Do jakiego stopnia pozytywna i negatywna interakcja praca

Do jakiego stopnia pozytywna i negatywna interakcja praca-dom/dom-praca wpływają
na poczucie równowagi praca-dom?
Istnieją cztery rodzaje relacji pomiędzy pracą i domem: pozytywna pomiędzy sferą
zawodową a pozazawodową i pozytywna pomiędzy sferą pozazawodową i zawodową (relacje
wzajemnie się wzbogacające) oraz negatywna pomiędzy sferą zawodową a pozazawodową i
negatywna pomiędzy sferą pozazawodową i zawodową (relacje konfliktowe) (Demerouti,
Bakker, & Bulters, 2004; Frone, 2003). Pojęcie interakcji praca-dom jest coraz bardziej
popularne w naukowym, ale i potocznym znaczeniu, ale niewiele się mówi o tym, w jaki
sposób wpływa na postrzeganie ogólnej równowagi praca-dom. Temat ten podjęliśmy w
projekcie, a poniżej prezentujemy wnioski z przeprowadzonych analiz.
Zmierzone zmienne
Interakcja praca-dom/dom-praca
Wykorzystano kwestionariusz SWING opracowany pierwotnie przez Geurts i wsp. (2005) i
przetłumaczony na język polski przez Mościcką-Teske i Merecz-Kot (2012). Zawiera on 22
twierdzenia pozwalające zmierzyć cztery wymiary interakcji praca-dom:
-negatywną interakcję praca-dom;
-negatywną interakcję dom-praca;
-pozytywną interakcję praca-dom;
-pozytywną interakcję dom-praca.
Respondenci odpowiadają na twierdzenia kwestionariusza na 4-stopniowej skali (1-nigdy, 4zawsze).
Poczucie równowagi praca-dom
Respondenci odpowiedzieli na trzy pary pytań dotyczących (1) pracy, (2) rodziny i (3)
odpoczynku. Pytania w parach dotyczyły: pierwsze - aktualnej sytuacji, drugie - idealnej.

“Ile przeciętnie czasu przeznaczasz na (1) pracę; (2) najbliższym; (3) wyłącznie dla
siebie?” (skala odpowiedzi od 1-zdecydowanie za mało do 5-zdecydowanie za dużo).

“Ile przeciętnie czasu chciałbyś/chciałabyć przeznaczać na (1) pracę; (2) najbliższym;
(3) wyłącznie dla siebie?” (1- zdecydowanie mniej to 5- zdecydowanie więcej).
Projekt finansowany ze środków funduszy norweskich,
w ramach programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza
realizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
Poczucie równowagi praca-dom zostało zoperacjonalizowane jako różnica (rozbieżność)
pomiędzy czasem rzeczywiście przeznaczanym na pracę, najbliższym czy wyłącznie dla
siebie i czasem, jaki chciano by im poświęcać.
Wnioski:

Stopień, w jakim pozytywna i negatywna interakcja praca-dom/dom-praca wpływał na
oparte na czasie poczucie równowagi praca-dom można uznać za stosunkowo duży (14%
wyjaśnianej wariancji zmiennej zależnej w modelu regresji). Wpływ ten ograniczał się
wyłącznie do opartego na czasie poczucia równowagi w sferze zawodowej. Pozostałe
86% wariancji zmiennej “poczucie równowagi praca-dom” zależało od zmiennych nie
uwzględnionych w modelu.

W oparciu o analizę skupień wyróżniliśmy cztery grupy respondentów doświadczających
równowagi praca-dom o zróżnicowanej jakości – osoby, które (1) bardzo często
doświadczały pozytywnej i negatywnej interakcji w obu kierunkach; (2) doświadczali
głównie pozytywnych interakcji w obu kierunkach; (3) często doświadczali pozytywnej i
negatywnej interakcji w obu kierunkach i (4) rzadko doświadczali jakichkolwiek
interakcji. Porównanie międzygrupowe nie wykazało wielu istotnych różnic wskazując na
porównywalną percepcję równowagi praca-dom w całej próbie.

W zakresie ogólnej jakości interakcji praca-dom próba nie była zróżnicowana. Różnice
dotyczyły bardziej częstości interakcji niż jej charakteru (pozytywnego czy negatywnego).
Analiza skupień nie wyodrębniła grupy doświadczającej głównie negatywnych interakcji
Jest to jedno z ograniczeń zgromadzonych przez nas danych i możliwy powód tego, że
pomiędzy grupami nie wykazano różnic w opartym na czasie poczuciu równowagi pracadom.

Istotne korelacje wystąpiły jedynie pomiędzy opartym na czasie poczuciu równowagi
praca-dom a interakcją praca-dom/dom-praca (mierzonymi kwestionariuszem SWING)
jedynie w przypadku opartego na czasie poczucia równowagi w sferze zawodowej.
Korelacje te były niskie (rho Spearmana -.18 do .28).

Możemy stwierdzić, że równowaga praca-dom mierzona częstością pozytywnych i
negatywnych interakcji pomiędzy sferą zawodową i pozazawodową (kwestionariusz
SWING) i poczucie równowagi praca-dom mierzone jako różnica pomiędzy czasem
Projekt finansowany ze środków funduszy norweskich,
w ramach programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza
realizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
poświęcanym sferom życia (zawodowej, rodzinnej, wypoczynkowi) i czasem, który
chciałoby się im poświęcać, to dwa oddzielne zjawiska. Można doświadczać wielu
interakcji w obu kierunkach: dom-praca/praca-dom (nawet tych negatywnych) i wciąż
mieć poczucie równowagi pomiędzy nimi.

Kontynuowanie prac nad trafnym i rzetelnym narzędziem pomiaru poczucia równowagi
praca-dom powinno być przedmiotem przyszłych badań.
Piśmiennictwo

Demerouti, E., Bakker, A. B., & Bulters, A. J. (2004). The loss spiral of work pressure,
work-home interference and exhaustion: Reciprocal relations in a three-wave study.
Journal of Vocational Behavior, 64(1), 131-149. doi:10.1016/S0001-8791(03)00030-7

Frone, M. R. (2003). Work-family balance. In J. C. Quick & L. E. Tetric (Eds.),
Handbook of occupational health psychology (pp. 143-162). Washington, DC: American
Psychological Association.

Geurts, S., Taris, T., Kompier, M., Dikkers, J., van Hooff, M., & Kinnunen, U. (2005).
Work-home interaction from a work psychological perspective: Development and
validation of a new questionnaire, the SWING. Work & Stress: An International Journal
of Work, Health & Organisations, 19(4), 319-339. doi:10.1080/02678370500410208

Mościcka-Teske, A., & Merecz-Kot, D. (2012). Polish adaptation of SWING
questionnaire (Survey Work-Home Interaction - Nijmegen). Medycyna Pracy, 63(3), 355369; [In Polish].
Wyniki zostaną opublikowane w oddzielnym dokumencie. Aby przytoczyć te informacje
należy użyć następnego odwołania: Andysz A., Merecz D.: „Enhancing the effectiveness of
work – life balance initiatives use”, EFFECT. Project raport 2015.
Projekt finansowany ze środków funduszy norweskich,
w ramach programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza
realizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju