projektowanie oświetlenia w obiektach handlowych

P O Z N A N UN I VE RS I T Y O F T E C HN O L O G Y ACA D E MI C J O URN A L S
No 88
Electrical Engineering
2016
Małgorzata GÓRCZEWSKA*
Katarzyna SZYDŁOWSKA*
PROJEKTOWANIE OŚWIETLENIA
W OBIEKTACH HANDLOWYCH
W wielu wnętrzach oświetlenie pełni funkcje nie tylko użytkowe, ale również dekoracyjne, nakierowane na budowanie nastroju, podkreślanie światłem elementów i detali
architektonicznych, tworzenie w przestrzeni wnętrza swoistego przewodnika wzrokowego po ekspozycji. Niewątpliwie do takiej kategorii należą wnętrza obiektów handlowych. Światło pełni w nich wielorakie funkcje, wynikające z konieczności zapewnienia
właściwych warunków pracy dla obsługi oraz potrzeby odpowiedniego zaprezentowania
klientom oferowanych towarów i usług. Jego funkcję kształtuje też rozwój współczesnej
techniki oświetlania. W poszukiwaniu i tworzeniu odpowiednich rozwiązań oświetleniowych, bardzo pomocne staje się komputerowe wspomaganie projektowania, uzupełnione o wizualizacje.
SŁOWA KLUCZOWE: projektowanie oświetlenia, oświetlenie wnętrz obiektów handlowych, obliczenia, wizualizacje komputerowe
1. WPROWADZENIE
Poziom i jakość oświetlenia w dowolnym obiekcie handlowym musi spełniać
odpowiednie wymagania i oczekiwania zarówno pracowników jak i klientów.
Wymagania oświetleniowe, sprowadzające się do konieczności zapewnienia
odpowiednich warunków wykonywania pracy, tj. odpowiedniej wydolności
wzrokowej i komfortu widzenia dla obsługi sklepu, zawarte są w przedmiotowej
normie, dotyczącej oświetlenia miejsc pracy we wnętrzach [2, 4]. Dopełnieniem
oświetlenia stanowisk pracy, zgodnie z normą, powinno być oświetlenie przestrzeni, w której przebywają ludzie. Jest to niezbędne dla ekspozycji kształtu
obiektów i ich faktury oraz poprawienia wyglądu osób przebywających we wnętrzu. Pojęcia: „średnie cylindryczne natężenie oświetlenia”, „modelowanie”
i „oświetlenie kierunkowe” opisują te warunki.
Ogólny wygląd wnętrza jest korzystny, gdy przestrzenne struktury, osoby
i obiekty są oświetlone w sposób podkreślający formę i fakturę, tworzący wyrazisty i przyjemny obraz. Oświetlenie nie powinno być ani zbyt kierunkowe, two__________________________________________
* Politechnika Poznańska.
338
Małgorzata Górczewska, Katarzyna Szydłowska
rzące ostre cienie, ani zbyt rozproszone, tracące efekt modelowania, tworzące
monotonne otoczenie. Modelowanie jest ważnym kryterium dotyczącym jakości
oświetlenia, związanym z uzyskaniem równowagi pomiędzy rozproszonym
i kierunkowym światłem.
Kierunkowe oświetlenie obiektów może podkreślać, eksponować ich wygląd
i fakturę powierzchni, poprawiając widoczność i ułatwiając ocenę poszczególnych detali. Oczekiwania klientów dotyczą jednak obecnie nie tylko możliwości
właściwego widzenia i oceny towarów, ale również dotyczą potrzeby stworzenia
określonego klimatu wnętrza. Element ten jest również istotny dla budowy
atrakcyjnego wyglądu sklepu, czy też kreowania pewnego charakterystycznego
wizerunku sieci handlowej, decydującego o jego identyfikacji wśród innych
obiektów.
2. WYMAGANIA I ZALECENIA OŚWIETLENIOWE
Wymagania odnośnie normatywnych, minimalnych parametrów oświetlenia
na miejscach pracy w obiektach handlowych, dotyczące średniego natężenia
oświetlenia Em i jego równomierności Uo, ograniczenia olśnienia UGR oraz
wskaźnika oddawania barw Ra światła lamp, przedstawione w tabeli 1, nie gwarantują uzyskania odpowiednich efektów zarówno związanych z warunkami
widzenia jak i estetyką.
Tabela 1. Wymagania dotyczące oświetlenia miejsc pracy w obiektach handlowych [4]
Lp.
Rodzaj wnętrza, zadania lub czynności
Em
lx
UGR
-
Uo
-
Ra
-
1.
Obszar sprzedaży
300
22
0,40
80
2.
Obszar kas
500
19
0,60
80
3.
Stół do pakowania
500
19
0,60
80
4.
Holl wejściowy
100
22
0,40
80
5.
Targi, hale wystawowe
300
22
0,40
80
Doświadczenia wskazują, że właściwe rozwiązanie oświetlenia sklepów
wymaga bardziej zróżnicowanego, wielokryterialnego podejścia.
Przykładowy system doboru parametrów i sposobu doboru oświetlenia [1],
zawiera szereg kryteriów, których znaczenie jest uzależnione od rodzaju i wizerunku sklepu, co przedstawiono na rysunku 1 i w tabeli 2.
Projektowanie oświetlenia w obiektach handlowych
339
Rys. 1. Dobór oświetlenia - matryca z rodzajami sklepów z tabeli 2 i rysunku 2
Tabela 2. Charakterystyka sklepów z matrycy
Typ
sklepu
Wizerunek sklepu
Prezentacja towarów
Zakres
produktów
Obsługa
A
niski budżet
masowa
szeroki
samoobsługa
B
przeciętny
pojedyncze towary
wąski
kontakt ze
sprzedawcą
C
jakość
wysokiej jakości
szeroki
„zakupy są
przyjemnością”
D
ekskluzywny
ekskluzywna nastrój
wąski – towary ekskluzywne
obsługa na wysokim poziomie
Kryteria doboru sposobu oświetlenia obiektów handlowych, zależnie od ich
typów, scharakteryzowanych w tabeli 2, obejmują:
– pożądany poziom natężenia oświetlenia ogólnego,
– potrzebę stosowania lub brak elementów dekoracyjnych,
– wymagane parametry związane z barwą światła,
– zalecenia odnośnie oświetlenia akcentującego.
Zasadnicze cechy oświetlenia, dobrane w zależności od rodzaju sklepu, oferowanych towarów, poziomu cen, sposobu i jakości obsługi, atrakcyjności wystroju wnętrza, przedstawiono schematycznie na rysunku 2. Proponowane rozwiązania oświetleniowe istotnie różnią się. Są dostosowane do współczesnych
oczekiwań zarówno właścicieli obiektów handlowych jak i klientów.
Zastosowanie przedstawionych zaleceń w praktyce jest ułatwione dzięki
wykorzystaniu programów obliczeniowych, zapewniających obecnie nie tylko
możliwość oceny podstawowych parametrów oświetleniowych, wymaganych
przez normy, ale również, dzięki wizualizacjom, ułatwiających ocenę spodziewanych efektów estetycznych.
340
Małgorzata Górczewska, Katarzyna Szydłowska
Poziom natężenia oświetlenia ogólnego
Elementy dekoracyjne
Barwa światła: temperatura barwowa Tb
Wskaźnik oddawania barw Ra
Akcenty świetlne
Poziom akcentowania
Rys. 2. Charakterystyka zaleceń oświetleniowych dla obiektów klasy A, B, C, D [1]
Projektowanie oświetlenia w obiektach handlowych
341
3. OPIS I CHARAKTERYSTYKA OŚWIETLANEGO OBIEKTU
Przykładowy oświetlany obiekt stanowi sklep odzieżowy, który można
określić jako typ C, czyli sklep określonej jakości, w którym sposób ekspozycji
towarów i obsługi klienta oraz wykreowany nastrój zapewnią zakupy „z przyjemnością”.
Konsekwencją przyjęcia tej klasy sklepu jest konieczność zastosowania:
– oświetlenia ogólnego na poziomie 100 lx ÷ 300 lx,
– niewielkiej liczby elementów dekoracyjnych,
– źródeł światła o barwie opisanej parametrami: Tb ≤ 3000 K; Ra ≥ 85,
– oświetlenia akcentującego na poziomie 15:1.
Przyjęte wymagania oznaczają, że na stanowiskach obsługi klienta, w kasach, ogólne oświetlenie sklepu musi być uzupełnione oświetleniem miejscowym, jednak o odpowiednich walorach dekoracyjnych. Jest to podyktowane
wymaganiami normy, tj. koniecznością zapewnienia natężenia oświetlenia na
poziomie 500 lx.
Sklep na określonym poziomie musi przyciągać uwagę potencjalnego klienta. Pierwszym elementem, realizującym to zadanie, są okna wystawowe – stąd
konieczność ich odpowiedniego wyeksponowania światłem. Kolejnym elementem, wprowadzającym klientów do wnętrza, są odpowiednio zaakcentowane
manekiny, umieszczone na osiach widokowych sali sprzedaży. Ich oświetlenie
musi się wyróżniać na tle oświetlenia pozostałej przestrzeni sklepu.
Uwzględniając wymienione wymagania, dobrano odpowiedni sprzęt oświetleniowy, tj. oprawy tworzące linie świetlne, prowadzące klienta wzdłuż wnętrza oraz oprawy punktowe, umożliwiające odpowiednią aranżację oświetlenia
ekspozycji. Rzut obiektu i szkic przyjętego rozmieszczenia opraw przedstawiono na rysunku 3.
1 - wejście, 2 - kasy, 3 - przymierzalnie
Oprawy: • punktowe; ― liniowe
Rys. 3. Rzut obiektu i rozmieszczenie opraw oświetleniowych
342
Małgorzata Górczewska, Katarzyna Szydłowska
Na rysunkach 4 i 5 przedstawiono wizualizację aranżacji i efektu oświetlenia
całego sklepu oraz okien wystawowych i strefy wejściowej.
Rys. 4. Wizualizacja obiektu i rozmieszczenie opraw oświetleniowych
Rys. 5. Wizualizacja – oświetlenie wystawy i wnętrza obiektu
Projektowanie oświetlenia w obiektach handlowych
343
Na rysunku 6 pokazano widok oświetlonego wnętrza obiektu: kas z oprawami dekoracyjnymi, ekspozycji galanterii w oświetlonych wnękach ściennych
oraz zastosowania oświetlenia akcentującego na manekinie. Na rys. 7 przedstawiono wizualizację oświetlenia przymierzalni.
Rys. 6. Wizualizacja wnętrza obiektu z oświetleniem akcentującym
Rys. 7. Wizualizacja wnętrz obiektu – oświetlenie przymierzalni
Na podstawie wyników obliczeń i przedstawionych wizualizacji można ocenić zarówno poziom jak i jakość oraz atrakcyjność zaproponowanych rozwiązań
oświetleniowych.
344
Małgorzata Górczewska, Katarzyna Szydłowska
4. WNIOSKI
Uzyskanie odpowiednich efektów oświetleniowych w obiektach handlowych
jest uzależnione od wielu czynników. Najważniejszym, wstępnym etapem opracowywania projektu, jest przyjęcie właściwych wymagań, obejmujących nie
tylko wymagania normatywne, ale również kryteria estetyczne, decydujące często o przyciągnięciu uwagi klienta, do którego adresowana jest oferta sprzedaży.
Atrakcyjna ekspozycja towarów i budowanie klimatu wnętrza są niemożliwe
bez dobrego oświetlenia, a więc bez takich decyzji, jak dobór odpowiednich
opraw, rodzaju źródeł światła oraz ich lokalizacji i nakierowania, zapewniających pożądane efekty estetyczne.
Wykonanie komputerowych obliczeń parametrów fotometrycznych oraz wizualizacji oświetlenia obiektu, umożliwia zapewnienie wymaganych warunków
pracy personelu i przybliżenie efektu estetycznego, daje również praktyczną
możliwość wprowadzenia ewentualnych korekt [3].
Ograniczeniem szerszego wykorzystywania wizualizacji w projektowaniu
oświetlenia jest czasochłonność ich opracowywania, natomiast niewątpliwą
zaletę stanowi możliwość oceny i dokonania wyboru pożądanego rozwiązania
oświetlenia.
LITERATURA
[1] Lighting manual, Philips Lighting, Eindhoven, 1993.
[2] Górczewska M. Nowa norma dotycząca oświetlenia miejsc pracy we wnętrzach.
III Konferencja N-T „Energooszczędność w oświetleniu”, Poznań, 8.05.2012,
ISBN 978-83-932767-2-1, s.32 – 38.
[3] Żagan W., Wasserfurth N. Wizualizacja komputerowa oświetlenia – nowa jakość
w projektowaniu. Przegląd Elektrotechniczny, 78 (2009), nr.9, 388-392.
[4] PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie - Oświetlenie miejsc pracy - Część 1:
Miejsca pracy we wnętrzach .
THE CONCEPT OF LIGHTING FOR THE COMMERCIAL FACILITY
Shop lighting, depends on quality level, involves a consideration of basic lighting
elements: general lighting, color if light, accent and decorative lighting. This paper
concerns the concept of lighting for the chosen commercial facility using the computer
visualizations.
(Received: 8. 02. 2016, revised: 4. 03. 2016)