Publikacja

Materiały przygotowane w ramach projektu
„CSR szansą dla MSP w Wielkopolsce”
współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
Priorytet VIII – Regionalne kadry gospodarki
Działanie 8.1 – Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie
Poddziałanie 8.1.3 – Wzmacnianie lokalnego partnerstwa na rzecz
adaptacyjności
Czym jest społeczna odpowiedzialność biznesu?
W trakcie paneli dyskusyjnych przyjęto i omówiono następującą definicję
społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (ang. Corporate Social
Responsibility – CSR), rozumianej, jako:
-dobrowolne, wykraczające poza minimalne wymogi prawne,
uwzględnianie przez przedsiębiorstwa problematyki społecznej i środowiskowej
w swojej działalności komercyjnej i stosunkach z zainteresowanymi stronami.
Istnieje kilka klas możliwych działań w obrębie CSR, do których zaliczyć można:
-
Działania proekologiczne – działania skierowane na ochronę środowiska
naturalnego, inwestycje minimalizujące negatywny wpływ na środowisko
naturalne: inicjatywy jak wdrażanie polityki środowiskowej, zrównoważone
zarządzanie surowcami, segregacja odpadów, edukacja ekologiczna pracowników
i klientów, a także wdrażanie ekologicznych procesów technologicznych oraz
ekologicznych produktów i usług.
-
Kampanie społeczne – umożliwiają przedsiębiorstwom za
pośrednictwem mediów wpływanie na postawy społeczeństwa. Kampanie
takie mają na celu niesienie pomocy potrzebującym (np. przekazywanie części
zysków ze sprzedaży określonego produktu na cele społeczne lub działania
prośrodowiskowe) lub zwiększenie świadomości społecznej na określony temat
(np. ochrona środowiska, edukacja konsumencka, zarządzanie różnorodnością).
Temat akcji powinien być związany z działalnością przedsiębiorstwa.
-
Programy dla pracowników – inwestycje w rozwój pracowników
poprzez programy podnoszące kwalifikacje pracowników (kursy, szkolenia),
programy integracyjne, programy na rzecz wyrównywania szans (elastyczne
formy zatrudnienia, wyrównywanie szans osób po 45 roku życia, osób
niepełnosprawnych)
-
Raporty społeczne – publikacje prezentujące sposób zarządzania
przedsiębiorstwem i realizacji strategii firmy z uwzględnieniem działań społecznie
odpowiedzialnych. Istotą raportowania jest przejrzystość przedsiębiorstwa.
Raporty powinny wskazywać okres sprawozdawczy, zawierać oświadczenia
dotyczące polityki, celów i strategii oraz przegląd wyników, pozwalający na
porównywanie ich w kolejnych latach. Raport winien uwzględniać interesy i
potrzeby szerokiej grupy interesariuszy.
-
Systemy zarządzania – wprowadzanie przejrzystych i skutecznych
systemów zarządzania np. Quality Management System ISO 9001 (system
zarządzania jakością), Environmental Management System ISO 14000 (system
zarządzania środowiskowego), Social Accountability SA 8000 (zarządzanie
odpowiedzialnością społeczną).
-
Wolontariat pracowniczy – polega na dobrowolnej pracy (np.
wykonywanie określonych prac, przeznaczanie pewnej liczby godzin pracy)
pracowników firm na rzecz inicjatyw prospołecznych (instytucji, organizacji, akcji).
Dobrą praktyką jest zaliczanie przez pracodawców do zasobu godzin płatnych.
-
Zarządzanie łańcuchem dostaw – stosowanie zasad społecznej
odpowiedzialności biznesu na każdym etapie dostaw, wdrażanie standardów dla
kontrahentów i partnerów biznesowych.
-
Znakowanie produktów – obejmuje eko-znakowanie oraz znakowanie
społeczne. Polega na informowaniu konsumenta o aspektach ekologicznych
produktu (wpływie na środowisko, zdrowie) i społecznych (np. uczciwych
warunkach pracy dla pracowników, czy wspierania w miejscu pracy określonej
kategorii społecznej). Znakowanie produktów wyróżnia je spośród dostępnych
na rynku i umożliwia dokonywanie świadomych wyborów przez konsumentów.
Jednocześnie producenci winni umieszczać rzetelną informację o składzie
produktów i zawartości poszczególnych składników czy parametrów fizycznych
oraz funkcjonalnych.
-
Inne.
Potencjalnymi korzyściami pracowników MŚP, które wdrożą projekty z obszaru
relacji pracowniczych CSR, są m.in.:
-
terminowe wypłaty wynagrodzenia;
-
wysoka kultura i bezpieczeństwo pracy;
-
stały rozwój zawodowy dzięki dostępności szkoleń;
-
dodatkowa opieka medyczna;
-
wysoka jakość udogodnień socjalnych;
-
równość szans kobiet i mężczyzn w zakresie zajmowanych stanowisk i wynagrodzenia.
Potencjalne korzyści środowiskowe są natomiast następujące:
-
postępowanie MŚP zgodnie z najlepszymi praktykami;
-
racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi i odpadami;
-
zaangażowanie partnerów biznesowych w ramach łańcucha
odpowiedzialności środowiskowej oraz inicjowanie wspólnych działań
proekologicznych;
-
popularyzowanie idei proekologicznych.
Potencjalne korzyści otoczenia społecznego to natomiast m.in.:
-
wzrost poziomu kultury i bezpieczeństwa pracy;
-
ograniczenie negatywnego wpływu przedsiębiorstw na środowisko;
-
realizacja celów społecznych nie do osiągnięcia bez wsparcia ze strony biznesu.
Czym jest różnorodność?
Różnorodność (ang. diversity) jest w tym kontekście rozumiana, jako wszelkie
zróżnicowanie cech ludzkich; zwłaszcza tych obiektywnych, jak w szczególności
płeć (główny wymiar różnorodności analizowany w niniejszym projekcie), czy
wiek, pochodzenie etniczne, niepełnosprawność, status społeczny, ale i
subiektywnych - aspiracji stylów życia itp. Zarządzanie różnorodnością (ang.
diversity management) będzie w tym przypadku oznaczać celowe i intencjonalne
działania zarządzających przedsiębiorstwem, zmierzające do wykorzystania
potencjału wynikającego z różnorodności na rzecz wyników biznesowych
firmy oraz tworzenie warunków dla poszanowania różnorodności, czy wręcz
przeciwdziałania dyskryminacji.
Zarządzanie różnorodnością będzie dotyczyło w szczególności takich obszarów
polityki personalnej, jak:
-rekrutacja pracowników,
-
wynagrodzenia i systemy motywacyjne,
-
rozwój pracowników (w tym dostęp do form wsparcia kształcenia ustawicznego i szkoleń),
-
polityka awansów,
-zwolnienia.
Tymczasem specyfikę polskiego rynku pracy i samego procesu zatrudnienia w
Polsce nadal niezwykle często wyznaczają następujące czynniki:
a) Płeć oraz sytuacja rodzinna – wyższe zarobki mężczyzn niż kobiet (pracujących
na tych samych stanowiskach) o ok. 19% .).
b) Wiek – nadal powszechnie stosowane jest umieszczanie w ogłoszeniach
wymaganego bądź preferowanego wieku kandydatów. Polska jest wciąż w
czołówce krajów o najniższym stopniu aktywności zawodowej osób starszych .
c) Niepełnosprawność – zaledwie co 7-ma osoba niepełnosprawna jest aktywna
zawodowo .
d) Orientacja seksualna – 11% kandydatów podczas rozmów o pracę było
pytanych o orientację seksualną . Rasa, religia – ze względu na homogeniczność
kulturową te aspekty w Polsce ujmowane są dość rzadko .
Rysunek 1. Przykłady przejawów nierównego traktowania na rynku pracy
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: M. Jonczy-Adamska, Obszary dyskryminacji, dostępny:
p://rownosc.info/rownosc.php/dictionary/item/id/459 [data dostępu: 21.11.2013].
Rysunek 2. Korzyści wynikające z zarządzania różnorodnością
Źródło: Badania przeprowadzone przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu i Polskie Stowarzyszenie
Public Relations dotyczące poglądów PRowców na temat koncepcji odpowiedzialnego biznesu.
http://www.egospodarka.pl/art/galeria/19616,Specjalisci-PR-wobec-idei-CSR,2,39,1.html (dostęp
28.04.2014).
Dyskryminacja ze względu na płeć
Rysunek 3. Wynagrodzenia kobiet i mężczyzn według poziomu wykształcenia
(mediana, PLN)
Źródło: Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń (OBW) przeprowadzone przez Sedlak & Sedlak w 2012
roku, dostępny: http://wynagrodzenia.pl/artykul.php/typ.2/kategoria_glowna.503/wpis.2673 [data
dostępu: 21.11.2013]
-
Ograniczony dostęp kobiet do wyższych i najwyższych szczebli zarządzania.
-
-
Odmienne standardy oceny pracy.
Molestowanie seksualne.
Dyskryminacja ze względu na wiek
Zwraca się uwagę m.in. na następujące przejawy nierównego traktowania ze
względu na wiek :
-
Uzależnienie zatrudnienia na danym stanowisku od wieku spotykane podczas procesu rekrutacji.
-
Nierówne traktowanie w dostępie do szkoleń, kursów oraz awansów.
-
Traktowanie wieku jako istotnego kryterium w podejmowaniu decyzji o zwolnieniach w firmie.
Konkursy i rankingi
Konkurs „Firma przyjazna mamie”
Źródło: http://firmaprzyjaznamamie.pl
Opracowano na podstawie: B. Kłos, Dyskryminacja ze względu na wiek…, op. cit.; A. Baranowska-Skimina, Dyskryminacja ze względu
na wiek ciągle obecna, dostępny: http://www.egospodarka.pl/87971,Dyskryminacja-ze-wzgledu-na-wiek-ciagle-obecna,2,39,1.html
[data dostępu: 19.11.2013; data publikacji: 21.11.2012]; Dyskryminacja w białych rękawiczkach, dostępny: http://www.starszakiplus.pl/
index.php/porady/praca/900-dyskryminacja-w-bialych-rekawiczkach [data dostępu: 22.11.2013].
Opracowano na podstawie: http://firmaprzyjaznamamie.pl.
Konkurs „Mama w pracy”
Działania organizacji przyjaznych kobietom
Przedstawione w niniejszym podrozdziale przedsiębiorstwa stanowią wzorcowe
przykłady organizacji podejmujących działania wspierające kobiety. Analizą
objęto działania realizowane przez następujące przedsiębiorstwa:
1) IBM – prowadzi działalność od 1911 r., jest jednym z liderów na rynku usług
dla biznesu i nowoczesnych technologii (funkcjonuje w ponad 170 państwach).
Jest liderem w polityce wspierania różnorodności. Według danych NAFE 26%
starszych menadżerów i 22% kierowników IBM stanowią kobiety . Spośród 433
tys. pracowników, kobiety stanowią 30% . Do Grupy IBM należy IBM Polska Sp. z
o.o.. Spółka działa od 1991 r. i zatrudnia 1300 osób. Szczególną uwagę zwrócono
na motywy wspierania programów na rzecz kobiet oraz ich efektywność;
Opracowano na podstawie: http://www.mikolaj.org.pl/konkurs-mama-w-pracy-rozstrzygni-ty [data dostępu: 19.11. 2013]; http://www.
mikolaj.org.pl/konkurs-mama-w-pracy-3/ [data dostępu: 19.11.2013];
http://www.mikolaj.org.pl/assets/Mama-w-pracy/Mamawpracypodsumowanie.pdf [data dostępu: 19.11.2013].
10 najlepszych firm dla kobiet, dostępny: http://kariera.forbes.pl/10-najlepszych-firm-dla-kobiet,artykuly,171104,1,1.html [data
dostępu: 10.02. 2014].
Ibidem.
IKEA w Polsce: współpraca trwa już 50 lat, http://www.strefabiznesu.dziennikwschodni.pl/artykul/ikea-w-polsce-wspolpraca-trwa-juz50-lat-49288.html [data dostępu: 19.11.2013].
http://www.ikea.com/ms/pl_PL/jobs/nagrody.html [data dostępu: 18.11 2013].
2)
IKEA - szwedzka firma specjalizująca się w produkcji mebli oraz artykułów
dekoracyjnych i sprzedaży detalicznej, zatrudniająca ok. 135 tys. pracowników.
Dzięki inwestycjom IKEA w Polsce znalazło zatrudnienie ok. 40 tys. osób.
Spółka IKEA Retail, na którą składa się sieć sklepów z artykułami wyposażenia
domu, w 2009 r. zatrudniała ok. 2 tys. osób, z czego 55% stanowiły kobiety – w
danym roku 75 kobiet zostało mamami . Szczególną uwagę zwrócono na działania
podejmowane przez IKEA, które są cenione przez kobiety w ciąży i matki.
3)
Deutsche Bank - jedna z największych instytucji finansowych na świecie.
Bank doradza klientom indywidualnym, małym i średnim przedsiębiorstwom,
a także korporacjom i instytucjom finansowym w zakresie innowacyjnych
rozwiązań finansowych odpowiadających najwyższym standardom.
Członkiem Grupy Deutsche Bank jest Deutsche Bank Polska S.A. Studium
przypadku dotyczy kariery Magdaleny Rogalskiej, która w październiku 2013 r.
objęła stanowisko Członka Zarządu Deutsche Bank Polska S.A.
IBM – polityka różnorodności
Przedsiębiorstwo IBM postrzega różnorodność pracowników jako opartą na
trzech filarach:
1) równość szans,
2) pozytywne aktywności,
3) równowaga pomiędzy pracą a życiem osobistym.
Działania IBM na rzecz wspierania różnorodności odnoszą się do takich jej
wymiarów, jak płeć, niepełnosprawność, wielokulturowość czy orientacja
seksualna. Istotne znacznie posiadają działania mające na celu godzenie życia
zawodowego i prywatnego.
Rysunek 4. IBM – efektywność programów dla kobiet
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: A. Chmist, IBM – polityka różnorodności, dostępny:
http://search.conduit.com [data dostępu: 21.11.2013].
https://www.deutschebank.pl/informacje-o-banku.html.Opracowano na podstawie: A. Chmist, IBM – polityka różnorodności,
dostępny: http://search.conduit.com [data dostępu: 21.11.2013].
IKEA – firma przyjazna mamie
Firma IKEA jako pracodawca, który stosuje rozwiązania pozwalające poczuć
się rodzicom, zwłaszcza mamom, bezpieczniej na rynku pracy, jest laureatem
m.in. plebiscytów „Firma Przyjazna Mamie” i „Mama w pracy”. W 2009 r. firma
IKEA została zwycięzcą IV edycji plebiscytu „Firma Przyjazna Mamie”. IKEA jest
jedną z trzech nagrodzonych firm, spośród 430 przedsiębiorstw, które wzięły
udział w plebiscycie. Wprawdzie celem inicjatywy „Firma Przyjazna Mamie”
jest promowanie firm i rozwiązań, które pomagają młodej kobiecie spełniać się
w roli matki i jednocześnie realizować ambicje zawodowe, firma IKEA tworzy
lepsze warunki pracy nie tylko dla młodych mam, ale także dla młodych ojców,
oferując dodatkowy 30-dniowy urlop po urodzeniu dziecka, wyprawki dla dzieci
i okazjonalne bony. W 2010 r. IKEA już po raz trzeci została laureatem konkursu
„Mama w pracy”. Zwycięzców wybrano spośród 118 firm i instytucji, które zgłosiły
się do konkursu.
Rysunek 5. Działania podejmowane przez IKEA szczególnie cenione przez kobiety
w ciąży i matki
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.ikea.com/ms/pl_PL/jobs/nagrody.html.
Opracowano na podstawie: http://www.ikea.com/ms/pl_PL/jobs/nagrody.html.
Warto dodać, że firma IKEA zajęła w 2012 r. drugie miejsce w konkursie „Najlepsze
miejsca pracy”. Lista Najlepszych Miejsc Pracy w Polsce honoruje polskie
przedsiębiorstwa stosujące wyjątkowe praktyki i programy zarządzania zasobami
ludzkimi.
Rysunek 6. Potencjalne korzyści dla przedsiębiorstw stosujących zarządzanie
różnorodnością pod kątem płci
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.