Relacje Unii Europejskiej z krajami Afryki, Karaibów i

Relacje Unii Europejskiej z krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku. Historia i
perspektywy.
Grzegorz Mazur
Książka jest monografią przedstawiającą historię i perspektywy współpracy między Unią Europejską i
krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku. Celem książki jest przedstawienie kilku dekad relacji UE z tą grupą
państw, będącą pierwowzorem relacji Unii z krajami trzecimi.
Książka opisuje historyczny model współpracy oraz dokonuje oceny jego funkcjonowania.
Przedstawia także obecną sytuację społeczno-gospodarczą w krajach AKP, analizę stanu wzajemnych
relacji gospodarczo-handlowych (negocjowanie umów o partnerstwie gospodarczym) i perspektywy
ich rozwoju na najbliższe lata.
Spis treści:
Spis skrótów
Wstęp
Rozdział I. Teoria i praktyka współpracy z krajami rozwijającymi się
1. Teoretyczne postawy wsparcia rozwojowego – narodziny ekonomii rozwoju
1.1. Wprowadzenie do ekonomii rozwoju
1.2. Rozwoj społeczno-gospodarczy w koncepcjach ekonomii rozwoju
1.3. Teorie pierwszej generacji
1.4. Nurt heterodoksyjny
1.5. Nowe kierunki ekonomii rozwoju
1.6. Neoliberalne odrodzenie ekonomii rozwoju
1.6.1. Konsensus waszyngtoński – neoliberalny przepis na rozwoj
1.6.2. W kierunku konsensusu postwaszyngtońskiego
1.7. Podsumowanie – wspołczesne tendencje w ekonomii rozwoju
2. Wspolnotowa polityka wspołpracy na rzecz rozwoju jako wyraz wsparcia dla krajow
rozwijających się
2.1. Założenia wspolnotowej polityki wspołpracy na rzecz rozwoju
2.2. Unia Europejska jako dostarczyciel pomocy
2.2.1. Wielkość i kierunki europejskiego wsparcia
2.2.2. Formy dostarczania pomocy rozwojowej
2.2.2.1. Podejście projektowe
2.2.2.2. Wsparcie sektorowe
2.2.2.3. Wsparcie budżetowe
2.2.3. Źrodła fi nansowania pomocy rozwojowej
2.2.4. Podsumowanie − zmienne koncepcje działania
3. Handel jako dźwignia rozwoju – konsekwencje rozwoju wymiany handlowej dla krajow
rozwijających się
3.1. Korzyści z handlu dla krajow rozwijających się
3.2. Zagrożenia wynikające z liberalizacji i wolnego handlu dla krajow rozwijających się
4. Polityka handlowa Unii Europejskiej jako narzędzie wsparcia dla rozwoju
4.1. Hierarchia preferencji handlowych UE
4.2. Powszechny system preferencji celnych (GSP) jako wyraz polityki handlowej w służbie
rozwoju
4.3. Instrument wsparcia dla rozwoju handlu − „Aid for Trade”
Rozdział II. Historyczny wymiar relacji Unii Europejskiej z krajami Afryki, Karaibów i
Pacyfiku – od traktatu rzymskiego do konwencji generacji Lomé
1. Wprowadzenie
2. Stowarzyszenie z krajami rozwijającymi się w świetle traktatu rzymskiego
3. Konwencje Yaounde I i II
4. Konwencje generacji Lome
4.1. W kierunku nowej koncepcji stowarzyszenia
4.2. Trudna droga do Lome I – negocjacje nad nowym porozumieniem
4.3. Nowy kształt stowarzyszenia − konwencja z Lome
4.3.1. Nowy kształt stosunkow handlowych
4.3.2. Wsparcie na rzecz rozwoju
4.3.2.1. Pomoc rozwojowa
4.3.2.2. STABEX – system stabilizacji dochodow z eksportu
4.3.2.3. Wspołpraca przemysłowa
4.3.3. Przełomowy charakter konwencji Lome I
4.4. Konwencja Lome II
4.5. Konwencja Lome III
4.6. Konwencja Lome IV
4.7. Lome IV − bis
5. Ewolucja zasad wspołpracy w latach 1957–2000 – podsumowanie
Rozdział III. Porozumienie o Partnerstwie z Cotonou – nowy wymiar relacji UE-AKP w
XXI wieku
1. Globalizacja i regionalizacja jako płaszczyzna wspołpracy w XXI w. – ujęcie teoretyczne
1.1. Istota procesu globalizacji
1.2. Globalizacja z perspektywy krajow rozwijających się
1.2.1. Wymiana handlowa i przepływy fi nansowe
1.2.2. Globalizacja jako czynnik rozwoju
1.3. Regionalizacja światowej gospodarki – sprzeczność czy uzupełnienie procesu
globalizacji?
2. Porozumienie o Partnerstwie z Cotonou – wspołpraca Unii Europejskiej z krajami AKP w
dobie globalizacji światowej gospodarki
2.1. Uwarunkowania nowego porozumienia
2.1.1. Uwarunkowania globalne
2.1.2. Ewolucja procesow integracyjnych w ramach EWG/UE
2.1.3. Sytuacja w krajach AKP
2.1.4. Niepowodzenia wcześniejszej wspołpracy
2.2. W kierunku nowego modelu wspołpracy – negocjacje Porozumienia o Partnerstwie z
Cotonou
2.2.1. Stanowisko Wspolnoty
2.2.1.1. Wspołpraca polityczna
2.2.1.2. Pomoc rozwojowa
2.2.1.3. Wspołpraca gospodarcza i handlowa
2.2.2. Stanowisko państw AKP
2.2.2.1. Wspołpraca polityczna
2.2.2.2. Pomoc rozwojowa
2.2.2.3. Wspołpraca gospodarcza i handlowa
2.2.3. Proces negocjacyjny
2.3. Porozumienie o Partnerstwie z Cotonou
2.3.1. Cele i zasady nowego partnerstwa
2.3.2. Wspołpraca polityczna
2.3.3. Pomoc rozwojowa
2.3.4. Wspołpraca gospodarcza i handlowa
2.3.5. Pierwsza rewizja Porozumienia o Partnerstwie z Cotonou (2005 r.)
2.3.6. Druga rewizja Porozumienia o Partnerstwie z Cotonou (2010 r.)
2.4. Podsumowanie – Porozumienie o Partnerstwie z Cotonou w świetle globalizacji i
regionalizacji światowej gospodarki
Rozdział IV. Nowy wymiar relacji Unii Europejskiej z krajami Afryki, Karaibów i
Pacyfiku – umowy o partnerstwie gospodarczym
1. Wprowadzenie
2. Umowy o partnerstwie gospodarczym – istota i założenia
2.1. Istota umow o partnerstwie gospodarczym
2.2. Umowy o partnerstwie gospodarczym a integracja regionalna
2.3. Umowy o partnerstwie gospodarczym jako element wsparcia dla rozwoju
2.4. Umowy o partnerstwie gospodarczym w świetle zasad WTO
2.5. Prognozowane skutki umow o partnerstwie gospodarczym
3. Negocjacje umow o partnerstwie gospodarczym
3.1. Wprowadzenie
3.2. Kwestie sporne w procesie negocjacji UPG
3.3. Przejście do nowej rzeczywistości
3.4. Umowy o partnerstwie gospodarczym – sytuacja w ujęciu regionalnym
3.4.1. Karaiby (CARIFORUM-UE UPG)
3.4.2. Afryka Zachodnia (ECOWAS-UE UPG)
3.4.3. Afryka Południowa (SADC-UE UPG
3.4.4. Afryka Południowo-Wschodnia
3.4.4.1. ESA-UE UPG
3.4.4.2. EAC-UE UPG
3.4.5. Afryka Środkowa (CEMAC-UE UPG)
3.4.6. Pacyfi k (Pacyfi k-UE UPG)
4. Umowy o partnerstwie gospodarczym w kontekście procesow globalnych − podsumowanie
Podsumowanie − zmienność koncepcji współpracy UE-AKP
1. Ewolucja modelu wspołpracy UE-AKP
1.1. Ewolucja relacji UE-AKP na płaszczyźnie wsparcia rozwojowego
1.2. Ewolucja wspołpracy ekonomiczno-handlowej
2. Umowy o partnerstwie gospodarczym – w kierunku nowego modelu wspołpracy handlowej
3. Perspektywy na przyszłość
Spis tabel
Spis rysunków
Spis wykresów
Bibliografia
Aneks
Aneks I. Lista najsłabiej rozwiniętych państw świata – 2013 r
Aneks II. Wskaźniki rozwoju społeczno-gospodarczego państw AKP
Aneks III. Wymiana handlowa państw AKP (2011 r.)
Aneks IV. Wymiana handlowa krajow UE z państwami AKP (mln EUR, 2010 r.)
Zobacz także:
Fragment
Rozwój i kształt stosunków pomiędzy krajami założycielskimi Europejskiej Wspólnoty
Gospodarczej (EWG) a krajami rozwijającymi się ma swoje głębokie korzenie w kolonialnej
historii państw europejskich i postkolonialnej spuściźnie, w której owe stosunki musiały
zostać ukształtowane w oparciu o nowe zasady. Powojenna sytuacja wymagała nie tylko
określenia i zbudowania nowych relacji na kontynencie europejskim, ale także poza nim.
Ówczesna sytuacja na świecie – zwiększenie zainteresowania Stanów Zjednoczonych oraz
ZSRR wpływami w krajach afrykańskich, zagrożenie rozprzestrzeniania się komunizmu czy
w końcu pojawiające się coraz częściej i w coraz silniejszym stopniu tendencje
niepodległościowe na terytoriach zależnych sprawiły, że europejskie metropolie musiały
odpowiednio szybko i wyraźnie ukształtować na nowo powojenne relacje z krajami
zamorskimi. Choć pewne deklaracje o nadaniu tym powiązaniom specjalnego charakteru
pojawiły się już na początku lat 50. (Plan Strasburski – 1952 r.), to jednak konkretne pomysły
i zapisy zrealizowano dopiero przy opracowywaniu traktatu rzymskiego.
Cztery spośród sześciu krajów, które dały początek Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej
(Belgia, Francja, Holandia i Włochy) były metropoliami dla rozległych obszarów
kolonialnych. Niewątpliwie krajem, którego interesy w owym czasie w największym stopniu
były powiązane z obszarami zamorskimi i który odegrał istotną rolę w wypracowaniu formuły
powiązań EWG z byłymi terytoriami kolonialnymi, okazała się Francja. To właśnie ona
podczas konferencji międzyrządowej państw „szóstki” w Wenecji w maju 1956 r.
zaproponowała stowarzyszenie krajów afrykańskich wraz z powoływaną do życia EWG.
Stanowisko, jakie zaprezentowała Francja, było rezultatem jej ścisłych powiązań
gospodarczych z terytoriami zamorskimi i wynikającymi z tego interesami ekonomicznymi.
Utworzona strefa franka francuskiego, zwolnienia z ceł produktów importowanych z
terytoriów zamorskich oraz system zapewniający korzystne ceny dla eksporterów z tych
obszarów (tzw. surprix system), jako elementy kształtujące relacje Francji z jej obszarami
kolonialnymi, musiały być uregulowane i przystosowane do funkcjonowania w nowej sytuacji
polityczno-gospodarczej.
Z tego też powodu domagano się, aby właśnie już w traktacie rzymskim w specjalny sposób
potraktować kolonie i obszary zamorskie, związane wcześniej ze swoją metropolią
specjalnymi zasadami współpracy gospodarczej. Z jednej strony Francji zależało na tym, aby
poprzez preferencyjny system handlowy oraz odpowiednie mechanizmy pomocowe, przyjęte
przez wszystkie państwa założycielskie EWG, zapewnić tym obszarom odpowiedni dopływ
kapitału, którego w owym czasie nie mogła zapewnić sama Francja. Zwiększenie dopływu
kapitału, poprzez rozwój handlu i programy pomocowe, miało służyć rozwojowi stosunków
towarowo-pieniężnych, rozbudowie infrastruktury, pobudzaniu popytu oraz szeroko
rozumianej modernizacji gospodarczej.
Z drugiej strony, cierpiąca na niedostatek walut wymienialnych Francja chciała, poprzez
włączenie do systemu handlowego swoich obszarów kolonialnych zrzeszonych w strefie
franka francuskiego, zapewnić im szerszy dostęp do rynków pozostałych państw EWG i tym
samym zwiększyć dopływ dewiz. Przygotowywane wówczas zapisy traktatu rzymskiego
przewidywały w kolejnych latach utworzenie unii celnej. Gdyby w traktacie nie znalazły się
odpowiednie odniesienia do tych obszarów, mogłoby to nieść zagrożenie gospodarczego
oderwania metropolii od jej obszarów kolonialnych i zamorskich, między innymi poprzez
wprowadzenie wysokich taryf celnych w ramach całej EWG. Powyższe propozycje nie
spotkały się z pełnym uznaniem wszystkich państw założycielskich – szczególnie RFN i
Holandia wyrażały swoje obawy, że przyjęcie francuskich propozycji może doprowadzić do
marginalizacji i zahamowania handlu z pozostałymi krajami niestowarzyszonymi, na czym
mógł z kolei ucierpieć eksport wyżej wspomnianych państw. Jednakże kategoryczne
francuskie żądania stowarzyszenia z krajami i terytoriami zamorskimi wysunięte podczas
„negocjacji brukselskich” (luty 1957 r.), od spełnienia których uzależnione było nawet
członkostwo Francji w EWG, sprawiły, że przedstawione propozycje stowarzyszenia zostały
ostatecznie zapisane w traktacie rzymskim.
Takie podejście miało zapewnić realizację strategicznego celu jaki przyświecał
pomysłodawcom - utrzymanie specjalnych powiązań i wpływów między metropolią, a
obszarami kolonialnymi. Miało to także zapobiec rozprzestrzenianiu się na tym terenie
wpływów innych globalnych aktorów – krajów socjalistycznych i USA, chętnych do
zwiększania swojego zaangażowania w krajach rozwijających się.