propozycje nazw nowych ulic lub pasaży

nowe ulice w Aleksandrowie
PROPOZYCJE NAZW NOWYCH ULIC LUB PASAŻY
OSIEDLOWYCH W ALEKSANDROWIE ŁÓDZKIM
1. Ulica Gedeona Goedela1
Uzasadnienie Gedeon Goedel (1791- po 1854) - drugi po założycielu Rafale Bratoszewskim z
Ojców Miasta Aleksandrowa. Z pochodzenia Austriak, ale wychowany w polskiej
tradycji (szkole pijarów w Łowiczu). Żołnierz napoleoński, uczestnik kilku kampanii i
wojenny inwalida (1809-1814), potem urzędnik samorządowy w kilku miastach
Regionu Łódzkiego - Brzezinach, Dąbiu, Tomaszowie, Jeżowie. Burmistrz
Aleksandrowa w okresie jego największego rozkwitu (1823-1831), budowniczy
Ratusza i Jatek, szczególnie zasłużony po śmierci dziedzica Bratoszewskiego (1824),
gdy uratował miasto przed grożącym mu upadkiem i w okresie Powstania
Listopadowego (1830-1831), które aktywnie wspierał. Z tego powodu został przez
Rosjan odwołany z pełnionej funkcji, zmarł po latach w Piotrkowie Trybunalskim.
Mimo obcego pochodzenia - prawdziwy polski patriota i wzorowy gospodarz
miasta.
2. Ulica Amedeusza Goedela2
Uzasadnienie Amadeusz Goedel (1757-1828) - pierwszy aleksandrowski lekarz, ojciec burmistrza
Gedeona Goedela. Z pochodzenia Austriak, urodzony na Śląsku, wyznania rzymskokatolickiego. Z wykształcenia - doktor medycyny i chirurgii po studiach
uniwersyteckich we Frankfurcie i Berlinie. Był lekarzem wojskowym w armii
austriackiej (1772-1789), a następnie w Księstwie Warszawskim (1807-1814) i w
wojsku polskim Królestwa Kongresowego (1815-1823). W 1824 r. został pierwszym
stałym lekarzem miejskim w miasteczku fabrycznym Aleksandrów, gdzie zmarł 4
lata później. Zwalczał rozmaitych znachorów, promował higienę i obowiązkowe
szczepienia przeciw ospie.
1
Najlepsza lokalizacja - obecna ul. Waryńskiego, przy której jest Zespół Szkół nr 1, zasłużony i nie
kontrowersyjny patron - walor wychowawczy dla uczniów tej szkoły
2
Lokalizacja dowolna, najlepiej w sąsiedztwie poprzedniej ulicy, może na osiedlach
1
nowe ulice w Aleksandrowie
3. Ulica Bernarda Schuttenbacha3
Uzasadnienie Bernard Schuttenbach (1773-1852) - kolejny z Ojców Miasta Aleksandrowa w XIX
wieku. Z pochodzenia zapewne także Austriak, choć rodzinna tradycja wywodzi go
czasem z polskiej szlachty (Potockich). Syn austriackiego oficera i mierniczego
(geometry) Jana Ernesta von Schuttenbach, od 1790 r. działającego w Polsce, na
Kujawach i w okolicach Łodzi. Bernard przed 1802 r. założył i rozplanował niewielką
kolonię wiejską Zimna Woda, gdzie zamieszkał. Bernard Schuttenbach nawiązał
współpracę z polskim szlachcicem Rafałem Bratoszewskim, właścicielem dóbr
brużyckich, który około 1816 r. powierzył mu zadanie rozplanowania nowej osady
miejskiej, późniejszego Aleksandrowa. Z zadania tego wywiązał się znakomicie, o
czym świadczą liczne zachwyty rządowych wizytatorów, określających Aleksandrów
jako „jedno z lepszych w Polsce miasteczek”. Jego nazwisko figuruje w legendzie
pierwszego planu Aleksandrowa z 1821 r. Człowiekowi temu Aleksandrów
zawdzięcza swój kształt przestrzenny, w znacznym stopniu funkcjonujący do
dziś. Był przodkiem wszystkich aleksandrowskich Szutenbachów.
4. Ulica Fryderyka Jerzego Tuve4
Uzasadnienie Fryderyk Jerzy Tuve (albo Thuwe) - jeszcze jeden Ojciec Miasta Aleksandrowa w
XIX wieku. Z pochodzenia Niemiec, urodzony w Gross Wechsungen koło
Nordhausen - wtedy wolnego miasta Rzeszy położonego w pruskim księstwie
Halberstadt w środkowo-wschodnich Niemczech. Był wyznania luterańskiego,
ukończył w Niemczech studia teologiczne. Jak wielu innych - pod koniec XVIII wieku
wyemigrował za chlebem na wschód. Osiadł najpierw na Górnym Śląsku, w majątku
Błotnica, gdzie znalazł posadę nauczyciela domowego i kapelana u hrabiego
Posadowskiego. Stamtąd ściągnęli go do Brużycy niemieccy osadnicy. W 1802 roku
został pierwszym ewangelickim pastorem miejscowej parafii. Cieszył się doskonałą
opinią u swoich współwyznawców. Zasłynął także dzięki swym umiejętnościom
organizacyjnym i akcjom budowlanym. W latach 1805-1817 zbudował drewniany
3
Najlepsza lokalizacja - okolice ul. Pabianickiej, związanej z tę rodziną, Szatonia - Zimna Woda lub osiedla
Sikorskiego czy Słoneczne
4
Najlepsza lokalizacja - okolice kościoła ewangelickiego w Aleksandrowie, ale też np. Ruda Bugaj czy Rąbień
związane z dawnymi siedzibami ewangelików
2
nowe ulice w Aleksandrowie
kościół ewangelicki w Rudzie Bugaj, a w latach 1824-1828 okazały murowany
kościół w stylu klasycystycznym w centrum Aleksandrowa, dokąd po założeniu
miasta przeniesiono centrum parafii. Zmarł w 1830 r. i został pochowany na
aleksandrowskim cmentarzu, gdzie jego, niestety wciąż niszczejący (!) nagrobek,
zachował się do dziś.
5. Ulica Cadyków Danzigerów5
Uzasadnienie W 2. połowie XIX wieku oraz w początkach XX wieku Aleksandrów był jednym z
najważniejszych w Polsce żydowskich ośrodków religijnych nurtu ortodoksyjnego,
chasydzkiego. W 1866 r. osiedlił się tutaj znany cadyk Chanoch Henich ha-Kohen
Lewin, założyciel pierwszej miejscowej dynastii chasydzkiej. Drugą dynastię
reprezentowali rabini i cadycy z rodziny Danziger - ojciec Jechiel (1828-1894), jego
synowie Jerachmiel (1853-1910), Szmuel (1856-1923) oraz wnuk Izaak (1880-1943),
zamordowany w obozie zagłady w Treblince. Ten ostatni mieszkał w zbudowanym w
1935 r. budynku obecnego internatu. Żydowski ośrodek chasydzki w Aleksandrowie
cieszył się dużym uznaniem w kraju i za granicą, ściągał pielgrzymki wyznawców z
całego kraju, miał potężne wpływy religijne i polityczne wśród Żydów łódzkich w
okresie międzywojennym. Dzięki rabinom z rodziny Danziger miasteczko to było
bardzo znane w wielu środowiskach żydowskich polskich i zagranicznych. Ulica
taka była by próbą upamiętnienia wspólnej historii. Dzisiejsi duchowi
spadkobiercy cadyków aleksandrowskich rezydują w Bnei Brak pod Tel Awiwem w
Izraelu i w zeszłym roku odwiedzili Aleksandrów.
6. Ulica ks. Witolda Nadolskiego6
Uzasadnienie Ksiądz doktor Witold Nadolski (ur. 1889) - najwybitniejszy z proboszczów parafii
rzymsko-katolickiej w Aleksandrowie w okresie międzywojennym, doktor teologii,
odznaczony Krzyżem Walecznych. W latach 1928-1931 był proboszczem parafii św.
Doroty w Mileszkach pod Łodzią. W latach 1929-1930 zainicjował i szczęśliwie
5
Najlepsza lokalizacja - okolice cmentarza żydowskiego lub ul. Warszawskiej, Daszyńskiego - dawny rewir
żydowski
6
Najlepsza lokalizacja - okolice kościoła św. Rafała
3
nowe ulice w Aleksandrowie
zakończył, mimo trwającego wielkiego kryzysu gospodarczego, budowę nowego
kościoła pw. Matki Boskiej Różańcowej w Łodzi (na Stokach - Sikawie). Potem przez
rok kierował parafią św. Jana Chrzciciela w Buczku. Proboszczem parafii św. Rafała
Archanioła w Aleksandrowie został w 1933 r. i pełnił tę funkcję aż do zamknięcia
kościoła przez Niemców w 1939 r. W latach 1933-1935 dokonano pod jego
przewodnictwem znacznej rozbudowy kościoła. Przebudowano front kościoła wzniesiono dwie nowe 20 metrowe wieże w stylu neobarokowym, na których
zawieszono dzwony i pokryto kościół nowym tynkiem. Ksiądz Nadolski aktywnie
angażował się w działalność społeczną i polityczną w mieście, patronując różnym
cennym inicjatywom. W 1937 r. napisał historię parafii - Kronikę miasta
Aleksandrowa. W 1939 r. groziło mu rozstrzelanie przez Niemców, ostrzeżony uciekł
w ostatniej chwili z miasta.
7. Ulica św. Faustyny Kowalskiej7
Uzasadnienie Helena Kowalska (1905-1938). Znana jest jako święta siostra Maria Faustyna
Kowalska. Była zakonnicą ze Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia,
mistyczką, apostołką kultu Miłosierdzia Bożego i autorką Dzienniczka. Mieszkała w
klasztorach w Warszawie, Płocku, Wilnie i Krakowie, gdzie doznawała różnych
mistycznych widzeń. W 1993 r. została beatyfikowana, a w 2000 r. kanonizowana
przez papieża Jana Pawła II. Pochodziła ze wsi Głogowiec w parafii Świnice Warckie
pod Łęczycą, przez co związana była z Ziemią Łódzką. W latach 1921-1922 krótko
mieszkała w Aleksandrowie, pracując jako służąca w domu Bryszewskich przy ul. 1
Maja (wtedy Parzęczewskiej). Warto upamiętnić tę postać jako jedyną świętą
związaną epizodycznie z naszym miastem.
Uwaga.
Więcej o tych postaciach w artykułach publikowanych w „Aleksandrów wczoraj i
dziś” oraz na stronie internetowej http://warsztathistoryka.uni.lodz.pl
7
Najlepsza lokalizacja - okolice obecnej ul. 1 Maja, ale nie koniecznie właśnie tam
4