. byczy kark. Skóra na twarzy jest sinoczerwona, szczególnie w obrębie policzków. U osób
z hiperkortyzolemią istnieje też większa skłonność do
zachorowań na grzybicę i łupież pstry.
W nadczynności nadnerczy mogą wystąpić:
trądzik posteroidowy,
objawy hirsutyzmu u kobiet, czyli nadmierne owłosienie wargi górnej, bródki i typ męski owłosienia
łonowego,
skłonność do wypadania włosów i łysienie.
Trądzik, hirsutyzm i tzw. androgenne łysienie jest
związane z nadmiernym wydzielaniem androgenów.
U niektórych pacjentów występuje również hiperpigmentacja, która jest zwykle związana z podwyższeniem ACTH. ACTH, czyli adrenokortykotropina, jest
BEAUTY FORUM | 10/2013
65
medical beauty
WARTO WIEDZIEĆ
Do cukrzycy dochodzi na skutek
zmniejszonego wydzielania insuliny lub
upośledzenia odpowiedzi na ten hormon.
Prowadzi to do hiperglikemii, czyli nadmiaru
cukru we krwi i związanych z tym licznych
zaburzeń metabolicznych. Długo trwająca
hiperglikemia prowadzi do nieenzymatycznej
glikozylacji białek. W jej wyniku białka
zmieniają swoje właściwości (starzeją się).
Stają się bardziej stabilne, słabiej
rozpuszczalne, bardziej oporne na działanie
temperatury i enzymatyczne trawienie.
To prowadzi do zaburzeń krążenia
obwodowego, zwyrodnienia włókien
kolagenowych i elastycznych, uszkodzenia
nerwów obwodowych oraz upośledzenia
mechanizmów odpornościowych oraz
do rozwoju licznych chorób skóry.
hormonem wydzielanym przez przysadkę – czasami
jego zwiększone wydzielanie jest przyczyną nadczynności nadnerczy i tym samym zwiększonego wydzielania kortyzolu i innych steroidów nadnerczowych.
Niedoczynność nadnerczy – Przewlekła niedoczynność
nadnerczy, zwana chorobą Addisona, charakteryzuje
się licznymi objawami. Jeżeli chodzi o zmiany skórne to
typowym i jednym z najwcześniejszych objawów jest
hiperpigmentacja, będąca następstwem zwiększonego
odkładania się melaniny w obrębie skóry. Brązowe przebarwienia obserwuje się u 94 proc. pacjentów. Są one
szczególnie intensywne w okolicach narażonych na działanie promieni słonecznych, np. wokół warg, ale także
w obrębie dłoni i stóp (szczególnie wzdłuż linii papilarnych), w okolicy pach, odbytu i brodawek sutkowych.
Obserwuje się również ściemnienie znamion barwnikowych, błon śluzowych, blizn i włosów. Czasem stwierdza się podłużne pasma przebarwień w obrębie paznokci.
zmniejszenie wydzielania potu, co prowadzi do suchości skory. Świąd skóry należy do częstych, niekiedy bardzo wczesnych objawów w przebiegu choroby.
Świąd ograniczony do różnych okolic ciała występuje
znacznie częściej niż świąd uogólniony, który pojawia
się głównie u ludzi starszych. U chorych na cukrzycę
częściej występuje wyprysk, choroby ropne, grzybice,
jak również zmiany zapalne w okolicy narządów moczowo-płciowych. U osób z cukrzycą, zwłaszcza niewyrównaną, może wystąpić nadmierna suchość błon
śluzowych jamy ustnej, wzmożone pragnienie i niekiedy „słodki smak”. Zmysł powonienia jest często
upośledzony. Błony śluzowe mogą być suche, błyszczące, zabarwione na kolor czerwonopurpurowy. Język
jest duży, ciemnoczerwony, suchy, popękany, z odciskami zębów na brzegach, a w kątach ust mogą utrzymywać się uporczywe zajady. Zęby są bardzo często
zaatakowane próchnicą. U chorych na cukrzycę może występować charakterystyczne żółtawozłociste lub
kanarkowe przebarwienie skóry, głównie na dłoniach,
podeszwach oraz na nosie i uszach.
Zmiany chorobowe występujące w cukrzycy, w których
rozwoju ma znaczenie uszkodzenie układu naczyniowego – U młodych osób z niewyrównaną cukrzycą może wystąpić tzw. rumieniec cukrzycowy, zlokalizowany na twarzy, dłoniach i podeszwach. Innym objawem
występującym niekiedy w cukrzycy, związanym częściowo z patologią naczyń, jest tworzenie się różnej
wielkości pęcherzy. Po ich przerwaniu wytwarzają się
bardzo wolno gojące się nadżerki. Pęcherze występują
najczęściej na kończynach dolnych u starszych osób.
Zmiany chorobowe często występujące w cukrzycy
– U chorych na cukrzycę może wystąpić nadmierne
owłosienie wokół pępka, na plecach – zwłaszcza powyżej łopatek, a u kobiet na brodzie. Zmiany te mogą
na wiele lat wyprzedzać ujawnienie się cukrzycy. Inną
dolegliwością występującą u chorych na cukrzycę jest
66
BEAUTY FORUM | 10/2013
Fot.: zasoby internetu
Diagnoza: cukrzyca
Gdy patologiczne zmiany dotyczą drobnych naczyń, może
dojść do wytworzenia się na podudziach po stronie wyprostnej brunatnych plam, będących zejściem wynaczynień krwi
w obrębie skóry i odkładania się jej barwnika. Zmiany te noszą skróconą nazwę PPP.
Do najczęściej spotykanych zmian skórnych
w przebiegu zaburzeń hormonalnych należą:
zmiany barwnikowe,
hirsutyzm,
obrzęk śluzowaty,
trądzik,
zmiany skórne w przebiegu cukrzycy.
Inną chorobą skóry, która może towarzyszyć cukrzycy,
jest obumieranie tłuszczowate. Polega ono na występowaniu dobrze odgraniczonych ognisk o żółtawym odcieniu,
z zanikiem w części środkowej, umiejscowionych najczęściej na wyprostnych częściach podudzi. Zmiany te są tak
charakterystyczne, że mogą naprowadzić na rozpoznanie
niewykrytej cukrzycy, którą często wyprzedzają na wiele
miesięcy lub lat. Z kolei postać rozsiana tzw. ziarniniaka
obrączkowatego aż w jednej trzeciej współistnieje z jawną lub utajoną cukrzycą. Są to twarde, nieco wyniosłe wykwity o gładkiej powierzchni, koloru skóry, które często
układają się obrączkowato. Zmiany naczyniowe w cukrzycy mogą doprowadzić do plamicy, martwiczego zapalenia
tętnic, jak również do zgorzeli cukrzycowej i owrzodzeń
troficznych. Czasami u chorych na cukrzycę dochodzi do
zespołu sztywnych rąk. Jest to zespół rzekomotwardzinowy, w którym dochodzi do pogrubienia i stwardnienia skóry grzbietów rąk, zwłaszcza palców, oraz zesztywnienia
i ograniczenia ruchomości w stawach rąk. Chorzy nie mogą wyprostować palców, a złożone dłonie przybierają charakterystyczny modlitewny układ. Innym rzadkim objawem długo trwającej niewyrównanej cukrzycy jest obrzęk
stwardniały skóry. Są to stwardnienia najczęściej umiejscowione na karku, ramionach, twarzy i tułowiu, rzadziej
w innych okolicach. Obrzęk stwardniały jest późnym objawem cukrzycy, występuje zazwyczaj u osób otyłych,
z cukrzycą insulinozależną i oporną na leczenie.
DR N. MED. KAMILA PADLEWSKA
Specjalista dermatolog. Wieloletni pracownik Kliniki
Dermatologicznej Uniwersytetu Medycznego w Warszawie. Obecnie profesor Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie, kierownik studiów
podyplomowych spa i wellness.