Gotycki kościół Św. Bartłomieja w Staszowie z 1342 roku Początki

Gotycki kościół Św. Bartłomieja w
Staszowie z 1342 roku
Początki historii Staszowa sięgają średniowiecza, kiedy to osada funkcjonowała w systemie
organizacji grodowej. Być może osada istniała tu już w XII wieku, kiedy to w czasie swego najazdu
Tatarzy mieli spalić drewniany kościółek[1]. Jednak najstarsze, dostępne nam źródło pisane,
wymienia Staszów dopiero w roku 1325, przy okazji opłat tzw. świętopietrza. Ówczesny pleban
staszowski o imieniu Piotr z niewyjaśnionych przyczyn nie przedstawił jednak wartości swych
dochodów i stosownej opłaty nie złożył[2].
Sama nazwa Staszowa pochodzi od imienia własnego Stanisław. W XIII-XIV wieku Stasz było
zdrobniałą formą imienia Stanisław, dość popularnego od połowy XIII wieku.
Pierwszym znanym nam właścicielem Staszowa był Stasz zwany Kmiotkiem.
Jednak ów Stasz pojawia się w źródłach historycznych dopiero w 1345 roku. Wówczas w jego
obecności odbyła się konsekracja kościoła parafialnego w Staszowie pod wezwaniem św.
Bartłomieja, której dokonał biskup krakowski Jan Grot[3]. Przyjmuje się, że swą nazwę Staszów
zawdzięcza właśnie Staszowi Kmiotko. Nie mógł on jednak założyć osady w I połowie XIII wieku
przed przybyciem Tatarów.
Zatem na pytanie o założyciela naszego miasta trudno odpowiedzieć jednoznacznie.
Staszów jako osada, a później miasto, miał wielu właścicieli. Był miastem prywatnym, a jego
funkcjonowanie zależało od hojności i zainteresowania właścicieli, aż do roku 1866. Wśród
właścicieli Staszowa można wymienić: Piotra Bogorię-Skotnickiego, Dorotę Tarnowską, Mikołaja z
Kurowa, podkanclerzego króla Władysława Jagiełły. Od 1411 roku właścicielem Staszowa był
Wojciech Jastrzębiec pełniący wiele kościelnych funkcji (był m.in. arcybiskupem gnieźnieński), od
1436 roku kolejnym właścicielem był Jan Rytwiański, wojewoda krakowski, który przyczynił się do
rozwoju w osadzie przemysłu garncarskiego.
Tablica pamiątkowa wmurowana na
budynku staszowskiego Ratusza
11 kwietnia 1525 roku Łaski wyjednał u króla przywilej na odbywanie w Staszowie jarmarków trzy
razy do roku: w niedzielę po Wniebowstąpieniu Pańskim, w dzień św. Bartłomieja i na św. Urszuli.
Prawo do odbywania jarmarków podkreślało miejskość Staszowa[5]. 26 stycznia 1526 roku w trakcie
sejmu walnego, odbywającego się w Piotrkowie Trybunalskim, król Zygmunt I wydał przywilej, na
mocy którego mieszkańcy Staszowa uzyskali prawa do odbywania w każdy czwartek targu, co
jeszcze bardziej podkreślało miejski charakter Staszowa[6]. Początkowy okres historii miasta to
powolny, ale stopniowy rozwój drobnego rzemiosła i handlu. Jeszcze za czasów Łaskiego w roku
1538 Staszów po raz pierwszy płacił tzw. „czopowe” – podatek od produkcji piwa, miodu i gorzałki.
W tym też czasie rozpoczęło się w mieście osadnictwo żydowskie.
dr Dariusz Kubalski
[1] W. Siek, Opis historyczny parafii i miasta Staszów do 1918 r,, Staszów 1990, s.8
[2] Monumenta Poloniae Vaticana, vol I, ed. J. Ptaśnik, Cracoviae, 1913, s.155-156
[3] Zbiór dokumentów małopolskich, t.I, Kraków 1965, nr 45, s.64-65
[4] W. Siek, Opis historyczny parafii …, s.12-14
[5] AGAD w Warszawie, Metryka Koronna, sygn.38,f.288
[6] AGAD w Warszawie, Metryka Koronna, sygn. 39, f. 669-670