REPUBLIKA MACEDONII Informacja o stosunkach gospodarczych z
Transkrypt
REPUBLIKA MACEDONII Informacja o stosunkach gospodarczych z
MINISTERSTWO ROZWOJU Departament Współpracy Międzynarodowej REPUBLIKA MACEDONII Informacja o stosunkach gospodarczych z Polską flaga Informacje ogólne powierzchnia: ludność: głowa państwa (prezydent): premier minister gospodarki wicepremier ds. gospodarczych minister spraw zagranicznych ambasador Macedonii w Polsce ambasador RP w Macedonii najbliŜsze wybory parlamentarne mapa 25,71 tys. km2 2,05 mln Prezydent Gjorge Ivanov (od 2009; reelekcja w 2014) Emil Dimitriev od stycznia 2016 r. (premier tymczasowy) Driton Kuchi od 2016 Vladimir Peshevski od 2014 Nikola Poposki od 2014 od 2015 Gorica Atanasova-Gjorevska Minister Pełnomocny Chargé d’Affairs a.i. Jacek Multanowski od 2014 2016 (przyspieszone z uwagi na sytuację polityczną) Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne Wskaźniki 2013 2014 PKB (w mld euro) PKB na 1 mieszkańca (euro) PKB (wzrost w %) Deficyt budŜetowy (% PKB) Dług publiczny (% PKB) Inflacja (w %) Bezrobocie (w %) Eksport towarów Import towarów Bezp. inwestycje zagr. w MK godło 8,15 3 940 2,9 -3,9 34,0 2,8 29,0 6,1 2,2 5,4 8,53 4 126 3,5 -4,2 38,2 -0,3 28,0 18,2 16,0 5,1 2015 (szacunki) ----3,3 -3,8 39,6 -0,3 27,0 5,3 1,7 --- 155 112 - 2016 (prognoza) ----3,3 -3,5 40,8 0,7 25,8 5,5 2,6 --- (w mld USD-skumulowane) Inwestycje bezp. MK za granicą (w mln USD-skumulowane) - (% zmiana w skali roku) Źródło: European Economic Forecast, Winter 2016 2017 (prognoza) ----3,5 -3,1 41,6 1,5 24,6 6,5 5,5 --- MINISTERSTWO ROZWOJU Departament Współpracy Międzynarodowej 1. Podstawowe informacje, sytuacja gospodarcza W dniu 8 września 1991 roku Macedonia - po przeprowadzonym referendum - stała się niepodległym państwem, a w dniu 17 listopada 1991 roku została uchwalona Konstytucja Republiki Macedonii. W momencie ogłoszenia niepodległości, macedońska gospodarka była częścią systemu gospodarczego byłej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Niepodległe państwo macedońskie otrzymało w spadku centralnie planowaną gospodarkę z bardzo małym, ale jednak istniejącym, sektorem prywatnym. Od momentu uzyskania niepodległości, nieprzerwanie przeprowadzana jest transformacja gospodarcza oraz reformy mające na celu zbudowanie gospodarki opartej na kryteriach i normach stosowanych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, z uwagi na fakt, Ŝe integracja euroatlantycka jest jednym z celów strategicznych tego kraju. BieŜąca sytuacja gospodarcza Macedonii W 2015 r. Macedonia doświadczyła dwóch kryzysów: politycznego związanego z publikacją nagrań przez opozycję oraz gospodarczego wynikającego z kryzysu zadłuŜenia w Grecji z którą łączą ją silne związki gospodarcze. Przez ostatnie dwa lata wzrost gospodarczy był solidny, ale wspomniane wyŜej wydarzenia wpłynęły na obniŜenie tempa wzrostu w 2015 roku do około 3,3% (planowano 4%). Prognozy wzrostu na 2016 rok są optymistyczne: Bank Światowy 3,8%, Komisja Europejska 3,5%, Międzynarodowy Fundusz Walutowy 3,2%. Macedonia powoli dogania UE – według ostatnich danych poziom produktu krajowego brutto (PKB) na osobę wynosi 36% średniej unijnej. Wzrost jest generowany głównie przez dwa sektory: budownictwo i przemysł, choć dynamika budownictwa jest juŜ niŜsza niŜ w poprzednich latach. Do gry weszły dwa nowe sektory: usług finansowych oraz turystyki. Sektor finansowy działa w oparciu o kryteria rynkowe, ale turystyka rozwija się głównie ze wsparciem subsydiów rządowych (dla agencji turystycznych i przewoźników). W bieŜącym roku motorem wzrostu pozostaną inwestycje publiczne oraz inwestycje zagraniczne generujące znaczny eksport. Wzrostowi gospodarczemu towarzyszy deflacja spowodowana głównie spadkiem cen Ŝywności oraz importowanych surowców energetycznych (spadek cen na rynkach światowych). Wzrost gospodarczy przyczynia się do spadku stopy bezrobocia oraz do wzrostu wynagrodzeń. NajwyŜszy jej poziom odnotowano w 2005 r. (37,3%). Od tego czasu stopa bezrobocia spada i osiągnęła poziom 27% w 2015 r. Stopa bezrobocia jest najwyŜsza wśród ludzi młodych i choć systematycznie spada to pozostaje na bardzo wysokim poziomie około 46% w grupie 15-24 lata w 2015 r. Z roku na rok wzrasta nierównowaga budŜetowa. Deficyt budŜetu centralnego w 2014 r. wynosił 4,2% PKB, choć pierwotnie planowano 3,5%. W 2015 r. szacuje się, Ŝe było to 3,8%. Co istotne, deficyt budŜetowy rośnie w tzw. dobrych latach, relatywnie wysokiego wzrostu gospodarczego, co oznacza Ŝe ma charakter pro cykliczny. Wzrasta równieŜ dług publiczny. Na koniec 2014 r osiągał poziom 38,2% PKB; szacuje się, Ŝe w 2015 r. dług wyniesie 39,6% PKB. Oznacza to, Ŝe w ciągu 6 lat dług publiczny wzrósł prawie dwukrotnie. W 2015 roku motorem wzrostu pozostawały inwestycje publiczne (tj. projekty infrastrukturalne w kraju, zwłaszcza budowa autostrad) i popyt krajowy napędzany wzrostem zatrudnienia, płac w sektorze publicznym oraz emerytur. Dynamicznie rosnący eksport odzwierciedla lepszy popyt zagraniczny (poprawa sytuacji gospodarczej w UE) oraz wyŜszą aktywność macedońskich specjalnych stref ekonomicznych. Integracja Europejska Macedonia jako pierwsza w regionie podpisała w 2001 r. Umowę o Stabilizacji i Stowarzyszeniu (SAA). Od grudnia 2005 r. ma status kandydata na członka UE. Od 2009 r. Komisja utrzymuje, MINISTERSTWO ROZWOJU Departament Współpracy Międzynarodowej Ŝe Macedonia wystarczająco spełnia kryteria polityczne i rekomenduje rozpoczęcie negocjacji. RównieŜ w 2009 r. Komisja rekomendowała rozpoczęcie drugiej fazy stowarzyszenia. Do tej pory Rada nie podjęła decyzji w Ŝadnej z tych spraw. Punktem spornym pozostaje konflikt z Grecją w sprawie nazwy kraju. W 2012 r. ustanowiono współpracę na wysokim szczeblu (High Level Accession Dialogue) tworząc forum do dyskusji i monitorowania reform. W raportach z 2013 i 2014 r. potwierdzono, Ŝe Macedonia spełnia w wystarczającym stopniu ekonomiczne kryteria członkostwa. Publikacja raportu z 2015 r. została opóźniona o kilka tygodni z powodu kryzysu politycznego w jakim znalazła się Macedonia. Raport z 2015 r. potwierdza spełnienie kryteriów ekonomicznych, ale zwraca uwagę na odejście od dobrych praktyk w finansach publicznych. W ramach programu funduszy przedakcesyjnych IPA II Macedonia w latach 2014-2020 ma dostęp do 664 mln euro. Strategia została przygotowana przez Komisję w porozumienia z władzami kraju oraz przyjęta w sierpniu 2014 r. 2. Polityka gospodarcza Gospodarka Macedonii nie jest bardzo rozwinięta. Wydobywa się węgiel brunatny, rudy Ŝelaza, chromu, cynku i ołowiu oraz antymonu. W przemyśle dominuje przetwórczość, która skoncentrowana jest w większych miastach (sektor: spoŜywczy, włókienniczy, metalurgiczny, chemiczny i drzewny). Rośnie udział sektora usług. Handel rozwija się stopniowo, wraz ze wzrostem zamoŜności obywateli. Udział w PKB: rolnictwo 11%, przemysł 18%, usługi 71%. Przemysł Przemysł wytwarza 18% wartości dodanej w gospodarce, jednak jego rola stopniowo maleje. Coraz większą rolę w gospodarce macedońskiej zaczynają odgrywać - kosztem przemysłu usługi. Produkcja przemysłowa ogółem rośnie w umiarkowanym tempie 3,2% w 2013 r., 4,8% w 2014 r., 3,6% (I-X 2015 r.), ale branŜe do których trafiły inwestycje zagraniczne odnotowują ponadprzeciętne wzrosty. Przemysł przetwórczy rósł w tempie 10% w 2013 r. i 20% w 2014 r. Po części jest to efekt inwestycji zagranicznych: produkcja części samochodowych wzrosła 3krotnie, a wyposaŜenia transportowego 1,5-krotnie. Kolejne branŜe odnotowujące szybki wzrost to produkcja maszyn, wyrobów gumowych, farmaceutycznych, odzieŜowa. Bardzo szybko rozwija się branŜa „górnictwo i kopalnictwo” za sprawą inwestycji Sasa (kopalnia ołowiu i cynku). Istotne jest to, Ŝe wzrost jest odnotowany w kilku branŜach, co świadczy o stabilności obserwowanych trendów i pozwala oczekiwać podobnych stóp wzrostu w przyszłości. Kryzys finansowy w największym stopniu wpłynął na kluczowy przemysł Macedonii tj. przemysł metalurgiczny i obróbki metali (głównie Ŝelazo i stal), wskutek obniŜenia popytu na rynkach zagranicznych. BranŜa odnotowała spadki produkcji i zysków. BranŜą w upadku jest „produkcja koksu i produktów pochodnych ropy naftowej”. Największą firmą w tej branŜy jest rafineria Okta naleŜąca do greckiej firmy Hellenic Petroleum (naleŜącej do kapitału rosyjskiego). Firma została sprywatyzowana w 1999 r. Obecnie nic nie produkuje. Oznacza to, Ŝe wszystkie paliwa w Macedonii pochodzą z importu. W najlepszych czasach Okta sprzedawała ponad 85% produkowanej benzyny do Kosowa. Przemysł odzieŜowy to tradycyjnie waŜny sektor gospodarki. Najwięcej firm z tej branŜy jest zarejestrowanych w gminie Stip. Niemal cała produkcja jest eksportowana, przy czym firmy odzieŜowe otrzymują z zagranicy zamówienia i wszystkie materiały, a eksportują gotowy produkt. Wartość dodana powstająca w tym sektorze jest mała, a silna konkurencja międzynarodowa sprawia, Ŝe firmy muszą utrzymywać niskie wynagrodzenia. Do tej pory nie powstały silne macedońskie marki. W przemyśle odzieŜowym przed kryzysem było zatrudnionych ponad 50 tys. osób, z czego 1/3 straciła pracę w wyniku spadku zamówień zagranicznych. W poprzednich latach motorem eksportu były produkcja metali i wyrobów odzieŜowych (ponad 50% jego wartości). Wejście duŜych inwestorów zagranicznych zmieniło strukturę eksportu. MINISTERSTWO ROZWOJU Departament Współpracy Międzynarodowej Obecnie 30% eksportu tworzą firmy z branŜy motoryzacyjnej w której kumulują się duŜe inwestycje zagraniczne (Johnson Matthey – katalizatory, Johnson Controls – wyposaŜenie elektryczne i tekstylne dla samochodów, Van Hool – autobusy, Kemet Electronics kondensatory, Draxlmaier - kable). Bez przeszkód rozwija się branŜa produkcji wyrobów tytoniowych. Budownictwo Budownictwo zatrudnia 7,2% pracujących i wytwarza ok. 6,8% wartości dodanej. W 2014 r. rozwijało się w tempie 6% rocznie. Budownictwo pozostaje motorem wzrostu gospodarczego, głównie dzięki realizowanym inwestycjom publicznym tj. projekt Skopje 2014 lub inwestycje drogowe. Dynamika wzrostu tej branŜy pozostanie wysoka głównie z powodu zaplanowanych inwestycji drogowych oraz innych inwestycji infrastrukturalnych finansowanych kredytami (gazyfikacja, pozostałe inwestycje w sektorze energetycznym). Rolnictwo Rolnictwo zatrudnia 17,6% pracujących i wytwarza ok. 10% wartości dodanej. Zatrudnienie w rolnictwie maleje. W ostatnich latach sektor jest dofinansowany ogromnymi dotacjami z budŜetu. Dotacje zwiększają dochody ludności wiejskiej i po raz pierwszy widać w statystykach oznaki wzrostu produktywności tego sektora. Pomimo ponawianych wysiłków nie udało się stworzyć rynku hurtowego produktów rolniczych (skup, przechowywanie i dystrybucja). W rezultacie Macedonia pozostaje importerem Ŝywności osiągając deficyt w handlu zagranicznym artykułami Ŝywnościowymi. Import artykułów Ŝywnościowych jest niemal dwukrotnie wyŜszy od eksportu. Sytuację rolnictwa pogarszają powtarzające się powodzie. Handel zagraniczny Wymiana handlowa wyniosła w 2015 r. 10,87 mld USD; w tym okresie eksport wyniósł 4,48 mld USD, a ilość importowanych towarów w wyniosła 6,39 mld USD. Macedonia ma deficyt w handlu zagranicznym. Utrzymujące się wysokie deficyty handlowe świadczą o tym Ŝe gospodarka jest nie jest zbyt konkurencyjna. Wyjątek stanowią inwestycje zagraniczne generujące wysoki eksport, ale w duŜym stopniu bazujące na imporcie materiałów, technologii i know-how. Z rynku macedońskiego czerpią głównie tanią siłę roboczą. Pomimo sprzyjających warunków klimatycznych przez lata utrzymuje się deficyt w handlu Ŝywnością. Ponad połowa obrotów handlowych przypada na Niemcy, Grecję, Wielką Brytanię, Serbię i Włochy. Udział państw UE w obrotach handlowych systematycznie rośnie – jest to około 75% obrotów. Pozostali waŜni partnerzy handlowi Macedonii to przede wszystkim Bułgaria, Chiny, Rosja, Turcja. W największym stopniu rosną obroty z państwami z których pochodzą największe inwestycje zagraniczne. Deficyt obrotów handlowych jest pokrywany napływem transferów, w znacznej części prywatnych (transfery od osób pracujących za granicą oraz wymiana gotówki z szarej strefy). Kryzys finansowy nie ograniczył tych transferów. Utrzymująca się wysoka emigracja zapewnia stały napływ transferów przyczyniając się do stabilności gospodarczej. Dodatkowym źródłem walut jest turystyka oraz zamiana oszczędności w walutach obcych trzymanych w domach na denary (efekt kryzysu w Grecji i odwrotu Macedończyków od przechowywania oszczędności w Euro). Od 2007 r. Macedonia jest członkiem CEFTA. Inwestycje zagraniczne Inwestycje zagraniczne są priorytetem rządu macedońskiego. Macedonia realizuje program rządowego wsparcia bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Wykorzystywane są ulgi podatkowe, celne, bezpośrednie subsydia z budŜetu (w wysokości od 100 tys. do 500 tys. Euro dla firm tworzących fabryki w specjalnych strefach ekonomicznych), budowana jest infrastruktura. Rząd zwraca uwagę na korzyści w postaci nowych miejsc pracy oraz MINISTERSTWO ROZWOJU Departament Współpracy Międzynarodowej zwiększonego eksportu. Zagraniczne firmy nie płacą podatków, ceł, składek na ubezpieczenia społeczne, wynagrodzenia pracowników są subsydiowane przez państwo, a otrzymują bezpłatną infrastrukturę, zezwolenia budowlane, szkolenia dla pracowników. W latach 1997-2014 do Macedonii napłynęło ponad 5 mld Euro bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Najwięcej inwestycji pochodzi z Holandii, Austrii i Grecji. Pomimo ogromnych wysiłków administracyjnych i rozlicznych preferencji dla inwestorów zagranicznych poziom BIZ pozostaje dość skromny (średnio ok. 200 mln Euro rocznie w latach 2009-2014). W 2014 r. napłynęło 205 mln Euro, a w 2015 r. (9 miesięcy) 115 mln Euro. W 2015 r. głównymi inwestorami były Saint Vincent i Grenadyny (raj podatkowy na Karaibach), Niemcy i Szwajcaria. Najwięcej zainwestowano w produkcję pojazdów, metali, energii elektrycznej i budownictwo. 3. Ramy prawno-traktatowe współpracy gospodarczej Umowa między Rządem RP a Rządem Macedońskim w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku (podpisana: 28 listopada 1996 r.) Umowa między Rządem RP a Rządem Macedońskim w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji (podpisana: 28 listopada 1996 r.) Umowa między Rządem RP a Rządem Macedońskim o międzynarodowych przewozach drogowych (podpisana: 5 lutego 1998 r.) Umowa między RP a Republiką Macedonii o zabezpieczeniu społecznym (podpisana: 6 kwietnia 2006 r.) 4. Wymiana handlowa z Polską (mln EUR ) 58,2 54,9 52,7 61,8 Dynamika 2015 2014 117,3 Import 21,7 17,8 24 33,9 Obroty 79,9 72,7 76,7 Saldo 36,5 37,1 28,7 2012 Eksport 2013 2014 8,0 Dynamika II.2016 II.2016 101,5 141,2 3,2 52,9 95,7 124,8 11,3 80,4 27,9 --- 4,8 --- 2015 II.2016 Źródło: GUS Eksport do Macedonii był w 2015 r. na poziomie 61,8 mln EUR, co oznacza wzrost o 17% w porównaniu z 2014 r. Import z Macedonii zwiększył się o ponad 41% i osiągnął wartość 33,9 mln EUR. Obroty handlowe w 2014 r. według wstępnych danych wyniosły 95,7 mln EUR, co oznacza, iŜ zwiększyły się o ponad 24% w stosunku do 2014 r., w którym to wynosiły 76,7 mln EUR. Struktura towarowa polskiego eksportu do Macedonii w 2015 r. Jeśli chodzi o strukturę towarową polskiego eksportu do Macedonii w 2015 roku największy udział miały następujące grupy towarów: • artykuły rolno-spoŜywcze - udział w polskim eksporcie do Macedonii wyniósł 39,1%, • wyroby przemysłu elektromaszynowego - udział w polskim eksporcie do Macedonii wyniósł 19,6%, • wyroby przemysłu chemicznego - udział w polskim eksporcie do Macedonii wyniósł 11,6 %, MINISTERSTWO ROZWOJU Departament Współpracy Międzynarodowej • wyroby róŜne - udział w polskim eksporcie do Macedonii wyniósł 9,4 %, • wyroby metalurgiczne - udział w polskim eksporcie do Macedonii wyniósł 8,7 %. Polska eksportuje przede wszystkim: mięso wołowe i drobiowe, artykułu higieniczne i środki opatrunkowe, wyroby z Ŝeliwa i stali, stopy aluminium, maszyny cyfrowe, wyroby włókiennicze, margaryna, telewizory, syropy cukrowe, oleje, leki i produkty farmaceutyczne oraz tytoń. Struktura towarowa polskiego importu z Macedonii w 2015 r. Analizując strukturę towarową importu macedońskich towarów do Polski w 2015 roku największy udział miały następujące grupy towarów: • artykuły rolno-spoŜywcze – udział w polskim imporcie z Macedonii wyniósł 37,3%, • wyroby metalurgiczne – udział w polskim imporcie z Macedonii wyniósł 23,6%, • wyroby przemysłu lekkiego – udział w polskim imporcie z Macedonii wyniósł 18,3%, • wyroby przemysłu elektromaszynowego – udział w polskim imporcie z Macedonii wyniósł 10,8%. Do dominujących towarów w imporcie z Macedonii naleŜą: tytoń, warzywa (kapusta biała i czerwona, papryka, cebula), owoce (głównie arbuzy), artykuły z aluminium, części i akcesoria do samochodów, ubrania, drewno i skóry ze świń. 5. Współpraca inwestycyjno-kapitałowa Inwestycje polskie w Macedonii są na dość niskim poziomie pod względem ich wartości, struktury i dynamiki. Skumulowana wartość inwestycji z Polski wynosiła na koniec 2014 r. 6,7 mln euro (na koniec 2013 r. 5,9 mln euro). Główną polską inwestycją w Macedonii jest inwestycja firmy Arlen, która w 2006 r. zainwestowała ok. 0,5 mln euro w fabrykę nowoczesnej odzieŜy ochronnej i specjalistycznej w Delčevie (na wschodzie Macedonii), uzyskując w niej 50% udziałów. Fabryka ma powierzchnię 1600 m2 i była pierwszą tak duŜą inwestycją w tym mieście. Kolejną inwestycją było wykupienie w styczniu 2010 r. firmy z branŜy IT Pexim Solutions Skopje przez ASSECO South Eastern Europe, która jest członkiem polskiej grupy ASSECO. Macedonia jest zainteresowania pozyskaniem inwestorów w wielu branŜach. Do sektorów priorytetowych zalicza się: sektor energetyczny (w tym hydroelektrownie), sektor przetwórstwa spoŜywczego (produkcja win) oraz przemysł turystyczny. Jeśli chodzi o inwestycje macedońskie w Polsce, to na koniec 2014 r. wg danych NBP wyniosły one 1,5 mln euro (w 2013 r. 1,1 mln euro). 6. Dostęp do rynku Zasady handlu pomiędzy państwami unijnymi i Macedonią uregulowano w Umowie o Stabilizacji i Stowarzyszeniu z UE (SAA) podpisanej w 2001 r. (weszła w Ŝycie w 2004 r.). Na mocy tej umowy Macedonia uzyskała pełen dostęp do rynku unijnego z wyjątkiem kilku produktów tj. mięso wieprzowe, ryby i wino. Macedonia przystała na całkowite zniesienie ograniczeń ilościowych w dostępie do swojego rynku i stopniowe obniŜanie ceł. W 2003 r. Macedonia przystąpiła do Światowej Organizacji Handlu (WTO), co równieŜ nałoŜyło obowiązek obniŜki ceł. Średnia stawka celna w 2008 r. wynosiła 9,78%. Niektóre rodzaje działalności gospodarczej wymagają uzyskania zezwoleń. Informacje o koniecznych zezwoleniach moŜna uzyskać w Centralnym Rejestrze przy rozpoczęciu procedury rejestrowania firmy. MINISTERSTWO ROZWOJU Departament Współpracy Międzynarodowej 7. Działania na rzecz rozwoju dwustronnej współpracy gospodarczej Ministerstwo Gospodarki zrealizowało w 2015 r. program aktywizacji eksportu z Macedonią (jako jednego z krajów w ramach szerszego programu wspierania polskiego handlu). Program obejmował: organizację misji przyjazdowej do Polski, organizację konferencji promocyjnej na Bałkanach, organizację kampanii promocyjnej „Made in Poland” w mediach macedońskich. 8. Potencjalne dziedziny współpracy Macedonia stanowi doskonałe miejsce do dokonywania duŜych inwestycji zagranicznych - duzi inwestorzy uzyskują ogromne przywileje finansowe i opiekę administracyjną. Inną moŜliwością współpracy jest wejście na rynek dostawców dla obecnych juŜ inwestorów zagranicznych. Dotyczy to głównie branŜy motoryzacyjnej w której działa największa liczba inwestorów zagranicznych. DuŜe moŜliwości współpracy w istnieją w następujących sektorach: górnictwo: planuje się otwarcie nowych kopalni węgla brunatnego (Berovo, Delcevo, Resen); energetyka: rewitalizacja elektrowni w Osłomej, budowa systemu ogrzewania dla Bitoli, Mogily i Nowaci (moŜliwa formuła ppp), budowa elektrociepłowni w Mariowo (wraz z uruchomieniem kopalni węgla brunatnego), rekonstrukcja elektrociepłowni Negotino (przy uwzględnieniu moŜliwej zmiany na gaz); energia geotermalna: Macedonia ma ogromne zasoby geotermalne, które są niewykorzystywane. Przeszkodą rozwoju jest zarządzanie tymi zasobami przez przedsiębiorstwa komunalne, które nie mają potrzebnych kwalifikacji. W średnim okresie ten zasób z pewnością zostanie zagospodarowany poprawiając ofertę turystyczną; odnawialne źródła energii, np. wykorzystanie biomasy; eksploatacja zasobów mineralnych: planowane otwarcie 9 nowych kopalni. Kolejnym moŜliwym obszarem współpracy gospodarczej jest wydobycie metali szlachetnych. Macedonia ma znaczne zasoby metali rzadkich i istnieje moŜliwość ich eksploatacji. W Macedonii funkcjonują 4 specjalne strefy ekonomiczne – dwie w Skopje oraz po jednej w Tetowie i Stipie (więcej informacji moŜna znaleźć na stronie: http://www.fez.gov.mk/). Niewykorzystanym w pełni obszarem są usługi. W najbliŜszym czasie będzie takŜe potrzebne doradztwo w sprawie wykorzystania środków unijnych poniewaŜ Macedonia, podobnie jak inne państwa, nie wykorzystuje w pełni przyznanych środków. Innym obszarem w którym konieczne będzie wsparcie jest doradztwo w sprawie problemów ekologicznych. 9. Polskie placówki ekonomiczno-handlowe w Macedonii Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Macedonii adres: Macedonia, Skopje, Dimitar Pandilov 2a , 1000 tel:. +3892 3248820 / fax: +3892 3133057 e-mail: [email protected] strona internetowa: www.skopje.msz.gov.pl 10. Placówka Macedonii w Rzeczypospolitej Polskiej Ljupcho Mihailovski Head of International Office - Hungary, Poland and the Czech Republic Agency for Foreign Investments and Export Promotion of the Republic of Macedonia Embassy of the Republic of Macedonia in Hungary Andrássy út 130- 1, 1062 Budapest tel: +36 1 33 60 510 / mob: +36 30 467 10 25 e-mail: [email protected]; [email protected] internet: http://www.investinmacedonia.com