Wczeœniejszy pocz¹tek i d³u¿szy czas trwania

T E R A P I A
-
P R A C A
O R Y G I N A L N A
Wczeœniejszy
pocz¹tek
i d³u¿szy czas trwania
sezonu pylenia traw
The earlier begining and longer duration of grass pollination season
Summary
Grass pollen allergens are the most common cause of pollinosis in Poland. The aim of the study was to
analyze the terms of the beginning and the end of grass pollination season in selected Polish cities in
years 1994 2003. The method of 1 and 90 per cent was implemented. On the course of last 10 years
one can observe the earlier beginning of grass pollination season. The grass pollination season of the
last decade last 8 to 10 days longer than before. In the analyzed period of time the highest pollen
counts of grass pollination season remains on the similar level.
...............................................
Alergeny py³ku traw s¹ najczêstsz¹ przyczyn¹ alergicznego nie¿ytu nosa i spojówek w
naszym klimacie. Uczulenie na alergeny py³ku traw dotyczy oko³o 4 mln osób w Polsce.
Celem pracy by³a ocena terminu rozpoczêcia i zakoñczenia sezonu pylenia traw w
wybranych miastach Polski w latach 1994 2003. Wykorzystano metodê 1 i 90%. W okresie
ostatnich 10 lat obserwuje siê coraz wczeœniejszy termin rozpoczêcia pylenia traw.
Sezony pylenia traw s¹ œrednio o 8-10 dni d³u¿sze. W analizowanym okresie nie
obserwowano zmian wartoœci maksymalnych stê¿eñ py³ku traw.
A
lergeny py³ku traw s¹ najczêstsz¹
przyczyn¹ alergicznego nie¿ytu nosa i
spojówek w Polsce. Pierwsze ziarna py³ku
traw pojawiaj¹ siê w powietrzu w kwietniu i unosz¹
siê w powietrzu do koñca wrzeœnia. Jednak
g³ówny okres pylenia traw przypada na okres od
trzeciej dekady maja do po³owy lipca. W tym
czasie ekspozycja na py³ek traw jest najwy¿sza, a
stê¿enia py³ku traw s¹ przez wiêkszoœæ
pogodnych dni wysokie (ponad 50 ziaren py³ku w
1 metrze szeœciennym powietrza)(1,4,5,6,7).
W okresie ostatnich 15 lat, od kiedy w Oœrodku
Badania Alergenów Œrodowiskowych prowadzone
s¹ regularne pomiary stê¿enia py³ku roœlin,
œrednie, a czasem wysokie stê¿enie py³ku traw
notowane by³o najwczeœniej 16-20 maja. Typowy
pocz¹tek zwartego wystêpowania py³ku traw w
wysokim stê¿eniu, nak³adaj¹cy siê na objawy
kliniczne u pacjentów z uczuleniem na alergeny
py³ku traw, to ostatnie dni maja i pierwsze dni
czerwca. Pacjenci lokalizuj¹ okres wyst¹pienia
pierwszych objawów na czas "pomiêdzy Dniem
Matki a Dniem Dziecka" (za prof. K. Buczy³k¹). W
tym okresie pierwsze objawy chorobowe w Polsce
wystêpuj¹ u 90% chorych z alergicznym
zapaleniem b³ony œluzowej nosa i spojówek.
Wyj¹tek stanowi¹ chorzy przebywaj¹cy na
Wybrze¿u i w czêœci pó³nocno-wschodniej kraju,
gdzie objawy wystêpuj¹ 10-14 dni póŸniej (5,6).
Objawy chorobowe wywo³ane alergenami
zawartymi w ziarnach py³ku traw pojawiaj¹ siê u
czêœci chorych (ok. 25%) po przekroczeniu
granicznej wartoœci jak¹ jest ekspozycja na
stê¿enie 20 ziaren py³ku traw w 1 m3 powietrza. T¹
wartoœæ przyjmuje siê jako granicê stê¿enia
œredniego. Objawy chorobowe u wszystkich
uczulonych na py³ek traw wystêpuj¹ zwykle przy
ekspozycji na stê¿enia ok. 50 ziaren w 1 m3
powietrza. Przy ekspozycji na stê¿enie 65 ziaren
wiêkszoœæ badanych odczuwa dolegliwoœci
okreœlane przez chorych jako nasilone i uci¹¿liwe
(3,5,6).
Dr med.
Piotr Rapiejko 1)
Dr med.
Agnieszka Lipiec 2)
Dr med.
Jan Ratajczak 1)
Lek. med.
Ma³gorzata
Malkiewicz 3)
Mgr
Kazimiera Ch³opek 4)
Prof. dr hab. med.
Dariusz Jurkiewicz 1)
1)
Klinika
Otolaryngologii
WIM w Warszawie
2)
Samodzielna
Pracownia Profilaktyki
Zagro¿eñ
Œrodowiskowych
Wydzia³u Nauki
o Zdrowiu
AM w Warszawie
3)
Zak³ad
Paleobotaniki ING
Uniwersytetu
Wroc³awskiego
4)
Wydzia³ Nauki
o Ziemi
UŒl w Sosnowcu
S³owa kluczowe :
alergia, alergen,
trawy, stê¿enie py³ku
Key words :
foto. ze zbiorów dr P. Rapiejko.
allergy, allergen,
grass, pollen count
Lato 2004
A L E R G I A 61
T E R A P I A
-
P R A C A
O R Y G I N A L N A
Materia³ i Metoda
Przeanalizowano wyniki pomiarów stê¿enia
py ³k u tr aw
pr ze pr ow ad zo ny ch
me to d¹
objêtoœciow¹ (wolumetryczn¹) wg ogólnie
przyjêtych zasad przy zastosowaniu aparatu VST
1 (w roku 1994) i aparatem Burkard lub Lanzoni w
zale¿noœci od lokalizacji punktu pomiarowego w
latach (1995-2004). Analizie poddano wyniki z
punktów pomiarowych Oœrodka Badania
Alergenów Œrodowiskowych w Bydgoszczy,
Olsztynie, Warszawie, Katowicach, Zielonej Górze
i Wroc³awiu Preparaty mikroskopowe zmieniano w
cyklu 7 dniowym z ocen¹ uœrednion¹ dla okresów
24. Przeprowadzono tak¿e analizê cyklów 2
godzinnych w szczytowym okresie pylenia.
Analizê mikroskopow¹ przy powiêkszeniu 400600x przy zastosowaniu mikroskopu œwietlnego
wykonywano po wybarwieniu preparatów fuksyn¹
zasadow¹.
Do analizy porównawczej wykorzystano dane
statystyczne pochodz¹ce z bazy European
Aeroallergen Network (S. Jager). Pocz¹tek i
koniec sezonu pylenia wyznaczano metod¹
retrospektywnej oceny 1 i 90%. Wyznaczono
liczbê dni ze stê¿eniem wysokim tzn. powy¿ej 50
ziaren py³ku traw w 1 metrze szeœciennym
powietrza.
Wyniki
Wyniki pomiarów stê¿enia py³ku roœlin w
znacz¹co ró¿ni³y siê od siebie w poszczególnych
latach jak i w poszczególnych punktach
pomiarowych. Decyduj¹cy wp³yw na wyniki
pomiarów mia³y ograniczaj¹ce pylenie opady
deszczu.
Pocz¹tek pylenia traw wyznaczony metod¹ 1%
w analizowanym okresie (1994-2003) przypada³
odpowiednio na :
• Bydgoszcz
- 142 dzieñ roku
• Olsztyn
- 149 dzieñ roku
• Warszawa
-144 dzieñ roku
• Katowice
- 140 dzieñ roku
• Zielona Góra
- 135 dzieñ roku
• Wroc³aw
- 137 dzieñ roku
Zaobserwowano, ¿e w ostatnich z analizowanych lat pocz¹tek pylenia traw przypada³ na
oko³o 8-10 dni wczeœniej
ni¿ na pocz¹tku
analizowanego okresu.
Liczba dni ze stê¿eniem wysokim czyli
powy¿ej 50 ziaren py³ku traw w 1 metrze
szeœciennym, przy którym u wszystkich chorych
uczulonych na py³ek traw obserwowane s¹ objawy
chorobowe wynosi³a œrednio dla poszczególnych
miast:
• Bydgoszcz
- 20 dni
• Olsztyn
- 14 dni
• Warszawa
- 16 dni
• Katowice
- 13 dni
• Zielona Góra
- 18 dni
• Wroc³aw
- 16 dni
Ró¿nice w liczbie dni z wysokim stê¿eniem
py³ku traw w poszczególnych latach w tym samym
punkcie pomiarowym zale¿ne by³y przede
wszystkim o liczby dni z opadami deszczu. Nie
zaobserwowano tendencji do wzrostu liczby dni z
wysokim stê¿eniem.
Znaczne ró¿nice w poszczególnych latach oraz
poszczególnych punktach pomiarowych
wykazano w liczbie dni ze stê¿eniem
przekraczaj¹cym 100 ziaren w 1 metrze
szeœciennym powietrza (stê¿enie bardzo wysokie)
• Bydgoszcz
- od 0 do 10 dni (œr 5)
• Olsztyn
- od 0 do 23 dni (œr 9)
• Warszawa
- od 1 do 12 dni (œr 6)
• Katowice
- od 0 do 27 dni (œr 7)
• Zielona Góra
- od 1 do 24 dni (œr 12)
Liczba dni z obecnoœci¹ ziaren py³ku traw
w powietrzu przekracza³a we wszystkich punktach
pomiarowych 60-70 dni. Œrednia liczba dni ze
stê¿enie ponad 20 ziaren py³ku w 1m3 w analizowanym 10-cio letnim okresie waha³a siê od 13
w Olsztynie do 29 w Bydgoszczy.
Zaobserwowano stopniowy wzrost liczby dni
ze stê¿eniem œrednim (ponad 20 ziaren py³ku traw
w 1 metrze szeœciennym powietrza).
Omówienie
W ostatnich latach w wiêkszoœci punktów
pomiarowych w Europie Centralnej obserwuje siê
wczeœniejsze rozpoczynanie okresu pylenia przez
trawy i roœliny z³o¿one. Przypuszczalnie ma to
zwi¹zek z efektem cieplarnianym. W Polsce py³ek
traw jest najczêstsz¹ przyczyn¹ alergicznego
okresowego nie¿ytu nosa (3,4). Œrednia liczba dni
ze stê¿eniem wysokim jest blisko 5-krotnie wy¿sza
ni¿ w krajach Europy Zachodniej, gdzie wynosi
ona oko³o 2-3dni. W Polsce w wiêkszoœci punktów
pomiarowych odnotowuje siê wysokie stê¿enie
py³ku traw przez okres 13-20 dni, a w sprzyjaj¹cych pyleniu traw latach nawet 27 dni.
Wyd³u¿anie okresu pylenia nie przek³ada³o siê
w analizowanym 10 letnim okresie na zwiêkszenie
liczny dni ze stê¿eniem wysokim. Do pe³nej oceny
niezbêdne by³yby co najmniej 20 letnie obserwacje.
Mo¿na spodziewaæ siê, ¿e wyd³u¿enie okresu
wegetacji i pylenia traw bêdzie skutkowa³o
zmniejszeniem stê¿eñ maksymalnych, a poprzez
to równie¿ zmniejszeniem liczby dni z nasilonymi
objawami uczuleniowymi.
Wnioski
W okresie ostatnich 10 lat obserwuje siê coraz
wczeœniejszy termin rozpoczêcia pylenia traw.
Sezony pylenia traw s¹ obecnie œrednio o 8-10
dni d³u¿sze ni¿ 10 lat temu.
W analizowanym okresie nie obserwowano
zmian wartoœci maksymalnych stê¿eñ py³ku traw.
!
Piœmiennictwo:
1. Buczy³ko K., Wnuk M.: Analiza palinologiczna dynamiki wystêpowania py³ków roœlin w £odzi. Otolaryngolo. Pol., 1979; 33,: 265-272.
2. Couwenberge P. i wsp. : Consesus statement on the treatment of allergic rhinitis. Allergy, 2003, 55:116-134. 3. Rapiejko P., Lipiec A.,
Wojdas A., Modrzyñski M., Kantor I., Jurkiewicz D.: Jakoœc ¿ycia u chorych z alergicznym nie¿ytem nosa doniesienie wstêpne.
Annales UMSC, setio D, 2004, supl. 14, 5: 1- 6. 4. Rapiejko P.: Py³ki istotne i mniej istotne. Alergia Astma Immunol., 2003, 8 (supl): 5156. 5. Rapiejko P. i wsp.: Zale¿noœc obrazu klinicznego choroby alergicznej od rodzaju alergenu. Annales UMSC Sectio EEE, 2003,
283-288. 6. Rapiejko P., Wojdas A., Kantor I., Zielnik-Jurkiewicz B., Lipiec A.: Progowe stê¿enie py³ku traw niezbêdne do wywo³ania
objawów uczuleniowych. Alergia, 2003; 2, 17, 60-62. 7. Zawisza E.: Analiza aeroalergenu py³kowego w atmosferze Warszawy.
Otolaryngol. Pol., 1974; 28, 9-16.
62 A L E R G I A
Lato 2004