docPobierz - mikroekonomia.net
download 
Reklamacja Transkrypt
Pobierz - mikroekonomia.net
Stanisław Piocha Kamila Radlińska ROZDZIAŁ 5 SKALA A KONKURENCYJNOŚĆ W POLSKIM SEKTORZE BANKOWYM W LATACH 1999- 2005 Wprowadzenie Współczesny sektor bankowy został ukształtowany przez zaawansowany proces deregulacji oraz zmiany strategii ekspansji przyjmowanych przez banki. Proces deregulacji przejawił się m.in. zniesieniem państwowej kontroli stóp procentowych i prowizji, zniesieniem barier utrudniających firmom oferowanie specyficznych usług, poddaniem systemu silniejszej konkurencji zagranicznej, promowaniem procesów innowacji. Zmiany związane z deregulacją doprowadziły do pojawienia się konkurencji w sektorze usług finansowych. Obecnie celem strategicznym banków komercyjnych w Polsce jest dążenie do polepszenia swojej konkurencyjności, co jest przyczyną zmian w wielkości aktywów i kapitałów. Znaczenie konkurencji w sektorze finansowym stanowi przedmiot badań analityków bankowych, ponieważ poziom konkurencji w sektorze finansowym może wpływać na efektywność finansowania i dostępność usług finansowych dla firm i gospodarstw domowych oraz wpływa na jakość produktów. Przedmiotem niniejszego referatu jest analiza znaczenia wielkości banku komercyjnego w Polsce w kontekście jego efektywności. Jest to pole badawcze, które zasługuje, zdaniem autorów, szczególnie na zainteresowanie m.in. ze względu na wagę tematu. Powyższe przesłanki skłoniły do postawienia tezy, że wielkość banku wpływa jego efektywność. Głównym celem badawczym jest próba oceny zjawiska koncentracji działalności w sektorze bankowym w Polsce w aspekcie ich efektywności ekonomicznej. Do analizy wybrano lata 1999- 2005, co podyktowane zostało intensyfikacją procesów zmierzających do prawy konkurencyjności polskich banków po 1999r. Konkurencji i konkurencyjność banków komercyjnych Obok pojęcia konkurencji pomiędzy podmiotami w literaturze spotkać można termin konkurencyjność, który jest niejednoznacznie rozumiany. W literaturze przedmiotu istnieje wiele definicji konkurencyjności, co wynika z szerokiego zakresu przedmiotowego terminu. Zakres przedmiotowy może odnosić się do czynnika produkcji, przedsiębiorstwa, gospodarki narodowej. W efekcie globalizacji rynków konkurencyjność stała się przedmiotem badań, dotyczących gałęzi gospodarki oraz poszczególnych gospodarek krajowych. Konkurencyjność może być także rozumiana jako zdolność do długookresowego i trwałego wzrostu lub też określana jest jako właściwość danej firmy, polegająca na utrzymaniu wysokiej efektywności i produktywności (Stępień 2004, s.56-63). Konkurencyjność to zdolność do sprawnego realizowania celów na rynkowej arenie konkurencji (Stankiewicz, 2002, s.9). Zdolność ta wymaga rozwijania potencjałów konkurencyjności w celu uzyskiwania przewagi konkurencyjnej, pozwalającej na efektywne kreowanie atrakcyjnych ofert rynkowych. Podobnie konkurencyjność jest traktowana w ujęciu Komisji UE. Konkurencyjność to zdolność do sprostania konkurencji międzynarodowej (Wysokińska, Witkowska, 2001, s.204). Zdolność konkurencyjna danego kraju jest rezultatem Skala a konkurencyjność w polskim sektorze bankowym w latach 1999-2005 45 przekształcania zasobów danego kraju bądź to już istniejących, bądź to wytworzonych dzięki procesom w wyniki ekonomiczne, które są weryfikowane w konkurencji na rynkach międzynarodowych (The World.., 1994). Konkurencyjność jest zwykle określana jako cecha relatywna, ujawniająca się przez porównanie np. produktów (usług) czy przedsiębiorstw. Kategoria konkurencyjności postrzegana jest wielopłaszczyznowo w relacji podmiot gospodarczy, jego potencjał, możliwości i umiejętności, a struktura rynku i występujące na nim szanse strategiczne. Termin konkurencyjność banków w literaturze przedmiotu zamiennie używany jest z terminami pozycja konkurencyjna oraz przewaga konkurencyjna, korzyść konkurencyjna czy zdolność konkurencyjna. Konkurencyjność przedsiębiorstw, gospodarek narodowych można rozpatrywać pod kątem czynników statycznym tj. korzyściom skali, niskim kosztom jednostkowym czy tańszemu dostępowi (często zagwarantowanemu przez politykę państwa) do czynników produkcji. Choć współcześnie podejściem bardziej adekwatnym wydaje podejście dynamiczne1.- szczególnie w odniesieniu do rynków finansowych. Czynnikami determinującymi konkurencyjność według Portera są: strategia firmy, sytuacja na rynku czynników produkcji, sytuacja na rynku popytu, dobrze rozwinięte przemysły pokrewne czy współpracujące. Przewaga konkurencyjna jest efektem walki konkurencyjnej, w której zasadniczą rolę trzeba przypisać innowacjom i stałemu doskonaleniu oferowanych wyrobów. Należy podkreślić, że dynamicznie ujmowana konkurencyjność może być także kształtowana przez politykę publiczną (np. systemy edukacyjne, zamówienia publiczne granty na badania podstawowe). Analiza strukturalna pozwala na poznanie kluczowych czynników konkurencyjności w danej gałęzi przemysłu (w tym także bankowości). Czynnikami związanymi z charakterystyką strukturalną, z ewolucją zmian regulacyjnych i środowiskowych, które zaszły w ciągu ostatnich lat, są: bariery wejścia do konkurencji (np. wielkość, zakres, przewaga kosztowa, wymagania kapitałowe, regulacje rządowe czy zróżnicowanie produkcji), siła negocjatorska w stosunku do dostawców i nabywców, substytucja nowymi produktami oraz poziom współzawodnictwa (Porter, 1998, s. 226). Pojawienie się konkurencji w sektorze bankowym, w świetle wyznaczników strukturalnych, wydaje się być następstwem deregulacji, globalizacji i atrakcyjności sektora bankowego. Wzrost konkurencji cenowej spowodował zmiany struktury usług finansowych. Silna konkurencja zagroziła tradycyjnemu sektorowi bankowemu we wszystkich segmentach rynku. Skutkowało to m.in. ogólnym spadkiem marży pośrednictwa kompensowany relatywnym wzrostem dochodu z głównych produktów finansowych. Założenia M.E. Portera szczególnie dobrze nadają się do analizy rynków finansowych i bankowych, ponieważ dynamika procesów rozwojowych i innowacyjnych jest szczególnie wysoka. Bankowość jest dziedziną dynamicznych zmian, powodujących spadek znaczenia tradycyjnych aspektów konkurencyjności. Czynniki konkurencyjności banków komercyjnych Czynniki sprzyjające konkurencyjności przedsiębiorstw, w tym banków mogą pochodzić z dwóch źródeł: źródła wewnątrz przedsiębiorstwa oraz źródła zewnętrzne (Adamkiewicz- Drwiło, 2002, s.129). W literaturze spotkać można także szczegółową listę determinant konkurencyjności (Baka, 1998, s.89). Czynniki przyczyniające się do wzrostu konkurencyjności banków można podzielić także na takie, których charakter jest mierzalny i takie, które decydują o jakości banku, jego produktach i działalności operacyjnej. Podział czynników wzmacniających siłę konkurencyjną banku dzieli czynniki na: grupę czynników o 1 Podejście dynamiczne zostało zaproponowane przez M.E. Portera z Harvard Business School. M. Porter, Competitive Advantage of Nations, The Free Press, New York 1990. 46 Stanisław Piocha, Kamila Radlińska charakterze ilościowym oraz grupę czynników o charakterze jakościowym (Pyka, 1999, s. 4142). Czynnikami konkurencyjności banków, podobnie jak pozostałych przedsiębiorstw na rynku mogą być źródła konkurencyjności, którymi są: zysk, rentowność, wielkość, zasoby kapitałowe, doświadczenie personelu, etyka postępowania organizacji, zdobywanie i utrzymywanie klientów, jasno określona strategia rynkowa (Jaworski, 1998, s.283). Przykładem tradycyjnych czynników konkurencyjności banków może być: wielkość oraz wyposażenie banków w nowoczesne technologie informatyczne (Stępień, 2004, s.65). Wymienione czynniki konkurencyjności banków stanowią podstawę do teoretycznej analizy przemian bankowości w Polsce. Bankowość w Polsce, podobnie jak na świecie w ostatniej dekadzie XX w. oraz na początku XXI w. doświadczyła wzmożonej presji konkurencji. Struktura sektora bankowego ewoluowała od monopolu państwowego do konkurencji monopolistycznej. Globalizacja przejawiająca się m.in. poprzez możliwości w zakresie wielkości, zróżnicowania działań, segmentacji i innowacji skłoniła banki do polepszania swojej konkurencyjności (Canals, 1997, s.264). Za najistotniejsze czynniki konkurencyjności, w literaturze przedmiotu uważa się: wielkość banku, efektywność działania oraz szeroko rozumianą zdolność do zmieniających się warunków otoczenia (Stępień, 2004, s.69). Dlatego, banki w Polsce, podobnie jak na świecie dość powszechnie podejmują działania zmierzające do polepszania swojej pozycji konkurencyjnej. Połączenia, przejęcia i porozumienia wydają się właściwym środkiem ekspansji na rynkach finansowych. Nie jest to oczywiście jedyna możliwa strategia, choć gdy będzie zgodna z właściwą strategią segmentacji2 to bank ma szanse na sukces. Wielkość jako główny czynnik konkurencyjności banków komercyjnych Duża wielkość może pomóc każdemu bankowi w osiągnięciu wyższych korzyści z rosnącej skali działalności i zakresu3. Wzrost wielkości prowadzi do uzyskania siły rynkowej (Canals, 1997, s.269), rozumianej jako zdolność do zwiększania cen ponad te, które istniałyby, gdyby występowała konkurencja doskonała. Znaczenie wielkości banku jako jednego z głównych czynników przewagi konkurencyjnej wynika zatem z pojmowania głównego celu banku. Celem banku podobnie jak pozostałych przedsiębiorstw na rynku jest generowanie zysku oraz pomnażanie wartości majątku jego właścicieli. Ponadto duże banki ze względu na swoją siłę rynkową sprawniej wdrażają innowacje. Znaczenie wielkości ma także związek z dywersyfikacją tj. pojawieniem się i rozwojem pewnych rynków finansowych. Wielkość nabrała znaczenia, gdy banki zaczęły działać w konkurencyjnym środowisku. Pojawienie się zjawiska fuzji i przejęć w sektorze bankowym traktuje się jako odpowiedź strategiczną na intensywną konkurencję (Szpringer, 2001, s. 184). Bez znacznych zasobów niemożliwe byłoby wejście w pewne obszary działalności lub pozyskiwanie nowych technologii koniecznych do efektywnego przeprowadzenia specyficznych operacji bankowych. Dlatego dążenie do osiągnięcia dużej wielkości stało się logiczną strategią. 2 Sfera usług finansowych ma wiele zróżnicowania pod względem preferencji klientów, działa na wielu różnych rynkach i stosuje zróżnicowaną geograficznie segmentację. W przypadku segmentacji ważne jest precyzyjnie zdefiniowana relacja produkt- klient. Szerzej m.in. J. Canals, Strategie konkurencyjne w europejskiej bankowości, PWN, Warszawa 1997, s. 321. 3 Dyskusja na temat znaczenia wielkości w sektorze bankowym została przedstawiona m.in. J.A. Clark, Estimation of Economies of Scale In Banking Rusing a Generalized Functional Form, Journal of Money, Credit and Banking, Feb. 1984, s. 53- 68; T. Gilligan, M. Smirlock, W. Marshall, Scale and Scope Economies in the Multi- Produkt Banking Firm, Journal of Monetary Economics, nr 13, 1984, s. 393- 405; B.J. Kilbride, B. McDonald, R.E. Miller, A Reexamination of Economies of Scale in Banking Using a Generalized Form, Journal of Money, Credit and Banking, Nov. 1986, s. 19- 26; C. Lawrence, Banking Costs, Generalized Functional Forms and Estimation of Economies of Scale and Scope, Journal of Money, Credit and Banking, Aug. 1989, s. 368- 380. Skala a konkurencyjność w polskim sektorze bankowym w latach 1999-2005 47 Ponadto, wielkie banki (grupy bankowe) uważa się wręcz za czynnik pozytywny i stabilizujący, zwłaszcza wobec bujnego rozwoju bankowości elektronicznej. Dodatkowo, duże banki rzadziej stanowią cel przejęcia ze strony przeciwników. Chociaż przewaga konkurencyjna ma z natury charakter nietrwały, co jest współcześnie tj. w warunkach gospodarki globalnej jeszcze bardziej oczywiste, uzasadnione jest zdobywanie i utrwalanie przewagi konkurencyjnej przez identyfikację źródeł konkurencyjności i ich kształtowanie. Wielkość jest ważnym czynnikiem przyszłego rozwoju banków, nie tylko z punktu widzenia skali produkcji lub zakresu, lecz również z perspektywy szerokiego wachlarza innych potencjalnych korzyści, tj. większej siły rynkowej, ochrony przed wrogimi przejęciami i korzyści finansowe płynące z przejęć przyjacielskich. W literaturze przedmiotu nie ma zgody co do tego, w jaki sposób należy mierzyć wielkość w skali poszczególnych branż, w tym bankowości. Użycie konkretnego parametru powinno zależeć od kontekstu sytuacyjnego badania oraz od rodzaju dostępnych danych, przedmiotu i celu badania. Najczęściej w badaniach empirycznych wielkość w sektorze bankowym mierzona jest przy użyciu parametrów np. wielkości sumy bilansowej, wielkości funduszy własnych, wyników z działalności pozabilansowej, przychodów ze sprzedaży produktów, liczbą obsługiwanych klientów, siecią bankomatów i placówek. Atrakcyjność tych parametrów polega na tym, że są wymierne i porównywalne, dodatkowo przekonanie to umacnia fakt, że na parametrach tych opiera się większość rankingów instytucji finansowych, publikowanych na łamach specjalistycznej prasy branżowej (Pietrzak, 2002, s. 43- 44). Analiza efektywności banków komercyjnych w Polsce w latach 1999- 2005 w kontekście ich wielkości Przedmiotem badania jest analiza efektywności polskich banków komercyjnych w latach 1999- 2005 w kontekście ich wielkości. Jest to pole badawcze, które zasługuje, zdaniem autorów, szczególnie na zainteresowanie. Powyższe przesłanki skłoniły do postawienia tezy, że zmiany zachodzące w sektorze banków komercyjnych pozytywnie wpływają na ich efektywność. Głównym celem badawczym jest próba oceny wpływu przemian zachodzących w sektorze bankowym w Polsce na jego efektywność. Do analizy wybrano lata 1999- 2005, co podyktowane zostało stabilizacją procesów deregulacji oraz wyborem mniej agresywnych strategii rozwoju bankowości. Badanie empiryczne oparto na próbie 25 największych banków komercyjnych w Polsce. Źródłem danych empirycznych były audytowane bilanse oraz rachunki zysków i strat publikowane w Monitorze Polskim B. Opisany sektor został przebadany pod względem jego wielkości kapitału własnego, jego rozmiaru i struktury, nowoczesności technologii, zasięgu oddziaływania. Sektor usług bankowych wykazuje tendencję rosnącą, jest sektorem stosunkowo małym, lecz skoncentrowanym. Suma aktywów 15 największych banków (które stanowią ok. 83% całkowitej wielkości aktywów sektora bankowego) w 2005r. wynosiła 439’766,21 mld PLN tj. ok. 176 mld USD, przy czym suma aktywów 4 największych banków (stanowiących ok. 45% całkowitej wielkości sektora bankowego) wynosiła 252’690,65 mld PLN tj. ok. 100 mld USD. W literaturze przyjmuje się, że suma aktywów umożliwiająca normalne funkcjonowanie banku powinna być na poziomie 50 mld USD (Crutchfirld, 1998, s. 14- 15), banki z mniejszą wartością aktywów nie mogą świadczyć usług na wysokim poziomie, gdyż nie są w stanie zainwestować w nowoczesne rozwiązania technologiczne. Czy też, że wielkość zapewniająca konkurencyjność banku jest uwarunkowania perspektywą rynkową. Optymalna wartość rynkowa dla banku europejskiego powinna wynosić 65 mld USD (Stępień, 2004, s.69). Wyposażenie w fundusze własne to kolejny czynnik konkurencyjności banków. Przyjmuje się, że przy posiadanych kapitałach i działając zgodnie z zasadami bankowego rzemiosła, polskie banki mogą powiększyć swoje aktywa 10% do 30% (w 48 Stanisław Piocha, Kamila Radlińska zależności od banku), natomiast każdy przyrost kapitału może powiększyć ich aktywa mniej więcej o piętnastokrotność przyrostu kapitału (Wojtowicz, 1998). Na podstawie obserwacji dynamiki wzrostu wielkości aktywów i funduszy własnych można jednak sformułować tezę, że polski sektor bankowy umacnia swoją pozycję konkurencyjną. Tendencję tę przedstawiono na wykresie 1. Wykres 1. Wielkość aktywów i funduszy własnych banków komercyjnych w Polsce w latach 1999- 2005 w mld PLN. Wielkość aktywów i funduszy własnych banków komercyjnych w Polsce w latach 1999- 2005 (mld PLN) 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 Aktywa Fundusze własne 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Źródło: opracowanie własne na podstawie GINB. Na początku analizy (1999r.) suma aktywów 20 największych banków komercyjnych w Polsce nie przekraczała 250 mld PLN tj. ok. 70 mld USD. Wielkość ta konsekwentnie rosła, w 2005 r. suma 20 największych banków komercyjnych w Polsce byłą wyższa o 84% w stosunku do 1999r. Na wykresie wyraźnie widać także, że fundusze własne 20 największych banków komercyjnych także charakteryzowały się tendencją wzrostową. W 2000 r. ich wielkość była większa o ok. 20% w stosunku do wielkości funduszy własnych w 1999 r. tendencja ta utrzymała się do 2004r. W 2005r. nastąpił nieznaczny spadek kapitałów własnych wśród 20 największych banków komercyjnych. Ogólnie można zauważyć, że aktywa i fundusze własne 20 największych (w 2005r.) banków komercyjnych w Polsce wykazują tendencję rosnącą, przy czym przyrost wartości aktywów jest szybszy niż przyrost funduszy własnych. Banki komercyjne w badanym okresie starały się tak formułować nowe strategie rozwoju oraz poszukiwać optymalnej struktury aktywów i pasywów, aby osiągnąć jak najlepsze wyniki finansowe. Niska nowoczesność technologii i braki w informatycznym wyposażeniu będące wynikiem zacofania polskiego sektora bankowego z okresu przed 1990 rokiem zostały zniwelowane. Polskie banki dzisiaj są zaawansowane w wykorzystywaniu najnowszych technologii informatycznych. Oferują nowoczesne produkty bankowe, które nie odbiegają jakością od produktów oferowanych w bankach innych krajów UE. Choć nadal wymagają nakładów w wyposażenie w kapitał finansowy. Poprawę konkurencyjności można zauważyć także przez pryzmat czynników jakościowych. Czynnikami jakościowymi są m.in. zdolności banku do generowania nadwyżki, rentowność kapitału finansowego, jakość produktów bankowych i ich innowacyjność, kwalifikacje kadry bankowej. Najczęściej podkreślanym czynnikiem konkurencyjności polskich banków jest zdolność banku do generowania nadwyżki. Celem każdej jednostki gospodarczej jest osiągnięcie maksymalnego zysku. Przedsiębiorstwo, które w sposób skuteczny chce umocnić swoją pozycję 49 Skala a konkurencyjność w polskim sektorze bankowym w latach 1999-2005 konkurencyjną, może osiągnąć sukces dzięki podstawowym elementom przewagi konkurencyjnej tj. efektywności, jakości produktu lub usługi, innowacyjności czy reakcji nabywców na ofertę przedsiębiorstwa (Czupiał, 2005, s. 64). W literaturze istnieją różne podejścia do określenia ekonomicznej efektywności (produktywności) oraz różne metody jej pomiaru. Efektywność rozumiana jest często jako wydajność, skuteczność czy sprawność i używana jest do oceny procesów i działań. Pojęcie efektywności nie ma jednoznacznej treści ekonomicznej, a jego konkretne znaczenie wynika zazwyczaj z kontekstu prowadzonej analizy. Ma więc charakter subiektywny i nie może być definiowane ani mierzone niezależnie od celów. W terminologii ekonomicznej efektywność oznacza najczęściej użytkowanie zasobów gospodarczych w sposób najbardziej skuteczny (Samuelson, Nordhaus, 1999, s. 510) lub inaczej efektywność to stosunek uzyskanego efektu do nakładu, jest kwantyfikacją skuteczności (Zadora, 2002, s. 77). Wytwarzane produkty (wyroby, usługi) oraz posiadane lokaty są efektami prowadzonej działalności gospodarczej, natomiast zużyte czynniki produkcji tj. siłą robocza, środki pracy i przedmioty pracy określają nakłady ponoszone na tę działalność. Efektywność gospodarowania jest kategorią ilościową, dlatego do jej pomiaru właściwe jest używanie jednostek naturalnych lub jednostek wartościujących, które prawidłowo odzwierciedlają właściwości techniczno- użytkowe nakładów i efektów. Istnieje wiele możliwości pomiaru efektywności np. poprzez miary ukazujące relacje pomiędzy poziomem kosztów a efektami działalności, wskaźniki produktywności (które są relacjami między przychodem ze sprzedaży w cenach netto, a przeciętnym stanem zasobów zaangażowanych w działalności przedsiębiorstwa), wskaźniki rentowności (wskaźniki rentowności są relacją osiągniętego zysku do określonej podstawy odniesienia), czy funkcja produkcji. Wskaźniki rentowności, służą do oceny efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwanajczęściej wykorzystywanymi wskaźnikami są wskaźniki tradycyjne. Wskaźnik rentowności kapitału własnego (zwrot z kapitału własnego- ROE) liczony jest jako relacja wyniku finansowego netto do wielkości kapitału własnego wyrażona w procentach. Badaniem objęto 25 największych pod względem wielkości sumy bilansowej banków komercyjnych w Polsce w badanych latach. Tabela 1 obrazuje kształtowanie się wskaźnika ROE dla pięciu i dwudziestu pięciu największych banków komercyjnych w 2005 r. Tabela 1. Wskaźnik rentowności kapitału własnego dla 5 i 25 największych banków komercyjnych w Polsce w latach 1999- 2005 (w %). Lp Nazwa banku 1 PKO BP SA 2 Bank Pekao SA 3 Bank BPH SA ING Bank Śląski SA/ 4 Bank Śląski SA Bank Handlowy w 5 Warszawie NIM dla 25 X największych banków 1999 6,46 4,39 1,01 2000 14,09 25,75 10,33 2001 40,09 18,59 6,79 2002 19,18 10,93 2,63 2003 18,62 12,87 6,02 2004 18,72 20,00 13,30 2005 24,50 24,60 24,70 18,55 8,34 3,72 5,61 1,13 11,68 21,10 14,62 6,32 3,12 4,02 4,99 10,00 16,50 6,78 8,12 6,85 4,77 9,66 9,90 20,27 Źródło: opracowanie własne na podstawie GINB. W polskim systemie bankowym można zaobserwować tendencję wzrostową poziomu tego wskaźnika i jest on stosunkowo wysoki. Do zwiększenia się poziomu wskaźnika rentowności kapitału własnego przyczynił się m.in. wzrost popytu na kredyt bankowy. W 50 Stanisław Piocha, Kamila Radlińska wyjściowym okresie marża odsetkowa wynosiła dla 25 największych banków komercyjnych 6,78%, podczas gdy w 2001- 2002 r. poziom wskaźnika ROE zmalał do 4,77%. Zatem w badanym okresie zwrot z kapitału własnego zmniejszył się o ok. 2%. Przyczyn tego zjawiska należy upatrywać w szybszym wzroście zysku netto niż kapitałów własnych. Znaczący wzrost wskaźnika ROE zaobserwować można w 2003, 2004 i 2005 r.- co zostało spowodowane procesami konsolidacyjnymi. W stosunku do roku 1999 wskaźnik rentowności kapitału własnego powiększył się prawie 3 krotnie. Zasadniczym celem badania jest ukazanie zależności pomiędzy wielkością aktywów a wskaźnikiem rentowności ROE polskich banków komercyjnych w latach 1999- 2005. Wykres 2 (a – g) obrazuje zależność pomiędzy wielkością aktywów, a wskaźnikiem rentowności ROE dla 25 największych banków komercyjnych w latach 1999 – 2005. Wykres 2. Zależność wielkości aktywów i wskaźnika rentowności ROE dla 25 największych banków komercyjnych: a) 1999r. Rok 1999 100% 50% ROE 0% -50% 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 -100% -150% Aktywa b) 2000r. Rok 2000 30% 20% ROE 10% 0% -10% 0 20000 40000 -20% Aktywa 60000 80000 Skala a konkurencyjność w polskim sektorze bankowym w latach 1999-2005 c) 2001r. Rok 2001 60% 40% ROE 20% 0% -20% 0 20 000 40 000 60 000 80 000 Aktywa d) 2002r. Rok 2002 30% 20% 10% ROE 0% -10% -10000 10000 30000 50000 70000 90000 70 000 90 000 -20% -30% -40% Aktywa e) 2003r. Rok 2003 100% ROE 50% 0% -10 000 -50% 10 000 30 000 50 000 Aktywa 51 52 Stanisław Piocha, Kamila Radlińska f) 2004 r. Rok 2004 60% 40% ROE 20% 0% -10 000 -20% 10 000 30 000 50 000 70 000 90 000 80 000 100 000 Aktywa g) 2005 r. Rok 2005 100% ROE 50% 0% 0 20 000 40 000 60 000 -50% Aktywa Źródło: opracowanie własne na podstawie GINB. Zgodnie z ilustracją graficzną zależność pomiędzy wielkością aktywów, a wartością wskaźnika rentowności kapitału własnego w badanym okresie jest dodatnia. Zależność ta jest bardzo widoczna w dwóch kolejnych latach tj. w 2000 i 2001 r.- w pozostałych latach zależność wykazuje także tendencję rosnącą, choć nie jest ona już tak widoczna. Przyczyną takiego zjawiska może być zmniejszenie się luki pomiędzy bankami wielkimi, dekapitalizowanymi, nowoczesnymi, a mniejszymi o mniejszym potencjale technologicznym. Teza ta wymaga jednak teoretycznej analizy i dodatkowego badania. Podsumowanie Zmiany w wielkości aktywów i kapitałów nie pozostawiają wątpliwości, iż proces przemian jest skoncentrowany na zmianie strategii konkurowania polskich banków w kierunku strategii koncentracji. Natomiast efektywność działalności banków mierzona tradycyjną miarą tj. wskaźnikiem rentowności kapitału własnego ROE wykazała wyraźnie tendencję wzrostową. Zestawienie zmian w wielkości aktywów oraz wskaźników rentowności ukazało dodatnią zależność pomiędzy wymienionymi wskaźnikami. Niniejszy referat nie Skala a konkurencyjność w polskim sektorze bankowym w latach 1999-2005 53 wyczerpuje tematu, jest wprowadzeniem do powyższego zagadnienia, a przedstawione obliczenia mogą stanowić podstawę do dalszych rozważań i analiz w tym zakresie. BIBLIOGRAFIA: 1. Adamkiewicz- Drwiłło H.G., (2002), Uwarunkowania konkurencyjności przedsiębiorstw, PWN, Warszawa. 2. Baka W., (1998), Polski sektor bankowy na tle bankowości europejskiej- w kierunku podwyższania konkurencyjności, w: Integracja europejska a strategie banków komercyjnych, red. W. Baka, Międzynarodowa Szkoła Bankowości i Finansów, Katowice. 3. Canals J., (1997), Strategie konkurencyjne w europejskiej bankowości, PWN, Warszawa. 4. Crutchfirld E.E., (1998), The High Otuch Solution, The Bankier. 5. Czupiał J., (2005), Efektywność i inne elementy przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa oraz jej źródła, w: Efektywność- rozważania nad istotą i pomiaru, red. T. Dudycz, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Nr 1060. 6. Jaworski W.L., (1998) Banki polskie- warunki przetrwania, w: Finanse: bankowośćdźwignie wzrostu gospodarczego. Część I, Uniwersytet Szczeciński, SzczecinMiędzyzdroje 7. Pietrzak J., (2002), Wielkość jako czynnik przewagi konkurencyjnej banku, Bank i Kredyt, luty 2002. 8. Porter M.E., (1998), Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, PWE, Warszawa. 9. Pyka I., (1999), Konkurencyjność polskiego sektora banków komercyjnych w:, Konkurencyjność polskiej gospodarki wobec perspektywy jej integracji ekonomicznej z Unią Europejską, red. M. SyrekWyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katowicach, Katowice. 10. P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus, Ekonomia. Tom 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. 11. Stankiewicz M.J. red., (2002), Determinanty konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Sposoby i warunki umacniania konkurencyjności przedsiębiorstw w perspektywie globalizacji gospodarki, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń. 12. Stępień K., (2004), Konsolidacja a efektywność banków w Polsce, Wydawnictwa Fachowe Cedewu.pl, Warszawa. 13. Szpringer W., (2001), Bezpieczeństwo systemu bankowego (Konkurencja czy współpraca?), Twigger, Warszawa. 14. The World Competitiveness Report 1994, UN Publications, New York 1994. 15. Wojtowicz G., (1998), Za małe fundusze za małe aktywa, Bank, Nr 11. 16. Wysokińska Z., Witkowska J., (2001), Integracja europejska. Rozwój rynków, PWN, Warszawa. 17. H. Zadora, O efektywności w warunkach restrukturyzacji przedsiębiorstwa, w: Efektywność- rozważania nad istotą i pomiarem, red. T. Jajuga, W. Pluta, Prace naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Nr 965, AE, Wrocław 2002.
