docPrzydatność metod i narzędzi organizacji wiedzy w ocenie
download 
Reklamacja Transkrypt
Przydatność metod i narzędzi organizacji wiedzy w ocenie
Babik Wiesław Kraków, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Jagielloński Przydatność metod i narzędzi organizacji wiedzy w ocenie piśmiennictwa i komunikacji cyfrowej Rewolucja cyfrowa powoduje drastyczne i często nieodwracalne zmiany w piśmiennictwie i komunikacji cyfrowej. Stąd jest niezbędna teoretyczna refleksja nad skutkami tych zmian. Wymaga ona oparcia na profesjonalnych badaniach naukowych piśmiennictwa cyfrowego. Zarówno piśmiennictwo „klasyczne”, jak i cyfrowe jest wytworem działalności intelektualnej człowieka i produktem działalności wydawniczej. Opiera się ono na przyjętej a priori organizacji informacji i wiedzy. Wystąpienie ma na celu udzielenie odpowiedzi, które narzędzia i metody organizacji wiedzy pojmowanej jako nowa domena badawcza można z powodzeniem wykorzystać w badaniach mających na celu ocenę jakości piśmiennictwa i komunikacji cyfrowej. Bielawska Sylwia Wałbrzych, Biblioteka i Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu Całka Małgorzata Kalisz, Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu Czas na digitalizację? Teoria i praktyka w państwowych wyższych szkołach zawodowych Pierwsze państwowe wyższe szkoły zawodowe (pwsz) w Polsce powstały w 1998 r. I choć ich charakter oraz funkcje są odmienne od innych uczelni akademickich, to w pewnych zakresach zauważamy podobieństwa. Dotyczy to zwłaszcza roli bibliotek, które pełnią zasadniczą rolę w dostarczaniu publikacji i informacji swoim pracownikom oraz studentom. Zastosowanie nowych technologii przyczyniło się także do poszerzenia oferty bibliotek o nowe formy gromadzonych źródeł, a także nowe sposoby ich udostępniania. Przedmiotem wystąpienia jest przedstawienie stanu digitalizacji zasobów wszystkich 36 bibliotek pwsz (tworzenie własnych zbiorów cyfrowych na platformach uczelnianych, współpraca z cyfrowymi bibliotekami regionalnymi lub konsorcyjnymi, rodzaje i liczba publikacji zdigitalizowanych przez te uczelnie zawodowe) oraz perspektyw rozwoju bibliotek cyfrowych pwsz-tów (plany dotyczące stworzenia i utrzymania samodzielnej Biblioteki Cyfrowej PWSZ, ewentualny outsourcing, a także zamierzenia w zakresie digitalizacji w kontekście posiadanych zasobów drukowanych oraz aktywności wydawniczej i planów wydawniczych). 1 Brzozowska Kinga Wrocław, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski Digitalizacja książki mediewalnej – przydatne narzędzie badawcze czy przemyślana strategia marketingowa? Referat jest próbą analizy zdigitalizowanych zasobów rękopisów średniowiecznych pod kątem ich przydatności do badań naukowych. Temat jest wynikiem pogłębionej analizy kolekcji kodeksów rękopiśmiennych, podczas której zrodziły się refleksje na temat zbiorów zdigitalizowanych, zarówno jako narzędzia, jak i problemu badawczego. Prelegentka podejmuje próbę oceny przydatności digitalizacji do badań bibliotekoznawczych, rękopisoznawczych i kodykologicznych, stawiając zarazem pytanie, czy obecna forma i sposoby digitalizacji rękopisów mogą przysłużyć się badaczom książki mediewalnej, czy też są jedynie próbą popularyzacji dziedzictwa narodowego oraz strategią marketingową książnic. Pytania te pojawiają się w odniesieniu do kompletności i reprezentatywności tychże zbiorów, a także subiektywnego doboru digitalizowanych materiałów. Jako egzemplifikacja problematyki posłużą wybrane zbiory polskie, w porównawczym zestawieniu z kolekcjami zagranicznymi. Celem referatu jest odpowiedź na pytanie, czy badania – zwłaszcza poszczególnych rękopisów, ale także całych kolekcji – prowadzone na podstawie źródeł elektronicznych, mogą być uznane w środowisku naukowym za wiarygodne i przeprowadzone z dochowaniem należytej staranności. Buchner Anna Warszawa, Instytut Badań Literackich, Polska Akademia Nauk Maryl Maciej Warszawa, Instytut Badań Literackich, Polska Akademia Nauk Wtórna oralność czy oralna piśmienność? Analiza porównawcza pisemnych i mówionych wypowiedzi blogerów 2 Blog jest nową formą piśmiennictwa multimedialnego, w której przecinają się wpływy tradycyjnych gatunków wypowiedzi i nowych form komunikacji elektronicznej. Jednocześnie jednym z wyróżników wypowiedzi blogowej jest jej duża spontaniczność i subiektywność. Dlatego interesującym wydaje się, na ile wypowiedzi pisane i mówione blogerów (pod względem struktury i kompozycji) są do siebie podobne. Wystąpienie, które przedstawimy na konferencji, będzie oparte na wynikach badań przeprowadzonych w ramach projektu „Blog jako nowa forma piśmiennictwa multimedialnego”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki w latach 2012-2014 (nr grantu 2011/03/N/HS2/06232). Główną część projektu stanowiła analiza blogów, której celem było określenie różnorodności gatunkowej tej formy piśmiennictwa w perspektywie literaturoznawczej. Na socjologiczny komponent badania składało się 12 wywiadów pogłębionych z blogerami, będącymi autorami najciekawszych pod względem literaturoznawczym blogów (wyłonionych w toku głównej części projektu). W trakcie referatu zaprezentujemy analizę podobieństw i różnic w wypowiedziach pisemnych i ustnych blogerów, koncentrując się na określeniu wyznaczników „oralnej piśmienności”, charakteryzującej teksty blogowe. Całka Małgorzata zob. Bielawska Sylwia, Całka Małgorzata Chamera-Nowak Agnieszka Warszawa, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski Badania czytelnictwa płatnych treści przez wydawców prasowych Postępujące od kilku lat zamykanie treści przez wydawców prasowych za tzw. paywallem wprowadza do nomenklatury internetowej pojęcia znane z drukowanych gazet. Wydawcy znowu liczą ilość przeczytanych artykułów, a nie jak wcześniej odsłony (page view), czyli nie jest im obojętne, co użytkownik oglądał i jak długo. Sam użytkownik staje się natomiast znowu czytelnikiem. Nie jest już anonimowym cookie, lecz osobą znaną co najmniej z adresu emailowego, a coraz częściej również z imienia i nazwiska. Choć do badania czytelnictwa wydań cyfrowych stosuje się te same narzędzia, które stosowano w ostatnich latach w Internecie, to zmienia się wnioskowanie. Analizy oparte są na znanych narzędziach do analityki bazodanowej czy internetowych – Google Analytics, Flurry. Wnioski z analiz pozwalają wydawcom dostosowywać treści, także w czasie rzeczywistym, do zróżnicowanych i zmieniających się potrzeb czytelników. Nowoczesna personalizacja opiera się na nieustannym budowaniu profilu behawioralnego czytelnika, analizowaniu zmian jego zachowań i adaptowaniu serwisu do jego potrzeb. Czapnik Grzegorz Łódź, Katedra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, Uniwersytet Łódzki Bibliomining w badaniach potrzeb i zachowań użytkowników bibliotek cyfrowych Wprowadzone w 2003 roku pojęcie bibliomining oznacza zastosowanie technik eksploracji danych (ang. Data Mining, DM) do analizy i ekstrakcji informacji z wielkich zasobów niezagregowanych danych, generowanych i przechowywanych przez biblioteczne systemy zautomatyzowane. Jednym z potencjalnych obszarów zastosowania tych technik są biblioteki cyfrowe, w których rejestrowane są dane dotyczące aktywności użytkowników, dokonywanych przez nich wyborów czytelniczych czy strategii wyszukiwawczych. Zastosowanie technik i narzędzi DM do analizy tych danych może dostarczyć nowych informacji, przydatnych w zarządzaniu i rozwijaniu kolekcji e-dokumentów. W referacie, w oparciu o zagraniczną literaturę przedmiotu oraz badania własne autora, omówione zostaną ogólne ramy zastosowania bibliominingu w badaniach bibliotek cyfrowych, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości i ograniczeń zastosowania tych metod w badaniach potrzeb i zachowań użytkowników. 3 Drabek Aneta Katowice, Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka Recepcja polskich czasopism w literaturze światowej (na podstawie danych z bazy Scopus) W ostatnich latach wiele kontrowersji wzbudza ocena czasopism naukowych w Polsce. Pojawiają się propozycje zmiany stosowanych obecnie kryteriów. Jedna z propozycji zakłada wykorzystanie bazy Scopus. Celem wystąpienia będzie próba odpowiedzi na pytanie, czy polskie czasopisma z zakresu nauk społecznych i humanistycznych są znane w świecie. Badaniem zostaną objęte polskie czasopisma indeksowane w bazie Scopus. Analiza cytowań artykułów zamieszczonych w tych periodykach pozwoli na ukazanie, kto się powołuje na polskie publikacje i czy trafiają one do międzynarodowego obiegu nauki. Gudinavičius Arūnas zob. Šuminas Andrius, Gudinavičius Arūnas Gäde Maria Berlin, Institut für Bibliotheks- und Informationswissenschaft, Humboldt-Universität zu Berlin Country and Language Level Differences in Europeana As a case study, this talk presents the results of a 10 months log file analysis of multilingual access to Europeana, the digital library for Europe’s cultural institutions such as libraries, audio-visual archives, and museums. Because of its multilingual content as well as its international audience, Europeana is especially suitable to study country and language level differences in digital libraries. Using a customized logging format and logger (Europeana Language Logger), 1,071,872 sessions from 21 countries are analyzed with respect to 20 variables that could be assumed to show differences in the interactions of users from different countries or languages. Significant differences will be shown for the usage and preference of the Europeana interface languages as well as for the refinement and selection of native language content. As an example, the Polish and German country profiles are visualized to show different characteristics in comparison. 4 Głowacka Ewa Toruń, Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Badania wykorzystania e-booków w bibliotekach: obszary, metody, problemy W obecnych czasach bardzo ważnymi zasobami bibliotek są źródła elektroniczne. Coraz powszechniej udostępnia się, prócz powszechnie wykorzystywanych baz danych i czasopism elektronicznych, książki elektroniczne. Istotnym problemem staje się badanie wykorzystania e-booków celem optymalizacji ich udostępniania. Referat obejmuje analizę opublikowanych wyników badań udostępniania i wykorzystania książek elektronicznych w bibliotekach na świecie. Analiza dotyczy zakresu prowadzonych badań, ich problematyki oraz stosowanych metod. Góralska Małgorzata Wrocław, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski Poszukiwanie i analiza emocji książkowych z wykorzystaniem wybranych narzędzi sieciowych Dotychczasowe osiągnięcia na gruncie teorii bibliologii powinny w większym stopniu uwzględniać nowe doświadczenia i spostrzeżenia, dla których inspiracją są zmiany zachodzące w komunikacji społecznej pod wpływem rewolucji cyfrowej. Przekształcenia dostrzegalne są na różnych poziomach: w obszarze pola badawczego nauki o książce, ale także w zakresie narzędzi wykorzystywanych do analiz poszczególnych obiektów piśmienniczych. Technologie telekomunikacyjne odpowiedzialne są na przykład za aktywizację tego aspektu funkcjonowania tradycyjnej książki, który w sposób szczególny ujawnia się wraz z kolejnymi rewolucjami medialnymi, a wiąże się z emocjami towarzyszącymi tworzeniu, upowszechnianiu i poznawaniu przekazów książkowych. Jego głębsza analiza mogłaby posłużyć do nowego spojrzenia na fenomen książki, uwzględniającego jej funkcję emotywną. Świadectwa namiętnego stosunku do ksiąg odnaleźć można w literaturze dawnej i współczesnej. Ich zebranie i analiza pozostaje niewątpliwie sporym wyzwaniem badawczym, jednak dostępne obecnie narzędzia sieciowe (przede wszystkim korpusy językowe) pozwalają spojrzeć na ten problem z nowej perspektywy, którą chciałabym przedstawić w swoim wystąpieniu. 5 Herden Elżbieta Wrocław, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski Jabłońska-Stefanowicz Ewa Wrocław, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski Książka elektroniczna w katalogach i bibliografiach Trwająca obecnie rewolucja cyfrowa prowadzi do ogromnego przyrostu zasobów piśmienniczych, których ważną częścią są publikacje elektroniczne. Określane jako technologia zakłócająca (disruptive technology), wpływają one na dotychczasowy kształt obiegu książki: powodują pojawienie się nowych podmiotów i zmiany w sposobie funkcjonowania istniejących. Celem wystąpienia jest ustalenie źródeł informacji o książkach elektronicznych wydawanych obecnie w Polsce, ocena stosowanych metod opisu oraz ich adaptacji do nowych potrzeb, wreszcie – próba oszacowania liczby opublikowanych e- i audiobooków. Kwerenda obejmie strony oficyn wydawniczych oraz serwisów umożliwiających samodzielne publikowanie, a także witryny polskich i zagranicznych instytucji odpowiedzialnych za rejestrację publikacji. Działania podejmowane w Polsce zostaną następnie porównane z praktykami stosowanymi w innych krajach. Jabłońska-Stefanowicz Ewa zob. Herden Elżbieta, Jabłońska-Stefanowicz Ewa Kamińska Anna Warszawa, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski Wykorzystywanie naukowych zasobów cyfrowych przez studentów w świetle badań zagranicznych W Internecie każdego roku udostępnianych jest wiele zasobów cyfrowych o charakterze naukowym. Dzieje się tak za pośrednictwem coraz liczniejszych platform elektronicznych, zarówno komercyjnych, jak i wpisujących się nurt Open Access, takich jak bazy pełnotekstowe, biblioteki cyfrowe czy repozytoria cyfrowe. Warto zatem postawić pytanie o rzeczywisty zakres ich wykorzystania. Ciekawym wydaje się sprawdzenie zasygnalizowanego problemu w środowisku studentów, ponieważ poza naukowcami stanowią oni ważną grupę użytkowników cyfrowych zasobów. Celem prezentacji jest przedstawienie wybranych badań, poruszających temat wykorzystywania zasobów cyfrowych przez studentów w anglojęzycznym piśmiennictwie naukowym. Selekcji dokonano na podstawie kryteriów, takich jak aktualność, stawiane pytania badawcze oraz zastosowane metody badawcze. Przykłady dobrano tak, aby zaprezentować różnorodność zrealizowanych projektów, które mogą stanowić źródło inspiracji do dalszych badań na polskim gruncie, tym bardziej że rodzime piśmiennictwo poruszające tę tematykę jest niezbyt liczne. 6 Kisilowska Małgorzata Warszawa, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski Pacjenci, sensaci czy hipochondrycy? Dylematy badacza “zdrowych” zachowań informacyjnych w Internecie Informacja dotycząca tematyki zdrowotnej, udostępniana w sieci, to zasób „zapraszający” informatologów do różnorakich eksploracji. Badania nad nim, jak również nad jego użytkownikami, są bardzo często podejmowane w wielu krajach rozwiniętych, natomiast niezbyt często (jak dotąd) w Polsce. Na podstawie przykładów reprezentujących perspektywy różnych dyscyplin naukowych (medycyna, socjologia, informatologia) w referacie omówione zostaną trzy grupy czynników wpływających zarówno na jakość procesu badawczego, jak i na uzyskiwane wyniki badań potrzeb, kompetencji i zachowań informacyjnych internautów. Pierwsza z nich obejmuje decyzje dotyczące obszerności i głębokości pytań badawczych. Druga zawiera kluczowe elementy kontekstu, takie jak m.in. dostępność informacji dotyczącej zdrowia w sieci, jej jakość i sposób przedstawienia. Trzecia – kwestie metodologiczne, związane z doborem metod i narzędzi badawczych. Kotkowski Marcel Kraków, Instytut Socjologii, Uniwersytet Jagielloński Wyrażenie emocji poprzez kinetyczną typografię. Badania nad percepcją Animowany tekst nazywany kinetyczną typografią jest wykorzystywany w filmach, grach komputerowych i wszelkiego rodzaju mediach cyfrowych. Cechą odróżniającą kinetyczną typografię od jej statycznej odpowiedniczki jest to, że umożliwia uzupełnienie przekazu opartego na tekście o dodatkową warstwę znaczeniową. Dynamika, stanowiąca novum, pełnić może funkcje emotywne. Dzięki temu przekaz staje się pogłębiony, a przede wszystkim zyskuje kolejny kanał do komunikacji z odbiorcą. Ogromny potencjał drzemiący w typografii kinetycznej mógłby z powodzeniem zostać zaimplementowany do książek elektronicznych lub do składania doniesień prasowych nacechowanych emocjonalnie. Czytanie, czy też poznawanie książek, zyskałoby nowy, nieznany dotąd wymiar. W swoich badaniach skupiam się na sposobie konstrukcji znaczeń emotywnych za pomocą ruchu, a także nad intersubiektywnymi sposobami ich interpretacji. Malak Piotr zob. Osińska Veslava, Malak Piotr 7 Maryl Maciej zob. Buchner Anna, Maryl Maciej Maryl Maciej Warszawa, Instytut Badań Literackich, Polska Akademia Nauk Typologia gatunków blogowych. Wnioski z badań empirycznych Blog, czyli prosta strona internetowa, na której wpisy ukazują się w antychronologicznej kolejności i mogą być komentowane przez odbiorców, stanowi specyficzne połączenie tradycyjnych form wypowiedzi (m.in. dokumentu osobistego, felietonu czy poradnika) i dyskursu elektronicznego (wtórna oralność, interakcja z odbiorcą), choć jego własny status gatunkowy pozostaje niejasny. Mimo że blog często pojmowany jest jako odrębny gatunek, wydaje się, że pojęcie to odnosi się raczej do opisu formy wyższego rzędu, pełniącej funkcję kanału przekazywania różnorodnych form gatunkowych. W proponowanym referacie prezentuję typologię gatunków blogowych w oparciu o empiryczne analizy blisko 300 blogów przeprowadzone w ramach projektu „Blog jako nowa forma piśmiennictwa multimedialnego”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki w latach 2012‑2014 (nr grantu 2011/03/N/HS2/06232). Blog okazuje się formą heterogeniczną, w której ścierają się takie gatunki jak: porada, wzorzec, wypowiedź ekspercka, wypowiedź eseistyczno-publicystyczna i refleksja. Warto też podkreślić obecność różnorodnych form gatunkowych w ramach pojedynczego blogu. W referacie zaprezentuję także autorską metodologię badania, wykorzystującą elektroniczne narzędzia do analizy dyskursu. Mąka-Stolingwa Barbara Wrocław, Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej, Politechnika Wrocławska Nauka w sieci – jak ją mierzyć? Rozważania na przykładzie komunikacji naukowej pracowników Politechniki Wrocławskiej Szeroki dostęp do informacji elektronicznej, cyfryzacja badań naukowych, tworzenie sieci powiązań między badaczami w serwisach społecznościowych powodują konieczność badania wirtualnej komunikacji naukowej. Podstawowe pytania brzmią: na ile przydatne są tradycyjne wskaźniki bibliometryczne w analizie piśmiennictwa znajdującego się w Internecie oraz do czego może przydać się webometria i w jakiej mierze jej główny wskaźnik – Web Impact Factor – jest wiarygodny? Zbiór narzędzi do badania cyfrowej nauki został ukazany poprzez analizę udziału pracowników Politechniki Wrocławskiej w sieciowej komunikacji naukowej, zarówno formalnej, jak i nieformalnej. Posługując się prostymi metodami statystycznymi, określono znaczące parametry publikacji cyfrowych w odniesieniu do drukowanych. Analizując cytowania, oceniono stopień korelacji między danymi wygenerowanymi na podstawie różnych wyszukiwarek i narzędzi. Uzyskane wyniki pozwalają ocenić rozwój infrastruktury sieciowej i wskazują na słabnące znaczenie tradycyjnego (nie wirtualnego) modelu nauki. 8 Mierzecka Anna Warszawa, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski Kompetencje cyfrowe nauczycieli Problem edukacji informacyjnej i informatycznej jest coraz częściej podejmowany w literaturze, najczęściej w kontekście kompetencji cyfrowych młodzieży. Niniejsze wystąpienie również będzie dotyczyć tych zagadnień, ale z perspektywy badań dotyczących osób odpowiedzialnych za kształtowanie tych kompetencji: nauczycieli, bibliotekarzy oraz dyrektorów szkół. W ubiegłym roku te grupy objęto badaniem, którego celem było nie tylko poznanie kompetencji cyfrowych respondentów, ale również postaw kadry pedagogicznej wobec nowych technologii i ich obecności w szkole. Przeprowadzone zostało badanie sondażowe w 200 szkołach podstawowych, gimnazjalnych oraz ponad gimnazjalnych na grupie reprezentatywnej obejmującej około 800 respondentów. Wyniki badań ukazują zarówno przygotowanie kadry pedagogicznej do kształtowania kompetencji cyfrowych uczniów, jak i sposoby wykorzystywania nowych technologii w szkołach. Szczególnie interesujące wyniki przyniosła część badania, w której respondenci dzielili się swoimi opiniami na temat zasadności stosowania technologii informacyjnych w procesie kształcenia. Osobne miejsce w badaniach poświęcono roli bibliotek szkolnych w opisanym procesie. Nahotko Marek Kraków, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Jagielloński Teoria gatunków w badaniu piśmiennictwa cyfrowego Gatunek (genre) tekstu w teorii gatunków rozumiany jest jako klasa wydarzeń komunikacyjnych, których uczestnicy posiadają wspólne cele komunikacyjne. Cele te są łatwo rozpoznawane i społecznie „uzgadniane” przez ekspertów – członków społeczności określonego dyskursu. Są one zwykle charakteryzowane przez swoją celowość i stosowane formy wypowiedzi. Charakterystyki te pozwalają na odróżnianie tekstów danego gatunku od innych, nawet gdy bardzo różnią się treścią. Wraz z rozwojem piśmiennictwa cyfrowego pojawiły się nowe rodzaje publikacji, które tworzą nowe gatunki tekstów elektronicznych. Uprawnione wydają się wręcz opinie, że określenia „książka elektroniczna” lub „czasopismo elektroniczne” to metafory, a wymienione rodzaje publikacji, wbrew staraniom wydawców, mają coraz mniej cech wspólnych z drukowanymi pierwowzorami. Gatunki ulegają stałym zmianom, aż do wyodrębnienia się nowych gatunków; taki proces ma miejsce w związku z upowszechnieniem Internetu. W rezultacie jesteśmy świadkami powstawania nowych, cybernetycznych gatunków (cybergatunków – cybergenres), które charakteryzowane są przez trzy cechy: treść, formę i funkcjonalność. Ta ostatnia związana jest z możliwościami udostępnianymi przez nowe medium. 9 Osińska Veslava Toruń, Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Malak Piotr Toruń, Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Maps and Mapping in Scientometrics Current scientometrics issues deal with scientists productivity evaluation, prediction of their career trajectories or the impact of funding decisions on the evolving structure of academic community. Science or knowledge domain maps are obtained by using scholar bibliographic data. They provide detection and visualization of emerging trends and transient patterns in scientific literature. Besides quantitative methods covering mathematical, statistical analysis, the graphical representations aim to reveal multilevel structure of science. It consists of social, topical, geographical, economical and political relationship between mapping units in both micro (scientists) and macro scale (research centers, cities, countries). The article introduces the history of science mapping, its main features, commonly used software, also online tools, as well as demonstrates particular examples of multifaceted visualization. These popular visualizations rely on complex network representation of large scale dataset able to show hidden correlations between data. Pawłowski Adam Wrocław, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski Pęzik Piotr Łódź, Instytut Anglistyki, Uniwersytet Łódzki Piasecki Maciej Wrocław, Instytut Informatyki, Politechnika Wrocławska Automatic Digital Text Processing Tools and Resources for Polish: the Contribution of the Clarin Project 10 The development of knowledge society has resulted, inter alia, in what is known as “data deluge” and the proliferation of various data-encoding formats. It seems that humans are no longer able to process or even follow the stream of information produced by the media, science and business. On the other hand, in all professional activities emphasis is placed on information quality, which constitutes a challenge for knowledge acquisition. Natural Language Processing (NLP) have recently been applied in many projects and studies within the framework of digital humanities with newly created cross-disciplinary departments (labs, sections, working groups), combining computer science, linguistics, information science, literary studies, and social sciences. The goal of this presentation is to show the potential of Natural Language Processing methods and solutions offered by the CLARIN-PL research group, a part of the CLARIN ERIC (Common Language Resources and Technology Infrastructure, member of the European Research Infrastructure Consortium). In particular, the following tools for the Polish language will be briefly described: morphological parsers, lemmatizers, concordancers, advanced search engines, selected methods of shallow semantic annotation as well as tools for resolving named entities in texts to entries in geographic databases. Pęzik Piotr zob. Pawłowski Adam, Pęzik Piotr, Piasecki Maciej Piasecki Maciej zob. Pawłowski Adam, Pęzik Piotr, Piasecki Maciej Potocka Alicja Warszawa, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej Książka tradycyjna a książka elektroniczna – zarządzanie zbiorami hybrydowymi wyższej uczelni technicznej na przykładzie Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej: doświadczenia i perspektywy Od wielu lat dyskutujemy o książce papierowej i elektronicznej. Zastanawiamy się, która z tych form jest optymalną z punktu widzenia czytelnika lub z punktu widzenia biblioteki. Kupujemy je do naszych bibliotek w obu formach, coraz częściej preferując wersję elektroniczną, zmieniając przy tym ewolucyjnie procedury gromadzenia i opracowania zbiorów. O ile dopracowaliśmy się zasad doboru i opracowania książek papierowych, o tyle dobór i opracowanie wydawnictw zwartych w wersji elektronicznej wymaga określenia nowych procedur i zasad. Coraz częściej dla użytkownika przestaje mieć znaczenie, gdzie zamieszczone są poszukiwane przez niego treści – ważne jest, by miał do nich dostęp. Wyzwaniem dla biblioteki jest takie zgromadzenie, uporządkowanie/skatalogowanie i zorganizowanie dostępu do często zróżnicowanych i bogatych zasobów biblioteki i jej usług, by proces informacji o jej ofercie był możliwie czytelny. Rozmawiamy z użytkownikami. Mamy do dyspozycji statystyki wykorzystania e-książek, umowy i licencje. Przyszedł zatem czas, by całą tę wiedzę wykorzystać w procesie podejmowania decyzji, w zarządzaniu zbiorami. Przastek-Samokowa Maria Warszawa, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski Asocjacyjny wymiar terminu „biblioteka cyfrowa” w świetle odautorskich słów kluczowych Wykorzystując odautorskie słowa kluczowe, charakteryzujące teksty informatologiczne dotyczące problematyki bibliotek cyfrowych, autorka proponuje analizę pola asocjacyjnego terminu „biblioteka cyfrowa”. Materiał badawczy pochodzi z tekstów opublikowanych w czasopismach „Przegląd Biblioteczny” i „Zagadnienia Informacji Naukowej” oraz tekstów wyabstrahowanych z bazy Polskiej Bibliografii Bibliologicznej za pomocą hasła przedmiotowego JHP BN biblioteki cyfrowe. Poprzez analizę relacji asocjacyjnych poszczególnych wyrażeń (słów kluczowych) autorka próbuje ustalić, czy w sieciach relacji, tworzących strukturę pola, można wyróżnić: 1) strefę centralną, do której zalicza się wyrażenia najbardziej podobne pod względem znaczenia, 2) ewentualne kolejne strefy tworzone przez wyrażenia o coraz to mniejszym podobieństwie znaczeniowym, 3) wyrażenia pozostające z nimi w relacjach syntagmatycznych, 4) wyrażenia lokujące się na peryferiach. Wyniki analizy z jednej strony pokazują, w jaki sposób sami autorzy (naukowcy i praktycy) rozumieją to, o czym piszą, z drugiej – mogą np. stanowić przyczynek do konstrukcji deskryptora biblioteka cyfrowa w słowniku języka deskryptorowego. 11 Roszkowski Marcin Warszawa, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski Jakościowa analiza cytowań bibliograficznych z wykorzystaniem ontologii CiTO Przedmiotem referatu jest koncepcja jakościowej analizy cytowań bibliograficznych z wykorzystaniem ontologii jako narzędzia reprezentacji wiedzy w sieci semantycznej. Dotychczasowe metody i narzędzia stosowane w bibliometrii nie uwzględniały jakościowej analizy relacji między dokumentem cytowanym a cytującym. Tym samym nie można było przeprowadzić analizy relacji intertekstualnych zachodzących w publikacji naukowej powstałej w efekcie działalności intelektualnej autora. Celem referatu jest prezentacja modelu cytowania bibliograficznego zastosowanego w ontologii Citation Typing Ontology (CiTO) opracowanej na Uniwersytecie Oksfordzkim jako narzędzia kategoryzacji i formalnej reprezentacji cytowań bibliograficznych zarówno w publikacjach naukowych, jak i zasobach sieciowych. Ontologia CiTO została opracowana z myślą o wykorzystaniu do badań bibliometrycznych za pomocą narzędzi i technologii zgodnych ze standardami sieci semantycznej. CiTO operuje więc formalnym aparatem reprezentacji relacji intertekstualnych występujących w ramach cytowań bibliograficznych. W aktualnej wersji ontologii wyodrębniono 91 typów cytowań, które potencjalnie mogą wystąpić w publikacji naukowej. Relacje te zorganizowano dodatkowo w dwóch grupach – cytowania o charakterze faktograficznym i retorycznym (z dodatkowym podziałem na pozytywne, neutralne i negatywne). W referacie przedstawiono metodologię projektu badawczego, którego celem jest wykorzystanie ontologii CiTO do reprezentacji cytowań bibliograficznych w artykułach opublikowanych w czasopiśmie „Zagadnienia Informacji Naukowej”. Zostaną przedstawione wyniki analizy cytowań bibliograficznych dla przykładowego artykułu wraz z wizualizacją oraz wykazem dodatkowych zmiennych możliwych do zastosowania w pogłębionej analizie. Rozkosz Ewa A. Wrocław, Wydział Nauk Pedagogicznych, Dolnośląska Szkoła Wyższa Analiza stylów cytowań stosowanych w naukowych czasopismach pedagogicznych 12 Stosowanie ustandaryzowanych metod cytowań w publikacjach naukowych przekłada się na jakość komunikacji naukowej, większą czytelność tekstów, jak również możliwość zastosowania automatyzacji na różnych etapach powstawania i dystrybucji publikacji. Jest zalecane przez agencje oceniające czasopisma (np. SCOPUS). Powstają pytania, w jakim stopniu czasopisma naukowe stosują międzynarodowe konwencje cytowań i czy w określonych dyscyplinach dominują określone style? Celem wystąpienia jest przedstawienie wyników badań ukazujących, jakie style cytowań wykorzystywane są przez czasopisma naukowe z zakresu pedagogiki. Analizie poddano zasady edytorskie dla autorów umieszczone na stronach periodyków pedagogicznych z części A i porównano je z regułami cytowań obowiązującymi w czasopismach z części B listy czasopism Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wyniki ukazują niewielki stopień zainteresowania standaryzacją stylów cytowań wśród periodyków z części B ministerialnej listy w porównaniu do czasopism z listy A. Savoy Jacques Neuchâtel, Institut d’informatique, Université de Neuchâtel Automatic Classification of Political Speeches: Comparison of Approaches In this communication, we want to investigate the effectiveness of two approaches to classify a corpus of political speeches. This problem is recurrent in our digital world where we need to organize a large amount of documents to allow a better browsing or to help generating an automatic summary. Our target corpus is composed of 81 State of the Union addresses uttered by 13 presidents between 1934 and 2014. After applying a POS tagger, we represent each speech by its lemmas (entry in the dictionary) instead of directly using the surface words. Based on this representation, we can compute an intertextual distance (Labbé, 2007) between each document and then apply a clustering algorithm (Kaufman & Rousseeuw, 1990) to regroup similar documents together. The final output can be a classical dendogram or a phylogenetic tree (Paradis, 2006) (reflecting more the different distances between the different documents). To generate a topical summary, a set of over-used terms can be extracted from each cluster revealing its specificity compared to the rest of the corpus (Savoy & Zubaryeva, 2011)). The resulting classification tends to regroup speeches according to their authors. When inspecting the most significant lemmas associated with each president, we can find that the lemmas inflation or SALT are associated to Carter, the term regulatory to Reagan and job or business to Obama. As a second approach, we can ground our clustering on a topic model, more precisely using the latent Dirichlet allocation (LDA) (Blei, 2012). In this case, each speech is viewed as composed by a set of topics, and each of them represents a different distribution of words. Such a generative view of a corpus has been reported as effective and the generation of subject-heading labels seems an easy task (Chang et al., 2012). In our experiments, we found that the output of the LDA is not always stable and the generation of a pertinent heading is sometimes difficult. Stiller Juliane Berlin, Institut für Bibliotheks- und Informationswissenschaft, Humboldt-Universität zu Berlin Europeana – a Platform for Engaging with Europe’s Cultural Heritage Europeana is the unified access points to cultural heritage coming from libraries, archives and museums. Over 2,200 institutions contribute material, such as newspapers, books, paintings, films and music to Europeana, which offers now access to over 30 millions metadata objects. This talk presents Europeana’s efforts to unify heterogeneous material and make it accessible across institutional borders and language barriers. It demonstrates the features and functionalities of the platform and its end-user services. Technical achievements such as the development of the Europeana Data Model for semantically rich data are described as well as automatic enrichments of metadata to enhance cross-lingual retrieval and browsing. Additionally, this talk will examine the challenges in aggregating, displaying and re-using these vast amounts of cultural data while debating possible solutions. 13 Šuminas Andrius Vilniaus, Komunikacijos fakultetas, Vilniaus Universitetas Gudinavičius Arūnas Vilniaus, Komunikacijos fakultetas, Vilniaus Universitetas Evaluating the Usability of Lithuanian National Museums Websites Using Eye-tracking Technology Information and communication technologies are changing our society, as well as forcing museums to search for new forms of communication with different groups of society. Official museum websites often are the most used channel, however museum employees sometimes lack knowledge and abilities for full exploitation of the virtual museums web presents. Clear understanding of specific user needs and expectations are crucial on formulating specific requirements for high quality museum websites, so the main aim of the research was to analyze user behavior in museum websites and determine the most important spots of interest and most important information for users, as well to find out the particularity of information search and to determine the most common problems. On implementing tasks mentioned above, eye-tracking hardware and software was used. This equipment allows to precisely determine areas of interest on the website together with entry points, reading paths, time spend, etc. The research was done with all four Lithuanian national museum websites: National Museum of Lithuania, Lithuanian Art Museum, M. K. Čiurlionis National Museum of Art and National Museum – Palace of the Grand Dukes of Lithuania. The data collection was made by setting a temporary mobile eye-tracking laboratory inside museums near the entrance into exhibitions. 110 respondents were used, the overall structure of male/woman and age groups was maintained. The respondents were given three tasks to complete. The behavior was recorded and analyzed. The research findings are going to be presented in the paper. Wałek Anna Wrocław, Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo‑Technicznej, Politechnika Wrocławska Środowiskowa Biblioteka Nauk Ścisłych i Technicznych na potrzeby Innowacyjnej Gospodarki – nowoczesna przestrzeń dla użytkowników informacji elektronicznej 14 Oddany do użytku w 2014 roku nowoczesny budynek Środowiskowej Biblioteki Nauk Ścisłych i Technicznych (BIBLIOTECH) jest siedzibą Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej Politechniki Wrocławskiej (CWINT). Jednostka powstała 1 stycznia 2014 r. z przekształcenia Biblioteki Głównej i Ośrodka Informacji Naukowo-Technicznej. Biblioteka Elektroniczna, działająca w ramach CWINT odpowiada zarówno za gromadzenie i opracowanie źródeł informacji, ich udostępnianie na terminalach w przestrzeni informacyjnej budynku BIBLIOTECH, jak i za tworzenie zasobów cyfrowych w bibliotece cyfrowej i repozytorium. Na przeszło czterystu terminalach w czytelniach i pracowniach BIBLIOTECH-u użytkownicy z Politechniki Wrocławskiej oraz wrocławskiego środowiska akademickiego mogą korzystać ze zbiorów elektronicznych czasopism, baz danych, wydawnictw normalizacyjnych, informacji patentowej oraz bazy wiedzy o nowych technologiach. Pracownia digitalizacji, wyposażona w nowoczesny sprzęt, pozwala na tworzenie i zamieszczanie w wirtualnych kolekcjach zarówno skanowanych publikacji, jak i innych typów danych, m.in. obiektów 3D. Celem referatu jest przedstawienie koncepcji wykorzystania infrastruktury nowego budynku do tworzenia i udostępniania wirtualnych zasobów wiedzy. Woszczak Marta Kraków, Ośrodek Badań Literatury Dziecięcej i Młodzieżowej, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński Książka obrazkowa i aplikacja książkowa – percepcja i preferencje dzieci i rodziców W krajach anglosaskich przeprowadzono liczne badania z udziałem dzieci i ich rodziców nad percepcją książek obrazkowych. Amerykanie opracowali także wiele zagadnień związanych z obcowaniem dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym z multimediami, ich edukacją i zabawą. W Polsce także powstały pierwsze raporty o podobnej tematyce. Jednakże wciąż bardzo niewiele wiadomo na temat zależności i różnic pomiędzy czytaniem/oglądaniem książek papierowych i elektronicznych przez dzieci. Dlatego podjęłam się przeprowadzenia badania, które miałoby określić preferencje i zwyczaje najmłodszych odbiorców (4-7 lat) książek i ich rodziców, miejsca wspólne i rozbieżności w interpretacji utworów, różnice związane z przemianami książki (papierowa a elektroniczna). W wystąpieniu przedstawię projekt badawczy, a także wstępne rozpoznanie związane z jego stroną metodologiczną i praktyczną. Postawię kilka pytań pobudzających do dalszej dyskusji. Zając Michał Warszawa, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski Zjawisko grywalizacji we współczesnej książce dla dzieci i młodzieży Wedle specjalisty w tej dziedzinie Pawła Graczyka grywalizacja to „…użycie mechanizmów znanych z gier (nie tylko komputerowych) do zmiany zachowań ludzi poza kontekstem gry”. Obserwując współczesne (i historyczne) wybrane zjawiska ze świata książki dla dzieci i młodzieży, można z łatwością dostrzec liczne przykłady działań spełniających powyższą definicję. Odnaleźć je można tak w konstrukcji narracyjnej utworów, jak i w wykraczającej poza sferę literacką generalnej konstrukcji produktów wydawniczych. Przedmiotem prezentacji – osadzonej w metodologii bibliologicznej – jest druga z wymienionych powyżej sfer. Podstawowym założeniem towarzyszącym myśleniu o związkach książek dla niedorosłych z grami jest osadzenie tego zjawiska w kontekście konwergencji mediów. O ile bowiem wcześniejsze fenomeny związane z omawianym zjawiskiem pojawiały się tylko w ramach wewnętrznej narracji książkowej (tzw. gry paragrafowe, np. seria „Wehikuł czasu”), o tyle współcześnie coraz częściej implementacja grywalizacji łączy się ze możliwościami otwieranymi przez Internet. Prezentacja dyskutowanego zagadnienia opiera się na szczegółowej analizie różnych wariantów implementacji grywalizacji do świata książki dla dzieci i młodzieży. Pierwszym z nich są gry on-line odnoszące się do świata przedstawionego powieści (np. Detektyw Pozytywka Grzegorza Kasdepke czy cykl „Tunele”). Czytelnik utworu (bądź osoba, która takim czytelnikiem dopiero może zostać) ma możność zagrania w mniej lub bardziej skomplikowane gry komputerowe dostępne w Internecie. Gry te stanowią zamkniętą całość, często pozwalającą również na grę osobie całkowicie nieznającej treści książki. 15 Kolejny typ produktu wydawniczego dla dzieci i młodzieży związanego z grywalizacją to taki, w którym zainstalowana w Internecie gra stanowi kontynuację narracji książkowej. Czytelnik dzięki wiedzy zdobytej w trakcie lektury może rozpocząć/kontynuować grę on-line, która umożliwia zdobycie różnego rodzaju nagród (cykl „39 wskazówek”). Przykładem „użycia mechanizmów znanych z gier” może być również strategia zastosowana przez Patricka Carmana w cyklu „Dolina szkieletów”. Czytelnik podczas lektury tradycyjnie wydanej książki musi zbierać specjalne kody, które wprowadzone do specjalnego okienka na stronie internetowej towarzyszącej książce pozwalają na obejrzenie filmów video, uzupełniających ważnymi szczegółami wiedzę nabytą w trakcie lektury. 16
