docPobierz - WPHI Berlin
download 
Reklamacja Transkrypt
Pobierz - WPHI Berlin
Rynek Niemiecki Biuletyn informacyjny Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Berlinie Nr 2/11 marzec - kwiecień 2011 Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Berlinie Leipziger Platz 2, 10117 BERLIN Tel.: +49 30 20622670, Fax: +49 30 206226730 Email: [email protected] Spis treści Rynek Niemiecki - Biuletyn informacyjny Nr 4/10, wrzesień - październik 2010 I - Opracowania rynkowe i branzowe Informacja nt. wdrażania strategii innowacyjności w Niemczech .....................................................3 1. Wydatki na innowacyjność w Niemczech ........................................................................................ 3 2. Niemiecka strategia innowacyjności „Strategia Hightech 2020 dla Niemiec” ................................ 3 3. Wdrażane działania z „Ofensywy technologicznej” Federalnego Ministerstwa Gospodarki i Technologii .................................................................................................................................... 4 4. Wdrażanie niemieckiej strategii innowacyjnej w innych dziedzinach .............................................. 6 5. Ocena wdrażania niemieckiej strategii innowacyjnej ...................................................................... 6 II - Informacje rynkowe i branzowe w skrócie Niemieckie rolnictwo w 2010 r.....................................................................................................8 Rośnie opór przeciwko funkcjonowaniu elektrowni jądrowych w Niemczech ....................................9 Niemieckie górnictwo węgla kamiennego w roku 2010 .................................................................10 Średnie ceny transakcyjne mieszkań w 2010 r. w EUR* za m2 w wybranych miastach Polski i Berlinie .............................................................................................................................................13 Wzrasta portfel zamówień niemieckiej gospodarki .......................................................................13 Nowy rodzaj biopaliwa na niemieckich stacjach benzynowych! .....................................................14 Rozwój wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych w lutym 2011 ........................................14 Pozytywny trend na rynku pracy utrzymuje się ............................................................................15 Porozumienie w sprawie płacy minimalnej .................................................................................15 Branża informatyczna z optymizmem patrzy na rok 2011 .............................................................16 Berlińskie przedsiębiorstwa pozytywnie oceniają obecną sytuację gospodarczą .............................18 Sytuacja na niemieckim rynku pracy według oceny DIHK (Zrzeszenie Niemieckich Izb PrzemysłowoHandlowych) z początku 2011 roku ..........................................................................................19 Prognoza wzrostu gospodarczego Niemiec według oceny DIHK z początku 2011 roku ...................23 Projekt ustawy o liberalizacji rynku dalekobieżnych przewozów pasażerskich ................................24 Większa konkurencja na niemieckim rynku pasażerskich przewozów regionalnych .........................24 Mennica Polska S.A. gościem honorowym na „World Money Fair 2011” w Berlinie .........................25 Zmiany w prawie podatkowym na rok 2011 ................................................................................25 Do 2025 r. potrzeba dodatkowo 400-800 tysięcy pracowników kwalifikowanych w RFN ...................26 III - Zapowiedzi przedsięwzięć promocyjnych Hannover Messe – Międzynarodowe Targi Przemysłowe .................................................................... 28 Redakcja:...............................................................................................................................30 Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Informacja nt. wdrażania strategii innowacyjności w Niemczech 1. Wydatki na innowacyjność w Niemczech Wielkość wydatków na B+R w Niemczech w 2010 r. wyniosła ok. 68 mld EUR i systematycznie rośnie (dla porównania w 2005 r. wydano 56 mld EUR). Udział środków publicznych w tych wydatkach wynosi obecnie 32%, a nominalnie 21,8 mld EUR. Z kwoty tej ok. 12 mld EUR pochodzi z budżetu federalnego, ok. 700 mln EUR z 7. Programu Ramowego UE oraz ok. 9 mld EUR z budżetów krajów związkowych. Warto jednak nadmienić, że całość nakładów o charakterze innowacyjnym w niemieckiej gospodarce i ośrodkach naukowych jest znacznie wyższa i sięga sumy ok. 105 mld EUR średniorocznie w ostatnich 3 latach. W kwocie tej mieszczą się zarówno wydatki na B+R, jak i na zakup patentów i licencji, maszyn, materiałów oraz koszty wprowadzenia innowacyjnych produktów na rynek. Mimo wysokiego udziału w Niemczech wydatków na B+R (2,8% PKB) oraz liczby innowacyjnych przedsiębiorstw (63% wszystkich przedsiębiorstw), nadal stosunkowo niski (tylko 16%) jest udział w tych wydatkach firm z sektora MSP. 2. Niemiecka strategia innowacyjności „Strategia Hightech 2020 dla Niemiec” „Strategia” została przyjęta w lipcu 2010 r. i jest zmodyfikowaną kontynuacją zapoczątkowanej w roku 2006 „Strategii Hightech dla Niemiec”. Obecnie realizowane są w Niemczech zarówno niektóre programy przyjęte w ramach poprzedniej wersji „Strategii”, jak i nowe, powstałe po lipcu 2010 r. W nowej wersji „Strategii” politykę innowacyjną uznano jako swego rodzaju misję państwa. W odróżnienie bowiem od poprzednich tego typu dokumentów, nie jest ona zorientowana na poszczególne technologie i programy badawcze (cały dokument to tylko 26 stron), ale na 5 priorytetowych tematów badawczych, istotnych z punktu widzenia globalnych wyzwań dla społeczeństwa i gospodarki niemieckiej: klimacie/energii, zdrowiu/odżywianiu, mobilności, bezpieczeństwie cywilnym oraz komunikacji. Tematy te zostały już po części uszczegółowione w formie sformułowania nazw projektów przyszłościowych i kluczowych technologii jak np. „Inteligentne przekształcenie systemu zaopatrzenia w energię”, „Surowce odnawialne jako alternatywa dla ropy naftowej” czy „Milion pojazdów elektrycznych w Niemczech do roku 2020”. Zapisy te w większości nadal wymagają przełożenia na konkretne inicjatywy, programyi projekty, często w formie długotrwałych uzgodnień międzyresortowych. Zależnie od kompetencji za wdrażanie „Strategii” odpowiedzialne są głównie Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań oraz Federalne Ministerstwo Gospodarki i Technologii (BMWI). BMWI w styczniu br. przyjęło właśnie dokument pt. „Ofensywa technologiczna”, w którym zawarte są pierwsze konkretne plany i działania wdrażające ww. „Strategię”, z początkowym budżetem rocznym rzędu 2,8 mld EUR. Informacje rynkowe i branżowe w skrócie „Ofensywa” ma na celu poprawę warunków ramowych prowadzenia działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, zwiększenie udziału małych i średnich przedsiębiorstw w wydatkach na badania i rozwój, podniesienie efektywności i zwiększenie transparentności wsparcia technologicznego oraz ukierunkowanie wsparcia na rozwój kluczowych, przyszłościowych technologii wymienionych w „Strategii”. 3. Wdrażane działania z „Ofensywy technologicznej” Federalnego Ministerstwa Gospodarki i Technologii 3.1. Działania dla poprawy warunków ramowych dla B+R obejmują: - przedłużenie w połowie 2011 r. funkcjonowania na zasadzie PPP funduszu inwestycji kapitałowych zwiększonego ryzyka w celu sfinansowania innowacyjnego przedsiębiorstwa we wczesnej fazie jego rozwoju; - planowane wprowadzenie w br. ułatwień podatkowych dla finansowania przedsięwzięć innowacyjnych o zwiększonym ryzyku; - wprowadzenie szybkiej procedury uznawania kwalifikacji i przyznawania prawa pobytu dla absolwentów kierunków technicznych szkół średnich i wyższych z krajów trzecich, promowanie zwiększenie udziału kobiet w szkołach technicznych i na studiach inżynierskich; - wprowadzenie ułatwień w procedurach patentowych oraz konkurencji pomiędzy agencjami oceny patentowej (agencje to 21 firm z udziałem publicznym współpracujące z publicznymi ośrodkami B+R i uczelniami, wyspecjalizowane w szybkiej ocenie, zgłaszaniu patentowym, wdrażaniu i transferze technologii); - podjęcie prac nad nowelizacją ustawy o miarach i normach, która dostosuje obecne regulacje w tym zakresie do wymogów i specyfiki nowoczesnych technologii (np. nanotechnologii) oraz dla przyspieszenia ich rynkowego wdrożenia; - wydanie specjalnych wytycznych dla jednostek budżetowych w celu zwiększenia udziału innowacyjnych, zaawansowanych technologicznych produktów oraz usług badawczorozwojowych w wolumenie zamówień publicznych; - zwiększenie elastyczności płacowej w ośrodkach B+R finansowanych ze środków publicznych, dla m.in. pozyskania wysoko wynagradzanych specjalistów z kraju i zagranicy; - wspieranie rozwoju eksportu produktów high-tech (specjalne gwarancje dla kredytów eksportowych) oraz promowanie Niemiec jako kraju przyjaznego umiejscawianiu ośrodków B+R przez zagranicznych inwestorów. 3.2. Działania dla zwiększenia udziału MSP w wydatkach na B+R: - podstawowym instrumentem jest „Centralny program wsparcia inwestycyjnego dla projektów innowacyjnych w sektorze MSP” (tzw. Program ZIM). W jego ramach wyższe o 5 punktów procentowych wsparcie otrzymują przedsiębiorstwa zatrudniające do 50 pracowników lub mające siedzibę w nowych krajach związkowych oraz projekty kooperacyjne (np. wysokość subwencji dla projektu kooperacyjnego małej firmy w nowych Informacje rynkowe i branżowe w skrócie landach wynosi 50%, a dla np. średniej firmy w zachodnich krajach związkowych dla pojedynczego projektu – 35%). (Mimo tych preferencji, nadal ok. 70% wnioskowanych projektów B+R pochodzi ze starych krajów związkowych. Warto jednak zauważyć, że wprowadzone w 2009 r. ułatwienia i skrócenie do maksymalnie 3 miesięcy terminu na przyznanie wsparcia, przyczyniło się do szybkiego wzrostu liczby akceptowanych wniosków (z 485 do ok. 6,5 tysiąca w 2010 r.) oraz kwoty przyznanych subwencji z odpowiednio 62 mln EUR do 794 mln). - wsparcie udziału przedsięwzięć w unijnych programach badawczych; kooperacyjno-badawczych grup przedsiębiorców - rozszerzenie palety wsparcia projektów innowacyjnych MSP korzystnie oprocentowanymi kredytami; - rozszerzenie wsparcia w formie fachowego doradztwa w zakresie B+R; - kontynuacja wprowadzonego w 2010 roku programu bonów innowacyjnych, z rozszerzeniem od 2011 r. objętej nią tematyki o zagadnienia efektywnego zastosowania surowców i materiałów. 3.3 Działania dla zwiększenia wsparcia rozwoju technologii kluczowych, zorientowanych na wyzwania przyszłości (jako kluczowe technologie zdefiniowano technologie energetyczne, biotechnologie, nanotechnologię, elektronikę, a także technologie optyczne, kosmiczne, informacyjne i komunikacyjne): - planowane przyjęcie na przełomie marca/kwietnia 2011 roku kolejnego Rządowego Programu Ramowego Badań nad Energią. Punktami ciężkości nowego programu będą techniki sieciowe i technologie magazynowania oraz wykorzystanie techniki kosmicznej w zwiększeniu efektywności energetycznej Na lata 2010/2011 rząd przeznaczył już 1,27 mld EUR na badania i rozwój nowoczesnych technologii energetycznych; - dalsza realizacja Programu Badań dla Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju (gospodarka wodna, efektywność surowcowa i energetyczna) oraz Programu Ramowego Bioekonomia, koordynowanych przez Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań. Programy te wychodzą z założenia, że energia atomowa i z węgla są technologiami „przejściowymi”, które będą w coraz większym stopniu zastępowane odnawialnymi źródłami energii. Zanim jednak ich udział w bilansie energetycznym osiągnie dominujący poziom, niezbędne będzie prowadzenie badań w celu utrzymania wysokiego poziomu bezpieczeństwa elektrowni atomowych oraz ekologicznego wykorzystania węgla; - zbudowanie przez Niemcy pozycji lidera w zakresie mobilności elektrycznej. Zgodnie z założeniami rządu do 2020 r. w Niemczech ma poruszać się milion pojazdów o napędzie elektrycznym. BMWI wspiera (90 mln EUR rocznie) projekty badań nad nowymi zespołami napędowymi dla pojazdów hybrydowych i elektrycznych, nad nowymi akumulatorami oraz standaryzacją w zakresie napędów elektrycznych. Na stronie BMWI uruchomiono platformę informacyjną gromadzącą wszystkie informacje badawcze i o pilotażowych projektach w tym zakresie; - przyjęcie w październiku 2010 roku Rządowej Strategii Badań Kosmosu, której głównym celem jest wykorzystanie techniki kosmicznej dla ochrony klimatu oraz zwiększenia mobilności i bezpieczeństwa cywilnego, a także wykorzystania badań i nowych materiałów Informacje rynkowe i branżowe w skrócie stosowanych w technice kosmicznej dla szerszych potrzeb użytkowych. W 2011 r. będzie uruchomione wsparcie na badania w tym zakresie w wysokości 250 mln EUR; - uruchomienie wsparcia dla technologicznych innowacji w żegludze morskiej w ramach programu „Morskie technologie następnych generacji” z założeniem wykorzystania programu także w zakresie zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego i surowcowego kraju oraz rozwoju nowoczesnych technologii budowy statków;- przyjęcie w listopadzie 2010 roku rządowej „Strategii na Rzecz Rozwoju Technologii Informacyjnych i Komunikacyjnych na lata 2010-2015 z projektami wzrostu zatrudnienia dzięki cyfryzacji gospodarki i społeczeństwa (30 tys. nowych miejsc pracy), stworzenie przyszłościowych sieci cyfrowych (przykładowo do roku 2014 dla 75% gospodarstw domowych powinny być dostępne połączenia o minimalnej szybkości transferu 50 megabitów na sekundę), rozwoju tzw. „EEnergy”, badań i rozwoju na rzecz cyfrowej przyszłości (Cloud-computing, upowszechnienie podpisu elektronicznego, wprowadzenie elektronicznego stempla). 3.4. Działania dla zwiększenia przejrzystości i efektywności polityki innowacyjnej: - organizacja cyklicznych spotkań w formie dialogu polityków, przedsiębiorców i naukowców nt. planowanych zamierzeń i wdrażania projektów innowacyjnych; - zlecania wykonania przez zewnętrznych ekspertów ocen realizacji programów i projektów realizowanych ze wsparciem publicznym. 4. Wdrażanie niemieckiej strategii innowacyjnej w innych dziedzinach Z ważniejszych działań można wymienić: - przyjęcie w grudniu 2010 r. przez rząd federalny Programu Ramowego Badań na Rzecz Zdrowia, który koncentruje się na zwalczaniu tzw. „chorób narodowych”. Zostały już utworzone dwa „centra kompetencyjne”, skupiające wiodących naukowców w danej dziedzinie: chorób neurodegeneracyjnych i cukrzycy. Docelowo powstaną jeszcze 4 centra: ds. infekcji, chorób układu oddechowego, chorób serca i układu krążenia, jak również raka. Budżet na badania na okres 2011-2014 wynosi 5,5 mld EUR. - realizację od 2007 r. Programu Badań dla Bezpieczeństwa Cywilnego, mającego na celu ułatwienie wczesnej identyfikacji zagrożeń i ich skuteczną neutralizację. Dotyczy to w szczególności przestępczości zorganizowanej, terroryzmu międzynarodowego oraz katastrof naturalnych. Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań pracuje obecnie nad kontynuacją programu. 5. Ocena wdrażania niemieckiej strategii innowacyjnej W przekazanej Kanclerz A. Merkel w dniu 23 lutego 2011 r. corocznej „Ocenie badań, innowacji i technologicznej sprawności Niemiec”, opracowanej przez grupę przedstawicieli niemieckiej nauki na zlecenie rządu federalnego, zawarto szereg krytycznych uwag oraz postulatów dot. realizacji i koniecznych zmian w niemieckiej polityce innowacyjności. Informacje rynkowe i branżowe w skrócie I tak: - niemieccy naukowcy uważają, iż jednym z czynników, które miały wpływ na pokryzysowe ożywienie niemieckiej gospodarki, było utrzymanie w latach 2008-2010 wysokiego poziomu wydatków na B+R dzięki dodatkowemu wsparciu publicznemu. Nadal jest to jednak poziom niewystarczający dla utrzymania międzynarodowej konkurencyjności Niemiec. Dla zwiększenia wydatków przedsiębiorstw na B+R konieczne jest wprowadzenie, postulowanego zresztą od dawna, odpowiedniego mechanizmu podatkowego; - niemieccy eksperci obawiają się negatywnego oddziaływania na fundusze wysokiego ryzyka dyrektywy w sprawie zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (AIFM), wprowadzonej w listopadzie 2010 r. przez PE. Dyrektywa, którą przyjęto dla zwiększenia ochrony inwestorów (konsekwencje kryzysu finansowego), może wg nich przynieść niezamierzone konsekwencje dla zarządzających funduszami private equity oraz dla finansowania przedsiębiorstw, w tym MSP. Dostęp MSP do finansowania kapitałem z funduszy private equity oraz venture capital może bowiem zostać ograniczony, zamiast stać się motorem długofalowego wzrostu w tym sektorze. Niemieccy naukowcy postulują więc, aby w trakcie implementacji AFIM (do 2013 r.) przyjąć w końcu ustawę federalną ustalającą takie podatkowe warunki ramowe w tym zakresie, które w założeniu sprzyjać będą wzrostowi gospodarczemu i utrzymaniu międzynarodowej konkurencyjności niemieckich firm; - naukowcy pozytywnie oceniają wysiłki rządu federalnego i landów w zakresie zwiększania wydatków dla poprawy poziomu edukacji, będącej ostatecznie podstawowym warunkiem realizacji polityki innowacyjnej. Zwracają uwagę na potrzebę modyfikacji ustawodawstwa imigracyjnego na poziomie krajowym i europejskim tak, aby sprzyjało ono napływowi do Niemiec i UE osób wykształconych, szczególnie w zawodach technicznych; - popierając treści i nowy kształt „Strategii innowacyjnej”, naukowcy apelują o szybkie zakończenie prac nad przełożeniem przyjętych priorytetów na konkretne programy i projekty; zalecają wprowadzenie wyraźnego rozróżnienie pomiędzy nowymi programami, a kontynuacją dotychczasowych; - postulują umiejscowienie Europejskiego Sądu Patentowego w Niemczech oraz wprowadzenie unijnej harmonizacji w zakresie opodatkowania dochodów ze sprzedaży licencji i patentów; - dla efektywnego wdrażania priorytetu dot. mobilności elektrycznej, niemieccy eksperci postulują uruchomienie programów badawczych ukierunkowanych i preferujących kooperację wewnątrzniemiecką w przemyśle motoryzacyjnym i budowy maszyn; - w zakresie europejskiej polityki B+R postulują wyraźne rozgraniczenie wsparcia udzielanego w ramach funduszy strukturalnych od wsparcia w ramach programów ramowych; postulują wprowadzenie do niemieckiego systemu badawczego większych motywacji materialnych dla niemieckich naukowców, którzy obecnie coraz częściej wybierają lepiej opłacane zajęcia i badania w programach i instytutach europejskich; - dla lepszego wykorzystania potencjału wynalazczego tkwiącego w przedsiębiorstwach nie posiadających własnej bazy B+R, eksperci wskazują na potrzebę stworzenia w programach możliwości włączania takich przedsiębiorstw do programów B+R wspieranych ze środków publicznych. Opracował: Jan Masalski, Radca WPHI Berlin, 10.03.2011 r. (w informacji wykorzystano fragment notatki o założeniach niemieckiej „Strategii” opracowanej w KG RP w Kolonii). Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Niemieckie rolnictwo w 2010 r. Większe areały, więcej zwierząt, kukurydzy i upraw ekologicznych to najnowsze trendy rozwojowe niemieckiego rolnictwa. Publikowane, co 10 lat przez ONZ dane o rolnictwie w ponad 100 krajach wskazują, że w 2010r. zarejestrowanych było w Niemczech 300 700 gospodarstw rolnych (o 21 000 mniej w porównaniu do 2000r.). Obszar rolniczy zajmuje 16,8 mln ha(tylko o 0,024 mln ha mniej w stosunku do 2000r.). Wielkości gospodarstw rolnych i ich liczba w 2010r. Wielkości gospodarstw, ha 1000 ha i więcej 500 do 1000 ha 200 do 500 ha 100 do 200 ha 50 do 100 ha 20 do 50 ha 10 do 20 ha 5 do 10 ha Poniżej 5 ha Liczba gospodarstw rolnych 1 500 21 000 7 200 23 000 51 900 76 700 63 400 47 700 27 300 Obserwuje się wzrost powierzchni gospodarstw rolnych. Jeśli w danym gospodarstwie nie ma następcy, sąsiad zakupuje i przyłącza dane gospodarstwo. Nasycenie gospodarstw rolnych wysoko wydajnościowymi maszynami umożliwia przy tym samym zatrudnieniu uzyskiwać wysokie wyniki. Aktualnie średnie gospodarstwo niemieckie zajmuje powierzchnię 56 ha, tj. o 4 ha więcej w porównaniu z 2007r. (ostatnie badania cykliczne UE). Występują różnice regionalne, tzn. w południowych Niemczech, Bawarii i Badenii Wirtembergii są od wieków gospodarstwa mniejsze i średnio wynoszą 32 ha. Natomiast w północnych Niemczech są, co najmniej dwukrotnie większe. We wschodnich krajach związkowych wielkości gospodarstw rolnych są aż 5 krotnie większe aniżeli wynosi średnia dla RFN. Również w hodowli obserwuje się podobne trendy. I tak w 217 000 gospodarstwach rolnych w 2010r. hodowano zwierzęta (9% mniej w stosunku do 2000r.). Co piąty hodowca hodował trzodę chlewną, a co dziesiąty bydło. Liczba bydła utrzymywała się na stałym poziomie, zaś liczba trzody chlewnej i drobiu znacznie wzrosła. Świadczy to o rosnącej specjalizacji gospodarstw rolnych. Hodują tylko określone odmiany zwierząt, ale za to w sposób profesjonalny. W 2010r. odnotowano w Niemczech 61 000 ferm drobiu, z tego 9000 hodowało aż 2/3 ilości drobiu. Porównując liczbę hodowanych zwierząt na ha wynika, że największe liczby przypadają na gospodarstwa w Północnej Nadrenii-Westfalii, Dolnej Saksonii i Szlezwiku Holsteinie. Na podstawie danych statystycznych Niemieckiego Związku Rolników na jedną niemiecką hodowlę trzody chlewnej przypada średnio 342 sztuki. Wśród krajów UE – 27 Niemcy plasują się na 7 miejscu, zaś na czele znajduje się takie kraje, jak Dania (1 903), Holandia (1 342), Belgia (895), Wielka Brytania (412) i Francja (407), w których średnia jest o wiele wyższa. Analizując średnią liczbę bydła przypadającego na jedną hodowlę wynika, że Niemcy plasują się na 8 miejscu w UE, zaś krów mlecznych na 7 miejscu. Rolnicy duńscy, francuscy, holenderscy, czescy i brytyjscy mają o wiele wyższą średnią w tym zakresie. Natomiast małe Księstwo Luksemburg przewodzi w tej statystyce, na jedno gospodarstwo przypada średnio 130 sztuk bydła, zaś w Niemczech 75 sztuk. Niemieccy producenci mleka posiadają średnio 40 krów, duńscy 101, natomiast USA aż 133 krowy. Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Około 71% powierzchni rolnej w Niemczech wykorzystywanych jest pod uprawy, a 28% na zielonki (łąki, itp.) . Ponad połowa powierzchni rolnej to uprawa zbóż (na pierwszym miejscu pszenica ozima, na drugim kukurydza – ok. 1,8 mln ha). Wykorzystanie powierzchni rolnej w Niemczech, w % Rodzaje upraw Zboża Rośliny na zielonkę Rośliny oleiste Rośliny okopowe Inne (np. rośliny strączkowe, warzywa) Odłogi Udział, w % 55,0 22,0 13,0 5,0 3,0 2,0 Również rozwój energetyki odnawialnej (biogazownie) posiada pozytywne odbicie w rozwoju niemieckich gospodarstw rolnych. Znacząco rozwijają się gospodarstwa ekologiczne, w 2010r. było ich 16 000, czyli o 2000 więcej w porównaniu do 2007r. Udział gospodarstw ekologicznych w całej liczbie niemieckich gospodarstw wynosi ok. 6%. Gospodarstwa ekologiczne zajmują obszar ok. 980 000 ha., o dwa razy więcej aniżeli miało to miejsce przed 10 laty. W hodowli ekologicznej utrzymuje się 5% bydła, 3% drobiu i 1% trzody chlewnej. Opracowano na podstawie serwisu prasowego Federalnego Ministerstwa Rolnictwa i Niemieckiego Związku Rolników oraz Frankfurter Allgemeine Zeitung (10.2.2011) BJ – WPHI Kolonia Rośnie opór przeciwko funkcjonowaniu elektrowni jądrowych w Niemczech Najnowsze eksplozje w elektrowniach jądrowych w Japonii (np. Fukushima) wywołały falę protestów i debatę nt. dalszego funkcjonowania elektrowni jądrowych w Niemczech. Opozycja (SPD i Zieloni) żąda natychmiastowego wyłączenia 7 najstarszych elektrowni jądrowych, a następnie rezygnacji z użytkowania pozostałych 10 elektrowni. W kraju związkowym Badeni Wirtembergii odbyła się ponad 60 000 demonstracja przeciwko funkcjonowaniu elektrowni jądrowych w Niemczech. Żądano natychmiastowego wyłączenia elektrowni jądrowych, których okres funkcjonowania został przez rząd wydłużony do 2025 roku. Demonstracje i protesty odbywają się również w innych krajach związkowych, w których pracują elektrownie jądrowe. Federalny minister ochrony środowiska N. Röttgen uspokaja społeczeństwo przed jakąkolwiek paniką, argumentując, że „duże odległości od eksplodujących reaktorów w Japonii nie zakłócą pracy niemieckich elektrowni jądrowych”. Dodał, że w tej sytuacji nie ma klimatu na „polityczną dyskusję” odnośnie wydłużonego okresu pracy niemieckich elektrowni jądrowych. Podkreślił również, że zapobieganie zagrożeniu eksplozją elektrowni jądrowych powinno być w wyniku zaistniałych eksplozji reaktorów jądrowych w Japonii, ponownie zweryfikowane w elektrowniach niemieckich. Użytkownicy niemieckich elektrowni jądrowych, jak np.: EnBw i RWE twierdzą, że nie widzą powodu, aby zamknąć wszystkie elektrownie jądrowe przed 2035 rokiem. Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Kanclerz A. Merkel zapowiedziała podjęcie przedsięwzięć kontrolnych odnośnie bezpieczeństwa niemieckich elektrowni jądrowych, wskazując, że wydarzenia w Japonii stanowią ostrzeżenie dla świata. Najbardziej krytycznie do funkcjonowania niemieckich elektrowni jądrowych ustosunkowuje się były federalny minister środowiska, obecnie szef frakcji Partii Zielonych J. Trittin. Uważa, że żadna elektrownia w świecie nie jest bezpieczna, ponieważ proces chłodzenia nie może się odbyć w przypadku awarii dostaw energii elektrycznej. Przypomina o awarii w elektrowniach w Czarnobylu (kwiecień 1986r.), Harrisburgu (marzec 1979r.), Windscale (październik 1957r.), czy też Majaku ( wrzesień 1975r.), z której dotychczas za mało wyciągnięto wniosków. Decyzję rządu o przedłużeniu okresu pracy prastarych elektrowni jądrowych, jak Biblis, Neckarwestheim i Brunsbüttel uważa za błędną. Warto przytoczyć jeszcze kilka informacji o niemieckiej energetyce jądrowej. W Niemczech pracuje 17 elektrowni jądrowych. W 2010r. z całkowitej brutto zainstalowanej mocy 21 517 MW uzyskano 140,6 mln kWh energii elektrycznej. Udział energetyki jądrowej w produkcji energii elektrycznej wynosi ok. 23%. Do najbardziej wydajnych elektrowni jądrowych zaliczają się: Brokdorf (Szlezwik Holstein), Philipsburg 2 (Badenia Wirtembergia) i Isar 2 (Bawaria). Źródło: EXPRESS, 13.03.2011, www.kerrnenergie.de BJ – WPHI Kolonia Niemieckie górnictwo węgla kamiennego w roku 2010 Niemieckie górnictwo węgla kamiennego cechuje się malejącą wielkością wydobycia (obecnie ok. 14 mln ton/rok węgla handlowego, z tendencją zmniejszenia do granicy określonej w programie restrukturyzacyjnym dla tej branży (z 1997 roku), wdrażaniem i eksperymentowaniem nowoczesnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych oraz zatrudnianiem wysoko wykwalifikowanych pracowników. Pomimo wyrażania różnych opinii odnośnie dalszego rozwoju niemieckiego górnictwa węgla kamiennego, a także jego subsydiowania, rola węgla kamiennego w krajowym bilansie energetycznym, a w szczególności przy wytwarzaniu energii elektrycznej jest bardzo wysoka. Węgiel jest jedynym najbardziej zasobnym nośnikiem energii, a około 90% rezerw energetycznych przypada na węgiel, w tym 1/3 na węgiel kamienny. Oprócz znaczącego wkładu w krajowe zabezpieczenie energetyczne, górnictwo niemieckie przynosi istotne korzyści w postaci nowoczesnej techniki górniczej (światowy prekursor w tej materii), a rozwijane i eksperymentowane w krajowym górnictwie rozwiązania w dziedzinie technologii wybierania, badań górotworu, wykorzystywania metanu, klimatyzacji, transportu urobku i materiałów, urabiania i obudowy, znajdują zastosowania w górnictwie zagranicznym. Wyniki niemieckiego górnictwa węgla kamiennego, tj. 5 - ciu czynnych kopalń węgla kamiennego (3 Zagłębia Węglowe, tj. Rury, Saary i Ibbenbüren) w 2010r. obrazują opublikowane przez Statistik der Kohlenwirtschaft E.V. (Essen/Kolonia) dane statystyczne. Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Kopalnie węgla kamiennego w Niemczech (zaznaczone w kółku, w likwidacji) Uzyskane wyniki w 2010r. kształtowały się następująco: - wydobycie węgla kamiennego (handlowego) osiągnęło wielkość 12,9 mln t, było o 0,9 mln t niższe aniżeli w 2009r. (ok. 13,8 mln ton), - produkcja koksu z jedynej koksowni kopalnianej wyniosła 2,0 mln t i była wyższa o 0,5 mln ton w porównaniu do 2009r., - dostawy wydobytego węgla kierowane były do elektrowni wytwarzających energię elektryczną (10,6 mln t p.u.), przemysłu metalurgicznego (3,7 mln t p.u.) i ciepłownictwa 0,3 mln t p.u.), - dołowa wydajność zmianowa na jednego zatrudnionego pod ziemią wyniosła 6 092 kg i była wyższa o 495 kg w porównaniu do roku ubiegłego (5 597 kg), - dobowa koncentracja wydobycia przypadająca na jedną kopalnię wyniosła 8 535 t węgla handlowego (w 2009r. ok. 9 146 t) - zatrudnienie w górnictwie węgla kamiennego w roku 2010 zmalało w stosunku do roku ubiegłego o 3 317 pracowników i wyniosło 24 200 osób. Rozpatrując zużycie węgla kamiennego (krajowego i z importu) w poszczególnych sektorach niemieckiej gospodarki wynika, że wzrosło w stosunku do roku ubieglego o 15,4%. Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Sektory Zużycie w mln ton Zmiana w porównaniu do 2009r., w % Energetyka przemysłowa 39,7 7,6 Przemysł metalurgiczny 16,6 37,2 Cieołownictwo 1,5 36,4 Ogółem 57,8 15,4 Zaprezentowane wyniki produkcyjne niemieckiego górnictwa węgla kamiennego za 2010r., dają pogląd odnośnie występujących nisz popytowych, które zapełnić mogą polskie dostawy węgla kamiennego. Niemieckie dostawy z importu węgla kamiennego za 2010r. wyniosły około 35 mln ton. Źródło: Gesamtverband Steinkohle e.V., Statistik der Kohlenwirtschaft e.V., 2010, www.ag-energiebilanzen.de BJ – WPHI Kolonia Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Średnie ceny transakcyjne mieszkań w 2010 r. w EUR* za m2 w wybranych miastach Polski i Berlinie *Kurs NBP z dnia 16.03.2011 w wysokości: 4.05 zł Na podstawie danych: -http://wyborcza.biz/finanse/1,108340,9252794,Ofertowe_ceny_mieszkan_mocno_zawyzone.html -raportu rynku nieruchomości 2010: http://www.gsw.de/de/unternehmen/downloads/downloads_Wohnmarktreport/downloads_7._Wohnmarktreport/W MR_2011_dt_pixelkarten_FINAL_.pdf Opr. : KS, JT / WPHI Berlin Wzrasta portfel zamówień niemieckiej gospodarki Jak wynika z danych Federalnego Ministerstwa Gospodarki, portfel zamówień niemieckich przedsiębiorstw wzrósł w początku br. aż o 2,9% w porównaniu z końcem roku ubiegłego. Znaczna część zamówień pochodziła z rynku krajowego (+4,5%). Zamówienia krajowe rosły w tempie trzykrotnie szybszym niż zamówienia zagraniczne (+1,6%). W grupie zamówień zagranicznych, w najszybszym tempie rosły te pochodzące z krajów strefy euro (+2,3%). Zamówienia z krajów rozwijających się, takich jak Chiny, Brazylia i Indie, powiększyły się o 1,3%. W ocenie Zrzeszenia Niemieckich Izb Przemysłowo-Handlowych Informacje rynkowe i branżowe w skrócie (DIHK), zagrożeniem dla dalszego rozwoju portfela zamówień niemieckiej gospodarki może stać się rosnąca cena paliw płynnych. Opracowane na podstawie www.dihk.de z dnia 9.03.2011 Opr.: MW / WPHI Berlin Nowy rodzaj biopaliwa na niemieckich stacjach benzynowych! Pod koniec lutego pojawiły się na niemieckich stacjach benzynowych dystrybutory benzyny z nowym oznaczeniem E 10. E = dodatek etanolu, 10 = do 10 % dodatku. Do tej pory dodatek etanolu do benzyn w RFN nie mógł wynosić więcej niż 5 % i nie wymagał od dystrybutorów paliwa specjalnych oznaczeń. Choć, jak szacują specjaliści branży, blisko 90 % samochodów osobowych w RFN ma silniki bez szkód technicznych spalających benzynę E10, wprowadzenie nowego gatunku benzyny do obrotu, spowodowało poważne zaniepokojenie niemieckich kierowców. Jak wynika z ankiet przeprowadzonych wśród kierowców w Berlinie, blisko 70 % z nich tankuje tradycyjną benzynę Super albo Super Plus choć jest droższa o ok. 10 centów/l . Warto sprawdzić czy silnik używanego samochodu może spalać benzynę E10; DAT (Deutsche Automobil Treuhand GmbH) opublikował listę marek samochodów osobowych – http://www.dat.de/ (broszura: http://www.dat.de/e10liste/e10vertraeglichkeit.pdf). Żródło: Informacja prasowa Federalnego Ministerstwa Ochrony Środowiska, 11.03.2011 JT / WPHI Berlin Rozwój wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych w lutym 2011 Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (zwany popularnie inflacją) wzrósł w lutym 2011 roku w porównaniu z tym samym miesiącem roku poprzedniego o 2,1%. Oznaczało to miesięczny wzrost wskaźnika po raz czwarty z rzędu. W porównaniu lutego i stycznia 2011 roku inflacja wyniosła +0,5%. Głównymi czynnikami inflacyjnymi w lutym były rosnące ceny energii (+10,2% w porównaniu z lutym 2010). Największą zwyżkę cen zanotowano w tym okresie w przypadku lekkiego oleju opałowego (+32%), cena energii elektrycznej wzrosła o 7,5%, cena gazu o 3,5%. Paliwa płynne kosztowały średnio o 11,8% więcej niż przed rokiem (diesel +20,4%, benzyna super +9,2%). Znacznie zwiększyły się w porównaniu z lutym 2010 roku ceny żywności. Najbardziej w tej grupie produktów podrożały owoce (+14,7%), tłuszcze spożywcze (+9,5%) oraz napoje bezalkoholowe (+4,4%). Ceny mięsa i wędlin wzrosły o 1,1%, o 0,2% spadły za to średnie ceny słodyczy. W grupie produktów o długim okresie użytkowania nie zanotowano w porównaniu z lutym ubiegłego roku zwyżki cen (+0,0%). W tej grupie najbardziej potaniały w ciągu roku produkty Informacje rynkowe i branżowe w skrócie elektroniczne: telewizory (-17,1%), notebooki (-12,1%), komputery osobiste (-5,0%), kamery cyfrowe (-8,2%). Ceny towarów wzrosły w opisywanym okresie czasu o 3,1%. Wzrost cen usług wyniósł 1,1%. Opracowane na podstawie www.destatis.de z dnia 10.03.2011 Opr.: MW / WPHI Berlin Pozytywny trend na rynku pracy utrzymuje się W lutym b.r. sytuacja na niemieckim rynku pracy uległa dalszej poprawie. W porównaniu średniomiesięcznym, w ubiegłym miesiącu bez pracy pozostawało o 33.000 osób mniej niż w styczniu. Stopa bezrobocia wynosiła 7,9%, tj. o 0,1 punktu procentowego mniej niż na początku roku. Sytuacja na niemieckim rynku pracy zaczęła poprawiać się już w roku ubiegłym. W grudniu 2010 roku, w grupie zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin z ubezpieczeniem społecznym, zanotowano aż o 334.000 osób więcej niż przed rokiem. W grupie osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin i objętych ubezpieczeniem społecznym zanotowano 218.000 nowych umów o pracę. Według przedstawicieli niemieckiego Urzędu Pracy, w perspektywie czasowej nadchodzących miesięcy, liczba bezrobotnych spadnie prawdopodobnie poniżej poziomu 3 mln. Rozwojowi rynku pracy sprzyja obecnie dobra koniunktura panująca w niemieckiej gospodarce. Opracowane na podstawie www.bundesregierung.de z dnia 1.03.2011 Opr.: MW/WPHI Berlin Porozumienie w sprawie płacy minimalnej Przedstawiciele koalicji rządzącej porozumieli się z opozycyjną partią SPD w sprawie wprowadzenia od 1 maja br. płacy minimalnej dla łącznie ok. 1,2 mln osób, zatrudnionych w branżach pracy tymczasowej, ochrony mienia i osób, oraz branży kształcenia i dokształcania. Dotychczas regulacje dotyczące płacy minimalnej obowiązują w Niemczech w 9 branżach. Największą branżą, która zostanie objęta nowymi ustaleniami, jest liczącą ponad 900.000 pracowników branża pracy tymczasowej. Osiągnięte porozumienie przewiduje w przyszłości godzinną płacę minimalną niewykwalifikowanego pracownika tymczasowego w wysokości 7,60 EUR w Niemczech zachodnich i 6,65 EUR we wschodnich. Odpowiada to co prawda wysokości płacy minimalnej wynegocjowanej wcześniej przez strony pracowników i pracodawców, jednak regulacja tej kwestii na płaszczyźnie rządowej jest odpowiedzią na obawy branży pracy tymczasowej i związków zawodowych, związane ze zniesieniem ograniczeń dostępu do tutejszego rynku pracy dla obywateli nowych krajów członkowskich UE. Zarówno związki zawodowe, jak i przedstawiciele branży pracy tymczasowej ostrzegali przed możliwością stosowania przez pracowników pochodzących z pozostałych krajów UE Informacje rynkowe i branżowe w skrócie zbiorowych układów pracy obowiązujących w kraju ich pochodzenia. Wysokość płac minimalnych od 1.05.2011 roku w poszczególnych branżach przedstawia wykres 1. Opracowane na podstawie faz.net z dnia 22.02.2011 Opr.: MW/WPHI-Berlin Branża informatyczna z optymizmem patrzy na rok 2011 Wskaźnik nastrojów w branży IT, opracowywany przez zrzeszający przedsiębiorstwa wysokich technologii związek branżowy BITKOM, znajdował się pod koniec roku 2010 na najwyższym poziomie od czasu jego wprowadzenia w roku 2001. Wynik 69 punktów procentowych, wyrażający saldo przedsiębiorstw oczekujących wzrostu obrotów nad spodziewającymi się spadków, ukazywał znacznie lepsze nastroje w branży IT, niż w całej gospodarce (wskaźnik instytutu Ifo, wykres 1). W roku 2011 aż 84% przedsiębiorstw IT spodziewa się wzrostu obrotów. Szczególnie optymistycznie bieżący rok oceniają przedsiębiorstwa z branży usług IT, z których aż 90% oczekuje polepszenia sytuacji. Szczególnie dynamicznie w nadchodzących latach rozwijać się będą zagadnienia związane z tzw. „chmurami obliczeniowymi” (Cloud Computing), których potencjał rynkowy oceniany jest na 8,5 mld EUR w roku 2015 (wobec 1,1 mld EUR za rok 2010). Aż 2/3 przedsiębiorstw, szczególnie zajmujących się produkcją oprogramowania i usługami IT, zamierza w bieżącym roku zwiększyć zatrudnienie. Opracowane na podstawie bitkom.org z dnia 20.12.2010 Opr.: MW/WPHI-Berlin Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Prognoza wzrostu niemieckiego rynku oprogramowania w roku 2011 Wg prognozy zrzeszającego przedsiębiorstwa wysokich technologii związku branżowego BITKOM, niemiecki rynek oprogramowania wzrośnie w bieżącym roku o 4,2%, osiągając wartość 15,2 mld EUR. Wynik ten pozwoli zniwelować straty poniesione w wyniku kryzysu gospodarczego. W roku ubiegłym rynek oprogramowania wzrósł o 2,4%, do 14,6 mld EUR. Wraz z polepszającą się sytuacją gospodarczą coraz więcej przedsiębiorstw decyduje się na inwestycje w nowe oprogramowanie. Obecnie ponad 3/4 oferujących w Niemczech oprogramowanie firm liczy się ze zwiększeniem sprzedaży w roku 2011. Niemiecki rynek oprogramowania dzieli się na 3 segmenty. Połowa jego wartości przypada na konkretne rozwiązania systemowe, takie jak np. oprogramowania biurowe, programy do obróbki grafiki oraz ochronę antywirusową. Pozostałą część rynku stanowią segmenty systemów operacyjnych i narzędzi do projektowania oprogramowania i baz danych. Aż 85% wartości rynku przypada na oprogramowanie dla przedsiębiorstw, urzędów i innych organizacji. Pozostałą część stanowi oprogramowanie dla użytkowników indywidualnych. Wiele przedsiębiorstw niemieckich, szczególnie MSP, decyduje się obecnie na unowocześnienie używanego oprogramowania, zastępując starsze programy rozwiązaniami z grupy tzw. Business-Intelligence. Za ich pomocą możliwy jest szybszy dostęp do danych strategicznych na temat nie tylko procesów we własnym przedsiębiorstwie, lecz także o sytuacji rynkowej, co upraszcza proces podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie. Jest to segment oprogramowania wzrastający obecnie w dwucyfrowym tempie. Wraz z poprawą Informacje rynkowe i branżowe w skrócie sytuacji koniunkturalnej, dużym zainteresowaniem cieszą się ponadto programy zarządzania relacjami z klientami (CRM – Customer Relationship Management). Na terenie Niemiec działa w branży IT ok. 9.000 przedsiębiorstw, zatrudniających ok. 200.000 osób. Opracowane na podstawie bitkom.org z dnia 25.01.2011 Opr.: MW/WPHI-Berlin Berlińskie przedsiębiorstwa pozytywnie oceniają obecną sytuację gospodarczą Dający się zauważyć w całej gospodarce niemieckiej optymizm, dotyczący zarówno oceny obecnej sytuacji koniunkturalnej, jak i oczekiwań odnośnie jej rozwoju w bieżącym roku, znajduje potwierdzenie również wśród przedsiębiorstw z regionu Berlina i Brandenburgii. Z opublikowanych przez Izbę Przemysłowo-Handlową Berlina (IHK) wyników ankiety wynika, że wskaźnik klimatu koniunkturalnego w styczniu wzrósł w porównaniu z początkiem roku 2010 aż o 22 punkty, osiągając poziom 122 punktów procentowych. Jest to, po roku 2007, drugi najlepszy wynik zanotowany w gospodarce stolicy Niemiec i graniczącego z nią landu Brandenburgii. Przebieg wskaźnika na przestrzeni lat 1995-2011 przedstawiony jest na wykresie 1. Ilość przedsiębiorstw oceniających obecną sytuację jako dobrą wzrosła o 17 punktów procentowych do poziomu 45%, przy zmniejszeniu się grupy firm niezadowolonych z obecnej sytuacji do 10% (spadek o 9% w porównaniu z rokiem 2010). Wszystkie branże pozytywnie oceniają obecną sytuację gospodarczą. W najlepszej sytuacji znajdują się przedsiębiorstwa przemysłowe (wzrost wskaźnika koniunktury w tym sektorze wyniósł 30 punktów, do poziomu +131), jednak także budownictwo, nastawione „tradycyjnie” bardziej sceptycznie, ocenia obecną sytuację w większości pozytywnie. Pozwala to sądzić, że wzrost gospodarczy utrzyma się także w roku 2011. Ważną podporą rozwoju gospodarczego jest eksport. Oczekiwania eksportowe przedsiębiorstw z regionu Berlina i Brandenburgii rosną obecnie w porównaniu z rokiem 2010. Ponad 25% przedsiębiorstw uważa, że poziom eksportu u bieżącym roku ulegnie zwiększeniu, tylko 9% jest zdania, że ulegnie podlegać on będzie spadkom. Największego wzrostu poziomu eksportu oczekują przedsiębiorstwa działające na terenie stolicy Niemiec. Przedsiębiorstwa z regionu uważają, że obecny pozytywny trend rozwoju gospodarki utrzyma się, co znajduje potwierdzenie w ożywionej aktywności inwestycyjnej i w planach rozwoju zatrudnienia. W dziedzinie inwestycji, po raz pierwszy od 2008 roku ilość przedsiębiorstw mających zamiar zainwestować przewyższa o 6 punktów procentowych te mające zamiar zmniejszyć nakłady inwestycyjne. Sektory mające zamiar w bieżącym roku inwestować najwięcej to handel i przemysł. Jedynie w budownictwie przeważają firmy planujące ograniczenie inwestycji. Wiara w trwałość wzrost gospodarczego przekłada się na plany rozwoju zatrudnienia. Podobnie jak w przypadku nakładów inwestycyjnych, po raz pierwszy od roku 2008, ilość przedsiębiorstw planujących przyjęcie nowych pracowników przeważa nad liczbą firm planujących zwolnienia. Saldo tych przedsiębiorstw zwiększyło się obecnie do poziomu +8 punktów, z -7 punktów procentowych zanotowanych na początku roku 2010. Budownictwo jest również w tej klasyfikacji jedyną branżą, w której dominują przedsiębiorstwa planujące redukcję zatrudnienia. Pochodzące ze stycznia dane o rozwoju zatrudnienia, są w przypadku budownictwa zwyczajowo obarczone dużym wpływem Informacje rynkowe i branżowe w skrócie czynników sezonowych. W skali całej gospodarki Berlina i Brandenburgii oczekiwany jest dalszy spadek stopy bezrobocia, który obserwowany był w roku ubiegłym. Opracowane na podstawie materiałów Izby Przemysłowo-Handlowej Berlina (IHK Berlin) z dnia 11.02.2011. Opr.: MW/WPHI Berlin Sytuacja na niemieckim rynku pracy według oceny DIHK (Zrzeszenie Niemieckich Izb Przemysłowo-Handlowych) z początku 2011 roku Wstęp Według ogłoszonych dnia 9.02. br. w Berlinie wyników ankiety przeprowadzanej przez Zrzeszenie Niemieckich Izb Przemysłowo-Handlowych (DIHK) wśród grupy ponad 28.000 przedsiębiorców niemieckich, w gospodarce panują pod względem planów zatrudnienia doskonałe nastroje. Coraz większa grupa przedsiębiorstw ma zamiar zatrudniać nowych pracowników. Najwięcej pracowników poszukuje sektor przemysłu, co związane jest po części z rosnącymi oczekiwaniami eksportowymi przedsiębiorstw. Jednak także branże zorientowane na rynek wewnętrzny, jak np. handel detaliczny, mają zamiar zwiększyć liczbę zatrudnionych. Przedstawione przez DIHK wyniki przewyższają i tak już doskonałe wartości zanotowane podczas ostatniego badania na jesieni ubiegłego roku. Z danych DIHK wynika, że zwiększenie zatrudnienia planuje 22% badanych przedsiębiorstw, zwolnienia natomiast 10% (wykres 1). Saldo odpowiedzi pozytywnych i negatywnych wynosi obecnie 12 punktów procentowych i zbliża się do najlepszego wyniku z lata roku 2007 (wykres 2). Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Wykres 1 Zamiary przedsiębiorstw niemieckich dotyczące zatrudnienia nowych pracowników na podstawie badań DIHK z lat 2009-2011. Źródło: opracowanie własne WPHI Berlin na podstawie materiałów DIHK. W nadchodzących miesiącach DIHK spodziewa się dalszego spadku stopy bezrobocia, średniorocznie w bieżącym roku bez prac pozostawać będzie poniżej 3 mln osób. Wykres 2 Nastroje przedsiębiorstw w dziedzinie zatrudnienia w latach 2000-2011. Saldo odpowiedzi pozytywnych i negatywnych wraz ze średnią długookresową. Źródło: opracowanie własne WPHI Berlin na podstawie materiałów DIHK. Sytuacja na rynku pracy w podziale na sektory gospodarki Przemysł Plany rozwoju zatrudnienia w sektorze przemysłu ulegają obecnie polepszeniu wraz z każdym kolejnym badaniem DIHK. W porównaniu z sytuacją z I kwartału roku poprzedniego nastroje przedsiębiorstw w dziedzinie zatrudniania nowych pracowników wyrażone saldem odpowiedzi pozytywnych i negatywnych są lepsze aż o 35 punktów procentowych (p.p.), w porównaniu z połową roku 2009 aż o 49 punktów. Najdynamiczniejsze plany rozwoju zatrudnienia posiadają obecnie przedsiębiorstwa będące poddostawcami głównych branż przemysłu. W przemyśle chemicznym gotowość zwiększania zatrudnienia wzrosła o 12 punktów w porównaniu z ankietą DIHK z końca roku 2010. Zwiększanie zatrudnienia w tej grupie świadczy o rosnącej w dalszym ciągu koniunkturze w przemyśle. Chęć zatrudniania nowych pracowników deklarują także wytwórcy dóbr inwestycyjnych, m.in. producenci maszyn (saldo +26 p.p. wobec +14 podczas ostatniego badania DIHK), oraz przemysł motoryzacyjny (odpowiednio +15 i +2 punkty). Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Usługi Sektor usług planuje obecnie, podobnie jak przemysł, dynamiczne zwiększanie ilości zatrudnionych. Saldo odpowiedzi dla całego sektora wyniosło w czasie obecnego badania +12 punktów procentowych, wobec +9 punktów zanotowanych na jesieni 2010. Niejednoznaczne sygnały dochodzą z branży transportowej: przedsiębiorstwa transportowe działające w dziedzinie regionalnych przewozów pasażerskich noszą się raczej z zamiarem redukcji zatrudnienia (saldo -12 punktów wobec -8 podczas ostatniego badania), przedsiębiorstwa żeglugowe chcą natomiast zatrudniać nowych pracowników (+6 punktów wobec -4 podczas ostatniego badania). Handel Bazując na rosnącym popycie wewnętrznym handel chce zatrudniać nowych pracowników. 18% ankietowanych przedsiębiorstw planuje zwiększenie zatrudnienia, 73% nie planuje w roku bieżącym żadnym zmian w tym zakresie, jedynie 9% liczy się z koniecznością zwolnień. Saldo odpowiedzi pozytywnych i negatywnych zwiększyło się do +9 punktów z +4 zanotowanych podczas ostatniej ankiety DIHK. Osiągnięty obecnie wynik jest najwyższym spośród zanotowanych przez DIHK w sektorze handlu. Zwiększająca się siła nabywcza konsumentów, u której podstawy leży polepszająca się sytuacja na rynku pracy, spowodowała także poprawę sytuacji w handlu hurtowym (saldo odpowiedzi +14 p.p.) i wśród przedstawicieli handlowych (+9 p.p.). Budownictwo Budownictwo jest jedynym sektorem niemieckiej gospodarki, w którym więcej przedsiębiorstw planuje redukcję zatrudnienia niż przyjmowanie nowych pracowników. Saldo odpowiedzi na początku roku 2011 wyniosło -2 punkty procentowe. Na podstawie danych zebranych podczas wcześniejszych ankiet DIHK możliwe jest jednak, że niewielkie negatywne saldo może przerodzić się w rzeczywistości w zwiększenie poziomu zatrudnienia. Przedsiębiorstwa budowlane są zazwyczaj bardzo ostrożne w planowaniu rozwoju zatrudnienia. Ogólnie saldo odpowiedzi zwiększyło się o 4 p.p (z -6 do -2 punktów). Przedsiębiorstwa zaliczane do budownictwa obiektów inżynierii lądowej i wodnej (Tiefbau) zauważają – mimo zakończenia realizacji inwestycji pochodzących z pakietów koniunkturalnych i bardzo wczesnej i surowej tegorocznej zimy – poprawę sytuacji, przekładającą się na wzrost gotowości do zatrudniania pracowników (saldo wzrosło z -18 p.p. na jesieni 2010 roku do -6 p.p. obecnie). Budownictwo naziemne postrzega obecną sytuację nieco bardziej pozytywnie niż podczas ostatniej ankiety DIHK (saldo wyniosło -6 p.p. wobec -3 p.p. z jesieni 2010 roku), w branży rozbudowy zanotowano już pozytywne saldo odpowiedzi (zmiana na +4 punkty z -3 w poprzedniej ankiecie). Dynamika planów zatrudnienia poszczególnych sektorów niemieckiej gospodarki na przestrzeni lat 2008-2011 przedstawiona zostały na wykresie 3. Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Wykres 3 Nastroje poszczególnych sektorów gospodarki w dziedzinie zatrudnienia. Saldo odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na przestrzeni lat 2008-2010. Źródło: opracowanie własne WPHI Berlin na podstawie materiałów DIHK. Zagrożenia dla dalszego rozwoju rynku pracy Zagrożeniem dalszej pozytywnej dynamiki zatrudnienia mogą okazać się w ocenie DIHK rosnące koszty pracy. Tego zdania jest co trzecie ankietowane przedsiębiorstwo (34%). Szczególnie branże, w których panują rozporządzenia dotyczące płac minimalnych, widzą rosnące koszty pracy jako czynnik hamujący dalszy rozwój ich działalności. Sytuacja taka panuje np. w branży ochroniarskiej, w której na zbyt wysokie koszty pracy wskazało 62% ankietowanych przedsiębiorstw, oraz w branży usług sprzątania (59%). Przedsiębiorstwa budowlane wymieniając koszty pracy jako czynnik hamujący dalszy ich rozwój w 44% przypadków. Kolejnym wymienianym przez przedsiębiorstwa zagrożeniem jest niedobór wykwalifikowanej siły roboczej. Na początku bieżącego roku pogląd ten podziela 30% ankietowanych przedsiębiorstw. W analogicznym okresie roku ubiegłego było ich 16%. Szczególnie duże problemy z dostępem do wykwalifikowanej siły roboczej posiadają przedsiębiorstwa technologiczne z branży budowy maszyn (33%), usług IT (39%) i branży instalacyjnej (53%). Problemy ze znalezieniem wykwalifikowanej siły roboczej występują także w branży usług opiekuńczych i ochrony zdrowia (65% przedsiębiorstw). Opracowane na podstawie materiałów Zrzeszenia Niemieckich Izb Przemysłowo-Handlowych (DIHK) z dnia 9.02.2011. Opr.: MW/WPHI Berlin Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Prognoza wzrostu gospodarczego Niemiec według oceny DIHK z początku 2011 roku Przedstawiona dnia 9 lutego b.r. w Berlinie prognoza Zrzeszenia Niemieckich Izb Przemysłowo-Handlowych (DIHK) wskazuje na utrzymanie się w bieżącym roku szybkiego tempa wzrostu gospodarki Niemiec. Wyniesie on prawdopodobnie 3,0% wobec 3,6% w roku 2010. Polepszająca się sytuacja gospodarcza skłaniać będzie przedsiębiorstwa do inwestycji w maszyny i urządzenia (+10% w porównaniu rocznym, wobec wyniku +9,4% zanotowanego w roku ubiegłym). Pozytywne sygnały napływać będą z rynku pracy: średniorocznie liczba bezrobotnych utrzymywać się ma na poziomie 2,9 mln osób, tj. aż o 300.000 mniej niż przed rokiem. Napędzane przez coraz korzystniejszą sytuację na rynku pracy, zdecydowanie wzrosną wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych. Konsumpcja krajowa odegra kluczową rolę w tempie wzrostu gospodarczego, „tradycyjnie" ważną rolę odgrywać będzie także eksport niemieckich produktów, który ma wzrosnąć o 10%. Oczekuje się, że wartość eksportu przekroczy po raz pierwszy w historii barierę 1 bln EUR. Dobrą wiadomością dla polskich eksporterów jest z pewnością prognozowany wzrost niemieckiego importu o 10% w porównaniu z rokiem 2010. Poszczególne prognozowane przez DIHK wskaźniki makroekonomiczne przedstawione zostały w poniższej tabeli. 3,6 Prognoza DIHK na rok 2011 3,0 0,5 2,4 2,2 5,5 9,4 6,4 2,8 14,2 13,0 1,5 6,3 10,0 8,0 3,5 10,0 10,0 2009 2010 Prognoza DIHK na rok 2011 3,42 3,2 2,9 2009 Produkt krajowy brutto -4,7 Wydatki konsumpcyjne gospodarstw -0,2 domowych Wydatki konsumpcyjne państwa 2,9 Inwestycje w maszyny i urządzenia brutto -10,1 - w wyposażenie -22,6 - w inne urządzenia 5,6 - w budownictwie -1,5 Eksport (towary i usługi) -14,3 Import (towary i usługi) -9,4 Wskaźniki dotyczące rynku pracy Liczba bezrobotnych (średniorocznie w mln osób) 2010 Opracowane na podstawie materiałów Zrzeszenia Niemieckich Izb Przemysłowo-Handlowych (DIHK) z dnia 9.02.2011. Opr.: MW/WPHI Berlin Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Projekt ustawy o liberalizacji rynku dalekobieżnych przewozów pasażerskich Jak wynika z projektu ustawy opracowanej przez rząd federalny, w najbliższym czasie planowana jest liberalizacja niemieckiego rynku dalekobieżnych przewozów pasażerskich. Przewiduje ona wprowadzenie możliwości konkurencji na tych trasach przez linie autobusowe. Planowany jest system koncesji dla przedsiębiorstw komunikacji autobusowej, pozostawiając w ich gestii decyzje o ilości konkurentów na danej trasie, oraz o lokalizacji przystanków. Ocenia się, że pierwsze połączenia autobusowe na liniach dalekobieżnych mogłyby zacząć działać pod koniec bieżącego roku. Dotychczas koleje niemieckie były chronione ustawą obwiązującą od lat 30-tych ubiegłego wieku, zakazującą komunikacji autobusowej konkurencji na trasach dalekobieżnych. Wielkość tego segmentu rynku przewozów szacowana jest na 300 mln – 1 mld EUR. Przedstawiciele Deutsche Bahn liczą się ze stratami przychodów rzędu 10-20% na każdej z tras dalekobieżnych na rzecz transportu drogowego, firma ta chce jednocześnie stać się w nadchodzących latach największym przewoźnikiem autobusowym na rynku niemieckim. Konkurencja oczekiwana jest przede wszystkim ze strony przedsiębiorstwa Deutsche Touring i francuskiego koncern Veolia. Rząd nie planuje analogicznego uwolnienia rynku przewozów regionalnych, który jest silnie dotowany ze środków krajów związkowych. Opracowane na podstawie Financial Times Deutschland z dnia 9.02.2011 Opr.: MW/WPHI-Berlin Większa konkurencja na niemieckim rynku pasażerskich przewozów regionalnych Wczorajsza decyzja niemieckiego Trybunału Federalnego, nakazująca krajom związkowym ogłaszanie przetargów na obsługę przewozów na kolejowych liniach regionalnych, można uznać za rewolucję na niemieckim rynku przewozów pasażerskich. Dotychczas prawa przewozu przyznawane były z pominięciem procedury przetargowej (tzw. Direktvergabe), z czego najbardziej korzystały koleje niemieckie (Deutsche Bahn). W przyszłości oczekiwane jest ogłoszenie ok. 30 przetargów na obsługę regionalnych przewozów pasażerskich. Obsługa tras regionalnych jest najważniejszą pozycją w rachunku zysków i strat koncernu Deutsche Bahn, przynosząc wg. danych z roku 2009 aż 870 mln EUR zysku z działalności operacyjnej. Roczne dotacje do ruchu regionalnego wszystkich niemieckich krajów związkowych wynoszą ok. 7 mld EUR. Przedstawiciele poszczególnych landów są podzieleni w ocenie werdyktu Trybunału. Ministerstwo Transportu Brandenburgii uważa, że ogłaszając przetargi uda się zredukować koszty transportu aż o 55%. Kraje takie jak Bawaria i Szlezwik-Holsztyn popierają decyzję, inne z kolei chciałyby zachować możliwość bezpośredniego przydzielania zamówień na świadczenie usług transportowych „w uzasadnionych przypadkach”. Decyzja sądu spotkała się z pozytywną oceną Ministra Gospodarki Niemiec, Rainera Brüderle. Uważa on, że jest to właściwa droga do zapewnienia długotrwałego ożywienia konkurencji w pasażerskim ruchu regionalnym. Rząd federalny pracuje ponadto nad zmianami w zasadach przewozów pasażerskich na trasach dalekobieżnych, chcąc wprowadzić możliwość konkurencyjnego świadczenia usług przez linie autobusowe. Opracowane na podstawie Financial Times Deutschland z dnia 9.02.2011 Opr.: MW/WPHI-Berlin Informacje rynkowe i branżowe w skrócie Mennica Polska S.A. gościem honorowym na „World Money Fair 2011” w Berlinie W dniach 28 – 30 stycznia br. odbyły się w Berlinie Międzynarodowe Targi „World Money Fair 2011”. Ze strony Ambasady RP w Berlinie udział w otwarciu targów wziął Pan Ambasador M. Prawda, który wspólnie z Prezesem Mennicy Polskiej S.A. i organizatorami targów dokonał uroczystego przecięcia wstęgi. Gościem honorowym tegorocznej, jubileuszowej 40. edycji targów była Mennica Polska. „World Money Fair” to największa na świecie impreza targowa w branży menniczej i numizmatycznej. Rokrocznie skupia kilkanaście tysięcy zwiedzających, jak również przedstawicieli mennic, banków centralnych, związków numizmatycznych oraz ekspertów z branży kolekcjonerskiej. Poza Mennicą Polską jako wystawcy zaprezentowały się dwie firmy. W trakcie uroczystej gali w dniu 28 stycznia br., zorganizowanej przez Mennicę Polską w Altes Stadthaus, Pan Ambasador Marek Prawda zwrócił uwagę ponad 220 gości z najważniejszych międzynarodowych firm branży menniczej i numizmatycznej, że Mennica Polska obchodzi w tym roku jubileusz 245–lecia i jest jedną z najstarszych mennic w Europie oraz, że obecnie Mennica Polska jest jedynym w Polsce producentem monet emitowanych przez Narodowy Bank Polski. Szczególną uwagę uczestniczących w gali gości zwrócono na fakt, że bieżący rok jest dla promocji Polski bardzo istotny z powodu pełnienia zaszczytnej roli gościa honorowego i kraju partnerskiego na wielu imprezach targowych. Obok World Money Fair są to także targi Grüne Woche, a także największe na świecie targi turystyczne ITB, które odbędą się w marcu w Berlinie. W trakcie targów nagrodzono monetę poświęconą Polskiemu Państwu Podziemnemu. Międzynarodowe jury uznało, że wyemitowana przez Narodowy Bank Polski i wybita w Mennicy Polskiej srebrna moneta o nominale 10 złotych jest najbardziej inspirującym środkiem płatniczym na świecie. WPHI Berlin Foto: Monika Rozowska Zmiany w prawie podatkowym na rok 2011 Od dnia 1 stycznia 2011 roku weszły w życie uproszczenia w niemieckim prawie podatkowym, mające na celu zmniejszenie obciążenia obywateli i ograniczenie biurokracji. Wchodzą one w skład przyjętego przez rząd federalny w dniu 9 grudnia 2010 r. pakietu ustaw. Zmiany dotyczące zasad rozliczania się osób fizycznych mają odciążyć społeczeństwo o kwotę ok. 590 mln EUR rocznie. Ponadto ograniczenie biurokracji Informacje rynkowe i branżowe w skrócie w dziedzinie komunikacji przedsiębiorstw z urzędami skarbowymi spowoduje odciążenie tych pierwszych o kwotę ok. 4 mld EUR rocznie. Wszystkie ustawy wchodzące w skład pakietu mają zacząć obowiązywać najpóźniej do 1.01.2012 roku. Dla pracowników kluczowymi zmianami obowiązującymi od początku bieżącego roku są: • Podniesienie zryczałtowanej kwoty kosztów uzyskania przychodu ze stosunku pracy (tzw. Arbeitnehmerpauschbetrag) z dotychczasowych 920 EUR do 1000 EUR. Doprowadzi ono do zmniejszenia łącznego obciążenia podatkowego pracowników o ok. 330 mln EUR rocznie. • Rodzice mogą w prostszy sposób odliczać koszty opieki nad dziećmi (tzw. Kinderbetreuungskosten). Nie jest istotne, czy koszty powstały w związku z pracą zarobkową rodziców, czy nie. Umożliwi to skorzystanie z przepisu szerszej grupie osób, co zmniejszy całkowite obciążenie rodzin o ok. 60 mln EUR rocznie. • Dotychczasowe regulacje dotyczące sprawdzania wysokości dochodów pełnoletnich dzieci w przypadku pobierania dodatku na dziecko przestają obowiązywać. Rodziny o niższych dochodach mogą pobierać dodatek także w przypadku uzyskiwania przez dziecko dochodu przekraczającego 8.004 EUR rocznie. Łączne oszczędności rodzin wyniosą ok. 200 mln EUR. • Zmieniają się zasady rozliczania dojazdów do pracy za pomocą samochodu i komunikacji miejskiej: w przyszłości nie trzeba będzie zaświadczać o codziennym sposobie dojazdu, wystarczy deklaracja roczna. • Osoby uzyskujące dochody inne niż z prowadzenia działalności gospodarczej będą mogły wybrać roczny lub dwuletni sposób rozliczenia podatkowego. Stanowić to będzie ułatwienie szczególnie dla osób uzyskujących przez szereg lat dochody podobnej wysokości lub osób, które osiągają dochody mieszczące się w kwocie wolnej od podatku dochodowego. W przypadku spodziewanego zwrotu podatku, będzie można pozostać przy dotychczasowym rocznym sposobie rozliczeń. • Wprowadzenie elektronicznej deklaracji podatkowej umożliwi postępującą automatyzację procesu jej uzupełniania. W chwili udostępnienia urzędom skarbowym odpowiednich danych, wprowadzą je one automatycznie w odpowiednich miejscach deklaracji. Uprości to proces wypełniania deklaracji, szczególnie w przypadku osób fizycznych. • Szczególnie w przypadku emerytów, nie osiągających żadnych dodatkowych dochodów, wypełniana automatycznie przez urząd skarbowy deklaracja podatkowa oznaczać będzie znaczne uproszczenie rozliczenia. W większości przypadków osoba taka będzie mogła złożyć deklarację w urzędzie bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Dodatkowe regulacje odnosić się będą do przedsiębiorstw. Uproszczone zasady komunikacji z urzędami skarbowymi mają przynieść znaczne ograniczenie kosztów ich działalności. Opracowane na podstawie bundesregierung.de z dnia 20.01.2011 Opr.: MW/WPHI Berlin Do 2025 r. potrzeba dodatkowo 400-800 tysięcy pracowników kwalifikowanych w RFN Zmniejszające się zasoby pracowników wykwalifikowanych w RFN, które już od pewnego czasu niepokoją niemieckich pracodawców próbujących zainteresować problemem rząd Informacje rynkowe i branżowe w skrócie federalny i związki zawodowe, spowodowały opracowanie przez Federalną Agencję ds. Zatrudnienia (Bundesagentur für Arbeit /BA/)10 punktowego programu. Przewiduje on szereg przedsięwzięć mających zapobiegać dalszemu ubytkowi kwalifikowanej siły roboczej, zwłaszcza jednak – z uwagi na problemy demograficzne naszego sąsiada a także rosnącą stopę emigracji z Niemiec - zapewnić ją w przyszłości w stopniu umożliwiającym rozwój gospodarczy. Najistotniejsze punkty programu dotyczą aktywizacji zasobów pracowniczych dostępnych już w RFN – ułatwienie dłuższej aktywności zawodowej ludziom starszym oraz zmiany systemu kształcenia zawodowego, umożliwiające jego efektywne zakończenie większej niż dotychczas liczbie rozpoczynających naukę zawodu uczniów. Działania te jednak, zdaniem Raimunda Beckera – członka zarządu BA- nie wystarczą. Innym zatem celem formułowanym w omawianym programie, jest pozyskanie do roku 2025 około 400-800 tysięcy wykwalifikowanych pracowników zagranicznych. Jest to zadanie „ambitne”, jak przyznaje w komentarzu p. Becker. Żródło: Süddeutsche Zeitung, nr 17 z dnia 22/23.01.2011 Joachim Thannhäuser/WPHI Berlin Zapowiedzi przedsięwzieć promocyjny Hannover Messe – Międzynarodowe Targi Przemysłowe 04.04 – 08.04.2011 – Hanower Targi odbywają się w cyklu corocznym. Punktem ciężkości są technologie i techniki różnych dziedzin przemysłu, innowacyjne rozwiązania systemowe z zakresu automatyzacji procesów produkcji, a również kompleksowa prezentacja automatyki przemysłowej (INTERKAMA), procesy automatyzacji produkcji (Motion, Drive & Automation), wytwarzanie, transmisja, dystrybucja energii, rozwiazania związane z zarzadzaniem produkcją (FM Solutions), technologie próżniowe, technologie rurociągowe,oprogramowanie do sterowania i zarządzania procesami produkcji, rozwiązania IT, mikrosystemy, nanotechnologia, usługi dla przemysłu, usługi konsultingowe przemyśle. Organizator Deutsche Messe AG Messegelände · 30521 Hannover Fon: 00 49 511-89-0 · Fax: 0049 511-89-32626 e-mail: [email protected] http://www.hannovermesse.de Ceny biletów kasy przy wejściu na targi – karnet 69 EUR, jednodniowy 32 EUR Osoba kontaktowa w sprawie targów Joachim Thannhäuser - I Sekretarz Ambasady Tel.:+49/30/206226710 , fax:+49/30/206226730 e-mail: info@ wirtschaft-polen .de Zapowiedzi przedsięwzieć promocyjny Redakcja Redakcja: dr Jacek Robak, Radca-Minister Kierownik Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Berlinie Paweł Rosik - Specjalista WPHI Berlin dr Jacek ROBAK Radca-Minister Kierownik Wydziału [email protected] Tel.: +49 / 30 / 206 22 67-10 Tomasz SALOMON Radca [email protected] Tel.: +49 / 30 / 206 22 67-22 Jan MASALSKI Radca [email protected] Tel.: +49 / 30 / 206 22 67-17 Joachim THANNHÄUSER I Sekretarz Ambasady [email protected] Tel.: +49 / 30 / 206 22 67-18 Paweł ROSIK Specjalista [email protected] Tel.: +49 / 30 / 206 22 67-20 WPHI Kolonia Małgorzata Wejtko I Radca - Kierownik Wydziału dr Bronisław Jaworski I Sekretarz, Konsul [email protected] Tel.:+49 / 221 / 3499-11 bronisł[email protected] Tel.:+49 / 221 / 3499-29 --------------------------------------------------------Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Berlinie Leipziger Platz 2, 10117 BERLIN Tel.: +49 30 20622670, Fax: +49 30 206226730 Email: [email protected]
