K O M E N T A R Z

KOMENTARZ
DO MAPY HYDROGRAFICZNEJ
W SKALI 1:50 000
ARKUSZ N-33-132-A
GNIEZNO
różnoziarnistych, iłów, mułków i węgli brunatnych. Miąższość osadów jest bardzo
zmienna i waha się od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów. Ostatnią serią utworów
trzeciorzędowych są pokłady iłów plioceńskich zalegających warstwą o miąższości
zmieniającej się od kilkunastu do około 50 m. Strop powierzchni utworów
trzeciorzędowych wykazuje generalne nachylenie z zachodu na wschód, opadając od
około 60 do 50 m n.p.m.
Osady czwartorzędu, złożone na iłach pstrych pliocenu, posiadają bardzo
zróżnicowane miąższości. Najczęściej spotykane są wartości z przedziału od 20 do 50
m, przy zaznaczającej się przewadze wyższych miąższości w rejonie Gniezna. Wśród
osadów czwartorzędowych dominującą pozycję zajmują gliny zwałowe zlodowacenia
bałtyckiego fazy poznańskiej, budujące rozległą wysoczyznę dennomorenową
(Równina Gnieźnieńska). Obszar Pagórków Gnieźnieńskich stanowi strefę wzniesień
moreny czołowej, zbudowanej z glin i piasków akumulacji wodnolodowcowej. Część
północno-wschodnią zajmują piaski sandrowe, rozcięte dolinami Wełny, Strugi
Dębowieckiej i Strugi Sadowickiej.
W dolinach rzecznych wykorzystujących znaczne odcinki rynien subglacjalnych,
występują torfy i namuły oraz w dolinie Wełny piaski akumulacji rzecznej.
Opracował:
TOPOGRAFICZNE DZIAŁ Y WODNE
Zbigniew Ziętkowiak
OGÓLNA
CHARAKTERYSTYKA
PRZYRODNICZ A
OBSZARU
Obszar objęty arkuszem mapy Gniezno, według podziału Polski na jednostki
fizycznogeograficzne (J.Kondracki, 1998), położony jest w podprowincji Pojezierza
Południowobałtyckie (315), w zasięgu makroregionu Pojezierze Wielkopolskie (315.5)
z dwoma mezoregionami: Pojezierze Gnieźnieńskie (315.54) i Równina Wrzesińska
(315.56).
Według podziału geomorfologicznego Niziny Wielkopolskiej (B. Krygowski,
1961) opracowywany obszar należy do regionu Wysoczyzna Gnieźnieńska (IX) z
subregionami: Równina Gnieźnieńska (IX 9), Pagórki Gnieźnieńskie (IX 10) i Równina
Wrzesińska (IX15).
Rozpatrywany obszar w całości należy do dorzecza Warty, stąd działy wodne
wyznaczone dla jej dopływów należą głównie do III, IV i V rzędu. W większości są to
działy wyraźne. Wyznaczone działy rozdzielają dorzecza rzek spływających z
Pagórków Gnieźnieńskich w kierunku północnym – Wełny i Wełnianki (Strugi
Gnieźnieńskiej) oraz południowym – Wrześnica i Mała Wełna (początkowo płynie w
kierunku południowym, południowo-zachodnim, a od Łubowa – położonego poza
obszarem opracowania – w kierunku północnym do Wełny). Fragment terenu
położonego przy wschodniej ramce arkusza mapy, na wysokości Smolar-Jastrzębowa,
należy do zlewni Panny, dopływu Noteci. Z ogólnego kierunku przepływów wyłamują
się Struga Dębowiecka ze Strugą Sadowicką spływające od wyniesień pagórkowatej
wysoczyzny morenowej rejonu Gościeszyna na południe do Jeziora Strzyżewskiego,
przez które przepływa kierująca się na północ Wełna. W dolinach rzecznych, a
szczególnie w dolinie Wełny, spotkać można wiele jezior. Jeziora te mają najczęściej
charakter jezior rynnowych. Obok dużych jezior często spotykane są małe zbiorniki
wodne, występujące najliczniej w strefie pagórków czołowomorenowych rejonu
Gniezna. Większość małych zbiorników występuje w zagłębieniach bezodpływowych.
Miesięczne sumy opadów w mm
VII
Rok
IX
X
44
36
520
61 139 80 148 35
53
789
9
301
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
Gniezno
39
37
29
25
30
31
49
60
78
N
40
70
37
63
34
29
(1967) 45
38
36
8
19
16
44
125
35
I
61
38
11
2
Profil
przepływu
3 -1
(1961-2000)
[m s ]
Rys. 2. Średnie miesięczne sumy opadów atmosferycznych
1.
Wełnianka
Krzyszczewo
0,32
26.08.2002
2.
Wełnianka
droga Gniezno-Żnin
0,07
26.08.2002
(Modliszewo)
Wełna
droga Gniezno-Żnin
0,14
26.08.2002
4.
Struga Sadowiecka
Leśniczówka Sarnówko
0,27
26.08.2002
5.
Wełna
Pytlewo
0,09
26.08.2002
6.
Wełna
Jankowo Dolne
0,06
26.08.2002
7.
Wełna
Wierzbiczany
0,02
26.08.2002
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
CHARAKTERYSTYKA OKRESU BADAŃ
STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOW YCH
60
P [mm]
40
20
0
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
WODY POWIERZCHNIOWE
Przeważająca część obszaru opracowania odwadniana jest przez zlewnię Wełny
i Małej Wełny. Niewielkie obszary położone na południe od Gniezna odwadniane są
przez Wrześnicę. W dobrze wykształconych dolinach Wełny i jej dopływów występują
liczne jeziora mające charakter jezior rynnowych. Wyraźne zarysowanie konturów
dolin rzecznych oraz występowanie w ich obrębie jezior przepływowych sprawia, że w
czasie wezbrań zasięg wód powodziowych nie przekracza granic dna dolin. Sieć
drobnych cieków poprzez pogłębienie i wyprostowanie koryt upodobniona została do
systemu rowów melioracyjnych. Do ogólnego systemu odwodnienia poprzez sieć
rowów melioracyjnych zostały włączone znaczne obszary zagłębień bezodpływowych.
Pozostałe drobne zagłębienia bezodpływowe, występujące najliczniej w rejonie
Pagórków Gnieźnieńskich, są zagłębieniami ewapotranspiracyjnymi, często
wypełnionymi wodą. Na obszarze opracowania znajduje się 19 większych zbiorników
wodnych. Ich łączna powierzchnia, wyliczona z planimetrowania na mapie, wynosi
ponad 442 ha. Zestawienie tych zbiorników zawiera tabela 2. Ponadto na
omawianym obszarze występują zbiorniki przeciwpożarowe oraz groble, zastawki i
jazy.
Tabela 2. Zestawienie jezior
Powierzchnia [ha]
Lp
.
Nazwa jeziora
IRŚ1
KJP2
Objętoś
z
ć
planime-
[tys.
trowania
m 3]
Głęb.
śred.
maks.
[m]
[m]
21,6
1.
Wierzbiczańskie
189,
148,
146,5
12765,0
6,7
2.
Piotrkowskie
3
5
47,5
1745,3
3,4
7,9
3.
Strzyżewskie
52,1
47,5
45,5
2890,6
5,8
13,3
4.
Jankowskie*
49,9
48,5
33,3
1815,0
5,5
12,7
5.
Mielno
33,0
32,5
20,0
608,0
2,3
5,6
6.
Duże Sykule (Sykuła)
26,1
18,5
19,8
610,4
2,8
5,2
7.
Winiary
21,6
19,0
15,3
320,0
1,8
3,0
8.
Ławiczno
18,1
12,5
14,8
-
-
-
9.
Pyszczynek
-
12,5
12,9
170,0
1,0
1,7
17,8
11,0
(Jezioro
10
Pyszczyńskie)
12,2
347,2
2,8
6,0
.
Wełnickie
12,4
12,5
12,0
561,7
4,1
9,0
11
Głęboczek*
13,7
12,5
12,0
420,0
2,5
6,3
.
Świętokrzyskie
14,4
11,0
10,5
-
-
-
12
Biskupiec
-
10,5
10,3
363,0
3,3
7,2
.
Modrze*
11,0
10,5
9,6
-
-
-
13
Jelonek
-
9,5
9,5
-
-
-
.
Buczek
-
8,5
3,5
-
-
-
14
Głębokie
-
3,5
4,6
-
-
-
.
Małe Sykule
-
4,0
3,0
-
-
-
15
Mrzygłód
-
2,9
.
16
BUDOWA GEOLOGICZNA I LITOLOGIA
Głęb.
.
17
.
18
.
Badania stanu czystości wód powierzchniowych na obszarze objętym arkuszem
mapy Gniezno dotyczyły rzek: Wrześnica, Wełna, Wełnianka oraz jeziora:
Wierzbiczańskie, Jankowskie, Strzyżewskie i Piotrowskie.
Ocenę jakości wód powierzchniowych przedstawiono w oparciu o dane zawarte
w „Stanie czystości wód powierzchniowych w zlewni Wrześnicy na podstawie badań
monotoringowych” (PIOŚ - Poznań 1997), w „Raporcie o stanie środowiska w
Wielkopolsce w roku 1999” (PIOŚ - Poznań 2000), w „Raporcie o stanie środowiska
w Wielkopolsce w roku 2000” (PIOŚ - Poznań 2001) oraz w „Stanie czystości wód w
zlewni Wełny” (PIOŚ - Poznań 2002).
Wrześnica w latach 1995-1996, w punkcie pomiarowo-kontrolnym w
miejscowości Pawłowo (na obszarze objętym arkuszem mapy Niechanowo)
prowadziła wody odpowiadające III klasie czystości. Zawartość związków
organicznych określona wskaźnikiem BZT 5 oraz ChZT-Cr nie przekraczała norm II
klasy, natomiast utlenialność (ChZT-Mn) III klasy czystości. Natlenienie wód
utrzymywało się na poziomie I klasy. Stężenia związków azotowych i fosforanowych
mieściły się w zakresie wartości charakterystycznych dla I - III klasy. Stan sanitarny
rzeki odpowiadał II, sporadycznie III klasie.
Wełna, badana w 1996 roku, powyżej jeziora Zioło (poza omawianym obszarem
- arkusz Rogowo), prowadziła wody ponadnormatywnie zanieczyszczone (klasa non).
O wypadkowej klasie czystości decydowały stężenia związków biogennych (azotyny,
fosfor ogólny, fosforany), chlorofilu „a” oraz skażenie bakteriologiczne rzeki wyrażone
wskaźnikiem - miano Coli.
W 2001 roku wody Wełny badano w dwóch punktach pomiarowo-kontrolnych:
w Jankowie Dolnym oraz ponownie powyżej jeziora Zioło. W obydwóch punktach, w
ocenie opartej o wartości badanych wskaźników fizyczno-chemicznych (związki
biogenne), Wełna prowadziła wody pozaklasowe. W ocenie hydrobiologicznej
(wskaźnik saprobowości) były to także wody pozaklasowe. Mimo znacznego
zanieczyszczenia wody Wełny były dobrze natlenione; zawartość tlenu
rozpuszczonego odpowiadała I-II klasie. W ocenie sanitarnej (miano Coli) wody
Wełny w Jankowie Dolnym odpowiadały II klasie, powyżej jeziora Zioło - klasie non.
Na pogorszenie jakości wód Wełny powyżej Jankowa Dolnego wpływ miały przede
wszystkim zanieczyszczenia wnoszone z terenu Gniezna (wody pościekowe,
zanieczyszczenia z kanalizacji burzowej miasta) za pośrednictwem cieku Wełnianka.
Docelowo wody Wełny powinny odpowiadać II klasie czystości.
Wody Wełnianki badane w profilu Łabiszynek, w 2001 roku, dyskwalifikowały
pod względem jakościowym nadmierne stężenia występujących w nich związków
biogennych, substancji organicznych, zawiesiny ogólnej oraz niska zawartość tlenu
rozpuszczonego. Pozaklasowy był również stan sanitarny rzeki.
Jezioro Wierzbiczańskie (2001 rok) jest zbiornikiem umiarkowanie podatnym na
degradację (II kategoria). Stan czystości wód jeziora odpowiadał II klasie. W
porównaniu do badań z 1996 roku stwierdzono poprawę jakości wód akwenu z III do
II klasy, ze względu na zmniejszenie zawartości związków biogennych i organicznych.
Stan jakości wód Jeziora Jankowskiego odpowiadał III wypadkowej klasie
czystości. Stan sanitarny zbiornika nie budził zastrzeżeń (I klasa). Akwen jest
podatny na degradację (III kategoria).
Jeziora Strzyżewskie i Piotrowskie zaliczono do zbiorników o wodach
zanieczyszczonych (III klasa) oraz podatnych na degradację (III kategoria). Niska
jakość wód jezior związana była z brakiem tlenu w warstwach przydennych, wysoką
zawartością związków organicznych, biogennych oraz mineralnych. Stan sanitarny
Jeziora Strzyżewskiego odpowiadał II, a Jeziora Piotrowskiego I klasie czystości.
Wody pozostałych cieków i jezior są prawdopodobnie zanieczyszczone przez
spływy obszarowe z pól uprawnych. Ułatwieniem dla spływu związków biogennych z
terenów rolniczych jest gęsta sieć rowów melioracyjnych w dolinach oraz urządzenia
drenarskie na terenach wyżej położonych. Wody powierzchniowe zanieczyszczają
również zrzuty ścieków. Za intensywnym wodociągowaniem wsi nie nadąża bowiem
budowa sieci kanalizacyjnej. Sprawia to, że ścieki gromadzone w szambach są
niekiedy zrzucane w sposób niekontrolowany do gruntu lub wód powierzchniowych.
Do cieków trafiają także źle oczyszczone wody pościekowe.
Na poprawę stanu czystości wód powierzchniowych może wpłynąć rozbudowa
sieci kanalizacyjnej w celu dociążenia istniejących oczyszczalni (np. oczyszczalnia w
Gnieźnie oraz w miejscowości Przysieka) oraz modernizacja systemu melioracyjnego
pozwalająca do minimum ograniczyć ilość wody odprowadzanej ze zlewni rolniczej do
wód powierzchniowych.
19
.
1
Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
2
Katalog jezior Polski (A. Choiński 1992)
Tabela 4. Stan czystości badanych wód powierzchniowych
Lp.
Rzeka lub jezioro
* Atlas jezior Polski, praca zbiorowa pod red. J. Jańczaka
1. Wełna
Punkt pomiarowo-
Rok
Klasa
kontrolny
badań
czystości
2001
non
2001
non
Jankowo Dolne
(112,5 km)
CHARAKTERYSTYKA HYDROLOGICZNA
Związki biogenne, zawiesina
miano Coli.
4. J. Wierzbiczańskie
2001
II
5. J. Jankowskie
2001
III
Związki biogenne, związki
organiczne.
Związki biogenne, związki
organiczne, miano Coli – Ii
klasa.
6. J. Strzyżewskie
2001
III
7. J. Piotrowskie
2001
III
Tlen rozpuszczony, miano
Coli – II klasa.
Tlen rozpuszczony, miano
Coli – I klasa.
non - nie odpowiada normom
Tabela 5. Ważniejsze zrzuty ścieków
Nr
*
Miejscowość
Zakład
Rodzaj
ścieków
Ilość ścieków
m3 d-1
max/aktualna
Urządzenie
do oczyszcz.
Kierunek zrzutu
1.
Przysieka
Zakład Rolny
komunalne
420/70
mech.-biol.
Dębina
2.
Działyń
UG Kiecko
komunalne
200/70
mech.-biol.
rów melior. do
3.
Łabiszynek
Zakład Rolny
komunalne
30/20
mech.-biol.
4.
Gniezno
ZWiK Gniezno
komunalne
24000/
mech.-biol.-
(15000-17000)
chem.
2. Wełna
powyżej jeziora Zioło
(93,9 km)
Struga
Struga
Gnieźnieńska
PRZEOBRAŻENIA STOSUNKÓW WODNYCH
3.
Gniezno
80
non
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
Terenowe zdjęcie hydrograficzne wykonano w sierpniu 2002 roku. Przepływy i
stany wód gruntowych mieściły się w tym czasie w górnej części strefy stanów
niskich.
(1982)
2001
ogólna, tlen rozpuszczony,
pomiaru
W
S
Podłoże utworów kenozoicznych budują utwory mezozoiczne kredy i jury,
wykształcone w postaci piasków różnoziarnistych, margli, wapieni i opok. Osady
kredy występujące prawie na całym obszarze opracowania, należą do kredy górnej –
kampanu. Utwory jurajskie – malmu i doggeru pojawiają się miejscami w północnowschodniej części arkusza opracowywanej mapy. Powierzchnia utworów
mezozoicznych zalega przeważnie na rzędnej około 50 m p.p.m. Wyższe położenie
stropu utworów mezozoicznych, w części zachodniej arkusza, związane jest z
antykliną Kłecka położoną poza obszarem opracowania.
Powierzchnia utworów mezozoicznych na całym obszarze przykryta jest przez
osady trzeciorzędowe, wykształcone w postaci mułków, mułowców i piasków
drobnoziarnistych oligocenu. Na osadach oligocenu, posiadających miąższości od 20
do lokalnie 50-60 m, złożone zostały osady miocenu wykształcone w postaci piasków
Rzeka
Na Mapie Hydrogeologicznej Polski w skali 1:200.000 (arkusz Gniezno) obszar
objęty arkuszem opracowania znalazł się w obrębie regionu mogileńskiego (XII).
Wzdłuż południowej granicy arkusza biegnie granica regionu mogileńskiego z
wydzielonym w jego obrębie rejonem Wielkopolskiej Doliny Kopalnej (XIID). W
wydzielonym regionie główne poziomy użytkowe występują w utworach
czwartorzędu, trzeciorzędu i lokalnie kredy. Wydajności potencjalne typowego otworu
studziennego mieszczą się najczęściej w przedziale 30-70 m3h-1 (lokalnie, na
południowy-zachód od Gniezna, spadają do 2-10 m3h-1).
Na omawianym obszarze wody podziemne pierwszego poziomu występują
najczęściej na głębokościach nie większych niż 2 m p.p.t. Przebieg hydroizobat 1 i 2
m jest współkształtny z zarysem dolin rzecznych i rynien jeziornych. W obrębie
pagórków czołowomorenowych głębokość zalegania wód podziemnych zwiększa się –
lokalnie pojawiają się hydroizobaty 5 m. O rytmie wahań zwierciadła wód
podziemnych można tylko wnioskować pośrednio na podstawie danych z
posterunków położonych poza granicami arkusza mapy Gniezno. Generalnie można
stwierdzić, że w przebiegu stanów średnich miesięcznych występuje jeden okres
wzniosu zwierciadła i jeden okres niżówki. Podstawowe zasilanie wód podziemnych
odbywa się w okresie roztopów wiosennych. Po maksimum wiosennym, do końca
roku hydrologicznego a niekiedy do następnych roztopów widoczna jest tendencja do
obniżania zwierciadła wód podziemnych. Cechą charakterystyczną wód podziemnych
obszaru opracowania jest słaba reakcja, lub jej brak, na opady atmosferyczne okresu
letniego.
(lata)
Ze względu na różnice w ukształtowaniu powierzchni terenu obszar
opracowania można podzielić na trzy części. W pierwszej, obejmującej swym
zasięgiem Pagórki Gnieźnieńskie, dominują wysokości mieszczące się w przedziale
120-125 m n.p.m., a poszczególne wyniesienia i obniżenia mają charakter form
drobnopromiennych. Drugą część stanowi obszar wysoczyzny morenowej falistej,
przylegającej do Pagórków Gnieźnieńskich od strony północnej. Na wspomnianej
wysoczyźnie, należącej do Równiny Gnieźnieńskiej, powierzchnia terenu zalega
najczęściej na rzędnych od 100 do 115 m n.p.m. W łagodnie sfalowanej powierzchni
zaznaczają się doliny Wełny, Strugi Dębowieckiej i Wełnianki oraz w znacznie
mniejszym stopniu Dębiny. Trzecią część obszaru opracowania stanowi fragment
Równiny Wrzesińskiej pojawiającej się przy południowo-wschodniej granicy arkusza
Gniezno. Na łagodnie sfalowanej powierzchni dominują wysokości z przedziału 118122 m n.p.m. Maksymalne wyniesienie powierzchni terenu sięgające 139,9 m n.p.m.
znajduje się między gnieźnieńskim osiedlem mieszkaniowym Pustachowa a linią
kolejową Gniezno – Września. Miejscem najniżej położonym jest punkt, w którym
Wełna (~92 m n.p.m.) opuszcza obszar opracowania.
W podziale Polski na regiony rolniczo-klimatyczne (R. Gumińskiego, 1948)
obszar opracowania stanowi część dzielnicy środkowej (VIII), obejmującej dorzecze
środkowej Warty i środkowej Wisły. Część zachodnia (wielkopolska) jest cieplejsza od
części wschodniej (mazowieckiej). Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8 0C.
W dzielnicy środkowej notowane są najmniejsze w Polsce sumy opadów rocznych
(mniej niż 500 mm). W ciągu roku występuje przeciętnie od 140 do 160 dni z
opadem powyżej 0,1 mm oraz około 35 dni z opadem śnieżnym. Czas trwania
pokrywy śnieżnej mieści się w granicach 55-65 dni. Długość okresu wegetacyjnego
wynosi od 210 do 220 dni.
Ze względu na niskie sumy opadów rocznych, przy dość wysokich
temperaturach powietrza, obszar opracowania zaliczany jest do strefy znacznych
deficytów wodnych. Niedobór wody, mierzony różnicą rocznych sum opadowych i
rocznej wartości parowania potencjalnego wynosi około 100 mm.
W obszarze opracowania dominują wiatry z sektora zachodniego, co decyduje o
znacznym wpływie oceanicznych mas powietrza na kształtowanie się pogody w tym
rejonie.
W podziale Niziny Wielkopolskiej na regiony klimatyczne A. Wosia (1994) obszar
objęty arkuszem mapy Gniezno znajduje się w środkowej części rozległego Regionu
Środkowowielkopolskiego. W regionie dość często notowane są przypadki
występowania pogody ciepłej i jednocześnie pochmurnej bez opadu. Dni takich
przeciętnie w roku jest 38,7. Mniej liczne są dni umiarkowanie ciepłe i słoneczne bez
opadu (średnio w roku 9,4 dni) oraz dni umiarkowanie ciepłe z dużym
zachmurzeniem bez opadu (średnio 11,6 dni). Dni z pogodą przymrozkową bardzo
chłodną z dużym zachmurzeniem i opadem jest przeciętnie 11,8. Zauważalne jest
także częstsze niż na terenach przyległych pojawianie się dni z pogodą umiarkowanie
mroźną i zarazem pochmurną bez opadu.
Na obszarze objętym arkuszem mapy Gniezno, w jego części północnowschodniej, występuje jeden większy, zwarty kompleks leśny. Mniejsze kompleksy
leśne pojawiają się w obszarze położonym na południe i południowy wschód od
Gniezna. Głównie są to suche bory sosnowe. Niewielkie obszary zajmują siedliska
łąkowe, występujące najczęściej w lokalnych rozszerzeniach dolin rzecznych oraz w
sąsiedztwie jezior. Grunty orne dominujące na obszarze objętym arkuszem Gniezno,
występują w postaci zwartego obszaru rozciągającego się od strefy
środkowowschodniej przez centralną do zachodniej. Wśród gruntów ornych
wytworzonych na glinach zwałowych dominują gleby płowe właściwe. Na piaskach
lekkich przewagę osiągają gleby rdzawe bielicowane, gleby bielicowe i bielice.
Występowanie łąk związane jest z dnami dolin rzecznych, w których zostały
wytworzone gleby mułowe, mułowo-glejowe, torfowe, murszowe i lokalnie mady.
W granicach opracowania znajduje się fragment trzeciorzędowego subzbiornika
wód podziemnych „Inowrocław-Gniezno” (nr 143). Południowa granica arkusza
pokrywa się z północną granicą czwartorzędowego zbiornika międzymorenowego
„Dolina Kopalna Wielkopolska” (nr 144 Q K), zaliczonego do obszarów wysokiej
ochrony (OWO). (A. Kleczkowski i inni, 1990: Mapa obszarów głównych zbiorników
wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony).
Lp.*
Data
Podstawą oceny warunków opadowych w obszarze opracowania są dane z
posterunku opadowego IMGW zlokalizowanego w Gnieźnie (1961-2000). W
zestawieniu tabelarycznym przedstawiono sumy opadów miesięcznych i rocznych w
roku przeciętnym (N), wilgotnym (W) i suchym (S), a na rysunku sumy opadów
miesięcznych roku normalnego (N).
Opad średni wyliczony dla posterunku w Gnieźnie wynosi 520 mm. Wartość tą
można uznać za reprezentatywną dla obszaru opracowania. Najwyższe średnie sumy
opadów miesięcznych występują w czerwcu, lipcu i sierpniu, a najniższe od stycznia
do kwietnia. W tych samych miesiącach, w okresie wielolecia, zaznaczają się także
największe różnice w sumach opadów. W poszczególnych latach zaznacza się
natomiast dość znaczna zmienność sum opadów. Maksymalne odchylenie sumy
opadów rocznych od wielkości opadu przeciętnego przekroczyło 151% w roku
wilgotnym i stanowiło niecałe 58% jego wartości w roku suchym. Najwyższe
zanotowane sumy opadów miesięcznych z reguły przekraczają 200% wartości
opadów przeciętnych.
H m n.p.m.
Łabiszynek (9,0 km)
Gnieźnieńska
Wartość objętości
WODY PODZIEMNE
Posterunek opadowy
3. Wełnianka
Małej Wełny
Tabela 3. Zestawienie pomiarów przepływów chwilowych
OPADY
Tabela 1. Zestawienie opadów normalnych (N), roku wilgotnego (W) i suchego (S)
Rys. 1.
Charakterystykę hydrologiczną wód powierzchniowych na obszarze arkusza
Gniezno utrudnia brak posterunków wodowskazowych IMGW. O wielkościach
przepływu oraz wahaniach stanów wód w ciekach można wnioskować tylko pośrednio
na podstawie danych z posterunku położonego poza obszarem opracowania
(Janowiec na Wełnie).
Generalnie można stwierdzić, że cieki obszaru opracowania charakteryzują się
bardzo wyrównanymi w ciągu roku stanami, przy czym w okresie od czerwca do
grudnia średnie miesięczne stany wody są niższe od średniego stanu rocznego.
Charakterystyczną cechą cieków jest także szybkie przechodzenie od stanów
kulminacyjnych do niżówkowych, które zaczynają się na ogół w czerwcu, są stabilne i
utrzymują się do końca roku hydrologicznego. Przedstawiony rytm wahań stanów
wód powierzchniowych jest typowy dla obszarów deficytowych, w których wody
zretencjonowane w ciągu zimy zostają szybko sczerpane, a zasilanie opadowe w
miesiącach letnich, ze względu na deficyty wodne strefy aeracji, nie zaznacza się w
przebiegu stanów wód powierzchniowych. Cały obszar znajduje się w strefie niskich
odpływów. Średnia roczna wartość spływu jednostkowego, będącego miarą
zasobności wodnej zlewni, w Janowcu na Wełnie (1951-1965) wynosiła q = 2,6
dm3s-1km-2, przy spływie przeciętnym dla Polski q = 5,5 dm3s-1km-2.
W celu określenia wielkości przepływu w ciekach płynących na obszarze
opracowania w trakcie badań terenowych wykonano pomiary przepływów, których
wyniki zamieszczono w tabeli 3.
Główne zanieczyszczenia
Związki biogenne, miano
Coli – II klasa.
Związki biogenne, miano
Coli.
Na obszarze opracowania w sposób istotny zmienione zostały stosunki wodne.
Melioracje, głównie odwodnieniowe, objęły wszystkie doliny rzeczne i tereny użytków
rolnych. Efektem przeprowadzonych prac jest likwidacja części obszarów
podmokłych, wydłużenie stanów niżówkowych, a nawet okresowy zanik wody w
mniejszych ciekach. Przyspieszony odpływ wód z obszaru opracowania tylko lokalnie
ograniczają systemy zastawek i korekcji progowych, zlokalizowane na Strudze
Dębowieckiej i Strudze Sadowickiej. Intensywne zagospodarowanie terenu sprawia,
że wody powierzchniowe są silnie zanieczyszczone. Wpływ na to mają dopływy
zanieczyszczeń obszarowych z terenów wiejskich i nie do końca kontrolowany system
zagospodarowania ścieków komunalnych.
Wpływ na stosunki wodne obszaru opracowani mają także ujęcia wód
podziemnych, eksploatujące głównie czwartorzędowe warstwy wodonośne, jak i
przerzuty ścieków kolektorami.
Nazewnictwo dotyczące sieci hydrograficznej zostało zaczerpnięte z: Choiński A.,1992: Katalog
jezior Polski, część trzecia, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań; Podział hydrograficzny Polski
1983: praca zbiorowa pod red. Haliny Czarneckiej, IMiGW, Warszawa
© Copyright by Zbigniew Ziętkowiak
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu