Zakazenia patogenami alarmowymi na Oddziale

PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
513
Zakażenia patogenami alarmowymi na Oddziale Otolaryngologicznym
Szpitala Dziecięcego im. prof. dr. med. Jana Bogdanowicza
w latach 2005-2008
Emergence pathogens infections in ENT Department of Children’s Hospital in 2005-2008.
Beata Zielnik-Jurkiewicz, Magdalena Rakowska-Szkudlarek
SUMMARY
Introduction: The development of medicine, in this the new techniques and
antibiotic therapy enlarged the survivability of patients in hospital. Applying antibiotics caused breakthrough in treatment stepping out in ill’s group
infections treated in hospital, however enlarging resistance is natural this
effect, resulting from: the selection of resistant strains, the formation of
new mechanisms of resistance, and/or the spreading of gene of resistance.
Multidrug-resistant strains were included to emergence-pathogens group:
MRSA, penicillin-resistant Streptococcus pneumoniae, VRE, Gram-negative
producing beta-lactamase of type the ESBL and/or resistant to carbapenems.
Emergence-pathogens occurrence leads to: therapeutic failures, the use extorts
in therapy of dear medicines or with possibility of workings undesirable. The
multidrug-resistant strains spread in hospital environment easily, especially
on departments about high waste of medicines with the patients’ simultaneously large susceptibility on infection, resulting mainly with state of reduced
resistance of organism. The control of hospital infections recognize by present
hospitality for the most important criterion of quality of work.
Aim: Analysis of the emergence-pathogens isolated during treatment in
hospital in 2005-2008, from special regard the ENT Department.
Material and methods: 50586 children treated in this period in hospital in
which was executed 39386 bacteriological investigations, in this 6528 (12.9%)
children in ENT Department in which was executed 1566 bacteriological
investigations (3.98%). The diagnostics were executed according to routine
microbiological procedures with qualification of resistance to antibiotics.
Results: Emergence-pathogens infection was confirmed at 2369 children’s
(4.68%) treated in Hospital, in this in ENT Department at 84 children (1.29%).
The most frequent emergence-pathogens in ENT Department were Streptococcus
pyogenes, Streptococcus pneumoniae penicillin-resistant and average sensitive
on penicillin, Staphylococcus aureus methicillin-resistant and Rotavirus.
Conclusions: Streptococcus pneumoniae penicillin-resistant and average sensitive to penicillin and Rotavirus infections are the most frequent hospital infections. The systematic microbiological supervision is indispensable in prevention
the spreading of infections of the emergence-pathogens in hospital.
©by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów
– Chirurgów Głowy i Szyi
Otrzymano/Received:
06.10.2009
Zaakceptowano do druku/Accepted:
10.12.2009
Oddział Otolaryngologiczny Szpitala
Dziecięcego im. prof. dr med.
Jana Bogdanowicza
Ordynator: dr hab. n. med.
Beata Zielnik-Jurkiewicz
Wkład pracy autorów/Authors contribution:
Według kolejności
Konflikt interesu/Conflicts of interest:
Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów.
Adres do korespondencji/
Address for correspondence:
imię i nazwisko: Beata Zielnik-Jurkiewicz
adres pocztowy:
Oddział Otolaryngologiczny Szpitala
Dziecięcego im. prof. dr med. J. Bogdanowicza
ul. Niekłańska 4/24
03-924 Warszawa
tel. 022 50 98 276
e-mail [email protected]
Hasła indeksowe: drobnoustroje alarmowe, zakażenia, dzieci, otolaryngologia
dziecięca, bakterie, oporność
Key words: emergence-pathogens, children, infection, otolaryngology, bacteria,
resistance
Wstęp
Rozwój medycyny, w tym nowe techniki i leki wprowadzone do terapii zwiększyły przeżywalność pacjentów oddziałów szpitalnych. Stosowanie antybiotyków
i chemioterapeutyków spowodowało przełom w leczeniu zakażeń występujących w grupie chorych leczonych w szpitalu, jednak naturalnym tego efektem jest
zwiększanie oporności, wynikające z: selekcji szczepów
O tolar yngologia Polska tom 63, nr 6 , lis topad – gr udzień 20 0 9
opornych, powstawania nowych mechanizmów oporności, i/lub rozprzestrzeniania się genów oporności.
Zakażenia szpitalne są nieodłącznym elementem działalności diagnostyczno-leczniczej każdego szpitala. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zakażenia
szpitalne występują w 10-15% hospitalizacji. W dniu
18 kwietnia 2004 r. weszło w życie rozporządzenie
Otolaryngol Pol 2009;
63 (6): 513-519
514
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
Ministra Zdrowia w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów o występowaniu tych zakażeń [1].
Według tego rozporządzenia do grupy drobnoustrojów
alarmowych należą bakterie i wirusy. Wielolekooporne
szczepy bakterii zostały włączone do grupy tzw. patogenów alarmowych, a ich występowanie w zakażeniach
prowadzi do niepowodzeń terapeutycznych, wymusza
zastosowanie w terapii leków drogich lub charakteryzujących się możliwością działań niepożądanych.
Wśród bakterii alarmowych wyróżnia się gronkowca
złocistego (Staphylococcus aureus) opornego na metycylinę (MRSA) lub o obniżonej wrażliwości na wankomycynę (VISA) lub opornego na wankomycynę (VRSA),
paciorkowca ropotwórczego (Streptococcus pyogenes),
enterokoki (Enterococcus spp.) oporne na glikopeptydy
(VRE), pałeczki Gram-ujemne (Enterobacteriaceae) wytwarzające beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum
substratowym (ESBL) lub oporne na karbapenemy,
pałeczkę ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa)
oporną na karbapenemy lub inne dwie grupy leków,
pałeczki niefermentujące z gatunku Acinetobacter spp.
oporne na karbapenemy lub inne dwie grupy leków,
laseczkę beztlenową z gatunku Clostridium difficile,
pałeczki z gatunków Salmonella spp., Shigella spp.,
Campylobacter jejuni, maczugowiec błonicy (Corynebacterium diphteriae) – szczepy toksynotwórcze, pałeczkę
krztuśca (Bordetella pertussis), dwoinkę zapalenia opon
mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis), dwoinkę
zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) oporną na
cefalosporyny III generacji lub penicylinę, pałeczkę
z gatunku Legionella pneumophila i prątki chorobotwórcze (Mycobacterium spp.) [1]. Do wirusów alarmowych
zalicza się wirusy: ospy wietrznej (Varicella-zostervirus),
odry (Morbillivirus), grypy (Influenzavirus), rota (Rotavirus), syncytialny (Respiratory Syncytial Virus), zapalenia
wątroby typu B (Hepatitis B virus), zapalenia wątroby
typu C (Hepatitis C virus) i nabytego niedoboru odporności u ludzi (HIV) [1]. Wielooporne szczepy łatwo rozprzestrzeniają się w środowisku szpitalnym, zwłaszcza
na oddziałach o wysokim zużyciu leków z jednocześnie
dużą podatnością pacjentów na zakażenie, wynikającą
głównie ze stanu zmniejszonej odporności organizmu.
Szczepy te łatwo rozprzestrzeniają się w oddziałach
chirurgicznych i OIT. W oddziałach tych często leczeni
są chorzy w ciężkim stanie ogólnym z towarzyszącymi innymi schorzeniami wymagającymi stosowania
antybiotyków o szerokim spektrum działania. Poza
tym, często wykorzystuje się wentylację mechaniczną,
stosuje się procedury inwazyjne, a chorzy są unieruchamiani w przymusowej pozycji. Wymienione czynniki
zwiększają ryzyko zakażenia szpitalnego. Celem pracy
była analiza występowania patogenów alarmowych
w oddziałach Szpitala Dziecięcego im. prof. dr med.
Jana Bogdanowicza w Warszawie (Szpital) ze szczególnym uwzględnieniem Oddziału Otolaryngologicznego
w latach 2005-2008.
Tabela I. Wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej
w Szpitalu w latach 2005-2008. (a-liczba badań mikrobiologicznych/łóżko/rok, b-liczba badań mikrobiologicznych/1
pacjenta)
Table I. Useful of microbiological diagnostics in Hospital in
2005-2008. (a-number of microbiological investigations/bed/
year, b-number of microbiological investigations/1 patient
Oddział
Liczba
łóżek
2005-2008
a
b
Alergologiczny
34
39,74
0,85
Pediatryczny
45
83,20
1,73
Patologii Noworodka
i Niemowlęcia
36
82,40
2,24
Chirurgii Ogólnej
43
11,51
0,25
Chirurgii Urazowej
30
5,98
0,11
Okulistyczny
28
2,86
0,03
7
101,96
6,25
Otolaryngologiczny
23
17,02
0,24
Neurochirurgiczny
z Neurologicznym
28
9,66
0,26
Razem
274
35,94
0,78
OIT
Materiał i metoda
W latach 2005-2008 w szpitalnych oddziałach liczących
274 łóżka: otolaryngologicznym, pediatrycznym, alergologicznym, patologii noworodka i niemowlęcia, chirurgii urazowej, chirurgii ogólnej, oddziale intensywnej
terapii (OIT) oraz neurochirurgicznym z pododdziałem
neurologicznym leczono 50 586 pacjentów i wykonano
39 386 badań mikrobiologicznych. W Oddziale Otolaryngologicznym liczącym 25 łóżek leczono 6 528 pacjentów (12,9%) i wykonano 1 566 badań mikrobiologicznych
(3,98%). Diagnostykę mikrobiologiczną wykonywano
wg rutynowo stosowanych procedur w pracowni mikrobiologicznej Laboratorium Zakładowego z określeniem
oporności na antybiotyki i chemioterapeutyki.
Materiał pobierany do oceny mikrobiologicznej
w Oddziale Otolaryngologicznym stanowiły wymazy
z migdałka gardłowego, gardła, jamy nosa, ropnia okołomigdałkowego, jamy bębenkowej, zatoki szczękowej,
torbieli środkowej szyi i rany w jamie ustnej.
Wyniki
Liczba badań mikrobiologicznych na jedno łóżko szpitalne wynosiła 35,94 na rok. Natomiast liczba wymazów mikrobiologicznych na jedno leczone dziecko
wynosiła 1,28. Diagnostykę mikrobiologiczną najlepiej
wykorzystano w OIT wykonując 101,96 badań mikrobiologicznych przypadających na 1 łóżko na rok i 6,25
O tolar yngologia Polska tom 63, nr 6 , lis topad – gr udzień 20 0 9
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
Tabela II. Liczba dzieci, u których z wymazów izolowano drobnoustroje alarmowe na Oddziałach Szpitala w latach 2005-2008.
Table II. Number of children with isolated emergence-pathogens in Hospital Departments in 2005-2008
Drobnoustrój alarmowy
Liczba dzieci
z oddziałów szpitalnych
Liczba dzieci Oddziału
Otolaryngologicznego
MRSA
279
2
Streptococcus pyogenes
98
28
Entercoccuss spp. VRE
1
0
Pseudomonas aeruginosa
7
0
Acinetobacter
3
0
Klebsiella pneumoniae ESBL
54
0
Escherichia coli ESBL
32
0
Klebsiella oxyogenes ESBL
14
0
Mycobacterium spp.
1
0
Streptococcus pneumoniae oporny- i średniowrażliwy
na penicyliny
51
30
Salmonella spp.
236
1
Varicella
25
2
Bordetelle pertusis
36
0
Hepatitis C virus
4
0
Hepatitis B virus
1
0
RSV
1
0
Neisseria meningitidis
18
0
Enterococcus spp. HLAR
7
0
Candida spp.
5
0
Escherichia coli ESBL enteropatogenna
2
0
Proteus mirabilis ESBL
3
0
Enterococcus faecium HLAR
1
0
Mycobacter spp.
3
0
Candida albicans
1
0
badań/pacjenta, a w następnej kolejności w oddziałach
pediatrycznych zachowawczych. Spośród oddziałów
zabiegowych najlepiej wykorzystano diagnostykę mikrobiologiczną w Oddziale Otolaryngologicznym 17,02
badań mikrobiologicznych/łóżko/rok i 0,24 badań/pacjenta. Wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej
w poszczególnych oddziałach szpitalnych przedstawiono w tabeli I. U 2 620 dzieci (5,18%) leczonych
w szpitalu izolowano 25 drobnoustrojów alarmowych
wymienionych w tabeli II. Najczęstszym patogenem
alarmowym był Rotavirus, który wyhodowano z kału
u 1 737 zakażonych dzieci, co stanowi 66,3% dzieci
zakażonych patogenem alarmowym i 3,43% dzieci leczonych w szpitalu. MRSA wyhodowano u 279 chorych
O tolar yngologia Polska tom 63, nr 6 , lis topad – gr udzień 20 0 9
(10,65% zakażonych dzieci i 0,55% dzieci leczonych
w szpitalu). Na trzecim miejscu wśród najczęstszych
patogenów alarmowych występujących w szpitalu była
Salmonella spp. wyhodowana u 236 dzieci z drobnoustrojem alarmowym (13,59%), co stanowiło 0,47%
dzieci leczonych w szpitalu. Streptococcus pyogenes izolowano u 98 dzieci (5,64% zakażonych patogenem alarmowym i 4,14% hospitalizowanych). U 51 dzieci (2,94%
dzieci zakażonych i 2,15% dzieci leczonych w szpitalu) rozpoznano zakażenie Streptococcus pneumoniae
opornym lub średniowrażliwym na penicylinę. W tym
okresie w Oddziale Otolaryngologicznym leczono 6 528
dzieci, co stanowi 12,9% dzieci leczonych w Szpitalu,
u których wykonano 1 566 badań bakteriologicznych
515
516
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
Tabela III. Drobnoustroje alarmowe izolowane z wymazów w Oddziale Otolaryngologicznym.
Table III. Emergence-pathogens isolated in ENT Department.
Drobnoustrój alarmowy
Liczba
izolatów
Streptococcus pneumoniae opornyi średniowrażliwy na penicyliny
30
Streptococcus pyogenes
28
Rotawirus
21
MRSA
2
Varicella
2
Salmonella spp.
1
Tabela IV. Miejsca pobrania wymazów, z których posiewu izolowano, Streptococcus pneumoniae opornego lub
średniowrażliwego na penicyliny w Oddziale Otolaryngologicznym.
Table IV. Different sites of Streptococcus pneumoniae penicillin-resistant and average sensitive to penicillin isolated in ENT
Department.
Miejsce pobrania wymazu
Liczba
izolatów
Jama bębenkowa
21
Migdałek gardłowy
17
Zatoka szczękowa
7
Jama nosowa
3
Torbiel środkowa szyi
1
Gardło
1
Tabela V. Miejsca pobrania wymazów, z których posiewu
izolowano, Streptococcus pyogenes w Oddziale Otolaryngologicznym.
Table V. Different sites of Streptococcus pyogenes isolated in
ENT Department.
Miejsce pobrania wymazu
Liczba
izolatów
Migdałek gardłowy
39
Jama bębenkowa
6
Ropień okołomigdałkowy
5
Gardło
4
Zatoka szczękowa
1
Jama nosowa
1
Rana w jamie ustnej
1
(3,98% wykonanych badań w Szpitalu), co oznacza, że
na jedno łóżko przypada 17,02 badań mikrobiologicznych na rok i wykonuje się 0,24 wymazów u jednego
pacjenta na rok. Szczegółowe wyniki o drobnoustrojach
alarmowych izolowanych z wymazów w Oddziałach
Szpitala w latach 2005-2008 przedstawiono w tabeli
II. U 84 dzieci (1,29%) leczonych w Oddziale Otolaryngologicznym wykryto drobnoustroje alarmowe, co
przedstawiono w tabeli III. Najczęściej występującym
patogenem alarmowym był Streptococcus pneumoniae
penicylinooporny i średniowrażliwy na penicylinę.
Drobnoustrój ten wyhodowano u 58,82% wszystkich
zakażonych drobnoustrojem alarmowym dzieci leczonych w szpitalu. Stanowiło to 35,71% dzieci leczonych
w Oddziale Otolaryngologicznym i zakażonych drobnoustrojem alarmowym. Streptococcus pneumoniae
izolowano najczęściej z wydzieliny z ucha środkowego
(42%), z wymazu z migdałka gardłowego (34%) i z treści
pobranej z zatoki szczękowej (14%). Wyniki przedstawiono w tabeli IV. Streptococcus pyogenes najczęściej wyhodowano z posiewów z migdałka gardłowego
(68,42%), z wydzieliny z ucha środkowego (10,57%)
i z treści z ropnia okołomigdałkowego (8,77%). Wyniki
przedstawiono w tabeli V. MRSA wyhodowano tylko
z posiewów treści z zatoki szczękowej u 2 dzieci, Escherichia coli z wymazu z migdałka gardłowego, a Rotavirus
z kału w 21 przypadkach. Najrzadziej stwierdzono
zakażenie wirusem Varicella (na podstawie badania
przedmiotowego i podmiotowego) i Salmonella spp.
(1 przypadek izolacji bakterii z kału).
Omówienie
Zakażenie szpitalne to zakażenie, które nastąpiło w szpitalu, ujawniło się podczas hospitalizacji (minimum 48
godzin po przyjęciu) lub po wypisaniu pacjenta i zostało
spowodowane przez udokumentowany epidemiologicznie czynnik chorobotwórczy pochodzący od innego
chorego lub pracowników szpitala albo przez endogenny
czynnik mikrobiologiczny. Kontrola zakażeń szpitalnych jest uznawana przez współczesne szpitalnictwo
za najważniejsze kryterium, jakości pracy. W szpitalach
dziecięcych ryzyko zakażenia drobnoustrojami alarmowymi jest duże z powodu niedojrzałego układu odpornościowego u dzieci. Do czynników zwiększających
ryzyko zakażenia drobnoustrojami alarmowymi zalicza
się długo trwające leczenie szpitalne, stosowanie wysokoinwazyjnych procedur medycznych, zbyt małą
liczbę personelu pielęgniarskiego, zbyt duże zagęszczenie łóżek dziecięcych w oddziale, złą wentylację
powietrza w salach chorych, leczenie antybiotykami
o szerokim spektrum działania szczególnie, gdy jest
to niezgodne z antybiotykogramem i nieprawidłową
higienę rąk personelu [2]. W zapobieganiu zakażeniom
szpitalnym bardzo ważna jest profilaktyka [3]. W Szpitalu powołany jest Zespół ds. Kontroli Zakażeń SzpiO tolar yngologia Polska tom 63, nr 6 , lis topad – gr udzień 20 0 9
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
talnych, który prowadzi nadzór nad zakażeniami i analizuje zdarzające się przypadki zakażeń drobnoustrojami
alarmowymi, a także prowadzi rejestr drobnoustrojów
alarmowych, co pozwala na szybką reakcję w przypadku ich wykrycia i zapobieganie rozprzestrzenianiu
się zakażeń. Tworzone są procedury postępowania,
które mają na celu wyeliminowanie błędów jatrogennych. Zgodnie z przyjętym harmonogramem działań
w zakresie zapobiegania zakażeniom szpitalnym, przeprowadzane są wymazy środowiskowe w oddziałach
Szpitala. W przypadku rozpoznania zakażenia drobnoustrojem alarmowym wdrażany jest ścisły reżim
sanitarny a także kontrolowane jest mikrobiologicznie
środowisko oddziału. Po wyleczeniu dziecka zakażonego patogenem alarmowym i wypisaniu go do domu
sala, w której przebywał zostaje wyczyszczona i zdezynfekowana z użyciem specjalistycznych preparatów
a drobny sprzęt medyczny zostaje wysterylizowany.
Wykonuje się wtedy wymazy środowiskowe, aby potwierdzić brak obecności drobnoustroju alarmowego
w danym oddziale. Niezwykle ważne jest wykonanie
badań mikrobiologicznych u pacjentów, którzy mieli
kontakt z chorym zakażonym drobnoustrojem alarmowym w celu wykluczenia przeniesienia zakażenia.
Aby te wszystkie procedury były rzetelnie wykonywane
ważna jest znajomość tematyki zakażeń drobnoustrojami alarmowymi przez personel Szpitala. Dlatego regularnie prowadzone są szkolenia pracowników dotyczące higieny rąk i przeprowadzania pozostałych
zabiegów sanitarno-epidemiologicznych. Dodatkowo,
średnio dwa razy w roku przedstawiane są wykłady
z zakresu profilaktyki i leczenia zakażeń wywołanych
przez patogeny alarmowe. W Unii Europejskiej (UE)
stosuje się dwa wskaźniki oceniające wykorzystanie
diagnostyki mikrobiologicznej w kontroli zakażeń szpitalnych. Pierwszy wskaźnik informuje o liczbie badań
mikrobiologicznych przypadających na jedno łóżko
szpitalne na rok. Drugi wskaźnik dotyczy liczby badań
mikrobiologicznych przypadających na jednego chorego
[4]. W UE, w szpitalach o prawidłowym systemie monitorowania zakażeń wskaźniki te wynoszą: 50 badań/łóżko/rok i 2 badania/1 chorego. Według Narolskiej-Wierczewskiej [4] w latach 2004-2005 w najlepszym
szpitalu w Polsce wykonano 20 badań mikrobiologicznych/łóżko/rok. Średnia liczba badań w Polsce to 8
badań mikrobiologicznych/łóżko/rok i 0,4 badań mikrobiologicznych/chorego [4]. W naszej pracy wskaźniki
te wynosiły: 35,94 badań mikrobiologicznych/łóżko
szpitalne/rok i 1,28 wymazy mikrobiologiczne/chorego.
Jest to wynik bardzo dobry w statystykach polskich,
ale odbiegający od norm unijnych. W Oddziale Otolaryngologicznym wykonano 17,02 badań mikrobiologicznych/łóżko/rok i 0,24 badania mikrobiologiczne/
pacjenta, co świadczy o dobrym wykorzystaniu diagnostyki mikrobiologicznej w porównaniu do innych
szpitali w Polsce, zaś jest to wynik niezadowalający
O tolar yngologia Polska tom 63, nr 6 , lis topad – gr udzień 20 0 9
w porównaniu do danych w UE. MRSA jest odpowiedzialny w największym stopniu za zakażenia w oddziałach zabiegowych. Drobnoustrój ten ma zdolność
przetrwania poza organizmem człowieka np. na powierzchni sprzętu medycznego nawet przez kilka dni
i dlatego brak przestrzegania podstawowych zasad
higieny może prowadzić do epidemii obejmującej nawet
kilka oddziałów. Poza tym, u około 30-40% zdrowych
osób bakteria ta kolonizuje skórę i błony śluzowe.
MRSA zwykle izolowany jest z miejsc naturalnie ucieplonych i wilgotnych takich jak pachy, pachwiny czy
okolica za uszami [5]. W 1996 r. w USA szczepy MRSA
były odpowiedzialne za 35% zakażeń szpitalnych.
Szczepy VISA i VRSA pochodzą od MRSA, dlatego w szpitalach gdzie jest duży odsetek zakażeń wywołanych
MRSA istnieje bardzo duże ryzyko wyselekcjonowania
szczepów VISA i VRSA [6]. W Polsce 22% zakażeń
szpitalnych jest wywołanych przez MRSA [6]. W naszym
materiale zakażenia MRSA izolowano w 279 przypadkach, co stanowiło 11,8% zakażeń szpitalnych. Co do
częstości występowania znalazło się na drugim miejscu
po zakażeniu rotawirusowym i zaraz przed infekcją
wywołaną przez Salmonella spp. Streptococcus pnuemoniae jest drobnoustrojem szczególnie często występującym u dzieci. Nie tylko powoduje zakażenia inwazyjne, ale też kolonizuje bezobjawowo drogi oddechowe.
Inną cechą charakterystyczną pneumokoków jest łatwość w rozprzestrzenianiu się w populacji ludzkiej,
a zwłaszcza dziecięcej (żłobki, przedszkola, szkoły,
domy dziecka). Dlatego w przypadku wyhodowania
szczepów Streptococcus pneumoniae należy zastosować
ścisłą izolację chorego [5]. W 1993 roku w Polsce odsetek
szczepów Streptococcus pneumoniae opornych na penicylinę wahał się od 12% do 20% w zależności od
miejsca izolacji. Średnia europejska wynosi 18,2% [2].
W naszym materiale zakażenia szpitalne wywołane
przez Streptococcus pneumoniae opornego lub średniowrażliwego na penicylinę stanowiły 1,95% zakażeń
szpitalnych (czwarte miejsce) i w większości (58,82%)
dotyczyły dzieci z Oddziału Otolaryngologicznego. Przyczyną tego może być fakt, że Streptococcus pneumoniae
jest najczęstszym czynnikiem etiologicznym wywołującym większość zakażeń górnych dróg oddechowych
i uszu u dzieci. Najwięcej izolatów uzyskano z posiewu
wymazu z treści ropnej z jamy bębenkowej (21/51 tj.
41,18%) i z części nosowej gardła z migdałka gardłowego
(17/51 tj. 33,33%). Zakażenia Streptococcus pyogenes
charakteryzują się bardzo zróżnicowanym obrazem
klinicznym. Bakteria ta odpowiedzialna jest za około
90% wszystkich zakażeń paciorkowcowych. Streptococcus pyogenes wyjątkowo wywołuje zakażenia szpitalne. Największe niebezpieczeństwo dla pacjenta
operowanego stwarzają bezpośrednio przeprowadzający
zabieg pracownicy bloku operacyjnego skolonizowani
lub zakażeni tym drobnoustrojem [5]. W naszej pracy
zakażenie Streptococcus pyogenes rozpoznano u 3,74%
517
518
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
dzieci leczonych w szpitalu, z czego u 28,57% chorych
z Oddziału Otolaryngologicznego. Najwięcej izolatów
uzyskano z posiewu wymazu z części nosowej gardła
z migdałka gardłowego (39/57 tj. 68,42%), co jest zgodne
z aktualnymi danymi, wskazującymi że paciorkowiec
ropotwórczy stanowi najczęstszy czynnik etiologiczny
zapalenia gardła i tkanki migdałkowej. Zakażenia
Rotavirus najczęściej dotyczą dzieci w wieku od 4 m.ż
do 3 r.ż. W naszym materiale jak we wszystkich regionach świata, Rotavirus jest głównym i najczęstszym
czynnikiem etiologicznym biegunek u dzieci. Do zakażenia dochodzi zwykle na drodze odbytniczo-ustnej
(fekalno-oralnej). Czynnikami predysponującymi do
zakażenia szpitalnego wirusem Rota jest brak izolacji
pacjentów z biegunką i przedłużony pobyt dziecka
w szpitalu. Dzieci przyjmowane do szpitala z biegunką
wydalając ten drobnoustrój są głównym źródłem zakażeń szpitalnych wywołanych przez Rotavirus [8, 9].
Według Ford-Jones i wsp. [10] aż 43% zakażeń szpitalnych wywołanych jest przez Rotavirus. Inni autorzy
podają, że szpitalne infekcje rotawirusowe wystąpiły
w 23,8% przypadków [11]. W Polsce zakażeniu szpitalnemu Rotawirusem ulegają najczęściej dzieci do 2. r.ż,
co stanowi około 4,5-45,4% hospitalizowanych z powodu tych zakażeń [12]. W naszym materiale zakażenia
rotawirusowe były najczęstsze i dotyczyły 3,43% dzieci
leczonych w szpitalu, co stanowiło 66,3% wszystkich
pacjentów zakażonych patogenem alarmowym. W Oddziale Otolaryngologicznym biegunka rotawirusowa
wystąpiła wśród 1,2% wszystkich zakażonych dzieci
tym wirusem jako objaw towarzyszący podstawowej
chorobie laryngologicznej i u chorych przeniesionych
z oddziałów zachowawczych.
Ograniczenie występowania w szpitalu szczepów
wielolekoopornych wymaga współpracy personelu medycznego Oddziału, Komitetu Terapeutycznego, Laboratorium i Zespołu ds. Zakażeń Szpitalnych. Komitet
Terapeutyczny nadzoruje stosowanie antybiotyków,
Laboratorium zajmuje się identyfikacją szczepów opornych i mechanizmów oporności, a Zespół ds. Zakażeń
Szpitalnych kontroluje szeroko pojętą higienę szpitalną
i prowadzi szkolenia w tym zakresie. Ścisłe przestrzeganie przyjętych zasad profilaktyki i leczenia zakażeń
daje szansę powstrzymania gwałtownego zwiększania
się oporności wśród drobnoustrojów chorobotwórczych
a także może przynieść wymierne ograniczenie kosztów
leczenia [13].
W celu szybkiego reagowania na obecność patogenów alarmowych u hospitalizowanych chorych
zaleca się monitorowanie ich występowania, a także
stałą kontrolę zużycia antybiotyków. Wielu autorów
podkreśla zależność między profilem antybiotyków
stosowanych w terapii i ogólnym zużyciem leków przeciwbakteryjnych a opornością szczepów izolowanych
od pacjentów danego oddziału czy szpitala [14, 15, 16,
17]. W przypadku rozpoznania zakażenia drobnoustro-
jem alarmowym zaleca się: ścisły reżim sanitarny,
kontrolę mikrobiologiczną środowiska oddziału. Po
wyleczeniu dziecka zakażonego patogenem alarmowym
i wypisaniu zaleca się: czyszczenie i dezynfekcję sali
z użyciem specjalistycznych preparatów, sterylizację
drobnego sprzętu medycznego, pobranie wymazów
środowiskowych, aby potwierdzić brak obecności drobnoustroju alarmowego w danym oddziale, wykonanie
badań mikrobiologicznych u pacjentów, którzy mieli
kontakt z chorym zakażonym drobnoustrojem alarmowym w celu wykluczenia przeniesienia zakażenia.
Regularne szkolenia pracowników dotyczące higieny
rąk i przeprowadzania pozostałych zabiegów sanitarno-epidemiologicznych oraz wykłady z zakresu profilaktyki i leczenia zakażeń wywołanych przez patogeny
alarmowe dają szanse na poprawę w zakresie zakażeń
patogenami alarmowymi.
Wnioski
1. Systematyczny nadzór mikrobiologiczny jest niezbędny w zapobieganiu rozprzestrzenianiu się zakażeń
drobnoustrojami alarmowymi w Szpitalu.
2. W OIT, którym leczone są dzieci w najcięższym stanie najlepiej wykorzystano diagnostykę
mikrobiologiczną.
3. Spośród oddziałów zabiegowych najlepiej wykorzystano diagnostykę mikrobiologiczną w Oddziale
Otolaryngologicznym.
4. Infekcja wywołana przez Rotawirus jest najczęstszym zakażeniem szpitalnym.
5. Najczęstszym drobnoustrojem alarmowym
w Oddziale Otolaryngologicznym był Streptococcus
pneumoniae penicylino-oporny i średniowrażliwy na
penicylinę.
6. W Oddziale Otolaryngologicznym w porównaniu
z danymi uzyskanymi z literatury wskaźniki oceniające
wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej w kontroli
zakażeń szpitalnych są dobre, ale nadal nie spełniają
norm UE.
PIŚMIENNICTWO
1.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005 r.
w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów
o występowaniu tych zakażeń (Dz. U. Nr 54, poz. 484)
2.
Trzciński K., Hryniewicz W. Grupa robocza projektu Aleksander.: Antimicrobial susceptibility of common bacterial
pathogenes isolated from lower respiratory tract infections
in Poland. In 1996 the Alexander Project. Med. Sci. Monit.
3: 714-722
3.
Tokarz B.: Zasady EBM w profilaktyce infekcji szpital-
4.
Narolska-Wierczewska E.: Zakażenia związane z opieką me-
nych? Tak. Piel. Epid. 2008; 7: 25-28
dyczną-to nasz problem. Primum non nocere. 2006; 11: 5-6
5.
Szkarłat A.: Istotne patogeny-krótka charakterystyka
(część 1-bakterie). Piel. Epid. 2006; 3: 18-27
O tolar yngologia Polska tom 63, nr 6 , lis topad – gr udzień 20 0 9
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
6.
Bartoszewicz M.: MRSA jako czynnik etiologiczny zakażeń–metody zapobiegania. Piel. Epid. 2008; 7: 13-14
7.
Bednarek M., Majda-Stanisławska E.: Występowanie me-
cięcych. www.abacus.edu.pl/03/Epidemiologia_pat.doc
14. Donskey C. J., Chowdhry T. K., Hecker M. T. i wsp.: Effect
ności w leczeniu wywołanych przez nie infekcji u dzieci
of antibiotic therapy on the density of vancomycin-resi-
hospitalizowanych w klinice. Przegl. Epidemiol. 2006; 60:
stant enterococci in the stool of colonized patients, N Engl
Gaggero A., Avendano L. F., Fernandez J.: Nosocomial
transmission of rotavirus from patients admitted for
diarrhea. J. Clin. Microbiol. 1992; 30: 3294-3297
9.
miologia patogenów emergenceowych na oddziałach dzie-
tycylinoopornych szczepów gronkowców (MRSA) oraz trud-
49-52
8.
13. Fleischer M., Przondo-Mordarska A., Juszczak K.: Epide-
J Med, 2000; 343: 1925–1932
15. Finch R.: Bacterial resistance – the clinical challenge, Clin
Microbiol Infect, 2002; 8: 21-32
16. Bush K.: New ß-lactamases in Gram-negative bacteria:
Szkarłat A.: Istotne patogeny-krótka charakterystyka
Diversity and impact on the selection of antimicrobial the-
(część 2-wirusy). Piel. Epid. 2006; 4: 22-29
rapy. Antimicrobial resistance. Clin. Infect. Dis, 2001; 32:
10. Ford-Jones E. L., Mindorff C. M., Gold R.: The incidence of
viral-associated diarrhea after admission to pediatric hospital. Am. J. Epidemiol. 1990; 131: 711-718
11. Omoigberale A. I., Abiodun P. O.: Nosocomial rotavirus infection in newborns. East Afr. Med. J. 1995; 72: 220-221
12. Korycka M.: Rotawirusowe zakażenia szpitalne. Przegl.
Epidemiol. 2004; 58: 467-473
O tolar yngologia Polska tom 63, nr 6 , lis topad – gr udzień 20 0 9
1085-1089
17. Harbarth S., Cosgrove S., Carmeli Y.: Effects of antibiotics
on nosocomial epidemiology of vancomycin-resistant enterococci. Antimicrob. Agents Chemother. 2002; 46: 16191628
519