Jakie obrazy z historii Polski przywołuje Jankiel w swym

mgr Iwona Tworuszka
Gimnazjum nr 2
w Katowicach
Scenariusz lekcji holistycznej w klasie III gimnazjum
– model interdyscyplinarny
Temat: Jakie obrazy z historii Polski przywołuje Jankiel w swym
koncercie?
Cele:
- poznanie jednego z najważniejszych i najpiękniejszych fragmentów
„Pana Tadeusza” – koncertu Jankiela,
- wskazanie zastosowanych środków artystycznych i określenie ich funkcji
w tym fragmencie,
- przypomnienie wydarzeń historycznych przywołanych przez Jankiela,
- poszerzenie wiedzy z muzyki i plastyki.
Na lekcji zostanie wykorzystana wiedza uczniów z następujących
przedmiotów i ścieżek:
1. Język polski – środki artystyczne i ich funkcje, wcześniejsze
zagadnienia związane z lekturą „Pan Tadeusz” (czas akcji, bohaterowie,
główne wątki)
2. Historia – wydarzenia historyczne w Polsce w latach 1791–1797 oraz w
1812 r.
3. Plastyka – ilustracje książkowe, ilustracje do „Pana Tadeusza”, słynni
ilustratorzy: M.E. Andriolli, W. Gerson, J. Kossak i inni – ich wizja koncertu
Jankiela
4. Muzyka – cymbały jako instrument strunowy
5. Ścieżka czytelniczo-medialna – fragmenty filmu Andrzeja Wajdy „Pan
Tadeusz”, recytacja koncertu Jankiela w wykonaniu I. Gogolewskiego
i innych
Metody:
- podająca i poszukująca (heureza),
- zajęć praktycznych,
- oglądowa: przedmiot obserwacji – tekst literacki, ilustracje, film,
nagranie.
Formy: indywidualna i zbiorowa.
Materiały i pomoce:
- egzemplarze „Pana Tadeusza” (różne wydania przyniesione przez
uczniów),
- ilustracje przedstawiające koncert Jankiela (także drzeworyty, staloryty),
- film Andrzeja Wajdy „Pan Tadeusz”,
- kaseta z nagraniem recytacji I. Gogolewskiego,
- płyta CD z nagraniem recytacji w innym wykonaniu,
- Słownik języka polskiego,
- Słownik terminów muzycznych.
Przebieg lekcji
1. Część wstępna
Pogadanka z podaniem celu lekcji oraz nawiązaniem do zadania
domowego (znalezienie fragmentu w lekturze – ks. XII, 642-745 –
przeczytanie go, ponadto przyniesienie pomocy – ilustracji z różnych
wydań)
2. Przypomnienie postaci Jankiela – kim był, czym się zajmował, na czym
grał?
3. Cymbały – co to za instrument, czy ktoś widział lub słyszał; co
pamiętają z lekcji muzyki; uzupełnić informacjami ze słowników.
4. Okoliczności koncertu Jankiela – rok 1812, nadzieja na niepodległość
5. Wysłuchanie mistrzowskiego wykonania recytacji przez aktorów
(odtworzenie z taśmy i płyty) – w tym czasie uczniowie wyodrębniają
obrazy z historii Polski przywoływane grą Jankiela.
6. Uczniowie prezentują efekty swojej pracy – pięć ważnych w naszej
narodowej historii wydarzeń – oraz uzupełniają wiadomościami zdobytymi
na lekcjach historii.
Zapis na tablicy i w zeszytach:
- uchwalenie Konstytucji 3 Maja w 1791 r.
- konfederacja w Targowicy w 1792 r.
- powstanie kościuszkowskie (rzeź Pragi) w 1794 r.
- III rozbiór Polski i emigracja w 1795 r.
- powstanie Legionów Polskich we Włoszech w 1797 r.
7. Zwrócenie uwagi uczniów na podwójne naśladownictwo w utworze:
Jankiel naśladuje muzyką wydarzenia (dlaczego wybrał właśnie te, jakie to
miało znaczenie w tamtych okolicznościach? jaka była reakcja słuchaczy?),
Mickiewicz naśladuje muzykę za pomocą środków językowych. Jakich?
8. Analiza tekstu – odszukanie i nazwanie środków artystycznych, którymi
posłużył się Mickiewicz w tym fragmencie oraz określenie ich funkcji.
9. Ilustracje „Koncertu nad koncertami” – różne wizje twórcze
(prezentacja), najsłynniejsi ilustratorzy: Andriolli, Gerson, Kossak, Norwid,
Szancer, Trębacz, Wilkoń i inne (prezentacja także drzeworytów,
stalorytów, cynkografii); ocena dzieł, komentarze uczniów.
10. Wizja reżyserska koncertu Jankiela – odtworzenie fragmentu filmu
Andrzeja Wajdy
11. Część końcowa
Podsumowanie i podanie zadania domowego - nauczyć się pięknie
recytować „Koncert nad koncertami”.
-
Wojciech Gerson, Koncert Jankiela
Stanisław Masłowski, Koncert Jankiela
Staloryt C. Mayera
Ksawery Koźmiński, Koncert Jankiela (rysunek)
Stefan Mrożewski, Koncert Jankiela (drzeworyt)
Józef Wilkoń, Koncert Jankiela (rysunek)