KOMENTARZ

KOMENTARZ
DO MAPY SOZOLOGICZNEJ
W SKALI 1 : 50 000
ARKUSZ N-34-110-D
BOBROWNIKI
Opracował zespół w składzie:
Mieczysław Kunz, Leon Andrzejewski,
Włodzimierz Marszelewski
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO OBSZARU
Położenie fizycznogeograficzne
Zgodnie z podziałem Polski na regiony fizycznogeograficzne Kondrackiego
(2000), obszar objęty arkuszem mapy Bobrowniki położony jest w granicach
podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (315), makroregionach - Pradolina
Toruńsko-Eberswaldzka (315.3) oraz Pojezierze Wielkopolskie (315.5). Większa,
zachodnia część obszaru arkusza mapy przynależy do drugiego z wymienionych
makroregionów. Na opisywanym obszarze wyróżnić można trzy mezoregiony.
Mezoregion Równina Inowrocławska (315.55) o południkowym kształcie swej
wschodniej granicy zajmuje największą powierzchnię arkusza. Drugi mezoregion
Kotlina Toruńska (315.35) obejmuje północno-wschodnią część arkusza,
a mezoregion Kotlina Płocka (315.36) występuje w jego południowo-wschodniej
części. Zasięgi poszczególnych jednostek fizycznogeograficznych przedstawia
rysunek 1.
części rumowiska ze środkowej i górnej części dorzecza oraz dobowym wahaniem
stanów wody – skutkiem pracy elektrowni (Babiński 1982, 1992). Na całym
analizowanym, erozyjnym odcinku Wisły następuje wymywanie materiału z dna
koryta. Dowodem tego jest znaczny wzrost transportu rumowiska unoszonego
i wleczonego na odcinku od zapory we Włocławku do Nieszawy (Babiński 1994).
Temu niekorzystnemu procesowi może zapobiec wybudowanie stopnia wodnego
i zbiornika Nieszawa. Spowoduje to wzrost poziomu wody w Wiśle, spowolnienie
tempa spływu wody, ponowny rozwój procesów sedymentacyjnych i tym samym
zahamowanie procesów erozyjnych. Inne zmiany związane z tą inwestycją zostały
omówione w literaturze m.in. przez Churskiego (1980) i Babińskiego (1993).
Zaburzone antropogenicznie warunki spływu wody Wisły utrudniają
powstawanie pokrywy lodowej. Typową formą zlodzenia są charakterystyczne dla
południowego fragmentu analizowanego odcinka rzeki krążki lodowe, które mogą
tworzyć efemeryczną pokrywę lodową. Odcinek Wisły między Bobrownikami
a Nieszawą jest predysponowany do powstawania zabitek śryżowych z cechami
zatorów śryżowych (Grześ 1991).
Jednym z nielicznych innych cieków na analizowanym obszarze jest struga
Ośla (Kujawska), lewobrzeżny dopływ Wisły. Wypływa z podmokłości w pobliżu
miejscowości Kalinowiec. Długość cieku wynosi 18,0 km a powierzchnia zlewni
70,5 km2. Górna część zlewni ma charakter typowo rolniczy (tzw. "Kujawy Czarne”),
dolna leśny (w dolinie Wisły). Dolny odcinek strugi okresowo wysycha i/lub zanika
w piaskach. Odcinek ujściowy o długości ok. 3,5 km jest uregulowany, w tym
ok. 1,5 km cieku płynie w zamkniętym kolektorze przez teren Zakładów Azotowych
ANWIL S.A. we Włocławku (Marszelewski 2008). Z zakładu tego odprowadzane
są do strugi ścieki oczyszczone w ilości ok. 7 mln m3*rok-1.
Przez południowo-zachodnią część analizowanego obszaru przebiega krótki
odcinek kanału Bachorza. Jest to ciek bifurkujący. Jego część wschodnia uchodzi
do Zgłowiączki, a zachodnia do jeziora Gopła. Kanał łączy dorzecze Wisły i Odry.
W dnie doliny Bachorzy, o płaskim i rozległym dnie, najczęściej występują obszary
podmokłe i grunty organiczne.
Pozostałe cieki są niewielkie, najczęściej okresowe i w większości włączone
w systemy melioracyjne. Widoczne jest ubóstwo obiektów wodnych poza doliną
Wisły.
W skład powierzchniowych obiektów hydrograficznych na wysoczyźnie
wchodzi kilka niewielkich (<5 ha), płytkich i silnie zarastających jezior, a także
pojedyncze oczka oraz zarastające doły potorfowe. W dolinie Wisły występują
starorzecza. W pobliżu Zakładów Azotowych ANWIL S.A. we Włocławku znajdują
się osadniki i zbiorniki służące do różnych celów.
Wody podziemne
Wody podziemne na omawianym obszarze należą do regionu
środkowopolskiego
(Orsztynowicz
1987).
Dominującym
rodzajem
wód
podziemnych, kształtującym w największym stopniu odpływ pochodzenia
podziemnego są wody porowe aluwiów w warstwach odkrytych (w najniżej
położonej części doliny Wisły) oraz wody porowe w warstwach odkrytych
(gruntowe) i w warstwach izolowanych od powierzchni (wgłębne). Ostatnie
z wymienionych występują prawie wyłącznie na Równinie Inowrocławskiej.
Wody wierzchówkowe występują najczęściej na głębokości od 0,5 do 2 m
w utworach holoceńskich. Spotykane są przede wszystkim na terasach zalewowych
Wisły, w dolinie Bachorzy i w dolinach innych cieków. Stwierdzono duże wahania
ich poziomu zwierciadła wody (do 4,7 m, Jeziorski 1990 za GrzebalskąMarchewką).
Wody pierwszego poziomu występują nad glinami zwałowymi, głównie
na Równinie Inowrocławskiej, na głębokości od 2 do 5 m. W ostatnich dekadach
XX wieku zostały one znacznie zanieczyszczone (głównie substancjami
biogenicznymi) z powodu intensyfikacji rolnictwa. Pierwsze zwierciadło wody
znajduje się znacznie głębiej w strefie przykrawędziowej doliny Wisły.
Na głębokości od 5 do 10 m wody występują w utworach fazy leszczyńskiej
ostatniego zlodowacenia, a na głębokości od 10 do 20 m znajdują się poniżej glin
zwałowych pochodzących ze zlodowacenia środkowopolskiego. Pierwsze
zwierciadło wody występuje najgłębiej (>20 m) w okolicy Nieszawy, Przypustu
i Ustronia także w utworach zlodowacenia środkowopolskiego (Jeziorski 1990).
Rys. 1. Podział arkusza na jednostki fizycznogeograficzne wraz z podstawową
siecią hydrograficzną i głównymi miejscowościami.
Budowa geologiczna
Arkusz Bobrowniki usytuowany jest na granicy dwóch głównych jednostek
tektonicznych Polski środkowej tj. antyklinorium kujawskiego i niecki warszawskiej.
Granica między nimi przebiega mniej więcej wzdłuż obecnej doliny Wisły.
Najstarszymi nawierconymi osadami na arkuszu są osady jurajskie (Jeziorski 1990).
Analizowany obszar stanowił część zbiornika cechsztyńskiego o zróżnicowanym
tempie sedymentacji w różnych regionach wału kujawskiego i przyległych
obszarów. Ruchy starokimeryjskie zapoczątkowane w związku z orogenezą
alpejską spowodowały przemieszczenie się mas solnych w strefy nieciągłości
tektonicznych tworząc nabrzmienia i wysady.
Mezozoiczny cykl sedymentacyjny obejmuje zróżnicowane osady zbiornikowe,
morskie, które na skutek ruchów epejrogenicznych synchronizowanych z fazą
laramijską zostały wydźwignięte w formie wału środkowopolskiego. Kolejny,
kenozoiczny cykl sedymentacyjny rozpoczął się sedymentacją w zbiorniku
oligoceńskim czarnych iłów toruńskich. W górnym trzeciorzędzie w miocenie,
w warunkach ciepłego klimatu i rozwoju roślinności odkładały się złoża węgli
brunatnych, natomiast wyrazem plioceńskiego ochłodzenia była sedymentacja iłów
poznańskich.
Czwartorzędowe ochłodzenie klimatu doprowadziło do powstania i transgresji
kolejnych lądolodów. Na analizowanym obszarze brak jest osadów wczesnego
plejstocenu co można tłumaczyć nadal trwającym powolnym ruchom dźwigającym,
które uaktywniały procesy erozji i denudacji. Z transgresja lądolodu
południowopolskiego, głównie Sanu II należy wiązać intensywną egzarację skał
trzeciorzędu i mezozoiku. Lądolód ten pozostawił także gliny zwałowe
o maksymalnej miąższości do 20 m oraz osady wodnolodowcowe i zastoiskowe.
Po interglacjalnej sedymentacji piaszczysto żwirowej, w czasie kolejnego
tj. środkowopolskiego
zlodowacenia
dochodzi
do
licznych
zaburzeń
glacjotektonicznych np. w strefie Żabieniec - Bądkowo. Obok glin zwałowych
z tego okresu charakterystyczne są także miąższe osady akumulacji zastoiskowej
i wodnolodowcowej. W okresie interglacjału eemskiego na analizowanym obszarze
funkcjonowała prawdopodobnie rozległa dolina rzeczna łącząca Kotlinę Płocką
z Kotliną Toruńską. Ostatnie ochłodzenie i związana z nim transgresja lądolodu
vistuliańskiego zapisała się akumulacją wodnolodowcową i zastoiskową na
przedpolu fazy leszczyńskiej. Lądolód tej fazy jak również późniejszej fazy
poznańskiej pozostawił także serie glin morenowych o zróżnicowanych
miąższościach. Recesji ostatniego lądolodu towarzyszyło pękanie czaszy lodowej
i w obrębie licznych brył martwego lodu oraz szczelin akumulacja piasków i mułków
kemowych. W czasie schyłku ostatniego zlodowacenia rozwija się system teras
w przełomowym odcinku doliny Wisły pomiędzy Kotliną Płocką i Kotliną Toruńską
(Wiśniewski 1976).
Ukształtowanie powierzchni terenu i geomorfologia
Rzeźba analizowanego obszaru należy do bardzo urozmaiconych,
charakterystycznych dla krajobrazów młodoglacjalnych ukształtowanych głównie
podczas ostatniego tj. vistuliańskiego zlodowacenia. Zasadniczymi jednostkami
geomorfologicznymi są: wysoczyzna morenowa zajmująca zachodnią część
arkusza oraz fragment doliny Wisły we wschodniej części. Wysoczyzna morenowa,
głównie płaska sięga do wysokości ok. 95 m n.p.m. i nie wykazuje większych
deniwelacji względnych. Zbudowana jest od powierzchni głównie z osadów
bezpośredniej akumulacji lodowcowej tj. z glin zwałowych występujących płatami
oraz piasków wodnolodowcowych. Równiny wodnolodowcowe w części zachodniej
i centralnej mają charakter akumulacyjny i wykształcone są w postaci poziomów,
natomiast w części północno-wschodniej w strefie kontaktu z doliną Wisły,
erozyjno-akumulacyjny. W południowo zachodnim fragmencie obszaru występują
dwie formy kemowe. Rzeźbę wysoczyzny morenowej urozmaicają rynny
subglacjalne wykorzystywane częściowo przez niewielkie cieki. Osobliwością
geomorfologiczną obszaru jest fragment doliny Bachorzy o charakterze doliny wód
roztopowych.
Drugą podstawową jednostką geomorfologiczną jest zachodni fragment doliny
Wisły. Jej morfologia wyrażona jest systemem teras erozyjnych, erozyjnoakumujacyjnych i akumulacyjnych (Wiśniewski 1976). Poniżej erozyjnych poziomów
wód roztopowych w rejonie Nieszawy, Lubania oraz na wschód od Bobrownik
występują fragmenty najwyższej terasy IX o wysokości 72 m n.p.m. Terasa ta
o charakterze erozyjnym dokumentuje północny kierunek odpływ wód tj. do Kotliny
Toruńskiej. Znaczne powierzchnie zajmują niższe terasy tj. VIII, VII, VI o podobnym
erozyjnym charakterze. Niższe terasy (III, II) stanowią jedynie wąskie listwy,
natomiast najniższe dno zajmuje równina zalewowa, zbudowana od powierzchni
do głębokości 4-5 m z mad powodziowych pod którymi zalegają piaski i żwiry
litofacji korytowych. Jeden z większych fragmentów równiny zalewowej zachował
się na północny zachód od Włocławka w rejonie wsi Korabniki. Mniejsze fragmenty
w postaci wąskich listew występują pomiędzy Kucerzem a Przypustem oraz między
Nieszawą a Siarzewem. Równina ta o wysokości ok. 47 m n.p.m. wznosi ponad
poziom Wisły o ok. 3 m. W obrębie współczesnego koryta Wisły w wielu miejscach
na odcinku Włocławek-Nieszawa występują łachy i wyspy śródkorytowe
urozmaicające jego morfologię
Wody powierzchniowe
Głównym i w zasadzie jedynym istotnym obiektem hydrograficznym
jest Wisła. Szerokość jej koryta głównego przy średnim stanie wody wynosi
ok. 400–450 m w przewężeniu w pobliżu Nieszawy, do ok. 800 m. Spadek
zwierciadła wody w latach 1956-1970 wynosił na tym odcinku 0,19–0,20‰,
a w następnych latach (po wybudowaniu zbiornika i zapory we Włocławku)
wykazywał tendencję wzrostową. Głębokość średnia koryta Wisły w różnych
miejscach w pobliżu Nieszawy wynosi od 2,72 do 4,17 m, w Bobrownikach
(km 696,8) 2,63 m, a w miejscowości Bógpomóż (km 689,2) 2,68 m. Głębokość
maksymalna w tych samych miejscach wynosi odpowiednio od 4,5 do 7,0 m, 5,4 m
oraz 4,4 m (Grześ 1991).
Wisła na analizowanym odcinku nie została uregulowana. Po wybudowaniu
zapory we Włocławku nastąpiły istotne zmiany w przebiegu wszystkich procesów
zachodzących w jej korycie. Związane to było z pozbawieniem wód znacznej
Gleby
Zróżnicowana rzeźba terenu oraz utwory powierzchniowe mają decydujący
wpływ na wykształcenie się typów gleb i ich wartość rolniczą. Obszar arkusza
Bobrowniki można podzielić na dwie zdecydowanie różne jednostki krajobrazowe
w których przebieg i uwarunkowania procesów glebotwórczych był odmienny.
Obszar wysoczyzny kujawskiej zajmujący prawie 70% analizowanego obszaru
zbudowany jest od powierzchni z glin zwałowych, głównie w części południowo–
zachodniej oraz piasków i żwirów wodnolodowcowych o zmiennej miąższości.
W wielu miejscach pod ich niewielkim przykryciem występują utwory glacjalne.
Lokalnie w zagłębieniach wytopiskowych, dnach rynien subglacjalnych i dolin
od powierzchni zalegają utwory biogeniczne lub namuły na piaskach
wodnolodowcowych lub glinach zwałowych. Niewielkie powierzchnie lokalnie
pokrywają utwory eoliczne, a więc piaski budujące wydmy lub piaski eoliczne
na piaskach o odmiennej genezie. Taki styl budowy skał macierzystych wpłynął
na układ gleb w obrębie wysoczyzny kujawskiej. Największe powierzchnie zajmują
tu gleby pseudobielicowe należące do 4 kompleksu rolniczej przydatności
tj. do kompleksu żytniego bardzo dobrego i pszenno-żytniego. W południowo
zachodniej części terenu, lokalnie w północno-zachodniej, znajdują się duże
kompleksy bardzo żyznych czarnych ziem należące do kompleksu pszennego
dobrego. Lokalnie słabsze gleby pseudobielicowe zalicza się do kompleksu
zbożowo-pastewnego, słabego i kompleksu żytniego dobrego i słabego.
Powierzchnie wyższych teras doliny Wisły zbudowane głównie z piasków
rzecznych i eolicznych zajmują przeważnie lasy na glebach bielicowych
i pseudobielicowych. Obniżenia terenowe oraz równiny zalewowe wykorzystane
są głównie jako użytki zielone, średnie i słabe zajmujące mady oraz gleby
murszowo-mineralne, torfowe i murszowo torfowe (Mapa glebowo-rolnicza woj.
włocławskie w skali 1:100 000, IUNG w Puławach 1987).
Szata roślinna
Naturalne zbiorowiska roślinne omawianego obszaru wykształciły
się stopniowo po ostatnim zlodowaceniu.
Według geobotanicznego podziału Polski (Szafer i Zarzycki 1972)
analizowany obszar leży w granicach Państwa Holarktydy, Obszaru
Eurosyberyjskiego, Prowincji Niżowo-Wyżynnej-Środkowoeuropejskiej, Dziale
Bałtyckim (A), Poddziale Pas Wielkich Dolin (A2), Krainie Wielkopolsko-Kujawskiej
(7), Okręgu Kujawskim (d).
Zgodnie z podziałem Polski na regiony geobotaniczne zaproponowanym
przez Matuszkiewicza (2002) obszar arkusza położony jest na granicy dwóch
Działów – Brandenbursko-Wielkopolskiego (B) i Mazowiecko-Poleskiego (E).
Północno-wschodnia część przynależy do Podkrainy Chełmińsko-Dobrzyńskiej
(E.1.), Okręgu Nadwiślańsko Włocławsko-Bydgoskiego (E.1.6.), Podokręgu
Bobrownickiego (E.1.6.e) i Podokręgu Dolina Wisły „Włocławek-Fordon” (E.1.6.c),
a południowo-wschodnia do Podokręgu Włocławek (E.1.6.f). Zachodnia część
arkusza leży w obrębie Podkrainy Kujawskiej (B.3.), Okręgu Czarnych Kujaw
(B.3.1.), Podokręgu Nieszawskiego (B.3.1.c).
Opracowana przez Tramplera i in. (1990) regionalizacja przyrodniczo-leśna,
oparta na podstawach ekologiczno-fizjograficznych, wydziela regiony o podobnych
warunkach dla hodowli lasu. Według tego podziału obszar arkusza leży w Krainie
Wielkopolsko-Pomorskiej (III) i Dzielnicach – Kotliny Toruńsko-Płockiej (III.5) oraz
Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej (III.7). Jest to obszar rolniczy o niskiej lesistości.
Obszary leśne stanowiące około 15% powierzchni arkusza (ponad 4 800 ha)
w całości zarządzane są przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych
w Toruniu. Ich rozmieszczenie jest nierównomierne. Koncentrują się głównie
we wschodniej części arkusza (po prawej stronie Wisły i wokół Zakładów
Azotowych ANWIL we Włocławku). Pierwszy z wymienionych obszarów przynależy
do Nadleśnictwa Dobrzejewice (obręb leśny Wąkole). Drugi natomiast należy
do Nadleśnictwa Włocławek (obręb leśny Włocławek). Północna część arkusza,
po lewej stronie Wisły, z niewielkim obszarem leśnym podlega Nadleśnictwu
Gniewkowo (obręb leśny Otłoczyn).
Potencjalna produktywność siedlisk jest niska, zbliżona poziomem
do produktywności przeciętnej w krainie. Występujące lasy to zbiorowiska sztuczne
z dominującym gatunkiem - sosną zwyczajną Pinus silvestris, nie zawsze
wprowadzoną na właściwe siedlisko. Siedliska zgodne zachowały się głównie
we wschodniej części arkusza na terenie Kotliny Płockiej, gdzie dominują siedliska
boru mieszanego świeżego i boru świeżego. Na styku z Wysoczyzną Kujawską
w okolicach Brzezia koło Włocławka występują siedliska żyźniejsze, głównie lasy
świeże i lasy mieszane świeże, na których rozwija się subkontynentalny grąd wysoki
Tilio-Carpinetum calamagrostietosum w odmianie kujawskiej lub fitocenozy
dąbrowy świetlistej Potentillo albae-Quercetum. Zwykle jednak zastępowane
są przez nasadzenia sosny. W dolinie Oślej Strugi oraz w obniżeniu pomiędzy
torami kolejowymi, a drogą krajową nr 1, po północno-zachodniej stronie Zakładów
Chemicznych ANWIL S.A. występuje łęg olszowo-jesionowy Fraxino-Alnetum,
a w miejscach zabagnionych także ols porzeczkowy Ribeso nigri-Alnetum.
W lasach tych występuje szereg gatunków chronionych i rzadkich. Należą do nich
między innymi: miodunka wąskolistna Pulmonaria angustifolia, pierwiosnka lekarska
Primula veris, naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora, lilia złotogłów Lilium
martagon, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, jarzmianka większa
Astrantia maior, tojad dziobaty Aconitum variegatum, gnieźnik leśny Neottia nidusavis, podkolan biały Plathanthera bifolia (Cyzman 1992). Na kępach na Wiśle oraz
na jej brzegu zachowały się fragmenty łęgów wierzbowo-topolowych SalichPopuletum i zarośli wierzb wąskolistnych z zespołu Salicetum triandrio-viminalis.
Obszary rolnicze po prawej stronie (w okolicach Bobrownik) to potencjalne
siedliska lasów grądowych lub przed zmeliorowaniem łąk potencjalne siedliska
lasów
łęgowych.
Na
Wysoczyźnie
Kujawskiej
aktualnie
dominują
agrocenozy – również potencjalne siedliska lasów grądowych lub dąbrów
świetlistych i kwaśnych, których przykładem jest Uroczysko Koneck. Na jego
terenie występują naturalne płaty dąbrowy świetlistej, w tym podzespołu wilgotnego
Potentillo albae-Quercetum molinietosum z udziałem kosaćca syberyjskiego
w runie, fitocenozy grądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum w odmianie
kujawskiej oraz kwaśna dąbrowa Calamagrostio-Quercetum (Kępczyński, Cyzman
1991).
Większa część arkusza (od jego południowej strony) przynależy do Leśnego
Kompleksu Promocyjnego „Lasy Gostynińsko-Włocławskie”.
Klimat
Opisywany obszar jest położony w strefie klimatu umiarkowanie
ciepłego - przejściowego, który kształtowany jest na styku morskich mas powietrza
znad Oceanu Atlantyckiego oraz mas kontynentalnych znad Europy Wschodniej,
a nawet Azji. Ścieranie się tych głównych mas powietrza, przemieszczanie się
różnych ośrodków barycznych oraz frontów atmosferycznych powoduje w tym
rejonie dużą zmienności pogody oraz warunków klimatycznych z roku na rok.
Biorąc pod uwagę podział obszaru Polski na regiony klimatyczne według Wosia
(1999), analizowany obszar usytuowany jest w centralnej części regionu
Chełmińsko – Toruńskiego. Na tle sąsiednich regionów klimatycznych wyróżnia się
on nieco większą częstością występowania dni z pogodą bardzo ciepłą z dużym
zachmurzeniem. Dni takich średnio w roku jest tutaj ponad 16. Charakterystyczne
są także dni przymrozkowe, bardzo chłodne, z dużym zachmurzeniem
bez opadów. Na podstawie Atlasu Klimatu Polski (Lorenc 2005) można stwierdzić,
iż w latach 1971 – 2000 na tym obszarze średnie ciśnienie atmosferyczne wynosiło
1015 – 1016 hPa, dominowały wiatry z sektora zachodniego, o dość znacznej
prędkości (średnio 3,5 – 4,0 m/s), usłonecznienie sięgało 1550 – 1650 godz/rok,
a średnia temperatura powietrza była dość wysoka i wynosiła ok. 8,0 C. Jest
to region o bardzo niskiej sumie rocznej opadów (około 550 mm). Urozmaicona
orografia terenu oraz zróżnicowane pokrycie szatą roślinną sprzyja formowaniu
się lokalnych warunków topoklimatycznych.
FORMY OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Opisywany obszar charakteryzuje się występowaniem nielicznych obiektów
podlegających ochronie prawnej. Na opisywanym terenie, powołano jak dotąd
jeden rezerwat przyrody – „Uroczysko Koneck”.
Rezerwat przyrody „Uroczysko Koneck” utworzony został jako rezerwat leśny
w 2007 roku (Rozporządzenie nr 1/2007 wojewody kujawsko-pomorskiego z dnia
7 marca 2007 roku) i obejmuje lasy i bagna o łącznej powierzchni 84,64 ha.
Rezerwat położony jest w gminie Koneck, w powiecie aleksandrowskim
na obszarze działania nadleśnictwa Gniewkowo. Celem ochrony są tutaj rzadkie
zbiorowiska roślinne, w tym grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum, świetlista
dąbrowa Potentillo albae-Quercetum i kwaśna dąbrowa Calamagrostio-Quercetum.
We florze rezerwatu Koneck stwierdzono stanowiska wielu gatunków rzadkich,
w tym chronionych. Należą do nich między innymi: kosaciec syberyjski Iris sibirica,
barwinek pospolity Vinca minor, naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora i lilia
złotogłów Lilium martagon (Kępczyński i Cyzman 1991, 1992; Cyzman 1997).
Powszechna Inwentaryzacja siedlisk o znaczeniu europejskim z załącznika
I Dyrektywy Siedliskowej przeprowadzona w 2007 roku w Lasach Państwowych,
przy czynnym udziale pracowników naukowych UMK wykazała, że w lasach koło
Włocławka występują następujące typy siedlisk: 91E0 łęgi wierzbowe, topolowe,
olszowe, olszowo-jesionowe i jesionowe, 91I0 ciepłolubne dąbrowy, 9170 grąd
środkowoeuropejski i subkontynentalny. W rezerwacie Koneck zinwentaryzowano
91I0 ciepłolubne dąbrowy, 9170 grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny
oraz 9190-2 śródlądowe kwaśne dąbrowy (Cyzman 2007). Podobną inwentaryzację
wykonywało Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w Warszawie, oddział
w Gdyni na terenie projektowanego Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk
„Włocławska Dolina Wisły” PLH040004. Wykazano w niej, że na jej terenie
w granicach opisywanego arkusza występują: 3150 starorzecza i naturalne
eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion i Potamion,
6430 ziołorośla nadrzeczne z rzędu Convolvuletalia sepium oraz 91E0 łęgi
wierzbowe, topolowe, olszowe, olszowo-jesionowe i jesionowe (Cyzman, informacja
ustna).
Na opisywanym arkuszu, po prawej stronie Wisły, wyznaczono w 1998 roku
obszar chronionego krajobrazu – Nizina Ciechocińska o łącznej powierzchni
54 395 ha. Obszar ten został wytypowany ze względu na ochronę walorów
mikroklimatycznych Ciechocinka i nadwiślańskiego zróżnicowanego wartościowego
krajobrazu. Celem było także odtworzenie korytarzy ekologicznych, w ramach
Krajowej Sieci Ekologicznej – ECONET POLSKA.
Szczególną formą gospodarczo-ochronną na analizowanym arkuszu mapy
jest utworzenie 1 stycznia 1995 roku, z obszaru trzech Nadleśnictw Gostynin i Łąck
(RDLP Łódź) oraz Włocławek (RDLP Toruń) Leśnego Kompleksu Promocyjnego
„Lasy Gostynińsko-Włocławskie” o łącznej powierzchni 53 093 ha (Cyzman 2003).
Leśne kompleksy promocyjne zostały określone jako narzędzie Dyrektora
Generalnego Lasów Państwowych w promocji trwale zrównoważonej gospodarki
leśnej oraz ochrony zasobów przyrody w lasach. Są to wydzielone obszary
funkcjonalne o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym i społecznym (Szujecki
1999).
Lasy tego kompleksu mają duże znaczenie przyrodnicze i ochronne
dla aglomeracji Włocławka i Płocka, gdzie zlokalizowano uciążliwe dla człowieka
i środowiska zakłady przemysłowe (Mapa przyrodnicza - Lasy RDLP w Toruniu,
2003).
W zasięgu analizowanego arkusza mapy znajduje się tylko jeden pomnik
przyrody (Tabela 1). Tabela 2 zawiera natomiast wykaz ustanowionych użytków
ekologicznych.
Tabela 1. Pomniki przyrody
L.p.*
Lokalizacja
Przedmiot objęty ochroną
1.
Sierzchowo
Platan
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
Tabela 2. Użytki ekologiczne
Lp.
Lokalizacja
Rodzaj użytku ekologicznego
1.
Łówkowice
Bagno
2.
Wójtówka
Bagno
3.
Kaniewo
bagno, oczko wodne
4.
Łowiczek
Bagno
5.
Włocławek
Bagno
6.
Włocławek
Bagno
DEGRADACJA KOMPONETÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Degradacja powierzchni terenu
W obrębie arkusza, grunty narażone na denudację uprawową oraz
naturogeniczną związane są głównie ze strefami krawędziowymi doliny Wisły,
w obrębie licznych dolin bocznych, a także na wybranych obszarach wysoczyzny
morenowej w miejscach zagłębień wytopiskowych oraz na zboczach rynien
subglacjalnych.
Grunty narażone na zalewy powodziowe występują w obrębie równiny
zalewowej Wisły. Do obszarów takich należą m.in. częściowo utrwalone roślinnością
wyspy śródkorytowe oraz obszar międzywala w południowej części arkusza.
Do form degradacji powierzchni terenu należą wały przeciwpowodziowe
(w rejonie Włocławka), czynne wyrobiska eksploatacyjne materiałów budowlanych.
Występują także liczne składowiska surowców przemysłowych i rolniczych, a także
składowiska paliw płynnych i gazowych. W obrębie arkusza zarejestrowano
ponadto kontrolowane i niekontrolowane składowiska odpadów. W okolicach
większości miejscowości zlokalizowane są cmentarze.
Degradacja gleb
Strefy intensywnych przekształceń powierzchni terenu, a więc strefa
krawędziowa doliny Wisły oraz zbocza rynien subglacjalnych są jednocześnie
obszarami występowania erozji gleb. Ponadto obszary o małej lesistości, głównie
wysoczyzny morenowe, zajmujące większą część arkusza, lokalnie pokryte
utworami drobnymi, narażone są na erozję eoliczną.
Gleby wykorzystywane rolniczo wykazują nadmierną kwasowość. Dotyczy
to
szczególnie
obszarów
wysoczyznowych.
Powoduje
to
obniżenie
ich produktywności, a także sprzyja migracji zanieczyszczeń w środowisku
przyrodniczym.
W okolicach Zakładów Azotowych ANWIL S.A. wzrosło zakwaszenie gleb oraz
zaobserwowano częste zmiany kompleksu sorpcyjnego (Malczyk 1988). Seniczak
i in. (1988) stwierdził także głębokie zmiany akarofauny glebowej.
Obserwuje się także postępujące zjawisko przesuszenia gleb. Głównymi
przyczynami tego procesu są niskie opady atmosferyczne, mała lesistość, brak
zadrzewień śródpolnych oraz powolne, ale systematyczne obniżanie się poziomu
wód gruntowych i ich szybki odpływ systemami melioracyjnymi. W niektórych
obszarach, głównie w części północno-zachodniej oraz w obrębie doliny Bachorzy,
obserwowane jest zjawisko zawodnienia gleb.
Zagrożeniem dla środowiska przyrodniczego jest niewłaściwy sposób
wykorzystania gruntów rolnych o małej przydatności dla produkcji rolnej głównie
klasy V-VI. Innym czynnikiem powodującym pogarszanie się stanu gleb
jest niewłaściwe nawożenie mineralne oraz zmniejszone nawożenie organiczne.
Analiza nawożenia mineralnego wykazuje, że jest ono wyraźnie mniejsze niż
w latach osiemdziesiątych (Strategia rozwoju powiatu ziemskiego włocławskiego).
Degradacja lasów
Kompleksy leśne występujące na opisywanym arkuszu mapy cechują
się
różnym
stopniem
degradacji
wywołanym
głownie
czynnikami
antropogenicznymi. Lasy w okolicach Zakładów Azotowych ANWIL S.A. (zwłaszcza
od strony południowej i wschodniej) są silnie zdegradowane, a pozostałe średnio
lub słabo. Silna degradacja objawia się uszkodzeniem koron drzew i dużym
ich przerzedzeniem. Obserwuje się drzewa martwe, a pozostałe mają w różnym
stopniu uszkodzony aparat asymilacyjny. Nastąpiło zmniejszenie pokrycia warstwy
runa, zadarnienie terenu i zanik niektórych gatunków, np. wrzosu (Kunz i in. 2001).
Przyczynami tych degradacji są intensywne emisje zanieczyszczeń gazowych
emitowanych przez zakłady chemiczne oraz zanieczyszczenia komunikacyjne.
Należą do nich głównie dwutlenek siarki, dwutlenek azotu oraz pyły.
Na analizowanym obszarze największy wpływ na wielkość imisji przemysłowych
mają Zakłady Azotowe ANWIL S.A. we Włocławku oraz współpracujące z nimi
wydzielone spółki o podobnym charakterze produkcji (Tabela 5). Na osłabione
zanieczyszczeniami przemysłowymi lasy działają także inne czynniki - infekcje
grzybowe oraz wzrost populacji szkodliwych owadów (Cyzman 2003).
Na pozostałych, zlokalizowanych w dolinie Wisły, nielicznych obszarach
leśnych przyczyną degradacji jest intensywna, niekontrolowana turystyka
i rekreacja oraz zbiór runa i grzybobranie. Czynniki te powodują zaśmiecania lasów
oraz zwiększenie możliwości występowania pożarów.
Degradacja wód powierzchniowych
Stan czystości Wisły w profilu Kucerz (Tabela 3) odpowiada IV klasie
czystości. Do parametrów wskazujących na duże zanieczyszczenie wody
zaliczono: natlenienie, odczyn pH (V klasa), ChZT-Cr, fenole lotne, chlorofil „a” oraz
liczbę bakterii (Lb – IV klasa).
Jakość wody strugi Oślej (Kujawskiej) w 2001 roku powyżej Zakładów
Azotowych ANWIL S.A. we Włocławku odpowiadała III klasie, zarówno pod
względem fizykochemicznym jak i sanitarnym (Stan środowiska ... 2003). Jednak na
stanowisku poniżej tych zakładów wody tego cieku nie odpowiadały normom.
Przekroczone zostały dopuszczalne stężenia następujących wskaźników:
przewodnictwo elektrolityczne, substancje rozpuszczone, azot amonowy,
azotynowy, azotanowy i ogólny, a także fosforany i fosfor ogólny.
Na przełomie XX i XXI wieku poziom gospodarki wodno-ściekowej uległ
znacznej poprawie. We wszystkich gminach funkcjonują oczyszczalnie ścieków,
chociaż ich sprawność nie zawsze jest zadowalająca (Tabela 4). W wielu
miejscowościach wybudowano sieci wodociągowe i kanalizacyjne.
Tabela 3.
Stan czystości badanych cieków
Lp.
Rzeka
Punkt pomiarowokontrolny
1.
Wisła
Kucerz
Rok badań Klasa czystości
2004
IV
Główne zanieczyszczenia
pH, O2, ChZT-Cr, Fl, ch, Lb
Tabela 4. Ważniejsze zrzuty ścieków
Lp.*
Miejscowość
Zakład
Rodzaj
ścieków
Ilość ścieków
m3 d-1
aktualna
1.
Waganiec
UG Waganiec
komunalne
przemysłowe
150
biol-mech
ciek
2.
Bobrowniki
UG Bobrowniki
komunalne
30
biologiczna
Wisła
3.
Mikorzyn
UG Lubanie
komunalne
150
biol-mech
ciek
4.
Kujawka
UG Bądkowo
komunalne
80
biol-mech
Bachorza
5.
Brzezie
UG Brześć
komunalne
36
biol-mech
ciek
6.
Włocławek
12 959
biol-mech
Wisła
Zakłady Azotowe
przemysłowe
ANWIL S.A.
Urządzenie
do oczyszcz.
Kierunek
zrzutu
*numeracja zgodna z numeracja na mapie
Degradacja wód podziemnych
Nie stwierdzono na obszarze
podziemnych.
badań
istotnych
zagrożeń
dla
wód
Degradacja powietrza atmosferycznego
Opisywany obszar cechuje występowanie kilku wyjątkowo uciążliwych
emitorów pyłów i gazów do atmosfery (Tabela 5). Większość z nich zlokalizowana
jest we Włocławku, a nieliczne także w Wagańcu. Zakłady Azotowe ANWIL S.A.
są największym emitorem gazów i pyłów i jednocześnie są źródłem uciążliwego
odoru i hałasu.
W sezonie grzewczym dodatkowe zagrożenie stanowią skupiska źródeł niskiej
emisji gazów i pyłów pochodzących z terenów zabudowanych, głównie okolic
Wagańca, Lubania, Bobrownik i Bądkowa. Badania prowadzone przez Inspektoraty
Ochrony Środowiska z Włocławka i Torunia nie stwierdziły przekroczenia
dopuszczalnych stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, amoniaku i pyłu
zawieszonego.
Droga krajowa nr 1 (na odcinku Toruń-Włocławek) jest źródłem liniowej emisji
zanieczyszczeń pyłowych oraz gazowych, a także hałasu. Dodatkowym źródłem
hałasu jest linia kolejowa (na odcinku Toruń-Włocławek) o charakterze krajowym,
przebiegająca równolegle do wspomnianej drogi.
Tabela 5. Ważniejsze emitory przemysłowe zanieczyszczeń do atmosfery
Emisja w t/rok
Lp. Miejscowość
Źródło
gazy ogółem gazy bez hałasu
z CO2
CO2
Zakład
pyły
Źródło
odoru
1.
Waganiec
Wspólnota Mieszkaniowa
Osiedla Waganiec
0.258
238.835
1.515
-
-
2.
Waganiec
ANEZ S.J. Zakład Masarsko
Ubojowo Handlowy
0.102
0.188
0.188
-
-
3.
Waganiec
Spółdzielcza Agrofirma
PLEBANKA
0.145
134.564
0.914
-
-
Śliwkowo
Zakład Rzeźniczo
Wędliniarski
0.081
0.370
0.370
-
-
Kucerz
Elektrownia wiatrowa
4.
5.
-
-
-
+
-
0.338
12.609
12.609
-
-
+
+
1.163
-
-
1211.520
20.156
-
-
0.109
0.397
0.397
-
-
CHEKO SP. Z O.O.
Zakłady Wytwórcze
19.831
1503.299
43.299
-
-
SPEC DRÓG SP. Z O.O.
Przedsiębiorstwo Robót
Drogowych
0.173
3.505
3.505
-
-
6.
Włocławek SK EUROCHEM SP. Z O.O.
7.
Włocławek
Zakłady Azotowe ANWIL
S.A.
701.593
8.
Włocławek
ARBUD SP. Z O.O.
Przedsiębiorstwo
Przemysłowo Handlowo
Usługowe
0.036
1.163
9.
Włocławek
CARBOWIL SP. Z O.O.
-
10.
Włocławek
AZOMET SP. Z O.O.
Zakład Mechaniczny
11.
Włocławek
12.
Włocławek
1100401.67 5181.015
stwierdzono występującą degradację. Do najbardziej zdegradowanych obszarów
należy zaliczyć lasy otaczające Zakłady Azotowe ANWIL S.A we Włocławku oraz
rzekę Wisłę prowadzącą wody IV klasy czystości. Sąsiedztwo Włocławka
powoduje, że obszar południowo-wschodni narażony jest na większą degradację
środowiska przyrodniczego, niż pozostałe obszary.
W sąsiedztwie niektórych miejscowości występują składowiska surowców,
zarówno przemysłowych, jak i rolniczych oraz małe składowiska paliw.
Przebiegające przez opisywany obszar linie infrastruktury technicznej, m.in.
gazociąg, ropociąg i linie energetyczne oraz droga krajowa są poważnymi
emitorami hałasu, i zróżnicowanych zanieczyszczeń. Liczne źródła niskiej emisji
gazów i pyłów stanowią lokalne zagrożenie dla stanu środowiska.
Gleby charakteryzują się zawodnieniem, a w wybranych miejscach
zakwaszeniem. Przyczyną degradacji gleb jest działalność antropogeniczna.
Obserwowany zwłaszcza w okresie wegetacyjnym niedobór wód gruntowych
jest poważnym problemem środowiskowym tego obszaru. Zjawisko przesuszenia
gleb coraz częściej obserwuje się na obszarach wysoczyzn morenowych.
Stan zdrowotny lasów w okolicach Włocławka wykazuje widoczne zaburzenia,
a głównym czynnikiem degradującym jest emisja zanieczyszczeń przemysłowych.
Ze względu na dominację siedliska boru suchego występuje także potencjalne
zagrożenie pożarowe.
Dużym zagrożeniem w dnie doliny Wisły są stany powodziowe, które mogą
mieć niejednokrotnie ujemny wpływ na niektóre komponenty środowiska
przyrodniczego.
Stan środowiska przyrodniczego na analizowanym obszarze w ostatnim
okresie uległ poprawie, do czego przyczyniła się polityka samorządowa miasta
Włocławek i pozostałych powiatów i gmin, zgodna ze strategią zrównoważonego
rozwoju społeczno-gospodarczego.
WSKAZANIA DOTYCZĄCE KSZTAŁTOWANIA I OCHRONY ŚRODOWISKA
Omawiany obszar należy do atrakcyjnych pod względem przyrodniczym
i turystycznym. Charakteryzuje się jednak stosunkowo ubogą liczbą obiektów
przyrodniczych objętych prawną ochroną.
Ze względu na uciążliwy hałas komunikacyjny proponuje się zakładanie
pasów zieleni izolacyjnej oraz ekranów akustycznych (zwłaszcza wzdłuż drogi
krajowej nr 1). Będąca w fazie przygotowań do realizacji autostrada A1 przebiegać
będzie z północy na południe przez cały opisywany arkusz. Spowoduje
to konieczność dodatkowego monitoringu wybranych komponentów środowiska
przyrodniczego tego obszaru. Dodatkowo szczególnym nadzorem należy objąć
przebiegający przez ten obszar (i przecinający Wisłę) rurociąg produktów
naftowych z Płocka do naftobazy w Nowej Wsi Wielkiej, zwłaszcza po jego
niekontrolowanym rozszczelnieniu w grudniu 2007 roku.
Monitoringiem należy objąć niekontrolowane składowiska odpadów
chemicznych w okolicach Zakładów Azotowych ANWIL S.A. we Włocławku.
Wskazane jest także w przyszłości zrekultywowanie wyrobisk po eksploatacji
materiałów budowlanych.
W zakresie gospodarki wodnej priorytetem jest poprawa stopnia oczyszczania
ścieków oraz modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków. Rozbudowa sieci
kanalizacyjnej na obszarach wiejskich pozwoli na poprawę gospodarki wodnościekowej. Dla ochrony koryta Wisły przed dalszą erozją oraz w celu zmniejszenia
zagrożenia powodziowego obszarów poniżej stopnia wodnego we Włocławku
należy rozważyć wybudowanie kolejnego stopnia i zbiornika wodnego. Przy
planowaniu i realizacji tej inwestycji należy jednak szeroko i wieloaspektowo ocenić
jej wpływ zarówno pozytywny, jak i negatywny na wszystkie komponenty
środowiska geograficznego, w tym przyrody ożywionej i nieożywionej obszaru
doliny Wisły i jej najbliższego otoczenia.
Dla ograniczenia zjawiska przesuszenia gleb należy wprowadzić zadrzewienia
przeciwwietrzne oraz zwiększyć obiekty małej retencji, zarówno korytowej,
jak i zbiornikowej. Zwiększenie lesistości ograniczyłoby także ten proces a ponadto
zwiększyłoby różnorodność krajobrazową tego obszaru.
Na obszarach zalesionych powinno się prowadzić ekologiczną gospodarkę
leśną zmierzającą do odtworzenia na siedliskach żyznych i umiarkowanie żyznych
lasów liściastych i mieszanych.
Szczegółowe wytyczne i wskazania dotyczące kształtowania i ochrony
środowiska przyrodniczego zawarte są w opracowywanych dla gmin strategiach
rozwoju oraz Programach Ochrony Środowiska.
Literatura i materiały źródłowe
Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, PAN IGiPZ, Polskie Przedsiębiorstwo wydawnictw Kartograficznych
im. E. Romera Warszawa 1994.
Babiński Z., 1982, Procesy korytowe Wisły poniżej zapory wodnej we Włocławku, Dok. Geogr. 1-2.
Babiński Z., 1992, Współczesne procesy korytowe dolnej Wisły, Prace Geograficzne Nr 157, IGiPZ,
PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Babiński Z., 1993, Stopień wodny Ciechocinek i jego zbiornik Nieszawa – prognoza zmian
środowiska geograficznego, Zeszyty IGiPZ PAN 12, Warszawa.
Babiński Z., 1994, Transport rumowiska unoszonego i wleczonego dolnej Wisły w okresie
eksploatacji stopnia wodnego Włocławek, Przegl. Geogr. 66.
Choiński A., 1991, Katalog jezior Polski, część I: Pojezierze Pomorskie, Wyd. UAM, Poznań.
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
Churski Z., 1980, Stosunki wodne w dolinie dolnej Wisły i ich ewentualne zmiany w wyniku realizacji
programu Wisła, Mat. III Konferencji Naukowej „Perspektywy, zadania i skutki realizacji programu
Wisła dla województwa toruńskiego, Urząd Wojewódzki, TNT, NOT, Toruń.
Cyzman W.,1992, Zróżnicowanie zbiorowisk leśnych i zaroślowych w Kotlinie Toruńskiej i Kotlinie
Płockiej, Maszynopis rozprawy doktorskiej, UMK Toruń.
W., 1994, Charakterystyka przyrodnicza Niziny Ciechocińskiej oraz propozycje
kompleksowej ochrony krajobrazu w rejonie uzdrowiska Ciechocinek, Maszynopis, Urząd
Cyzman
Wojewódzki we Włocławku.
Inwestycje szczególnie szkodliwe dla środowiska przyrodniczego
Wśród
inwestycji
mogących
szczególnie
szkodliwie
oddziaływać
na środowisko przyrodnicze opisywanego obszaru należy wymienić: linie
przesyłowe wysokiego napięcia rozchodzące się w trzech kierunkach z obszaru
południowo-wschodniego oraz gazociąg tranzytowy wysokiego ciśnienia
przebiegający na linii wschód-zachód, nieco na północ od Włocławka.
Potencjalnym zagrożeniem dla środowiska jest także przebiegający w poprzek
arkusza rurociąg produktów naftowych.
Pozostałe obiekty, stwarzające potencjalne zagrożenie na obszarze arkusza
zawiera Tabela 6.
Tabela 6. Ważniejsze przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko
Cyzman W.,1996, Przyroda województwa włocławskiego i jej ochrona w dwudziestoleciu 1975-1995.
Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie. Tom 10. Włocławek.
Cyzman W., 1997, Zbiorowiska leśne. [W:] Rejewski M. (red.) Szata roślinna województwa
włocławskiego - zasoby, walory, zagrożenia. Wyd. Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Włocławek.
Cyzman W., 2003, Leśny Kompleks Promocyjny „Lasy Gostynińsko-Włocławskie” – przyroda,
gospodarka, edukacja, turystyka i strategia działań. LKP, Gostynin-Łąck-Włocławek.
Cyzman W., Przystalski A., Balakowicz M., 1997, Ochrona przyrody, [W:] Bardziński S. L. (red.)
Środowisko przyrodnicze i strategia gospodarowania jego zasobami w województwie włocławskim.
Wyd. Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Włocławek.
2007, Sprawozdanie z inwentaryzacji siedlisk i
gatunków roślin z listy Natura 2000 w Nadleśnictwie Gniewkowo. Maszynopis Nadleśnictwo
Cyzman W., Wincenciak A., Ponikiewska A.,
Gniewkowo, RDLP w Toruniu.
Cyzman W., Zubel P., 2007, Sprawozdanie z inwentaryzacji siedlisk i gatunków roślin z listy Natura
2000 w Nadleśnictwie Włocławek, Maszynopis Nadleśnictwo Włocławek, RDLP w Toruniu.
Grześ M., 1991, Zatory i powodzie zatorowe na dolnej Wiśle. Mechanizmy i warunki, IGiPZ, PAN,
Warszawa.
L. p.*
Miejscowość
Zakład
1.
Rybitwy
Hodowla zwierząt powyżej 240 DJP
2.
Rybitwy
Hodowla zwierząt powyżej 240 DJP
Jeziorski J., 1990, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000 ark. Bobrowniki,
Wyd. Geol. Warszawa.
3.
Bobrowniki
Hodowla zwierząt powyżej 240 DJP
Kępczyński K., Cyzman W., 1991, Szata roślinna Uroczyska Koneck. Acta Univ. Nic. Copern.,
Biologia 38.
Kępczyński K., Cyzman W., 1992. Interesujące zbiorowiska leśne w uroczysku Kurowo. Acta Univ.
Nicolai Copern., Biologia 40.
4.
Gąbinek
Tłocznie gazu
5.
Włocławek
Zakłady Azotowe ANWIL S.A.
6.
Włocławek
Stacja Transformatorowa 400 KV
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
PRZECIWDZIAŁANIE DEGRADACJI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Zakres aktywności człowieka w zakresie przeciwdziałania degradacji
środowiska przyrodniczego polega na właściwym wprowadzaniu podstaw
przyrodniczych i proekologicznych do planowania przestrzennego oraz na
umiejętnym stosowaniu instalacji technicznych i procesów technologicznych
ograniczających lub likwidujących procesy degradacji środowiska. Działanie
człowieka w tym kierunku obejmuje więc cały szereg zabiegów, procesów,
nakazów i zaleceń.
W wielu miejscowościach opisywanego obszaru funkcjonuje sieć kanalizacji
sanitarnej, a miasto Włocławek posiada także kanalizację burzową. W okolicy
Mikorzyna występuje kontrolowane wysypisko odpadów komunalnych, ponadto
w wielu miejscowościach i osadach położonych w obrębie arkusza funkcjonują
składowiska innych odpadów. Na analizowanym obszarze istnieją 2 punkty
monitoringu prowadzonego w ramach w sieci regionalnej (jeden dotyczy
monitoringu wód, a drugi hałasu). Na opisywanym terenie występuje 6 oczyszczalni
ścieków, z czego większość posiada urządzenia biologiczno-mechaniczne (Tabela
4). Poprawę stanu czystości wód powierzchniowych można uzyskać poprzez
rozbudowę i/lub budowę sieci kanalizacyjnych oraz usprawnienie działających
oczyszczalni ścieków. Ze względu na ujęcia wody dla miasta Włocławka, w
południowej części arkusza, wytypowano obszary najwyższej ochrony w obrębie
Głównego Zbiornika Wód Podziemnych.
Zakłady Azotowe ANWIL S.A. posiadają urządzenia odpylające, ale
degradacja powietrza z emitorów tych zakładów i spółek związanych jest nadal
bardzo wysoka.
Na większości analizowanego obszaru gospodarka odpadami jest
uregulowana, jednak brakuje objęcia całego terenu zorganizowanym systemem
gromadzenia, segregacji i wywozu odpadów. Nadmierne zakwaszenie gleb
powoduje konieczność intensywnego wapnowania.
Jańczak J., 1997, Atlas jezior Polski. Jeziora zlewni rzek Przymorza i dorzecza dolnej Wisły, tom II,
Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Kondracki J., 2000, Geografia regionalna Polski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
Kunz M., Nienartowicz A., Deptuła M. 2001, The use of aerial photographs and satellite imagery for
assessing forest stand condition in Northern Poland, [In:] Nienartowicz A. Kunz M. (ed.) GIS i
teledetekcja w badaniach struktury i funkcjonowania krajobrazu, Wyd. UMK, Toruń.
Krawiec A., 1999, Nowe wyniki badań izotopowych i chemicznych wód leczniczych Ciechocinek,
Przegląd Geologiczny 47.
Malczyk P., 1988. Zakwaszenie i stan kompleksu sorpcyjnego gleb leśnych otoczenia Zakładów
Azotowych we Włocławku. Materiały konf. nauk-tech. nt. Zagadnienia ochrony środowiska w woj.
włocławskim z uwzględnieniem ostatnich badań naukowych, Włocławek.
Lorenc H., 2005, Atlas klimatu Polski, red. IMGW, Warszawa
Mapa glebowo-rolnicza woj. włocławskie w skali 1:100 000, IUNG w Puławach 1987.
Mapa przyrodnicza – Lasy Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu, 2003, Digikart,
Toruń-Olsztyn.
Marszelewski W., 2008, Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50 000, Arkusz N-34-110-D
Bobrowniki, Pryzmat, Częstochowa.
Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2005 roku, 2006, Biblioteka
Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz.
Seniczak S., Kaczmarek S., Klimek A., Górniak G., 1988. Akarofauna glebowa boru świeżego w
zasięgu oddziaływania zanieczyszczeń Zakładów Azotowych „Włocławek”, Materiały konf. nauktech. nt. Zagadnienia ochrony środowiska w woj. włocławskim z uwzględnieniem ostatnich badań
naukowych, Włocławek.
Stan środowiska miasta Włocławek, 2003, Urząd Miasta Włocławek, materiały niepublikowane.
Szafer W., Zarzycki K., 1972, (red.) Szata roślinna Polski, Tom II, PWN, Warszawa.
Szafer W., 1977, Szata roślinna Polski, PWN, Warszawa.
Szujecki A., 1999, Leśne Kompleksy Promocyjne w teorii i praktyce, [W:] Barcikowski A., Boiński M.,
Nienartowicz A. (red.) Wielofunkcyjna rola lasu, Ochrona przyrody – Gospodarka - Edukacja, Mat.
pokonferencyjne, IV Konferencja Naukowa w Borach Tucholskich, Toruń – Funka.
Trampler T., Mąkosa K., Girżda A., Bąkowski J., Dmyterko E., 1990, Siedliskowe podstawy hodowli
lasu, PWRiL, Warszawa.
Walczak M., Radziejowski J., Smogorzewska M., Sienkiewicz J., Gacka-Grzesikiewicz E., Pisarski Z.,
2001, Obszary chronione w Polsce, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa.
Wiśniewski E., 1976, Rozwój geomorfologiczny doliny Wisły pomiędzy Kotliną Płocką a Kotliną
Toruńską, Prace Geogr. 119, IGiPZ PAN, Warszawa.
Woś A., 1999, Klimat Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
© Copyright by Mieczysław Kunz, Leon Andrzejewski, Włodzimierz Marszelewski
REKULTYWACJA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Na opisywanym obszarze nie stwierdzono żadnych widocznych form
rekultywacji środowiska.
NIEUŻYTKI
Na obszarze objętym arkuszem mapy Bobrowniki, na północ od Zakładów
Azotowych ANWIL S.A., występuje zwarty kompleks nieużytków naturogenicznych.
OGÓLNA OCENA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
I STOPNIA JEGO DEGRADACJI
Opisywany obszar charakteryzuje się stosunkowo małą degradacją
środowiska przyrodniczego. Jednak na nielicznych, wybranych obszarach
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu