Cięcie cesarskie na życzenie pacjentki bez wskazań medycznych w

Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 1, zeszyt 1, 35-37, 2008
Cięcie cesarskie na życzenie pacjentki bez wskazań medycznych
w opinii kobiet rodzących
J
OLANTA KONOPKA,
SŁ
AWOMIR SUCHOCKI, ROMAN PUSKARZ,
M
ICHAŁ OBST
Streszczenie
Celem pracy było poznanie opinii kobiet na temat cięcia cesarskiego na życzenie. W tym celu przeprowadzono badanie ankietowe
wśród losowo wybranych 396 położnic, które rodziły w naszym ośrodku. Ankieta została przeprowadzona do 4 dni od porodu.
Pytania dotyczyły danych demograficznych, sytuacji socjoekonomicznej, przeszłości położniczej oraz argumentacji przeciwniczek
i zwolenniczek cięcia cesarskiego na życzenie. Dane poddano analizie statystycznej. W badanej grupie 320 (80,8%) respondentek nie
akceptowało cięcia cesarskiego na życzenie, a 73 (18,4) opowiadało się za takim sposobem ukończenia ciąży, 3 (0,8%) nie miało zdania. Powodem, dla którego położnice chciałyby cięcia cesarskiego na życzenie, był najczęściej ból związany z przebytym porodem.
Skuteczne łagodzenie bólu porodowego przy zastosowaniu znieczulenia zewnątrzoponowego powoduje mniejsze zainteresowanie
cięciem cesarskim na życzenie wśród badanych położnic.
cięcie cesarskie na życzenie
Słowa kluczowe:
Wstęp
Najczęściej wykonywaną operacją położniczą, nie tylko w Polsce, jest cięcie cesarskie. Współcześnie obserwujemy znaczną liberalizację wskazań nie tylko położniczych, ale i pozapołożniczych, szczególnie kardiologicznych, neurologicznych, okulistycznych, ortopedycznych,
rzadziej innych specjalności medycznych.
Ponadto w ostatnich latach notujemy nowe „wskazanie” do cięcia cesarskiego – mianowicie cięcie cesarskie
na życzenie pacjentki.
W Wielkiej Brytanii, zdaniem ekspertów w zakresie położnictwa, około 5,7-8,4% cięć cesarskich jest wykonywanych na życzenie rodzącej [1].
W Stanach Zjednoczonych brak oficjalnych danych na
temat liczby wykonywanych cięć cesarskich na życzenie,
jednakże szacuje się, że stanowią one 5,5%, a wśród
starszych pierwiastek nawet 25,7% wszystkich cięć cesarskich [2].
Najwięcej cięć cesarskich na życzenie pacjentki bez
wskazań medycznych wykonuje się w niektórych krajach
Ameryki Południowej oraz w Indiach, szczególnie w szpitalach prywatnych [3].
W Polsce nie opublikowano prac dotyczących tego
problemu, jednak wg danych szacunkowych cięć cesarskich bez wskazań medycznych wykonuje się od 6% do
50%. Szczególnie wysoki wskaźnik obserwujemy w szpitalach niepublicznych [4].
Wśród motywacji skłaniających kobiety ciężarne do
tej decyzji można wymienić:
• strach i lęk przed porodem,
• obawa o ból porodowy,
• obawa komplikacji u siebie i dziecka,
• postrzeganie, że cięcie cesarskie jest bezpieczniejsze
nie tylko dla dziecka, ale również dla kobiety,
• negatywne doświadczenie z przebytych porodów drogą pochwową,
• opinia osób najbliższych, środków masowego przekazu, niekiedy bezzasadne opinie lekarzy innych specjalności.
Celem pracy jest poznanie opinii kobiet na temat cięcia cesarskiego na życzenie.
Materiał i metoda
Badanie na temat cięcia cesarskiego na życzenie pacjentki, bez wskazań medycznych, przeprowadziliśmy za
pomocą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem ankiety. Ankieta miała formę dwuetapowego kwestionariusza. Pytania ankiety miały charakter zamknięty, półotwarty
i otwarty. W pytaniu zamkniętym respondentka wskazywała na jedną lub kilka ściśle określonych odpowiedzi. W
pytaniu półotwartym mogła dodać odpowiedź własną, jeśli
zaproponowane nie uwzględniały, według niej, wszystkich
możliwości. Pytanie otwarte nie miało odpowiedzi, respondentka musiała je sama formułować.
W sposób losowy proponowaliśmy kobietom udział w
badaniu. Respondentki samodzielnie wypełniały ankietę.W pierwszym etapie ciężarne odpowiadały na pytania
dotyczące bólu porodowego. W drugim etapie, już położnice, oceniały przebieg porodu, ból porodowy, którego doświadczyły i wyrażały opinię o cięciu cesarskim na życzenie. Z dalszej analizy zostały odrzucone ankiety, które nie
spełniały wymogów formalnych, przede wszystkim z powodu braku odpowiedzi na pytania zamknięte. Badanie przeprowadziliśmy w 2007 roku w Specjalistycznym
Szpitalu Ginekologiczno-Położniczym im. E. Biernackiego
w Wałbrzychu.
Materiał opracowano statystycznie korzystając z programu STATISTICA 99 wersja 5. W analizie statystycznej
stosowano test niezależności χ2. Łączono sąsiednie kategorie cechy, jeśli nie były spełnione założenia stosowalności tego testu. Dla tabel czteropolowych stosowano poprawkę Yatesa. Jeśli dla tabel czteropolowych nie były
Specjalistyczny Szpital Ginekologiczno-Położniczy im. E. Biernackiego w Wałbrzychu
36
J. Konopka, S. Suchocki, R.Puskarz, M. Obst
spełnione warunki stosowalności testu χ2, stosowano test
dokładny Fishera. Poziom istotności ustalono na p < 0,05.
Charakterystyka badanych kobiet
1) Badane kobiety miały średnio 26 lat i 11 miesięcy. Zakres wieku 16-44 lata.
2) Wśród respondentek było 67,9% mężatek i 32,1% kobiet niezamężnych.
3) Wykształcenie podstawowe, zawodowe i średnie miało 58,1% respondentek, a licencjat i wyższe 41,9%.
4) Stałe zatrudnienie deklarowało 59,6%.
5) Sytuację materialną bardzo dobrą, dobrą i średnią
zgłaszało 95% ankietowanych, tylko 5% oceniło ją na
złą i bardzo złą.
6) 87,6% kobiet było mieszkankami miast.
7) 285 (72%) kobiet rodziło po raz pierwszy, dla 111 (28%)
kobiet był to 2. lub kolejny poród.
8) Do szkoły rodzenia uczęszczało 105 (26,5%) ciężarnych.
Wyniki
W badaniu wzięło udział 396 położnic. Ankietę dotyczącą cięcia cesarskiego na życzenie respondentki wypełniały do 4 dni po porodzie.
Poród został zakończony cięciem cesarskim u 64
(16,3%), znieczulenie zewnątrzoponowe (zzo) porodu fizjologicznego wykonano u 88 (22,4%) rodzących, inne metody łagodzenia bólu porodowego stosowano u 23 (5,6%),
a 218 (55,7%) urodziło drogą pochwową bez dodatkowych
interwencji łagodzenia bólu.
Opinie dotyczące cięcia cesarskiego na życzenie pacjentki, wyrażone przez kobiety, przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Cięcie cesarskie na życzenie
w opinii kobiet rodzących
Liczebność Procent
Przeciw cięciu
320
80,8
cesarskiemu na życzenie
Za cięciem cesarskim na
73
18,4
życzenie
Nie mam zdania
3
0,8
Razem
396
100,0
W dalszej analizie pominięto respondentki, które nie
miały zdania na temat cięcia cesarskiego na życzenie.
Ankietowane wyraziły 54 opinie za cięciem cesarskim
na życzenie. Przedstawiły 68 wskazań za takim rozwiązaniem.
Argumenty za cięciem cesarskim na życzenie obejmowały pewne niedogodności związane z porodem drogą pochwową, a mogące dla niektórych kobiet stanowić przykre
a nawet szokujące doznanie:
• „Sam poród jest dla mnie bardzo przykrym przeżyciem, wręcz traumatycznym. Chciałabym, aby w każ-
dym przypadku była możliwość zaśnięcia i obudzenia
się już po wszystkim. Nie przeszkadzają mi dolegliwości po porodzie (w ani jednym ani w drugim przypadku), ale sam poród kojarzy mi się źle, a nawet obrzydza późniejsze współżycie seksualne. Po prostu
krocze kojarzy mi się tylko z bólem”.
Tabela 2. Argumenty za cięciem cesarskim na życzenie
rodzącej, bez wskazań medycznych
Argumenty za cięciem
Liczba
cesarskim na życzenie wskazań Procenty
Ból przy porodzie
36
52,9
Komfort rodzącej
11
16,2
Bezpieczeństwo dziecka
7
10,3
Lęk przed nieznanym
5
7,35
Brak nacięcia krocza
5
7,35
Komplikacje porodu
4
5,9
Razem
68
100,0
• „Nie wiem jak jest po cesarskim cięciu, ale dyskomfort
naciętego a później zeszytego krocza i jego gojenie się
jest nie do zniesienia. Nie można znaleźć pozycji, która byłaby wygodna do jakichkolwiek zajęć, a przede
wszystkim do karmienia dziecka. Przynajmniej ja tak
to odczuwam. Wkładam więcej wysiłku na znalezienie
najlepszej pozycji do karmienia niż na samo karmienie, na czym oboje z dzieckiem tracimy. Oboje strasznie się denerwujemy i nic nam nie wychodzi. Obecnie
kiedy wypełniam tę ankietę 48 godzin od rozpoczęcia
się akcji porodowej. Spałam 2 godziny przez rwący ból
w kroczu. To chyba jedyny powód dla którego spróbowałabym cesarki”.
• „Cięcie cesarskie ze względu na cięcie krocza i jego zeszycie. To było najbardziej nieprzyjemne podczas porodu jak i po”.
Ponad połowa respondentek wskazała na ból porodowy jako najważniejszy czynnik skłaniający do wyboru cięcia cesarskiego jako sposobu ukończenia porodu:
• „Poród siłami natury za bardzo boli”.
• „Ponieważ poród drugiego dziecka był dla mnie trudny ! ból był nie do wytrzymania. Nie chcę przechodzić, a raczej doświadczać takiego bólu ponownie.
Zdecydowanie ma to wpływ na moją decyzję o posiadaniu trzeciego dziecka. Po takim wyczerpującym, bolesnym porodzie nie zdecyduję się na kolejne potomstwo, choć bardzo chciałabym mieć troje”.
• „Bo przy tym porodzie nie mogłam wytrzymać z bólu”.
Pojawiły się także opinie, które świadczą o konsumpcyjnym nastawieniu rodzących i zupełnym braku wiedzy
o powikłaniach cięcia cesarskiego:
• „Z uwagi na komfort”.
• „Pacjentka powinna decydować, czy jest wstanie rodzić naturalnie czy nie”.
Cięcie cesarskie na życzenie pacjentki bez wskazań medycznych w opinii kobiet rodzących
Tabela 3. Sposób ukończenia porodu a opinie o cięciu cesarskim na życzenie
Przeciw cięciu
Za cięciem
Sposób ukończenia porodu
na życzenie
na życzenie
Poród drogą pochwową bez dod. interwencji p/bólowych
184 (46,8%)
34 (8,7%)
Poród drogą pochwową z zzo
69 (17,6%)
19 (4,8%)
Poród drogą pochwową z innymi metodami łagodzenia bólu porodowego
19 (4,8%)
4 (1,0%)
Cięcie cesarskie
48 (12,2%)
16 (4,1%)
Ogół grupy
320 (81,4%)
73(18,6%)
• „Jeśli można urodzić zdrowe dziecko przez cięcie cesarskie i medycyna w dzisiejszych czasach jest tak rozwinięta, że każda kobieta może się temu poddać, to
dlaczego nie, skoro nic nie boli, a efekt jest taki sam”.
Opinie przeciwne wyraziło 11 kobiet. Najczęściej wskazywały na poród jako proces naturalny, w który nie należy
ingerować bez potrzeby. Zwracały uwagę na złe samopoczucie i dłuższą rekonwalescencję po cięciu cesarskim
oraz możliwe zaburzenia laktacji.
W poniższej tabeli przedstawiliśmy rozkład opinii „za”
i „przeciw” cięciu cesarskiemu na życzenie pacjentki, bez
wskazań medycznych, w porównaniu ze sposobem ukończenia porodu (cięcie cesarskie, poród pochwowy) i sposobów łagodzenia bólu porodowego (zzo, inne metody
łagodzenia bólu porodowego lub brak interwencji przeciwbólowej).
Na uwagę zasługuje wysoki procent kobiet, u których
stosowano zzo porodu fizjologicznego, a pomimo to były
zwolenniczkami cięcia cesarskiego na życzenie.
Badane grupy przeciwniczek i zwolenniczek cięcia cesarskiego na życzenie nie różniły się istotnie statystycznie
pod względem następujących cech: stanu cywilnego, wykształcenia, sytuacji materialnej, miejsca zamieszkania
i udziału w zajęciach szkoły rodzenia. Statystycznie istotną
różnicę zaobserwowano przy ocenie wieku. Przeciwniczki
były starsze od zwolenniczek średnio o nieco ponad rok
(27 lat i 2 miesiące vs. 26 lat) (p < 0,05). Kobiety, które
miały stałą pracę, były statystycznie istotnie częściej przeciwniczkami cięcia niż niepracujące (p < 0,01). Położnice
po pierwszym porodzie statystycznie częściej wyrażały
opinie pozytywne o cięciu cesarskim na życzenie niż kobiety po 2. lub kolejnym (p < 0,05).
Wyobrażenie o bólu porodowym i obawa o ból porodowy nie różnicują badanych grup. Natomiast doświadczenie bólu w trakcie porodu powoduje statystycznie istot-
37
Razem
218 (55,5%)
88 (22,4%)
23 (5,8%)
64 (16,3%)
393 (100,0%)
ną różnicę między respondentkami. Kobiety, które doznały
bólu „nie do wytrzymania” są częściej zwolenniczkami cięcia na życzenie (p < 0,05). Wykonanie zzo porodu fizjologicznego i przebyte cięcie cesarskie nie różnicują badanych grup. Dopiero zadowolenie z wykonanego zzo porodu powoduje, że obserwujemy statystycznie istotną różnicę. Położnice zadowolone ze znieczulenia zzo porodu są
częściej przeciwniczkami cięcia cesarskiego na życzenie
(p < 0,05) niż pozostałe kobiety.
Wnioski
Najczęstszym powodem, dla którego kobiety chciałyby móc skorzystać z cięcia cesarskiego na życzenie, bez
wskazań medycznych, jest ból doświadczany podczas
porodu.
Skuteczne łagodzenie bólu porodowego (znieczulenie
zewnątrzoponowe porodu, z którego rodząca jest zadowolona) powoduje statystycznie istotne mniejsze zainteresowanie cięciem cesarskim na życzenie.
Piśmiennictwo
[1] Z. Kmietowicz 2004) NICE advises against caesarean section
on demand. BMJ 328: 1031.
[2] State-of-the-Science Conference Statement. (2006) Cesarean
Delivery on Maternal Request. Obstet. Gynecol. 107: 1386-97.
[3] P. Husslein, M. Langer (2000) Elektive Sektio vs. vaginale Geburt – ein Paradigmenwechsel in der Geburtshilfe? Der Gynäkologe 33: 849-56.
[4] S. Suchocki, P. Piec, A. Łuszczyńska (2007) Cięcie cesarskie
na życzenie – trudny problem medyczny, etyczny i prawny.
Ginekologia i Położnictwo 1 (3): 55-62.
J J. Konopka
Specjalistyczny Szpital Ginekologiczno-Położniczy
im. E. Biernackiego w Wałbrzychu
58-301 Wałbrzych, ul. Paderewskiego 10
Caesarean section on demand without medical indications in patients opinion
Our study describes women’s opinion on cesarean section on demand. Sampling survey involved 396 women that bore in our hospital. The survey was conducted in four days since labor. Inquiry form applied demographics, obstetric record, socioeconomic condition and arguments of cesarean section on demand supporters and objectors. Appropriate statistical analysis was performed. 320
(80.8%) women found cesarean section on demand unacceptable, while 73 (18.4%) of them would prefer this way of delivery, 3 (0.8%)
had no opinion. The most frequent cause why patients favored cesarean on demand was pain during past labor. Effectual labor pain
management using epidural analgesia decreased patients interest in cesarean section on demand.
cesarean section on demand
Key words: