2. Thomas Dirksmeyer PL

Rola gazu ziemnego w miksie energetycznym Niemiec
dr Thomas Dirksmeyer, E.ON Global Commodities SE
Konferencja „Energetyka przygraniczna Polski i Niemiec
- doświadczenia i perspektywy“
Sulechów, dnia 10 października 2014 roku
Historia sukcesu gazu ziemnego – triumfalny pochód
najczystszego kopalnego nośnika energii w Niemczech
Ziele für eine effiziente Energieversorgung
Erfolgsgeschichte in Deutschland
TWh
%
1 000
25
800
20
600
15
400
10
bezpieczeństwo
zaopatrzenia
należyta
cena
200
przyjazność
dla środowiska
5
0
0
1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
Anteil des Erdgases am Primärenergieverbrauch
udział gazu ziemnego w zużyciu energii pierwotnej
§1 EnWG (Ustawa o gospodarce
energetycznej): Celem ustawy jest
możliwie bezpieczne, niedrogie i
ekologiczne zaopatrzenie w energię
elektryczną i gaz, realizowane przez sieci
w interesie ogółu.
2
Gaz ziemny w zużyciu energii pierwotnej




stabilny udział gazu w zużyciu energii pierwotnej na poziomie 20 – 23 %
ropa dominuje sektor komunikacji
węgiel utrzymał silną rolę w sektorze elektrowni
silny wzrost energii odnawialnych
energie odnawialne
energia jądrowa
węgiel kamienny
41,9
25,3
ropa naftowa
110,8
42,5
38,8
75,3
węgiel brunatny
gaz ziemny
Zużycie w roku 2013: 335 mln t oleju ekwiwalentnego (+ 1,8%)
3
Zużycie gazu ziemnego w Niemczech podług sektorów
bcm
40
90.1 87.9
82.7
13%
51.7
11%
20%
13%
15%
27%
23%
11%
18%
20
80.7 81.9
25%
12%
19%
16%
40
27%
28%
20
15%
31%
31%
47%
42%
45%
42%
44%
40%
30%
1970 '80
przemysł
0
28%
15.2
0
12%
55.7
14%
elektrownie
'90 2000 '05 2010 '11
'12
40 gospodarstwa domowe i drobna wytwórczość
20
0
197
'80
'90
200
'10
0
0
4
Gaz ziemny pokrywa mniej więcej połowę zużycia
energii na potrzeby ogrzewania mieszkań
Udziały nośników energii w procentach
gaz olej opałowy ciepło sieciowe energia elektryczna pompy ciepła paliwa stałe
Źródło: BDEW, stan danych: 02/2014
W wytwarzaniu energii elektrycznej gaz ziemny
odgrywa tylko małą rolę
Wytwarzanie energii elektrycznej brutto w roku 2013 w Niemczech:634 mld kilowatogodzin*
węgiel kamienny
19,6 %
gaz ziemny
10,5 %
olej opałowy,
elektrownie
szczytowopompowe i inne
5,0 %
wiatr 8,4 %
energie odnawialne
23,8 %
biomasa 6,7 %
woda 3,2 %
fotowoltaika 4,7 %
odpady bytowe
0,8 %
węgiel brunatny
25,6 %
energia jądrowa
15,4 %
Źródła: BDEW, AG Energiebilanzen, stan danych: 02/2014
Wzrasta popyt na gaz ziemny w sektorze komunikacyjnym,
udział w rynku gazu ziemnego pozostaje jednak niski
w milionach kilowatogodzin
Rozwój sprzedaży gazu ziemnego w sektorze komunikacji
7
Prognozy – dokąd zmierza niemiecki rynek gazu ziemnego?
 w swoim scenariuszu operatorzy
sieci liczą się ze zmiejszonym
popytem na gaz ziemny
 najbardziej niepewne prognozy
występują w sektorze elektrowni
TWh
Dylemat nr 1:
Gaz ziemny jest wprawdzie „najczystszym
kopalnym nośnikiem energii“, powoduje jednak
nadal emisje CO2. Ekologiczna polityka preferuje
więc odnawialne nośniki energii.
Dylemat nr 2:
Duża różnica w cenie węgla i gazu ziemnego
oznacza w odniesieniu do kopalnych nośników
energii dla elektrowni konkurencyjną przewagę
dla węgla.
Dylemat nr 3:
Oszczędności energii w sektorze gospodarstw
domowych i drobnej wytwórczości prowadzą do
powoli zmniejszającego się zapotrzebowania na
ciepło.
inne
elektrownie
przemysł
gospodarstwa
domowe / drobna
wytwórczość
8
Źródło: Ramowy scenariusz operatorów sieci 2015
Europa posiada wiele źródeł dostaw: Rosja, Holandia i
Norwegia są dla Niemiec najważniejszymi eksporterami
Dzisiejsze i przyszłe
Podaż gazu ziemnego w Niemczech
źródła dostaw
w rozbiciu na kraje dostawy
6% 10%
20%
Niemcy
Rosja
38%
26%
Źródło: BDEW, stan danych 02/2014
Holandia
Norwegia
inne
Punkty handlowe gazu ziemnego w Europie
 Liberalizacja unijna promowała
powstawanie punktów handlu gazem
ziemnym oraz płynnych rynków
(“hub”) gazu ziemnego.
punkty handlu z płynnością
planowane punkty handlu
długofalowe źródła dostaw
 Największe europejskie „huby”, NBP,
TTF oraz NCG wyznaczają obecnie
ceny na europejskim rynku handlu
gazem ziemnym.
 Ułatwiony dostęp do mocy
przesyłowych pociąga za sobą coraz
intensywniejszy handel
transgraniczny w Europie.
Russia
Norway
GTF
NL
Henry Hub
TTF
ZEE
TIGF
LNG
PEG
Russia
NCG
PEG
CEGH
PSV
AO
C
Algeria
10
GasP
NBP
Algeria
Libya
Gazociągi z Norwegii
5 gazociągów morskich na kontynent,
2 gazociągi do Wielkiej Brytanii,
moce przesyłowe ok. 130 bcm/a,
moce produkcyjne ok. 100 bcm/a.
11
Bilans gazu ziemnego w
Federacji Rosyjskiej w roku 2013*
mld m³ (20 °C)
470.0
667.6*zużycie wewnątrz-
eksport
krajowe włącnie z
gazem napędowym
165.7
3.6
51.5
12.0
GUS saldo
0.7
4.6
1.1
2,7
magazynowe
12.5
2.1 40.2
0.1
13.5
8.2
0.4
25.3
7.3
9.8
5.4
5.2
0.5
6.0
0.21.2
2.6
* produkcja ogólnorosyjska (Gazprom i inni)
wartości tymczasowe
B 859a
30.7
import
1.2
2.8
26.6
S 859b
Gazprom jest największym pojedynczym dostawcą dla Europy
13
Nord Stream jako duży system przesyłowy gazu
rosyjskiego dla całej północno-zachodniej Europy
Udziałowcy NordStream AG
OAO Gazprom
Wintershall
E.ON
Nederlandse Gasunie
GDF Suez
14
Rozporządzenie 994/2010 Unii Europejskiej
zobowiązuje kraje członkowskie do prewencyjnego
działania
15
Kryteria i konsekwencje wynikające z rozporządzenia SoS
 ekstremalnie niskie temperatury podczas 7 kolejnych dni
(1 w ciągu 20 lat)
 niezwykle wysokie zużycie gazu przez co najmniej 30 dni
(1 w ciągu 20 lat)
 awaria największej pojedynczej infrastruktury gazowej przez okres co
najmniej 30 dni
 prewencyjne działanie krajów członkowskich w formie zapewnienia
dostatecznej infrastruktury lub stosownych działań rynkowych (np.
odłączeń)
 definicja „odbiorców chronionych“ („protected customers“)
 reverse flow na granicznych punktach zdawczo-odbiorczych
 w razie stanów kryzysowych w zaopatrzeniu w całej Unii Europejskiej może
zostać ogłoszony
„stan wczesnego ostrzeżenia “, „stan alarmowy“ oraz „stan
nadzwyczajny“
 w razie ogłoszenia „stanu nadzwyczajnego” zwołanie zespołu „Gas
Coordination Group“
16
Scenariusze zakłócenia dostaw
analizowane przez ENTSOG
 Complete disruption of Norwegian supply to France
(failure of Franpipe) – NO 1
 Partial disruption of Norwegian supply to United Kingdom
(failure of Langeled) – NO 2
 Complete disruption of Russian supply through Belarus - BY
 Complete disruption of Russian supply through Ukraine - UA
 Complete disruption of Algerian supply to Italy (failure of Transmed) – DZ 1
 Partial disruption of Algerian supply to Spain (failure of MEG) – DZ 2
 Complete disruption of Libyan supply to Italy – LY
 Extreme LNG Minimisation
17
Scenariusze awaryjne w planach operatorów sieci
Przerwanie dostaw tranzytowych płynących przez Ukrainę jest jednym z kilku
scenariuszy badanych regularnie przez operatorów sieci.
18
Scenariusze awaryjne w planach operatorów sieci
Także przerwanie dostaw od innych dużych dostawców spowodowałoby
regionalne problemy w zaopatrzeniu.
19
Podsumowanie
 Mimo rozbudowy energii odnawialnych gaz ziemny będzie jeszcze przez
długi okres czasu ważnym i od strony ekologicznej korzystnym nośnikiem
energii.
 Gazownictwo północno-zachodniej Europy rozwinęło się jako aktywny i
międzynarodowy rynek handlowy.
 Tak jak w przeszłości, również i w przyszłości zaopatrzenie Europy w gaz
ziemny będzie się opierało w przeważającej części na kilku dużych
producentach.
 Bezpieczeństwo dostaw zajmuje od strony politycznej wysoką rangę:
dyrektywa unijna 994/2010 zainicjowała działania prewencyjne i reakcje
kryzysowe dla wszystkich krajów członkowskich.
20
Backup / Reserve
21
22
Aktualne zakłócenia w dostawach,
wymienione przez ENTSO-G
 Norway: Troll Field Outage, Snohvit LNG output down (Nov 12)
 Norway: Troll A reduced capacity (Jan-Feb 13)
 Algerian facilities suffered an attack (Jan-Feb 13)
 Algeria imports fall (Jan 13)
 cold weather in most of Europe (Feb-Mar 13)
 consequences of the UK North Sea Elgin gas platform leak inFeb 12
 “Early Warning” Level in Denmark and Sweden (Mar 13)
 Halted Libya gas flows (Mar 13)
23