RPO-L202 LUW - Biznes Lubuski

WOJEWODA LUBUSKI
Gorzów Wlkp., dnia 27 grudnia 2013 r.
Jerzy Ostrouch
FBC-V.020.5.2013.GKac
Pani
Elżbieta Polak
Marszałek
Województwa Lubuskiego
Nawiązując do trwających obecnie konsultacji społecznych projektu Regionalnego Programu
Operacyjnego – Lubuskie 2020, chciałbym podkreślić sukces negocjacyjny polskiego rządu, dzięki
któremu także województwo lubuskie stoi przed wyjątkową szansą dokonania zmian rozwojowych
na niespotykaną wcześniej skalę. Jednocześnie przedstawiam uwagi odnośnie tego dokumentu, mając
nadzieję, że przyczynią się one do stworzenia jak najlepszych ram dla absorbcji środków
w województwie lubuskim w nowej perspektywie finansowej 2014-2020. Tym bardziej, że potrzeby
i oczekiwania mieszkańców województwa są duże.
Analizę chciałbym rozpocząć od zwrócenia uwagi na aspekt natury formalno-prawnej.
W art. 37 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy
ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu
Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1260/1999
wskazano elementy, które obligatoryjnie musi zawierać każdy program operacyjny. Na chwilę obecną
projekt RPO-L2020 nie zawiera planu finansowego oraz informacji o komplementarności ze środkami
finansowanymi z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich i działaniami
finansowanymi z Europejskiego Funduszu Rybołówstwa. Nie została również zakończona ocena
ex ante, o której mowa w art. 48 ww. rozporządzenia. W projekcie dokumentu została co prawda
zamieszczona informacja, że powyższe braki zostaną uzupełnione, natomiast należy mieć na uwadze,
1
że podjęcie stosownej uchwały, przyjmującej regionalny program operacyjny z pominięciem
tych elementów, może stanowić podstawę do stwierdzenia jej nieważności.
Ponadto pragnę zwrócić uwagę, że projekt RPO-L2020 zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r.
o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska
oraz o ocenach oddziaływania na środowisko wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko. Istotnym elementem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko
jest nie tylko opracowanie Prognozy oddziaływania na środowisko, ale również zapewnienie
społeczeństwu możliwości zapoznania się z projektem dokumentu, prognozą i dostępnymi na danym
etapie stanowiskami innych organów, w tym także umożliwienie składania uwag i wniosków.
Te elementy strategicznej oceny oddziaływania na środowisko powinny zatem znaleźć się
w harmonogramie opracowania projektu RPO-L2020, tym bardziej, że przedmiotem oceny nie jest
Prognoza oddziaływania na środowisko, lecz projekt RPO-L2020 wraz z Prognozą.
Chciałbym jednocześnie zwrócić uwagę na pewną przeszkodę, która obecnie utrudnia wnikliwą
i rzetelną analizę ww. dokumentu. Dopiero w trakcie przygotowywania są dokumenty o strategicznym
znaczeniu dla realizacji polityk również w innych obszarach w województwie lubuskim do 2020 r.,
a mianowicie: Lubuska Strategia Ochrony Zdrowia na lata 2014-2020 oraz Strategia Polityki Społecznej
Województwa Lubuskiego na lata 2014-2020. Ponadto, w związku z wytycznymi Komisji Europejskiej,
Lubuska Regionalna Strategia Innowacji ma zostać zaktualizowana pod kątem inteligentnych
specjalizacji. Województwo lubuskie wraz z województwem wielkopolskim należą do ostatnich
województw, w których prace nad inteligentnymi specjalizacjami jeszcze się nie zakończyły. Nie można
zatem w chwili obecnej stwierdzić, na ile projekt Programu będzie komplementarny z tymi
dokumentami, i na ile uwzględni kierunki działań, które będą w nich przyjęte. W konsekwencji
uniemożliwia to szersze spojrzenie na projekt RPO-L2020.
Natomiast w mojej ocenie, aby trwające obecnie konsultacje społeczne spełniły swoją rolę, powinny
dotyczyć w jednym czasie całego pakietu dokumentów, ponieważ winny one być ze sobą powiązane
i spójne. Nawet zakładając, że w niedalekiej przyszłości rozpoczną się konsultacje społeczne
wszystkich opracowywanych obecnie strategii, może się okazać, że w tym czasie projekt RPO-L2020
będzie już przedmiotem negocjacji z Komisją Europejską, co zgodnie z założonym harmonogramem ma
nastąpić już w kwietniu przyszłego roku. W tej sytuacji można odnieść wrażenie, że działania te nie są
ze sobą w należyty sposób skoordynowane, co potencjalnie stwarza niebezpieczeństwo,
że ich ostateczny kształt może nie być spójny z zapisami RPO-L2020.
Projekt RPO-L2020 wskazuje na stosowanie dwóch trybów wyboru projektów, tj. trybu konkursowego
i trybu pozakonkursowego. Na tym etapie nie zostało wskazane, w jaki sposób ma przebiegać tryb
2
pozakonkursowy, tzn. nie są znane ani kryteria, według których będą wskazywane projekty do realizacji,
ani kto tego wyboru będzie dokonywał. Projekt RPO-L2020 nie zawiera również podziału alokacji
na poszczególne priorytety inwestycyjne. Nie wiadomo również, jaki odsetek alokacji w ramach danej
osi zostanie przeznaczony na projekty podlegające trybowi konkursowemu, a jakie kwoty zostaną
przeznaczone na realizację projektów w trybie pozakonkursowym. Informacje te mają kluczowy
charakter zwłaszcza dla beneficjentów, którzy aby móc realizować inwestycje, będą musieli korzystać
z trybu konkursowego.
Chciałbym również zwrócić uwagę na przedstawioną propozycję projektów strategicznych w RPOL2020. Wykaz ten stanowi bardzo istotny element składowy całego Programu i wpływa na kształtowanie
polityki regionalnej województwa w perspektywie do 2020 r. Dbałość o równomierny rozwój
województwa lubuskiego wymaga podjęcia publicznej dyskusji nad finalnym kształtem tej listy. Dlatego
w mojej ocenie należy położyć szczególny nacisk na zapewnienie maksymalnej transparentności
podejmowanych decyzji i zagwarantowanie obywatelom jak najszerszego dostępu do informacji
publicznej w tym zakresie.
Dla mieszkańców naszego województwa niezwykle ważnym obszarem, który wymaga systematycznego
wsparcia, jest szeroko rozumiana opieka zdrowotna. Powinniśmy mieć na uwadze, że funkcjonujące
na terenie naszego województwa placówki stoją w obliczu konieczności dostosowania do końca 2016
roku obiektów ochrony zdrowia do wymogów określonych w art. 207 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r.
o działalności leczniczej. Powyższe może wiązać się z koniecznością zamknięcia niedostosowanych
w tym terminie placówek (w tym również szpitali), a tym samym ograniczeniem terytorialnej dostępności
do świadczeń zdrowotnych. Należałoby się zatem zastanowić w porozumieniu z konsultantami
wojewódzkimi, czy dostępne środki nie należałoby przeznaczyć na wsparcie funkcjonującej już bazy
opieki zdrowotnej, nawet kosztem realizacji dużych, jednostkowych inwestycji. W mojej ocenie, właśnie
dostosowanie istniejących struktur i potencjałów do wymogów ustawowych powinno być priorytetowym
działaniem w najbliższych latach.
Chciałbym natomiast zwrócić uwagę na fakt, że pomimo osiągnięcia konsensusu na etapie prac nad
Założeniami Strategii Rozwoju Polski Zachodniej, odnośnie potrzeby realizacji projektu budowy
ponadregionalnych specjalistycznych centrów usług medycznych, w tym radioterapii w Gorzowie Wlkp.,
projekt ten na chwilę obecną nie może zostać objęty wsparciem w ramach osi VII PO POIŚ 2014-2020,
ponieważ potencjalnymi beneficjentami mogą być tylko podmioty lecznicze utworzone przez ministra
lub centralny organ administracji rządowej czy publiczną uczelnię medyczną lub publiczną uczelnię,
która prowadzi działalność w dziedzinie nauk medycznych. W związku z powyższym, aby utworzenie
oddziału radioterapii w Gorzowie Wlkp. było w ogóle możliwe, należałoby rozszerzyć katalog
3
beneficjentów RPO-L2020 o podmioty lecznicze, dla których organem założycielskim jest województwo.
Uważam ponadto, że nie należy ustawać w wysiłkach na rzecz przekonywania o potrzebie przyjęcia
Strategii Rozwoju Polski Zachodniej. Współpraca zachodnich województw stanowiłaby dodatkowy
impuls rozwojowy, jak ma to miejsce w przypadku Polski Wschodniej. Zwłaszcza dla województwa
lubuskiego ma to szczególne znaczenie w kontekście realizacji dużych inwestycji o makroregionalnym
znaczeniu.
Odnosząc się natomiast do obszaru związanego z szeroko rozumianą cyfryzacją, Komisja Europejska
dostrzegła znaczenie technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) dla rozwoju gospodarczego, stąd
duży nacisk na nowe technologie telekomunikacyjne. Obecnie Lubuskie dzięki środkom z RPO jest
jednym z liderów we wdrażaniu projektów związanych z budową społeczeństwa informacyjnego
w obszarze kultury, zdrowia, czy administracji, ale TIK powinny również zwiększać konkurencyjność
w gospodarce. Można zatem zastanowić się, czy wsparcie na poziomie zaledwie 4,50% przewidzianej
alokacji jest wystarczające, aby stanowić istotny impuls do rozwoju TIK w regionie. Ponadto z treści
projektu RPO-L2020 nie wynika wprost, czy po zakończeniu projektu Szerokopasmowe Lubuskie,
a więc po zrealizowaniu warstwy sieci szkieletowej i dystrybucyjnej, wspierane będzie tworzenie
warstwy sieci dostępowej, która pozwoli wykorzystać dotychczasowe inwestycje.
Jednocześnie uważam, że celem rozwoju cyfrowego, oprócz poprawy jakości życia mieszkańców
regionu poprzez rozwój e-usług, powinien być również rozwój usług elektronicznych w gospodarce.
Rozwój kompetencji oraz usług elektronicznych w gospodarce odgrywa coraz większą rolę. Wzrasta
ilość usług świadczonych drogą elektroniczną. Dotychczasowe sposoby świadczenia usług nabierają
form elektronicznych, a ponadto powstają nowe usługi, świadczone wyłącznie drogą elektroniczną.
Przedsiębiorstwa osiągnęły podstawowy etap informatyzacji. Brak sprzętu komputerowego i łącza
internetowego nie stanowi już bariery rozwojowej. Z banku danych lokalnych GUS za 2012 r. wynika,
że 90% lubuskich przedsiębiorstw posiada dostęp do Internetu. Nadal natomiast niezadowalający jest
stopień wykorzystania ICT w bieżącej działalności przedsiębiorstw. Zbyt niska znajomość rozwiązań
cyfrowych, usprawniających działalność przedsiębiorstwa, współpracę biznesową czy kontakty
z klientami wpływa bezpośrednio na konkurencyjność przedsiębiorstw na rynku. Dlatego też priorytetem
na poziomie regionalnym powinna być możliwość udzielania wsparcia dla zastosowania TIK w produkcji
i usługach. Wykorzystanie technologii cyfrowych w gospodarce umożliwi tworzenie nowych
przedsiębiorstw, produktów i usług, otworzy nowe kanały dystrybucyjne oraz umożliwi nową organizację
przedsiębiorstw umożliwiając zdalne sterowanie procesami oraz zarządzanie rozproszonymi zasobami.
Natomiast to, czego wydaje się brakować w przygotowanym projekcie RPO-L2020, to pierwszych prób
podsumowania obecnej perspektywy finansowej 2007-2013. Pozwoliłoby to na bardziej adekwatne
4
dostosowanie RPO-L2020, jako swego rodzaju narzędzia, do potrzeb i wyzwań rozwojowych, które
stoją przed województwem lubuskim. Dla przykładu, analiza dotychczas realizowanych inwestycji
w obszarze B+R w ramach LRPO oraz relatywnie małe zainteresowanie dotacjami inwestycyjnymi dla
przedsiębiorstw,
związanymi
z
prowadzeniem
działalności
badawczo-rozwojowej,
skłania
do zastanowienia się nad koniecznością zrewidowania kryteriów przyznawania dotacji w nowym okresie
programowym oraz być może położeniem większego nacisku na aspekt promocyjno-informacyjny tego
obszaru. Generalnie w mojej ocenie niezbędna jest większa elastyczność i szybkie reagowanie
na zmieniające się potrzeby beneficjentów. Pozwoli to na maksymalne wykorzystanie dostępnej
alokacji. Planowane działania rozwojowe w ramach innowacyjności powinny odpowiadać specyfice
i potencjałowi regionu. Inteligentne specjalizacje to istotny element rozwoju województwa lubuskiego.
Dzięki nim możemy zwiększyć dochody i podnieść jakość życia, wykorzystując przy tym środki unijne.
Ważne jest wspieranie wprowadzania rzeczywistych innowacji nie tylko w zakresie nowych branż, lecz
również poszukiwanie i wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań w dziedzinach już funkcjonujących.
Uważam, że w przypadku innowacji należy skupić się na tworzeniu powiązań biznesu z nauką
i realizację takich projektów badawczych, które przyczynią się do podniesienia konkurencyjności
lubuskich firm. Szczególną uwagę należy zwrócić na stworzenie systemu wsparcia dla kształcenia
wyższego poprzez kierunki zamawiane i łączenie studentów z przyszłymi pracodawcami. Tym bardziej,
że dysponujemy „strategicznym potencjałem”, jakim jest zdolna młodzież oraz wykwalifikowani
nauczyciele. Wystarczy tylko spojrzeć na ostatnie egzaminy gimnazjalne i maturalne, w których
uczniowie z naszego województwa osiągnęli tak rewelacyjne wyniki, lokując się w krajowej czołówce.
Powinniśmy dokładać wszelkich starań, aby nie zaprzepaścić tego sukcesu, dalej inwestować
w młodzież, zachęcając ją do kontynuowania edukacji na lubuskich uczelniach, a następnie podjęcia
pracy w naszym regionie.
Odrębnym, ale jakże istotnym zagadnieniem, są tendencje demograficzne, a zwłaszcza stały spadek
natężenia umieralności oraz niewystarczający współczynnik dzietności, który może nie gwarantować
zastępowalności pokoleń. Powyższe będzie skutkować zmniejszaniem się liczby ludności w wieku
produkcyjnym, przy jednoczesnym powiększaniu się grupy korzystającej z różnych form zabezpieczenia
społecznego. Społeczeństwo polskie nie tylko będzie się starzeć, ale jednocześnie obserwowalny
będzie stały spadek liczby ludności. Zgodnie z prognozą ludności faktycznej na lata 2008-2035,
przygotowaną przez Główny Urząd Statystyczny, w 2035 roku województwo lubuskie będzie liczyło
963.566 mieszkańców (spadek o 5,79% w stosunku do roku 2011).
Jestem zdania, że w pierwszym rzędzie należałoby podejmować działania oraz wspierać rozwiązania,
których celem jest zmniejszenie kosztów bezpośrednich i pośrednich posiadania dzieci oraz
5
generowanie miejsc pracy, pozwalających na utrzymanie nie tylko siebie, ale także rodziny. Tylko
dobrze przemyślana polityka rodzinna oraz polityka promująca zatrudnienie mogą wpłynąć na zmianę
podejścia młodych osób do posiadania dzieci oraz łączenia kształcenia, pracy zawodowej
z tworzeniem rodziny. Służyć temu mogą przede wszystkim takie formy zatrudnienia, które pozwolą
na łączenie aktywności zawodowej z opieką nad potomstwem i dokształcaniem się, bez uszczerbku dla
tej pierwszej. Tym bardziej, że przede wszystkim w interesie pracodawców powinno być dysponowanie
doświadczoną i stale podnoszącą kwalifikacje kadrą pracowniczą. Przyjęcie powyższych rozwiązań
pozwoli także w przyszłości, w kontekście starzenia się polskiego społeczeństwa, na opiekę nad
osobami starszymi bez konieczności rezygnacji z kariery zawodowej.
Chciałbym jednocześnie zasygnalizować, że zarówno przyjęta w projekcie dokumentu terminologia,
jak i schemat całego RPO-L2020, tak odmienny od obowiązującego w obecnej perspektywie
finansowej, może być dla potencjalnych beneficjentów niezrozumiały i utrudnić im prawidłową
identyfikację priorytetów inwestycyjnych, w ramach których mogą ubiegać się o współfinansowanie.
Odnoszę niestety wrażenie, że wraz z każdą kolejną perspektywą finansową, programy operacyjne
zamiast być coraz bardziej przejrzyste i bazować na powszechnie przyjętym już kodzie językowym,
są niestety coraz bardziej zawiłe.
Podsumowując, chciałbym podkreślić, że województwo lubuskie stoi przed wielką szansą szybkiego
rozwoju. Tak dużą pulą środków do wykorzystania dotychczas nie dysponowaliśmy, dlatego tak istotne
jest, jaki będzie finalny kształt RPO-L2020. Oczywiście powinniśmy mieć zawsze na uwadze, że jest
to swego rodzaju narzędzie, a kluczowa tutaj jest wizja, która musi być ambitna i mieć przede wszystkim
na celu zrównoważony rozwój całego województwa lubuskiego, aby jakość życia wszystkich jego
mieszkańców sukcesywnie rosła, niezależnie od tego czy mieszkają w jego centrum, czy na peryferiach.
6