docEwolucja stawonogów - Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony
download 
Reklamacja Transkrypt
Ewolucja stawonogów - Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony
Dziesięcionogi (Decapoda) są jednym z najbardziej zróżnicowanych rzędów skorupiaków. Nazwa „dziesięcionogi” pochodzi od pięciu par odnóży krocznych, czasem przystosowanych do pływania. Z przodu tułowia znajdują się jeszcze trzy pary odnóży, tzw. szczękonóża, których zadaniem jest chwytanie pokarmu. Dzielą się na długoodwłokowe (raki, krewetki, homary), krótkoodwłokowe (kraby właściwe) i miękkoodwłokowe (pustelniki). Pierwsze dziesięcionogi znane są od późnego dewonu. Były one już wtedy bardzo ewolucyjnie zaawansowane. Żyły w płytkich środowiskach przybrzeżnych, należały do długoodwłokowych (Macrura), przypominały homary. Prawdopodobnie Anomura – kraby pustelniki wyodrębniły się w triasie. Najpóźniej, bo na wczesną jurę przypada powstanie krabów właściwych (Brachyura). Organizatorzy: Muzeum Przyrodnicze Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie Stomatopoda fot. Andrzej Palaczyk przy współpracy: Wydziału II Nauk Biologicznych PAN w Warszawie Chasmocarcinus cylindricus Ewolucja stawonogów (Arthropoda) cz. 1 – początek ewolucji Komitetu Zoologii PAN w Warszawie fot. Andrzej Palaczyk oraz: Arboretum i Zakładu Fizjografii w Bolestraszycach Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie Dardanus megistos Muzeum Geologiczne Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie fot. Andrzej Palaczyk Instytucje finansujące: Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie Wydział II Nauk Biologicznych PAN w Warszawie Birgus latro fot. Andrzej Palaczyk Arboretum i Zakład Fizjografii w Bolestraszycach Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie Carpilius convexus fot. Andrzej Palaczyk Kraby są najliczniejszą (ok. 6780 gatunków) grupą dziesięcionogów, u której pierwsza para odnóży krocznych przekształciła się w szczypce. Wielkość ich ciała jest bardzo zróżnicowana, o rozpiętości odnóży od kilku milimetrów do prawie 4 m. Są wszystkożerne. Do krabów zalicza się około 70 rodzin, co stanowi połowę liczby rodzin wszystkich dziesięcionogów. Większość gatunków krabów żyje w ciepłych morzach, nieliczne zasiedliły wody słodkie i zimne morza, natomiast w tropikach wiele gatunków żyje w wilgotnych środowiskach lądowych, wracając do morza tylko na okres rozrodu. Drotops megalomanicus fot. Andrzej Palaczyk Kontakt: Muzeum Przyrodnicze ISiEZ PAN Kraków tel. 12 422 59 59 e-mail: [email protected] www.wystawyprzyrodnicze.pl Bolestraszyce tel./fax 16 671 64 25 e-mail: [email protected] Gołuchów tel. 62 761 50 45, 62 761 50 46 e-mail: [email protected] Miejsca i terminy wystaw: Muzeum Geologiczne AGH Kraków: styczeń – kwiecień 2011 r. Arboretum i Zakład Fizjografii Bolestraszyce: maj – wrzesień 2011 r. Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie: październik 2011 r. – marzec 2012 r. Stawonogi (Arthropoda) są najliczniejszym typem zwierząt na świecie. Dotychczas opisano ok. 1 500 000 gatunków lecz ich liczbę ocenia się na 10–15 000 000 gatunków. Kambryjska eksplozja życia Koniec prekambru (ok. 542 mln lat temu) zaznaczył się ogromnym wymieraniem fauny ediakarskiej, z której jedynie nieliczne gatunki przetrwały wzrost tlenu w atmosferze Ziemi. Początek kambru, nowej ery w historii Ziemi wyznaczają prymitywne gąbki Archeocjaty, które stały się budowniczymi pierwszych raf. Wzrost tlenu do 20% spowodował, że około 20 mln lat po wielkim wymieraniu prekambryjskim nastąpiła prawdziwa eksplozja nowego życia. Pojawiają się wówczas wszystkie znane typy współczesnych zwierząt. Ówczesna, gwałtowna radiacja dała równocześnie szereg zwierząt o nieprawdopodobnym wyglądzie, których skamieniałości często nie potrafimy zaliczyć do żadnego znanego typu zwierząt. Nie wytrzymały one jednak konkurencji i wymarły bezpotomnie. Anomalocaris canadensis – największy kambryjski drapieżnik osiągający do 2 m długości. Jego przynależność systematyczna przysporzyła badaczom wielu problemów. Obecnie uważa się go za prymitywnego stawonoga. Ze stanowisk z Kanady, Chin i Polski opisano 4 gatunki z wczesnego kambru. Yohoia tenuis Sanctacaris Sidneyia Baltoeurypterus tetragonophthalmus Marella splendens Canadaspis Anomalocaris Leanchoilia ryc. Ł. Juszkiewicz Opabinia regalis – niewielki drapieżnik osiągający ok. 7 cm długości, posiadał segmentowane ciało otoczone zewnętrznymi skrzelami oraz charakterystyczną głowę z pięcioma oczami i aparatem gębowym z długą, zaopatrzoną w haki „trąbą” służącą do chwytania ofiar. Odciski tego zwierzęcia znaleziono w kambryjskich skałach w Burgess w Kanadzie. Uważa się, że Opabinia jest spokrewniony z Anomalocaris i wraz z Kerygmachela reprezentują najstarszą gałąź ewolucyjną stawonogów. Habelia Actaeus Odaraia Opabinia ryc. Ł. Juszkiewicz Alalcomenaeus Rys. D. Filimonow Trylobity są najstarszymi przedstawicielami typowych stawonogów (Arthropoda). Pojawiły się w dolnym kambrze i w bardzo krótkim czasie stały się dominującym elementem kambryjskich wód. Okres ich największej świetności przypadał właśnie na kambr i ordowik, spotykane są jednak w skałach datowanych na całą erę paleozoiczną. Były pierwszymi zwierzętami z dobrze wykształconymi oczami. Osiągały wielkość od 1 mm do 70 cm. Pochodząca z łaciny nazwa Trilobites znaczy „trójpłatowce” i odnosi się do podziału ich ciała w kierunku poprzecznym na trzy części: środkową (aksis) i dwa płaty boczne (pleury). Ich ciało po stronie grzbietowej było pokryte grubym pancerzem. Większość gatunków pełzała po dnie płytkich mórz. Formy ryjące w dnie i unoszące się swobodnie były rzadkie. Trylobity stanowiły podstawowy składnik pokarmu wielu paleozoicznych drapieżników. Odontochile spirifera Pasternakevia podolica Można je znaleźć we wszystkich możliwych do życia środowiskach począwszy od największych głębin morskich poprzez gorące źródła, pustynie aż po najwyższe szczyty górskie. Większość gatunków żyje wolno, ale znane są liczne gatunki prowadzące osiadły tryb życia lub żyjące wewnątrz tkanek roślinnych i zwierzęcych jako pasożyty. Sama nazwa pochodzi od członowanych odnóży połączonych ruchomym stawem. Ciało stawonogów jest okryte zewnętrznym, chitynowym szkieletem, który często jest wzmocniony mineralnymi lub białkowymi dodatkami. Często gruby szkielet jest prawdziwym pancerzem z licznymi kolczastymi lub guzkowatymi wyrostkami chroniącymi miękkie ciało. Wzrost osobniczy następuje tylko w krótkich okresach kiedy pancerz jest zrzucany (wylinka). Rozwój jest złożony i zawsze występuje stadium larwalne (przeobrażenie niezupełne), natomiast w wielu grupach stawonogów występuje dodatkowe stadium poczwarki (przeobrażenie zupełne). Ze względu na masowość występowania mają ogromny wpływ na środowisko przyrodnicze. Mogą odgrywać bardzo pozytywną rolę jako np. zapylacze roślin, organizmy wspomagające rozkład materii lub atakujące szkodniki upraw. Jednak gatunki prowadzące pasożytniczy tryb życia lub roznoszące szkodliwe grzyby, bakterie czy wirusy groźnych chorób są często uciążliwymi sąsiadami człowieka. fot. Andrzej Palaczyk Psychopyge elegans fot. Andrzej Palaczyk Cyphaspis sp. fot. Andrzej Palaczyk Stawonogi (Arthropoda) są najliczniejszym typem zwierząt na świecie. Dotychczas opisano ok. 1 500 000 gatunków lecz ich liczbę ocenia się na 10–15 000 000 gatunków. Kambryjska eksplozja życia Koniec prekambru (ok. 542 mln lat temu) zaznaczył się ogromnym wymieraniem fauny ediakarskiej, z której jedynie nieliczne gatunki przetrwały wzrost tlenu w atmosferze Ziemi. Początek kambru, nowej ery w historii Ziemi wyznaczają prymitywne gąbki Archeocjaty, które stały się budowniczymi pierwszych raf. Wzrost tlenu do 20% spowodował, że około 20 mln lat po wielkim wymieraniu prekambryjskim nastąpiła prawdziwa eksplozja nowego życia. Pojawiają się wówczas wszystkie znane typy współczesnych zwierząt. Ówczesna, gwałtowna radiacja dała równocześnie szereg zwierząt o nieprawdopodobnym wyglądzie, których skamieniałości często nie potrafimy zaliczyć do żadnego znanego typu zwierząt. Nie wytrzymały one jednak konkurencji i wymarły bezpotomnie. Anomalocaris canadensis – największy kambryjski drapieżnik osiągający do 2 m długości. Jego przynależność systematyczna przysporzyła badaczom wielu problemów. Obecnie uważa się go za prymitywnego stawonoga. Ze stanowisk z Kanady, Chin i Polski opisano 4 gatunki z wczesnego kambru. Yohoia tenuis Sanctacaris Sidneyia Baltoeurypterus tetragonophthalmus Marella splendens Canadaspis Anomalocaris Leanchoilia ryc. Ł. Juszkiewicz Opabinia regalis – niewielki drapieżnik osiągający ok. 7 cm długości, posiadał segmentowane ciało otoczone zewnętrznymi skrzelami oraz charakterystyczną głowę z pięcioma oczami i aparatem gębowym z długą, zaopatrzoną w haki „trąbą” służącą do chwytania ofiar. Odciski tego zwierzęcia znaleziono w kambryjskich skałach w Burgess w Kanadzie. Uważa się, że Opabinia jest spokrewniony z Anomalocaris i wraz z Kerygmachela reprezentują najstarszą gałąź ewolucyjną stawonogów. Habelia Actaeus Odaraia Opabinia ryc. Ł. Juszkiewicz Alalcomenaeus Rys. D. Filimonow Trylobity są najstarszymi przedstawicielami typowych stawonogów (Arthropoda). Pojawiły się w dolnym kambrze i w bardzo krótkim czasie stały się dominującym elementem kambryjskich wód. Okres ich największej świetności przypadał właśnie na kambr i ordowik, spotykane są jednak w skałach datowanych na całą erę paleozoiczną. Były pierwszymi zwierzętami z dobrze wykształconymi oczami. Osiągały wielkość od 1 mm do 70 cm. Pochodząca z łaciny nazwa Trilobites znaczy „trójpłatowce” i odnosi się do podziału ich ciała w kierunku poprzecznym na trzy części: środkową (aksis) i dwa płaty boczne (pleury). Ich ciało po stronie grzbietowej było pokryte grubym pancerzem. Większość gatunków pełzała po dnie płytkich mórz. Formy ryjące w dnie i unoszące się swobodnie były rzadkie. Trylobity stanowiły podstawowy składnik pokarmu wielu paleozoicznych drapieżników. Odontochile spirifera Pasternakevia podolica Można je znaleźć we wszystkich możliwych do życia środowiskach począwszy od największych głębin morskich poprzez gorące źródła, pustynie aż po najwyższe szczyty górskie. Większość gatunków żyje wolno, ale znane są liczne gatunki prowadzące osiadły tryb życia lub żyjące wewnątrz tkanek roślinnych i zwierzęcych jako pasożyty. Sama nazwa pochodzi od członowanych odnóży połączonych ruchomym stawem. Ciało stawonogów jest okryte zewnętrznym, chitynowym szkieletem, który często jest wzmocniony mineralnymi lub białkowymi dodatkami. Często gruby szkielet jest prawdziwym pancerzem z licznymi kolczastymi lub guzkowatymi wyrostkami chroniącymi miękkie ciało. Wzrost osobniczy następuje tylko w krótkich okresach kiedy pancerz jest zrzucany (wylinka). Rozwój jest złożony i zawsze występuje stadium larwalne (przeobrażenie niezupełne), natomiast w wielu grupach stawonogów występuje dodatkowe stadium poczwarki (przeobrażenie zupełne). Ze względu na masowość występowania mają ogromny wpływ na środowisko przyrodnicze. Mogą odgrywać bardzo pozytywną rolę jako np. zapylacze roślin, organizmy wspomagające rozkład materii lub atakujące szkodniki upraw. Jednak gatunki prowadzące pasożytniczy tryb życia lub roznoszące szkodliwe grzyby, bakterie czy wirusy groźnych chorób są często uciążliwymi sąsiadami człowieka. fot. Andrzej Palaczyk Psychopyge elegans fot. Andrzej Palaczyk Cyphaspis sp. fot. Andrzej Palaczyk Stawonogi (Arthropoda) są najliczniejszym typem zwierząt na świecie. Dotychczas opisano ok. 1 500 000 gatunków lecz ich liczbę ocenia się na 10–15 000 000 gatunków. Kambryjska eksplozja życia Koniec prekambru (ok. 542 mln lat temu) zaznaczył się ogromnym wymieraniem fauny ediakarskiej, z której jedynie nieliczne gatunki przetrwały wzrost tlenu w atmosferze Ziemi. Początek kambru, nowej ery w historii Ziemi wyznaczają prymitywne gąbki Archeocjaty, które stały się budowniczymi pierwszych raf. Wzrost tlenu do 20% spowodował, że około 20 mln lat po wielkim wymieraniu prekambryjskim nastąpiła prawdziwa eksplozja nowego życia. Pojawiają się wówczas wszystkie znane typy współczesnych zwierząt. Ówczesna, gwałtowna radiacja dała równocześnie szereg zwierząt o nieprawdopodobnym wyglądzie, których skamieniałości często nie potrafimy zaliczyć do żadnego znanego typu zwierząt. Nie wytrzymały one jednak konkurencji i wymarły bezpotomnie. Anomalocaris canadensis – największy kambryjski drapieżnik osiągający do 2 m długości. Jego przynależność systematyczna przysporzyła badaczom wielu problemów. Obecnie uważa się go za prymitywnego stawonoga. Ze stanowisk z Kanady, Chin i Polski opisano 4 gatunki z wczesnego kambru. Yohoia tenuis Sanctacaris Sidneyia Baltoeurypterus tetragonophthalmus Marella splendens Canadaspis Anomalocaris Leanchoilia ryc. Ł. Juszkiewicz Opabinia regalis – niewielki drapieżnik osiągający ok. 7 cm długości, posiadał segmentowane ciało otoczone zewnętrznymi skrzelami oraz charakterystyczną głowę z pięcioma oczami i aparatem gębowym z długą, zaopatrzoną w haki „trąbą” służącą do chwytania ofiar. Odciski tego zwierzęcia znaleziono w kambryjskich skałach w Burgess w Kanadzie. Uważa się, że Opabinia jest spokrewniony z Anomalocaris i wraz z Kerygmachela reprezentują najstarszą gałąź ewolucyjną stawonogów. Habelia Actaeus Odaraia Opabinia ryc. Ł. Juszkiewicz Alalcomenaeus Rys. D. Filimonow Trylobity są najstarszymi przedstawicielami typowych stawonogów (Arthropoda). Pojawiły się w dolnym kambrze i w bardzo krótkim czasie stały się dominującym elementem kambryjskich wód. Okres ich największej świetności przypadał właśnie na kambr i ordowik, spotykane są jednak w skałach datowanych na całą erę paleozoiczną. Były pierwszymi zwierzętami z dobrze wykształconymi oczami. Osiągały wielkość od 1 mm do 70 cm. Pochodząca z łaciny nazwa Trilobites znaczy „trójpłatowce” i odnosi się do podziału ich ciała w kierunku poprzecznym na trzy części: środkową (aksis) i dwa płaty boczne (pleury). Ich ciało po stronie grzbietowej było pokryte grubym pancerzem. Większość gatunków pełzała po dnie płytkich mórz. Formy ryjące w dnie i unoszące się swobodnie były rzadkie. Trylobity stanowiły podstawowy składnik pokarmu wielu paleozoicznych drapieżników. Odontochile spirifera Pasternakevia podolica Można je znaleźć we wszystkich możliwych do życia środowiskach począwszy od największych głębin morskich poprzez gorące źródła, pustynie aż po najwyższe szczyty górskie. Większość gatunków żyje wolno, ale znane są liczne gatunki prowadzące osiadły tryb życia lub żyjące wewnątrz tkanek roślinnych i zwierzęcych jako pasożyty. Sama nazwa pochodzi od członowanych odnóży połączonych ruchomym stawem. Ciało stawonogów jest okryte zewnętrznym, chitynowym szkieletem, który często jest wzmocniony mineralnymi lub białkowymi dodatkami. Często gruby szkielet jest prawdziwym pancerzem z licznymi kolczastymi lub guzkowatymi wyrostkami chroniącymi miękkie ciało. Wzrost osobniczy następuje tylko w krótkich okresach kiedy pancerz jest zrzucany (wylinka). Rozwój jest złożony i zawsze występuje stadium larwalne (przeobrażenie niezupełne), natomiast w wielu grupach stawonogów występuje dodatkowe stadium poczwarki (przeobrażenie zupełne). Ze względu na masowość występowania mają ogromny wpływ na środowisko przyrodnicze. Mogą odgrywać bardzo pozytywną rolę jako np. zapylacze roślin, organizmy wspomagające rozkład materii lub atakujące szkodniki upraw. Jednak gatunki prowadzące pasożytniczy tryb życia lub roznoszące szkodliwe grzyby, bakterie czy wirusy groźnych chorób są często uciążliwymi sąsiadami człowieka. fot. Andrzej Palaczyk Psychopyge elegans fot. Andrzej Palaczyk Cyphaspis sp. fot. Andrzej Palaczyk Stawonogi (Arthropoda) są najliczniejszym typem zwierząt na świecie. Dotychczas opisano ok. 1 500 000 gatunków lecz ich liczbę ocenia się na 10–15 000 000 gatunków. Kambryjska eksplozja życia Koniec prekambru (ok. 542 mln lat temu) zaznaczył się ogromnym wymieraniem fauny ediakarskiej, z której jedynie nieliczne gatunki przetrwały wzrost tlenu w atmosferze Ziemi. Początek kambru, nowej ery w historii Ziemi wyznaczają prymitywne gąbki Archeocjaty, które stały się budowniczymi pierwszych raf. Wzrost tlenu do 20% spowodował, że około 20 mln lat po wielkim wymieraniu prekambryjskim nastąpiła prawdziwa eksplozja nowego życia. Pojawiają się wówczas wszystkie znane typy współczesnych zwierząt. Ówczesna, gwałtowna radiacja dała równocześnie szereg zwierząt o nieprawdopodobnym wyglądzie, których skamieniałości często nie potrafimy zaliczyć do żadnego znanego typu zwierząt. Nie wytrzymały one jednak konkurencji i wymarły bezpotomnie. Anomalocaris canadensis – największy kambryjski drapieżnik osiągający do 2 m długości. Jego przynależność systematyczna przysporzyła badaczom wielu problemów. Obecnie uważa się go za prymitywnego stawonoga. Ze stanowisk z Kanady, Chin i Polski opisano 4 gatunki z wczesnego kambru. Yohoia tenuis Sanctacaris Sidneyia Baltoeurypterus tetragonophthalmus Marella splendens Canadaspis Anomalocaris Leanchoilia ryc. Ł. Juszkiewicz Opabinia regalis – niewielki drapieżnik osiągający ok. 7 cm długości, posiadał segmentowane ciało otoczone zewnętrznymi skrzelami oraz charakterystyczną głowę z pięcioma oczami i aparatem gębowym z długą, zaopatrzoną w haki „trąbą” służącą do chwytania ofiar. Odciski tego zwierzęcia znaleziono w kambryjskich skałach w Burgess w Kanadzie. Uważa się, że Opabinia jest spokrewniony z Anomalocaris i wraz z Kerygmachela reprezentują najstarszą gałąź ewolucyjną stawonogów. Habelia Actaeus Odaraia Opabinia ryc. Ł. Juszkiewicz Alalcomenaeus Rys. D. Filimonow Trylobity są najstarszymi przedstawicielami typowych stawonogów (Arthropoda). Pojawiły się w dolnym kambrze i w bardzo krótkim czasie stały się dominującym elementem kambryjskich wód. Okres ich największej świetności przypadał właśnie na kambr i ordowik, spotykane są jednak w skałach datowanych na całą erę paleozoiczną. Były pierwszymi zwierzętami z dobrze wykształconymi oczami. Osiągały wielkość od 1 mm do 70 cm. Pochodząca z łaciny nazwa Trilobites znaczy „trójpłatowce” i odnosi się do podziału ich ciała w kierunku poprzecznym na trzy części: środkową (aksis) i dwa płaty boczne (pleury). Ich ciało po stronie grzbietowej było pokryte grubym pancerzem. Większość gatunków pełzała po dnie płytkich mórz. Formy ryjące w dnie i unoszące się swobodnie były rzadkie. Trylobity stanowiły podstawowy składnik pokarmu wielu paleozoicznych drapieżników. Odontochile spirifera Pasternakevia podolica Można je znaleźć we wszystkich możliwych do życia środowiskach począwszy od największych głębin morskich poprzez gorące źródła, pustynie aż po najwyższe szczyty górskie. Większość gatunków żyje wolno, ale znane są liczne gatunki prowadzące osiadły tryb życia lub żyjące wewnątrz tkanek roślinnych i zwierzęcych jako pasożyty. Sama nazwa pochodzi od członowanych odnóży połączonych ruchomym stawem. Ciało stawonogów jest okryte zewnętrznym, chitynowym szkieletem, który często jest wzmocniony mineralnymi lub białkowymi dodatkami. Często gruby szkielet jest prawdziwym pancerzem z licznymi kolczastymi lub guzkowatymi wyrostkami chroniącymi miękkie ciało. Wzrost osobniczy następuje tylko w krótkich okresach kiedy pancerz jest zrzucany (wylinka). Rozwój jest złożony i zawsze występuje stadium larwalne (przeobrażenie niezupełne), natomiast w wielu grupach stawonogów występuje dodatkowe stadium poczwarki (przeobrażenie zupełne). Ze względu na masowość występowania mają ogromny wpływ na środowisko przyrodnicze. Mogą odgrywać bardzo pozytywną rolę jako np. zapylacze roślin, organizmy wspomagające rozkład materii lub atakujące szkodniki upraw. Jednak gatunki prowadzące pasożytniczy tryb życia lub roznoszące szkodliwe grzyby, bakterie czy wirusy groźnych chorób są często uciążliwymi sąsiadami człowieka. fot. Andrzej Palaczyk Psychopyge elegans fot. Andrzej Palaczyk Cyphaspis sp. fot. Andrzej Palaczyk Dziesięcionogi (Decapoda) są jednym z najbardziej zróżnicowanych rzędów skorupiaków. Nazwa „dziesięcionogi” pochodzi od pięciu par odnóży krocznych, czasem przystosowanych do pływania. Z przodu tułowia znajdują się jeszcze trzy pary odnóży, tzw. szczękonóża, których zadaniem jest chwytanie pokarmu. Dzielą się na długoodwłokowe (raki, krewetki, homary), krótkoodwłokowe (kraby właściwe) i miękkoodwłokowe (pustelniki). Pierwsze dziesięcionogi znane są od późnego dewonu. Były one już wtedy bardzo ewolucyjnie zaawansowane. Żyły w płytkich środowiskach przybrzeżnych, należały do długoodwłokowych (Macrura), przypominały homary. Prawdopodobnie Anomura – kraby pustelniki wyodrębniły się w triasie. Najpóźniej, bo na wczesną jurę przypada powstanie krabów właściwych (Brachyura). Organizatorzy: Muzeum Przyrodnicze Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie Stomatopoda fot. Andrzej Palaczyk przy współpracy: Wydziału II Nauk Biologicznych PAN w Warszawie Chasmocarcinus cylindricus Ewolucja stawonogów (Arthropoda) cz. 1 – początek ewolucji Komitetu Zoologii PAN w Warszawie fot. Andrzej Palaczyk oraz: Arboretum i Zakładu Fizjografii w Bolestraszycach Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie Dardanus megistos Muzeum Geologiczne Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie fot. Andrzej Palaczyk Instytucje finansujące: Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie Wydział II Nauk Biologicznych PAN w Warszawie Birgus latro fot. Andrzej Palaczyk Arboretum i Zakład Fizjografii w Bolestraszycach Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie Carpilius convexus fot. Andrzej Palaczyk Kraby są najliczniejszą (ok. 6780 gatunków) grupą dziesięcionogów, u której pierwsza para odnóży krocznych przekształciła się w szczypce. Wielkość ich ciała jest bardzo zróżnicowana, o rozpiętości odnóży od kilku milimetrów do prawie 4 m. Są wszystkożerne. Do krabów zalicza się około 70 rodzin, co stanowi połowę liczby rodzin wszystkich dziesięcionogów. Większość gatunków krabów żyje w ciepłych morzach, nieliczne zasiedliły wody słodkie i zimne morza, natomiast w tropikach wiele gatunków żyje w wilgotnych środowiskach lądowych, wracając do morza tylko na okres rozrodu. Drotops megalomanicus fot. Andrzej Palaczyk Kontakt: Muzeum Przyrodnicze ISiEZ PAN Kraków tel. 12 422 59 59 e-mail: [email protected] www.wystawyprzyrodnicze.pl Bolestraszyce tel./fax 16 671 64 25 e-mail: [email protected] Gołuchów tel. 62 761 50 45, 62 761 50 46 e-mail: [email protected] Miejsca i terminy wystaw: Muzeum Geologiczne AGH Kraków: styczeń – kwiecień 2011 r. Arboretum i Zakład Fizjografii Bolestraszyce: maj – wrzesień 2011 r. Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie: październik 2011 r. – marzec 2012 r. Dziesięcionogi (Decapoda) są jednym z najbardziej zróżnicowanych rzędów skorupiaków. Nazwa „dziesięcionogi” pochodzi od pięciu par odnóży krocznych, czasem przystosowanych do pływania. Z przodu tułowia znajdują się jeszcze trzy pary odnóży, tzw. szczękonóża, których zadaniem jest chwytanie pokarmu. Dzielą się na długoodwłokowe (raki, krewetki, homary), krótkoodwłokowe (kraby właściwe) i miękkoodwłokowe (pustelniki). Pierwsze dziesięcionogi znane są od późnego dewonu. Były one już wtedy bardzo ewolucyjnie zaawansowane. Żyły w płytkich środowiskach przybrzeżnych, należały do długoodwłokowych (Macrura), przypominały homary. Prawdopodobnie Anomura – kraby pustelniki wyodrębniły się w triasie. Najpóźniej, bo na wczesną jurę przypada powstanie krabów właściwych (Brachyura). Organizatorzy: Muzeum Przyrodnicze Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie Stomatopoda fot. Andrzej Palaczyk przy współpracy: Wydziału II Nauk Biologicznych PAN w Warszawie Chasmocarcinus cylindricus Ewolucja stawonogów (Arthropoda) cz. 1 – początek ewolucji Komitetu Zoologii PAN w Warszawie fot. Andrzej Palaczyk oraz: Arboretum i Zakładu Fizjografii w Bolestraszycach Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie Dardanus megistos Muzeum Geologiczne Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie fot. Andrzej Palaczyk Instytucje finansujące: Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie Wydział II Nauk Biologicznych PAN w Warszawie Birgus latro fot. Andrzej Palaczyk Arboretum i Zakład Fizjografii w Bolestraszycach Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie Carpilius convexus fot. Andrzej Palaczyk Kraby są najliczniejszą (ok. 6780 gatunków) grupą dziesięcionogów, u której pierwsza para odnóży krocznych przekształciła się w szczypce. Wielkość ich ciała jest bardzo zróżnicowana, o rozpiętości odnóży od kilku milimetrów do prawie 4 m. Są wszystkożerne. Do krabów zalicza się około 70 rodzin, co stanowi połowę liczby rodzin wszystkich dziesięcionogów. Większość gatunków krabów żyje w ciepłych morzach, nieliczne zasiedliły wody słodkie i zimne morza, natomiast w tropikach wiele gatunków żyje w wilgotnych środowiskach lądowych, wracając do morza tylko na okres rozrodu. Drotops megalomanicus fot. Andrzej Palaczyk Kontakt: Muzeum Przyrodnicze ISiEZ PAN Kraków tel. 12 422 59 59 e-mail: [email protected] www.wystawyprzyrodnicze.pl Bolestraszyce tel./fax 16 671 64 25 e-mail: [email protected] Gołuchów tel. 62 761 50 45, 62 761 50 46 e-mail: [email protected] Miejsca i terminy wystaw: Muzeum Geologiczne AGH Kraków: styczeń – kwiecień 2011 r. Arboretum i Zakład Fizjografii Bolestraszyce: maj – wrzesień 2011 r. Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie: październik 2011 r. – marzec 2012 r. Dziesięcionogi (Decapoda) są jednym z najbardziej zróżnicowanych rzędów skorupiaków. Nazwa „dziesięcionogi” pochodzi od pięciu par odnóży krocznych, czasem przystosowanych do pływania. Z przodu tułowia znajdują się jeszcze trzy pary odnóży, tzw. szczękonóża, których zadaniem jest chwytanie pokarmu. Dzielą się na długoodwłokowe (raki, krewetki, homary), krótkoodwłokowe (kraby właściwe) i miękkoodwłokowe (pustelniki). Pierwsze dziesięcionogi znane są od późnego dewonu. Były one już wtedy bardzo ewolucyjnie zaawansowane. Żyły w płytkich środowiskach przybrzeżnych, należały do długoodwłokowych (Macrura), przypominały homary. Prawdopodobnie Anomura – kraby pustelniki wyodrębniły się w triasie. Najpóźniej, bo na wczesną jurę przypada powstanie krabów właściwych (Brachyura). Organizatorzy: Muzeum Przyrodnicze Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie Stomatopoda fot. Andrzej Palaczyk przy współpracy: Wydziału II Nauk Biologicznych PAN w Warszawie Chasmocarcinus cylindricus Ewolucja stawonogów (Arthropoda) cz. 1 – początek ewolucji Komitetu Zoologii PAN w Warszawie fot. Andrzej Palaczyk oraz: Arboretum i Zakładu Fizjografii w Bolestraszycach Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie Dardanus megistos Muzeum Geologiczne Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie fot. Andrzej Palaczyk Instytucje finansujące: Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie Wydział II Nauk Biologicznych PAN w Warszawie Birgus latro fot. Andrzej Palaczyk Arboretum i Zakład Fizjografii w Bolestraszycach Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie Carpilius convexus fot. Andrzej Palaczyk Kraby są najliczniejszą (ok. 6780 gatunków) grupą dziesięcionogów, u której pierwsza para odnóży krocznych przekształciła się w szczypce. Wielkość ich ciała jest bardzo zróżnicowana, o rozpiętości odnóży od kilku milimetrów do prawie 4 m. Są wszystkożerne. Do krabów zalicza się około 70 rodzin, co stanowi połowę liczby rodzin wszystkich dziesięcionogów. Większość gatunków krabów żyje w ciepłych morzach, nieliczne zasiedliły wody słodkie i zimne morza, natomiast w tropikach wiele gatunków żyje w wilgotnych środowiskach lądowych, wracając do morza tylko na okres rozrodu. Drotops megalomanicus fot. Andrzej Palaczyk Kontakt: Muzeum Przyrodnicze ISiEZ PAN Kraków tel. 12 422 59 59 e-mail: [email protected] www.wystawyprzyrodnicze.pl Bolestraszyce tel./fax 16 671 64 25 e-mail: [email protected] Gołuchów tel. 62 761 50 45, 62 761 50 46 e-mail: [email protected] Miejsca i terminy wystaw: Muzeum Geologiczne AGH Kraków: styczeń – kwiecień 2011 r. Arboretum i Zakład Fizjografii Bolestraszyce: maj – wrzesień 2011 r. Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie: październik 2011 r. – marzec 2012 r.
