szkolenie dualne pracowników młodocianych
Transkrypt
szkolenie dualne pracowników młodocianych
SZKOLENIE DUALNE PRACOWNIKÓW MŁODOCIANYCHPOTWIERDZANIE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCHEGZAMINY CZELADNICZE WSTĘP Szkolnictwo zawodowe jest istotnym elementem kształcenia kadr dla gospodarki narodowej, państwo wycofało się z aktywnego wpływania na ten sektor, pozostawiając samorządom zarówno rozwój bazy do kształcenia praktycznego, jak i wybór kierunków kształcenia. Zmiany projektowane w systemie kształcenia zawodowego zmierzają w kierunku sformułowania i wdrożenia nowego modelu pracy szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe, uwzględniającego standardy jakości zgodne z europejskimi ramami odniesienia, na rzecz zapewniania jakości w kształceniu i szkoleniu zawodowym. Zmiany te wymagają przygotowania dyrektorów i nauczycieli szkół prowadzących kształcenie zawodowe do zastosowania nowych rozwiązań w zakresie m.in. konstruowania szkolnych planów nauczania spełniających wymóg niezbędnej elastyczności i korelacji przedmiotów ogólnych z zawodowymi. W polskim systemie kształcenia zawodowego jednym ze znaczących problemów jest niedobór kadr. Doświadczeni specjaliści odchodzą, nie pozostawiając po sobie następców, tak dobrze wykwalifikowanych jak oni. Ponadto na niski poziom szkolnictwa zawodowego w Polsce duży wpływ ma fakt, iż uczniom do nich uczęszczającym przekazuje się głównie wiedzę teoretyczną, a praktyczna schodzi na drugi plan. Warto, więc w tym miejscu wspomnieć, że dobrym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie dualnego systemu kształcenia zawodowego w Polsce, który przyniósł sukces wielu państwom m.in. Szwajcarii, Niemcom. Szkoły zawodowe stanowić powinny zaplecze rynku pracy, dając z jednej strony uczniom wysokie prawdopodobieństwo zatrudnienia zaś przedsiębiorstwom wykwalifikowanych pracowników. Takie ułożenie relacji oferty edukacyjnej i potrzeb rynku pracy wiąże się wprost z zamawianiem pewnych kierunków kształcenia, delegowaniem pracowników firmy do pracy w ramach warsztatów czy staży i praktyk. W Polsce nie brakuje jednak ludzi i organizacji, dla których szkolnictwo zawodowe stanowi wysoką rangę, a zwłaszcza ulepszenie jego efektywności. 1 1. KSZTAŁCENIE ZAWODOWE W POLSCE W Polsce nowa klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego obejmuje 200 zawodów i 252 kwalifikacje wyodrębnione w ramach zawodów. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach stanowi jednocześnie standard wymagań egzaminacyjnych dla poszczególnych kwalifikacji. W obecnym systemie każda z kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie jest potwierdzana przez ucznia w trakcie trwania nauki w szkole. Budowa takiego systemu kwalifikacji w połączeniu z elastycznym systemem egzaminów zawodowych, z uwzględnieniem różnych kontekstów uczenia się (formalny, pozaformalny i nieformalny) ma zaowocować przygotowaniem mobilnego absolwenta, realizującego ideę uczenia się przez całe życie. Ale należy pamiętać, że aby faktycznie miało to sens, należy wzorem krajów zachodnich wdrożyć dualny system kształcenia. 2. DUALNY SYSTEM KSZTAŁCENIA System dualny ( inaczej podwójny, przemienny) oparty jest na równoległym kształceniu w szkole zawodowej (wiedza teoretyczna) i kształceniu praktycznym w zakładzie pracy (bezpośredni kontakt z przedsiębiorstwem). W tym systemie, kształcenie zawodowe jest ściśle dostosowane do oczekiwań i potrzeb pracodawców oraz pozwala uczniom na płynne przejście od nauki w szkole do czynnego życia zawodowego. Dualny system kształcenia opiera się na połączeniu kształcenia praktycznego w zakładzie pracy z ukierunkowanymi zawodowo zajęciami w szkole zawodowej. Ze względu na ścisły związek teorii z praktyką system ten jest bardzo wysoko ceniony. Państwa, w których dominuje dualny system kształcenia zawodowego mają dobrze przygotowanych do wejścia na rynek pracy młodych ludzi oraz gospodarkę na wysokim poziomie. Z punktu widzenia mikroekonomicznego, korzyści z wdrożenia dualnego systemu kształcenia są obopólne, zarówno dla Przedsiębiorców jak i dla samych uczniów, a przede wszystkim jest on korzystny dla państwa, gdyż rozwiązuje bezrobocie wśród młodzieży. Z perspektywy przedsiębiorstwa korzyści 2 wynikająca z uczestnictwa w dualnym systemie kształcenia zawodowego, można zidentyfikować jako następujące: 1. Przedsiębiorca kształci ucznia według własnych potrzeb, wymogów i standardów. Wielu przedsiębiorców jest zdania, że trudno jest znaleźć na rynku osoby, w pełni spełniające stawiane przez nich wymagania - kwalifikacje, doświadczenie praktyczne, cechy osobowościowe. 2. Pracodawca ma możliwość „wyboru” ucznia przyjmowanego na praktykę, co minimalizuje błędy (nietrafne decyzje) popełniane często przy standardowej rekrutacji. 3. Przedsiębiorcy postrzegają udział w kształceniu zawodowym jako długoterminową inwestycję we własnych pracowników. 4. Pozyskanie relatywnie „taniego” pracownika. 5. System umożliwia zapewnienie ciągłości zawodów – tyczy się do przede wszystkim branży rzemieślniczej, gdzie tradycje odgrywają szczególną rolę. Z perspektywy uczniów, korzyści z uczestnictwa w dualnym systemie kształcenia zawodowego, można zidentyfikować następująco: 1. Uczeń zdobywa doświadczenie bezpośrednio u potencjalnego przyszłego pracodawcy. 2. System umożliwia uczniom szkół zawodowych płynne przejście z okresu nauki do czynnego życia zawodowego. 3. Oferta szkół jest silnie dopasowana do potrzeb i wymogów rynku pracy (jest to podstawowym założeniem funkcjonowania systemu dualnego), co oznacza, że większość uczniów na poziomie szkół zawodowych nie będzie podejmowała nauki w profesjach na które nie ma popytu ze strony pracodawców lub jest on bardzo niski. 4. Odbycie praktyki zawodowej w przedsiębiorstwie, które spełnia wymogi współczesnego rynku. 5. Uczeń ma możliwość czynnego uczestnictwa w cyklu wytwórczym przedsiębiorstwa, co stanowi dodatkową wartość dodaną z punktu widzenia odbywanego procesu edukacyjnego. 3 6. System umożliwia kształtowanie postaw i kompetencji, które są wysoko cenione przez ich przyszłych pracodawców. Do takich można między innymi zaliczyć: postawy przedsiębiorcze, poważanie i szacunek do wykonywanej pracy, kształtowaną lojalność wobec zakładu pracy, odpowiedzialność za powierzone zadania, chęć dalszego kształcenia i podnoszenia kwalifikacji. Z perspektywy całej gospodarki, potencjalne korzyści wynikające z wdrożenia dualnego systemu kształcenia, można je zidentyfikować jako: 1. Wykształcenie efektywnego system kształcenia zawodowego, który przygotowuje młodych ludzi do wykonywania konkretnego zawodu, 2. Istnienie systemowego rozwiązania, które ułatwia zatrudnianie absolwentów szkół zawodowych. 3. Uelastycznienie rynku pracy. 4. Podjęcie współpracy między przedsiębiorcami a instytucjami edukacyjnymi odnośnie definiowania kierunków oraz form kształcenia zawodowego zgodnie bieżącym zapotrzebowaniem na rynku pracy. A zatem resumując praktyczna nauka zawodu u pracodawcy koresponduje z filarami edukacji zawodowej, determinującymi jakość kształcenia zawodowego: 1. Dobre przygotowanie teoretyczne, dające wiedzę zawodową, która umożliwia zdobywanie Różnych zawodów o szerokim profilu. 2. Dobre przygotowanie praktyczne do sprawnego wykonywania określonych prac, specjalności, czynności, zadań, obsługiwania maszyn etc. 3. Dobre przygotowanie społeczne, znajomość stosunków pracy w przedsiębiorstwie (instytucji), organizacji stanowisk pracy, znajomość i respektowanie określonej hierarchii i dyscypliny w miejscu pracy. 4. Duże efekty w kształceniu pozytywnej osobowości młodego człowieka. 5. DUALNY SYSTEM RZEMIOŚLE KSZTAŁCENIA 4 ZAWODOWEGO W Izba Rzemieślnicza oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Tarnowie jest organizacją samorządu gospodarczego rzemiosła. Reprezentuje około 2000 pracodawców- rzemieślników z sektora małej i średniej Przedsiębiorczości, którzy zrzeszeni są w 6 Cechach i 1 Spółdzielni. Jednym z najważniejszych zadań organizacji rzemieślniczych, w tym również Izby Rzemieślniczej w Tarnowie jest nauczanie zawodu. Rzemiosło dysponuje szeroką ofertą szkoleniową - od zawodów najnowocześniejszych do unikatowych, często również o charakterze artystycznym. Obecnie w całym kraju u 23 000 pracodawców rzemieślników szkoli się około 80 000 młodocianych pracowników w ponad 100 zawodach. Izba Rzemieślnicza w Tarnowie jest także organem prowadzącym Rzemieślnicze Centrum Szkół Zawodowych w Tarnowie, w skład którego wchodzą takie szkoły jak: - Rzemieślnicza Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Tarnowie i Pilźnie, - Niepubliczne Technikum Zawodowe Uzupełniające, - Niepubliczne Technikum Samochodowe, - Niepubliczne Technikum Fryzjerskie, - Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Tarnowie i w Pilźnie. Przygotowanie zawodowe w Izbie Rzemieślniczej w Tarnowie i w szkołach prowadzonych przez Izbę odbywa się w systemie dualnym, w którym uczniowie zdobywają wiedzę teoretyczną w szkole, a umiejętności wykonywania zawodu w zakładach rzemieślniczych pod kierownictwem instruktorów praktycznej nauki zawodu, popularnie nazywanych mistrzami szkolącymi. W tym miejscu należy podkreślić, iż organizacje rzemieślnicze dają możliwość zdobycia umiejętności zawodowych w systemie dualnym i potwierdzenia kwalifikacji zawodowych w 124 zawodach rzemieślniczych obejmujących klasyfikację zawodów i specjalności rynku pracy. Spośród powyższej grupy zawodów 47 zawodów należy do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Dzięki temu organizacje rzemieślnicze dają 5 możliwość nauczenia wykonywania zawodów i potwierdzenia kwalifikacji zawodowych w szerszym zakresie niż przewiduje to system edukacji szkolnej. Tym samym rzemiosło uzupełnia ofertę edukacyjną w naszym kraju, dając możliwość nauki i potwierdzenia kwalifikacji zawodowych, m.in. w takich zawodach jak: witrażownik, wulkanizator, parkieciarz. Nauka zawodu realizowana jest na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, którą zawiera pracodawca z młodocianym pracownikiem lub z rodzicem/opiekunem prawnym za pośrednictwem cechu. Zawarcie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego możliwe jest tylko z osobami młodocianymi, które są w wieku pomiędzy 16 a 18 rokiem życia, mają ukończone gimnazjum oraz zdolność do wykonywania zawodu potwierdzoną zaświadczeniem wydanym przez lekarza medycyny pracy. Pracodawca pragnący przyjąć młodocianych pracowników w celu przygotowania zawodowego zobowiązany jest posiadać kwalifikacje zawodowe i pedagogiczne umożliwiające realizację praktycznej nauki zawodu. Jeśli pracodawca nie posiada takich uprawnień, może zatrudniać pracownika posiadającego powyższe uprawnienia. Bardzo istotne jest również posiadanie przez firmę odpowiednich warunków technicznych i lokalowych do prowadzenia przygotowania zawodowego. Z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę młodociany pracownik posiada wszystkie prawa wynikające z Kodeksu Pracy, tj. prawo do wynagrodzenia, ubezpieczenia społecznego, bezpłatnej opieki lekarskiej, odzieży roboczej i ochronnej oraz urlopu. W przeważającej większości organizacja nauki zawodu zaplanowana jest w systemie 40 godzinnego tygodnia pracy i podziale czasu na dni przeznaczone na dokształcanie teoretyczne w zasadniczej szkole zawodowej oraz dni praktycznej nauki zawodu realizowanej na stanowisku pracy u pracodawcy. W szkołach prowadzonych przez tarnowską Izbę kształcenie odbywa się w systemie: I klasa- 2 dni praktycznej nauki zawodu, II klasa- 3, III klasa- 4. 6 Takie proporcje kształcenia praktycznego (u pracodawcy) w stosunku do kształcenia teoretycznego (w szkole) umożliwiają zdobycie właściwych umiejętności i wiedzy, weryfikowanej później na egzaminie czeladniczym. Egzamin czeladniczy składa się z dwóch etapów: praktycznego i teoretycznego. Czas trwania etapu praktycznego nie może być krótszy niż 120 minut i nie może być dłuższy niż 24 godziny łącznie w ciągu trzech dni. Etap praktyczny odbywa się u pracodawców. Etap teoretyczny składa się z części pisemnej i z części ustnej. Etap teoretyczny rozpoczyna się od części pisemnej, która polega na rozwiązaniu testu wyboru. Kandydat udziela odpowiedzi na pytania z zakresu następujących tematów: • rachunkowość zawodowa, • dokumentacja działalności gospodarczej, • rysunek zawodowy, • zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, • podstawowe zasady ochrony środowiska, • podstawowe przepisy prawa pracy, • podstawowa problematyka z zakresu podejmowania działalności gospodarczej i zarządzania przedsiębiorstwem. Każdy zdający otrzymuje zestaw pytań egzaminacyjnych . Na każdy wyżej wymieniony temat udziela odpowiedzi na 7 pytań. Każde pytanie zawiera trzy propozycje odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. Po wystawieniu ocen z części pisemnej egzaminu rozpoczyna się część ustna, która polega na udzieleniu przez zdającego odpowiedzi na pytania z zakresu następujących tematów: • technologia, • maszynoznawstwo, • materiałoznawstwo. 7 Na ocenę końcową składają się oceny z poszczególnych etapów. Izba Rzemieślnicza w Tarnowie prowadząc przygotowanie zawodowe, zapewnia wykwalifikowanych pracowników nie tylko na potrzeby rzemieślniczych zakładów, ale również dla regionu i kraju. Praktyczna nauka zawodu realizowana przez pracodawców – rzemieślników odbywa się w przeważającej większości na koszt pracodawców, co w ogromnym stopniu odciąża budżet państwa. A refundacja i dofinansowanie kosztów kształcenia, która otrzymują pracodawcy pochodzi z Funduszu Pracy, który płacą sami pracodawcy i na to jest on przede wszystkim przeznaczany. Wieloletnie doświadczenie rzemiosła w zakresie kształcenia zawodowego w procesie pracy – dualnego systemu, utwierdza nas w przekonaniu, iż jesteśmy ważnym partnerem w procesie kształcenia zawodowego. 6. POTWIERDZANIE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH RZEMIOSLE- EGZAMINY CZELADNICZE W System izbowych egzaminów czeladniczych i mistrzowskich jest prawnie umocowany w Polsce oraz znany w krajach Unii Europejskiej, co jest nie bez znaczenia w kontekście tworzenia jednolitego rynku pracy oraz procesów emigracji zarobkowej. Cechą charakterystyczną izbowych egzaminów jest ich otwartość i dostępność dla różnych grup kandydatów tj., zarówno młodocianych absolwentów nauki zawodu u rzemieślnika, jak też osób dorosłych, poszukujących możliwości potwierdzenia kwalifikacji nabytych w drodze pracy zawodowej i przygotowania teoretycznego. Podstawą prawną systemu egzaminów czeladniczych i mistrzowskich przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne powołane przez izby rzemieślnicze jest ustawa z dnia 22 marca 1989 roku o rzemiośle oraz wydane na podstawie zawartej w niej delegacji rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie egzaminu czeladniczego, egzaminu mistrzowskiego oraz egzaminu sprawdzającego, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych. Dokument ten określa szczegółowe warunki i tryb powołania 8 komisji oraz przeprowadzania egzaminów, a także warunki dopuszczenia do egzaminów czeladniczego i mistrzowskiego. Świadectwo czeladnicze jest podstawowym dokumentem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe w rzemiośle. Uprawnia do podjęcia pracy (wykonywania prac) w charakterze pracownika wykwalifikowanego i zajmowania stanowisk wymagających kwalifikacji, a po odbyciu trzyletniego stażu pracy do ubiegania się o przystąpienie do egzaminu mistrzowskiego. Niewątpliwą zaletą egzaminów czeladniczych jest to, że w Izbach Rzemieślniczych istnieje możliwość potwierdzenia kwalifikacji zawodowych w zawodach, których w ofercie nie mają Okręgowe Komisje Egzaminacyjne. Tym samym organizacje rzemiosła stanowią jedno z bardzo ważnych ogniw funkcjonującego w Polsce systemu egzaminów zawodowych, współtworząc i doskonale uzupełniając go. Nie sposób omawiając także egzaminy czeladnicze nie wspomnieć o jeszcze jednym istotnym elemencie. Reforma szkolnictwa zawodowego wprowadziła podział zawodów „szkolnych” na kwalifikacje zawodowe w oparciu o tzw. klasyfikację gospodarczą, czyli klasyfikację zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy. W ten sposób 200 zawodów, które istnieją zostało podzielonych na: • 97 zawodów 1-kwalifikacyjnych • 73 zawody 2-kwalifikacyjne • 23 zawody 3-kwalifikacyjne • 7 zawodów bez wyodrębnionych kwalifikacji. W przypadku absolwentów szkół zawodowych, kształcących się w rzemieślniczym systemie i przystępujących do egzaminu czeladniczegoegzamin, który składa się nawet z kilku kwalifikacji zdawany jest tylko raz (po zakończeniu nauki), a nie dwa czy trzy, aby móc przystąpić do egzaminu końcowego. Kwestię tę reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 września 2012 r. w sprawie egzaminu czeladniczego, egzaminu mistrzowskiego oraz egzaminu sprawdzającego, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych. § 13 pkt.2 brzmi: „W przypadku zawodów ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego zadania egzaminacyjne i pytania dotyczą wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie, zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego 9 określoną w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. z 2012 r. poz. 7). 7. PODSUMOWANIE Społeczeństwu i gospodarce potrzebne są fachowe kadry przygotowane do pracy w sektorze wytwórczości i usług. W tym sektorze dobre przygotowanie zawodowe oznacza przede wszystkim dobre przygotowanie praktyczne, a jeżeli praktyczne to najlepiej …u rzemieślnika. Niestety środowisko rzemieślnicze odczuwa marginalizację i brak docenienia działań podejmowanych przez organizacje – prowadzonego przygotowania zawodowego u pracodawców – rzemieślników oraz potwierdzania kwalifikacji zawodowych przez Izby Rzemieślnicze. 10