Pobierz

OID (265) 10/2013
KJL
CZYSZCZENIE I ODKAŻANIE KURNIKA
DLA TOWAROWYCH KUR NIEŚNYCH
Branża drobiarska rozwija się bardzo dynamicznie, a wraz z nią sektor produkcji jaj spożywczych. Wdrożenie w UE z dniem 1 stycznia 2012 r. zakazu używania tradycyjnych klatek dla kur nieśnych wykazało, jak wielkotowarowa, intensywna produkcja jaj spożywczych musi być elastyczna i szybko reagować na
wszelkie zmiany, by mogła przetrwać na rynku nie tylko dziś,ale i w przyszłości. Głównym
celem zakazu stosowania tradycyjnych klatek
było podniesienie poziomu dobrostanu w chowie kur nieśnych, ale pominięto w tym przypadku problem utrzymania higieny w tzw. alternatywnych systemach chowu niosek. Dotyczy to szczególnie chowu zamkniętego kur
w kurnikach, w których nioski przebywają co
najmniej 58 tygodni, często w warunkach wyróżniających się wysokim stopieniem zabrudzenia obornikiem, resztkami paszy, pomiotem, różnego rodzaju pyłami itp.
Należy odpowiedzieć na pytanie, w którym
z systemów utrzymania kur można najłatwiej
zadbać o odpowiednią higienę, a także jak łatwe do czyszczenia i odkażenia są poszczególne elementy środowiska, w którym nioski przebywają? Dokładne wyczyszczenie i odkażanie
kurnika dla kur nieśnych można przeprowadzić praktycznie tylko co 12-13 miesięcy. Producent jaj przed zasiedleniem kurnika nowym
stadem kur powinien wykorzystać okazję do
zwalczania czynników chorobotwórczych, takich jak bakterie Salmonelli i inne.
Jak podaje Koncicki w podręczniku „Hodowla i użytkowanie drobiu” (PWRiL, 2012), odkażanie (dezynfekcja) środowiska, w którym
utrzymywany jest drób, jest nieodłącznym elementem higieny i zwalczania w nim czynników chorobotwórczych. Przed zastosowaniem
8
dezynfekcji, należy jednak przeprowadzić dokładne - o czym się często zapomina - oczyszczenie, czyli sanityzację, polegającą na usunięciu z pomieszczeń drobiarskich obornika
lub pomiotu, zmyciu wodą - zawierającą rozpuszczone w niej środki myjące (detergenty) ścian, sufitu i posadzki oraz znajdującego się
w pomieszczeniu sprzętu i urządzeń drobiarskich. W wyniku zastosowania właściwej procedury czyszczenia można usunąć z pomieszczenia >90% chorobotwórczych mikroorganizmów (Koncicki, 2012). Dezynfekcję zapobiegawczą, bieżącą i końcowa, ze względu na konieczność korzystania z bardzo specjalistycznego sprzętu, służącego do rozprowadzania
środków odkażających przy pomocy różnego
rodzaju zamgławiaczy, powinno się zlecić wyspecjalizowanej, profesjonalnej firmie. Najczęściej, podczas tzw. przerw technologicznych,
pomiędzy kolejnymi zasiedlaniami pomieszczeń drobiarskich, stosuje się czyszczenie i dezynfekcję (C&D) zapobiegawczą (Wężyk i Gilewski, 2013).
Bosssyut i Lieven (2012) badali w pięciu kurnikach, różniących się konstrukcją i rodzajem
wyposażenia, odmienne systemy chowu kur
nieśnych. Kurniki zostały wyczyszczone i odkażone przez tę samą profesjonalną firmę, a następnie określono między nimi różnice w pracochłonności, zużyciu wody i środków czyszczących, przy stosowaniu tej samej procedury C&D. Odkażanie bieżące stosuje się w czasie wybuchu w stadzie choroby zakaźnej, a odkażanie końcowe - po jej wygaśnięciu oraz
po usunięciu ptaków chorych i zakażonych.
Wg Koncickiego (2012), na rynku jest obecnie
wiele nowych środków dezynfekcyjnych o szerokim zakresie działania i dużej skuteczności
OID (265) 10/2013
KJL
ich stosowania. Zainteresowani znajdą obszerne informacje na ten temat we wspomnianym
wyżej podręczniku „Hodowla i użytkowanie
drobiu” (PWRiL, 2012).
Bossuyt i Dambre (2012) analizowali wyniki
zastosowanych procedur C&D, na podstawie
pobranych i inkubowanych wymazów na płytkach RODAC. Rozwój kolonii na płytkach był
podstawą do przeprowadzenia oceny poziomu
higieny w badanych pięciu systemach chowu
niosek. Na 25 płytkach oceniano rozwój kolonii bakterii z wymazów pobranych przed przeprowadzeniem czyszczenia badanego systemu
oraz po wykonaniu odkażenia. Wymazy inkubowane na 4 płytkach pobrano z podłogi; na
3 płytkach pobrano z linii pojenia (rura i poidełka - kubki), z siatkowej podłogi w gniazdach, ze ścian bocznych gniazda, z linii paszowej; inkubowane na 2 płytkach - z sufitu i ze
ścian; na 1 płytce - z taśmy zbiorczej na jaja,
z pojemnika paszowego, magazynu i pakowni
jaj oraz z siatki umieszczonej na wlocie powietrza. Liczbę kolonii tworzących jednostki oceniano punktowo:
• zero jednostek/ płytkę = 0 punktów;
• 1-40 jednostek/płytkę = 1 punkt;
• 41-120 jednostek/na płytkę = 2;
• 211 - 400 jednostek/płytkę = 3 punkty;
• > 400 jednostek /płytkę = 4 punkty;
• przy niepoliczalnej liczbie jednostek (klastrów)/płytkę = 5 punktów.
Wyniki uzyskane w badaniach Bossuyt i Dambre (2012) interpretują następująco:
• < 1,5 punktów; uznano, że procedurę C&D
przeprowadzono właściwie;
• > 1.5 i <3.0l; procedurę C&D należy powtórzyć przed zasiedleniem kurnika nowym
stadem kur nieśnych;
• > 3; procedurę C&D należy powtórzyć a jej
wykonanie zlecić profesjonalnej firmie, która odpowiednio wyczyści kurnik przed zasiedleniem kurnika nowym stadem kur nieśnych.
10
Przeprowadzenie porównań
Porównywano efekty zastosowanych procedur
C&D w pięciu następujących systemach chowu kur nieśnych:
a.klatki wzbogacone z centralnym zbiorem jaj;
b.klatki tradycyjne z centralnym zbiorem
jaj;
c.chów ekologiczny z dostępem do wybiegu;
d.kolonijne (grupowe) klatki wzbogacone;
e.system ściółkowy z dostępem do werandy (ogrodu zimowego).
Każdy z ww. systemów chowu wyróżnia się
innymi cechami oraz innymi punktami krytycznymi, które wpływają na kształtowanie
się kosztów pracy, długość czasu potrzebnego na przeprowadzenie czyszczenia na sucho
i na mokro. W przypadku niektórych systemów proces czyszczenia przebiegał łatwiej niż
w innych i dlatego w przypadku utrudnionego czyszczenia kurnika, ryzyko niedokładnego przeprowadzenia tej czynności zawsze jest
większe, wpływając potem na wynik dezynfekcji, szczególnie w przypadku pozostawienia
wielu cząstek materii organicznej. Ten związek
przyczynowo - skutkowy tworzy niekiedy błędne koło, przyczyniając się do ponownego zakażenia każdego nowego stada.
Do mycia, Bossyut i Dambre (2012) stosowali
1.5% detergent „Kenosan”, rozprowadzany zamgławiaczem (Wężyk i Gilewskie, 2013), z wyjątkiem tradycyjnych klatek, które myto tylko
wodą.
Do dezynfekcji wykorzystano dobrze zbadane,
o silnym działaniu bakterio-, wiruso- i grzybobójczym, dwa produkty: VIROCID i CID20.
Niektóre preparaty dezynfekcyjne stosowano
poprzez zamgławianie (20-25%), a inne w dezynfekcji na mokro - w postaci piany (21%).
W tabeli 1. przedstawiono różne metody dezynfekcji, stosowanej w zależności od systemu
chowu kur oraz związane z tymi czynnościami poniesione nakłady. W wzbogaconej klat-
OID (265) 10/2013
KJL
ce z gniazda wyciągano matę i czyszczono ją
poza kurnikiem. W przypadku kurnika o dwupoziomowej podłodze pył oraz zużytą ściółkę
(obornik), znajdujące się na drugim piętrze,
przenoszono na piętro pierwsze.
Dużo brudu pozostaje między piętrami i dlatego czyszczenie przeprowadzane w tym systemie chowu jest bardzo pracochłonne. Czyszcząc tradycyjne klatki (b) wodą, osiągano średni poziom czystości 4.6 punktów. W systemie
ekologicznym (c) zdemontowane poidła i karmidła myto wodą pod ciśnieniem. Dlatego też
procedura czyszczenia tego systemu utrzymania kur na stosunkowo małej powierzchni wymagała wielu godzin i wielu pracowników. Stosunkowo łatwe do czyszczenia były klatki kolonijne (3.1 pkt.). Punktem krytycznym były jednak gniazda do znoszenia jaj. W systemie chowu ściołowego (e), stara ściółka nie jest automatycznie usuwana, ale poidła i karmidła, podobnie jak i maty wyścielające gniazda, można stosunkowo łatwo zdemontować i wynieść
na zewnątrz kurnika do oczyszczenia. Czyszczenie na sucho było bardzo pracochłonne, ale
pozwoliło na osiągnięcie oceny na poziomie
2.7 pkt.
Wielkość nakładów finansowych na pracę i zużyte materiały wpływa na ostateczny wynik
i kalkulację kosztów dezynfekcji, której wy-
nik powinien być równy lub niższy od przewidzianej procedurami normy dla C&D. W Tabeli 2. przedstawiono wynik dezynfekcji, oceniony w punktach dla każdego systemy chowu kur nieśnych
Wyniki dezynfekcji
Wg Bossyut i Dambre (2012), zabiegi dezynfekcyjne prowadzone w klatkach tradycyjnych
i w chowie ekologicznym z dostępem do wybiegów nie są skuteczne, osiągając poziom odpowiednio 1.7 i 1.6 pkt. Stosowana tradycyjnie do czyszczenia, przed dezynfekcją, woda
pozostawiała zbyt dużo cząstek organicznych.
Gniazda były nadal zabrudzone, gdyż roztwór
dezynfekcyjny, rozpylany spryskiwaczem, nie
docierał skutecznie do wszystkich zakamarków gniazda. Z tego wynika, że ekologiczny
system chowu można skutecznie odkazić tylko poprzez zamgławianie mgłą, zapewniającą
szybki i automatyczny kontakt preparatu dezynfekcyjnego z odkażaną powierzchnią. Dezynfekcja podłogi z drewnianego rusztu była
bardzo mało skuteczna (3.5 pkt.).
W przypadku odkażania wzbogaconej klatki z centralną taśmą zbioru jaj (a), wynik oceny wyniósł dla piętra 1.5 pkt., a dla pakowalni
jaj był wyższy. Dobre wyniki oceny dezynfekcji taśmy zbiorczej jaj uzyskano dzięki zamon-
Tabela. 1 Metody czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń w różnych systemach utrzymania kur nieśnych
(Bossuyt i Dambre, 2012)
System utrzymania
Liczba kur na
podłodze
i na m²
Klatki wzbogacone,
taśma do zbioru jaj
60.000
1920 m²
36
5
276
5
Klatki tradycyjne
13.500
800 m²
20
2
60
Ekologiczny, wybiegowy
7.200
1.200 m²
10
2
10
0
Wolierowy, dwupoziomowy
24.000
780 m²
3
12
0
Podłogowy z werandą
*n - nie odnotowano
12
30.000
3.500 m²
Czyszczenie
h
25
70
osób
2
Ocena
punktowa
Metoda
dezynfekcji
60
3,9
Zamgławia-nie
na gorąco
5
woda
4,6
3
40
3,8
3
20
3,1
2,7
Mycie
h
13
0
osób
3
Zużycie
środków
w litrach
60
Zużyciemateriałów
w litrach
Dezynfekcja
h
osób
30
n*
n
oprysk
20
n
n
zamgławianie na
gorąco
10
n
n
piana
40
30
2
piana, zamgławianie na gorąco
40
20
3,5
n
2
n
OID (265) 10/2013
KJL
towaniu jej w ulepszonej klatce kolonijnej (d),
a dla procedury usuwania obornika z systemu
chowu (e) z werandą odpowiednio 1.1 i 1.3 pkt.
Mało skuteczna, bo na poziomie 3.3 pkt okazała się dezynfekcja linii pojenia w alternatywnym chowie (e), dlatego że wymaz pobrano ze
ściółki pod poidełkiem. Linia pojenia w trakcie
dezynfekcji była opuszczona w dół i środek dezynfekcyjny do niej nie dotarł. Gdyby nie popełniono tego błędu, wynik osiągnąłby 0.7 pkt.
Do odkażania wykorzystano preparat dezynfekujący Virocid, rozprowadzany prostą lancą.
W alternatywnym systemie chowu kur (e), uzyskane wyniki po przeprowadzeniu dezynfekcji
mokrej obniżyły się z 1,3 do 0,8.
Różnice w konstrukcji między kurnikami
mogą mieć wpływ na wynik przeprowadzonego czyszczenia na sucho lub na mokro, ale
prawidłowe przeprowadzenie tych czynności
pozwala uniknąć negatywnych wpływów. Zamgławianie, prawidłową dawką środka odkażającego, ma istotne znaczenie dla dezynfekcji
kurnika i zniszczenia w nim czynników chorobotwórczych. W werandach należałoby przeprowadzić także pomiar dla skuteczności dezynfekcji na mokro.
Nowoczesne preparaty odkażające charakteryzują się aktywnością bójczą i właściwościami myjącymi, co znacznie ogranicza ich stosowanie przed wykonaniem dezynfekcji. Wybór preparatu powinien zależeć od oporności zarazków, rodzaju odkażanych obiektów
oraz charakteru dezynfekcji. Wg Koncickiego
(2012), dobry preparat dezynfekcyjny powinien
się wyróżniać dostateczną siłą bójczą w stosunku do szerokiego zakresu drobnoustrojów i nie
Tabela. 2 Ocena punktowa skuteczności dezynfekcji kurników i pomieszczeń pomocniczych w różnych
systemach chowu kur nieśnych (średnia ocena Ø = 1,5p (Bossuyt i Dambre, 2012).
Ekologiczny,
wybiegowy
Ø ocena - 1,6p
Wolierowy,
dwupoziomowy
Ø ocena - 1,1p
Podłogowy
z werandą
Ø ocena - 1,3p
2,0
1,0
2,0
3,3
2,0
4,0
n
1,0
*n
n
n
1,5
*n
Silosy/zbiorniki
0,0
2,0
1,0
n
0,0
Wloty powietrza
0,0
1,0
0,0
0,0
0,0
n
Miejsce oceny
Klatki wzbogacone,
taśma do zbioru jaj
Ø ocena - 1,48p
Klatki tradycyjne
Ø ocena - 1,7p
System pojenia
2,0
Magazyn jaj
2,0
Taśma do jaj
Spody klatek
n
n
O,3
Boki klatek
n
n
n
1,0
n
Gniazda
1,3
2,7
0,7
n
0,5
1,0
Sufit
0,5
1,0
0,0
1,0
Korytarz
n
n
n
1,0
na
Ruszt
1,0
1,5
3,5
n
0,7
1,0
Podłoga
2,7
1,0
2,7
n
Silos paszowy
na
na
n
1,0
n
Linia paszowa
0,7
1,3
1,3
1,0
1,0
Sortownia jaj
3,0
1,0
3,0
3,0
n
Ściany
1,5
2,0
1,0
n
n
*n - nie odnotowano
14
AKTUALNOŚCI
wywoływać powstawania oporności u niszczonych czynników patogennych. W każdym środowisku nie powinien być toksyczny dla ludzi i zwierząt, dobrze rozpuszczać się w wodzie i innych płynach oraz tworzyć trwałe roztwory robocze. Ze względu na ich dużą aktywność, preparaty te winno się stosować zgodnie
z zaleceniami zamieszczonymi w ulotce lub na
etykiecie, przestrzegając przy tym zasad osobistej ochrony (kombinezony, maski, okulary, rękawice). Zagadnienia stosowania w odkażaniu
kurników specjalnej aparatury, tj. spryskiwaczy i zamgławiaczy oraz odpowiednich preparatów chemicznych, przedstawili w nr 4/2013
OID Wężyk i Gilewski.
Reasumując można powiedzieć, że walory genotypu kur ujawnią się tylko w optymalnych
warunkach środowiskowych. Posiadacz zatem najbardziej wyrafinowanego zestawu komercyjnego kur nieśnych, żywionych specjalnie dobraną paszą i szczepionych profilaktycznie zgodnie z wszystkimi obowiązującymi programami - nie uzyska w stadzie zadawalających
wyników produkcyjnych, gdy nie zadba o wysoki poziom higieny w kurniku.
dr inż. Ryszard Gilewski
Prof. dr hab. Stanisław Wężyk
15