OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA SANITARNEGO POWIATU

Transkrypt

OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA SANITARNEGO
POWIATU BOLESŁAWIECKIEGO
za 2013 rok
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny
w Bolesławcu
Bolesławiec, dnia 3 marca 2014 r.
SPIS TREŚCI
EPIDEMIOLOGIA
1. Ocena stanu epidemiologicznego w zakresie chorób zakaźnych
1.1. Choroby i zakażenia przenoszone drogą pokarmową
1.2. Sytuacja epidemiologiczna w zakażeniach krwiopochodnych
1.3. Zachorowania na choroby przenoszone droga płciową
1.4. Sytuacja epidemiologiczna chorób, przeciwko którym stosowne są obowiązkowe
szczepienia
1.5. Sytuacja epidemiologiczna innych chorób
2. Stan sanitarny placówek służby zdrowia
3. Szczepienia ochronne
HIGIENA ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU
1. Stan sanitarny w poszczególnych grupach obiektów
2. Ocena próbek środków spożywczych pobranych do badań w roku 2013
3. Ocena działań w systemie RASFF
HIGIENA KOMUNALNA
1.Ocena zaopatrzenia w wodę
1.1.Wodociągi
1.2. Ocena jakości wody ujmowanej do celów wodociągowych
1.3. Stopień zwodociągowania powiatu bolesławieckiego
1.4. Ocena jakości ciepłej wody
1.5. Stan sanitarno-porządkowy miast i terenów wiejskich
1.6. Stan sanitarny obiektów
1.7. Inne obiekty użyteczności publicznej
1.8. Stan sanitarny środków transportu
1.9. Cmentarze, domy pogrzebowe, zakłady pogrzebowe, ekshumacje
2. Działalność kontrolno-represyjna
HIGIENA DZIECI I MŁODZIEŻY
1. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych oraz
warunki pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach
1.1. Infrastruktura
1.2. Warunki do prowadzenia zajęć WF
1.3. Gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej
1.4. Higiena procesu nauczania
1.5. Ocena możliwości pozostawienia w szkole części podręczników
1.6. Nadzór nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami
1.7. Inne placówki oświatowo-wychowawcze
1.8. Działalność pokontrolna w placówkach nauczania, wychowania i opieki oraz
wypoczynku i rekreacji dzieci i młodzieży
HIGIENA PRACY
1. Choroby zawodowe
2. Działalność kontrolna
3. Nadzór sanitarny w zakładach pracy
4. Nadzór bieżący nad chemikaliami
5. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
6. Nadzór nad czynnikami biologicznymi
ODDZIAŁ OŚWIATY ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA
1.Programy ogólnopolskie
2.Programy wojewódzkie
3.Programy lokalne
4.Realizacja interwencji nieprogramowych
DZIAŁALNOŚĆ W ZAPOBIEGAWCZYM NADZÓRZE SANITARNYM
INTERWENCJE
WNIOSKI
STR.
3
5
5
7
7
7
9
12
18
24
24
26
27
27
29
29
30
30
35
36
37
38
38
39
39
40
40
41
41
41
42
43
44
46
48
49
49
49
52
52
52
53
54
55
Strona 2 z 57
Wstęp
Zgodnie z art. 12a ust. 3 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Bolesławcu niniejszym przedkłada Radzie
Powiatu Bolesławieckiego informację o stanie bezpieczeństwa sanitarnego powiatu za 2013 r.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Bolesławcu realizował na terenie powiatu
bolesławieckiego zadania z zakresu zdrowia publicznego poprzez analizę czynników
szkodliwych i uciążliwych w środowisku mogących powodować zagrożenie dla zdrowia
ludzkiego, wszechstronną działalność oświatowo-zdrowotną, popularyzację zasad higieny,
prowadzenie zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego oraz prowadzenie działalności
zapobiegawczej i przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych i innych chorób
spowodowanych warunkami środowiska. Niniejsza ocena to podsumowanie wykonanej w ciągu
roku pracy przez poszczególne komórki organizacyjne PSSE w Bolesławcu. Wypełniając
ustawowe obowiązki, PPIS w Bolesławcu ściśle współpracował z organami rządowymi oraz
jednostkami samorządu gminnego i powiatowego.
W 2013 r. objęto nadzorem sanitarnym 1 407 obiektów, przeprowadzono ogółem 1559
kontroli sanitarnych, wydano 687 decyzji merytorycznych, 356 płatniczych. Za naruszenia
sanitarno-higieniczne stwierdzone w zakładach, w większości branży żywności i żywienia,
nałożono na osoby odpowiedzialne 78 mandatów na kwotę 14 400 zł, w stosunku do ubiegłego
roku odnotowano o 17 sankcji karnych mniej, ale na kwotę wyższą o 1730 zł. W ramach
prowadzonego postępowania administracyjno-egzekucyjnego wydano 4 tytuły wykonawcze i
nałożono grzywny na kwotę pomad 2.5 tys. zł. Ponadto wystosowano sześć wniosków o
ukaranie podmiotów działających na rynku spożywczym do Dolnośląskiego Państwowego
Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu z art. 103 ustawy o bezpieczeństwie
żywności.
Z nadzorowanego terenu pobrano 578 próbek do badania laboratoryjnego, w tym 184 próbek
wody z instalacji wodociągowej, 26 z instalacji ciepłej wody, 187 próbek wody z niecek
basenowych, 175 próbek żywności oraz 6 próbek materiałów do kontaktu z żywnością.
EPIDEMIOLOGIA
1.Ocena stanu epidemiologicznego w zakresie chorób zakaźnych w 2013 roku
Wstęp
Analizę sytuacji epidemiologicznej przeprowadzono w oparciu o zgłoszone zakażenia
i zachorowania na choroby zakaźne. Rejestracja zakażeń i chorób zakaźnych prowadzona była
zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób – ICD 10 oraz zgodnie z aktualnymi
definicjami przypadków chorób zakaźnych podanymi przez NIZP-PZH.
Dane z nadzoru nad chorobami zakaźnymi w 2013 r. wskazują, że współczynniki
zapadalności na większość chorób objętych nadzorem utrzymują się na niskim poziomie,
a ogólną sytuację epidemiologiczną w powiecie bolesławieckim należy uznać za dobrą i stabilną.
Odnotowany wzrost zachorowań na ospę wietrzną związany był z naturalnym cyklicznym
pojawianiem się zwiększonej liczby zachorowań w populacji, zaś wzrost zachorowań na grypę
i infekcje grypopodobne miał charakter sezonowy, tutaj na rozprzestrzenianie się wirusów
niewątpliwie duży wpływ ma, obok innych czynników, wciąż niedostateczna profilaktyka.
Strona 3 z 57
Odnotowano pojedyncze zachorowania na: lambliozę, krztusiec, wirusowe żółtaczkę
pokarmową (WZW typu A), AIDS – zespół nabytego upośledzenia odporności, inwazyjną
chorobę meningokokową przebiegającą jako posocznica i zakończoną zgonem; po dwa
zachorowania na: bakteryjne zapalenie opon mózgowych, wirusowe zapalenie opon mózgowych,
świnkę, zakażenia jelitowe wywołane przez Clostridium difficile; sześć salmoneloz, w tym jedna
pozajelitowa; 11 wirusowych zakażeń jelitowych wywołanych przez rotawirusy, w tym osiem
u dzieci do lat 2; 17 przypadków szkarlatyny; 36 borelioz; 502 zachorowania na ospę wietrzną;
18 na różyczkę; cztery na wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B); siedem na
wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW typu C), 2510 na grypę i infekcje grypopodobne
(1 przypadek A/H1N1); 15 na gruźlicę,16 narażeń na wściekliznę, gdzie zachodziła konieczność
szczepień.
W „Rejestrze chorób przenoszonych drogą płciową”, prowadzonym przez Wojewódzką
Stację Sanitarno-Epidemiologiczną we Wrocławiu, odnotowano w 2013 r. jedno zachorowanie
na kiłę. Dane epidemiologiczne o występowaniu wybranych chorób zakaźnych w 2013 roku i dla
porównania w 2012 r. przedstawiono w formie tabelarycznej [tabela 1.1].
Tabela 1.1. Wybrane zachorowania na choroby podlegające zgłoszeniu, zarejestrowane
przez PSSE w Bolesławcu w latach 2012–2013
Lp.
Jednostka chorobowa
2012 r.
2013 r.
2013 r.
liczba
zapadalność*
liczba
zapadalność
2
2,21
6
6,64
19,61
2.
Bakteryjne zatrucia
pokarmowe – ogółem:
w tym: salmonelozowe
2
2,21
5
5,54
19,17
3.
inne określone
0
0
1
1,11
3,11
4.
4
4,42
2
2,21
24,94
1
1,11
0
0
1,04
1
1,11
0
0
1,63
7.
Inne bakteryjne zakażenia
jelitowe – ogółem:
w tym: E. coli
biegunkotwórczą
wywołane przez E. coli inną
i BNO
inne określone
1
1,11
0
0
3,11
8.
inne nieokreślone
1
1,11
0
0
4,92
9.
wywołane przez Clostridium
difficile
Wirusowe zakażenia
jelitowe – ogółem:
-
-
2
2,21
12,24
9
(9 u dzieci
do lat 2)
8
9,95
15,50
110,74
8,84
14
(8 u dzieci
do lat 2)
11
12,8
61,01
1
1,11
1
1,11
8,10
1.
5.
6.
10.
zapadalność
w Polsce
12.
w tym: wywołane przez
rotawirusy
inne określone
13.
nieokreślone
0
0
2
2,21
34,87
11,05
7
7,75
131,88
15.
Biegunka i zapalenie
żołądkowo-jelitowe BNO –
ogółem:
w tym: dzieci do lat 2
10
0
0
4
4,43
222,72
16.
Lamblioza (giardioza)
0
0
1
1,11
4,88
17.
Płonica (szkarlatyna)
56
61,90
17
18,82
65,15
18.
Krztusiec
1
1,11
1
1,11
5,67
19.
Borelioza
21
23,21
36
39,86
33,12
20.
Ospa wietrzna
297
328,27
502
555,76
462,92
21.
Różyczka
12
13,26
18
19,93
100,1
11.
14.
Strona 4 z 57
22.
Świnka
23.
32.
Bakteryjne zapalenie opon
mózgowych i/lub mózgu
Wirusowe zapalenie opon
mózgowych
Bakteryjne zapalenie opon
mózgowych i/lub mózgu - nie
określone
Wirusowe zapalenie wątroby
(WZW typu A)
(WZW typu B) ostre
(WZW typu B) przewlekłe
(WZW typu C)
AIDS – zespół nabytego
upośledzenia odporności
Choroba meningokokowa
inwazyjna – posocznica
Grypa
33.
3,32
2
1
1,11
1
1,11
0,38
0
0
2
2,21
2,58
1
1,11
1
1,11
0,94
0
0
1
1,11
0,12
0
0
0
0
0,22
1
1,11
4
4,43
3,78
5
5,23
7
7,75
6,83
1
1,11
1
1,11
0,51
0
0
1
1,11
0,43
191
211,11
2510
2778,7
**
Gruźlica
10
11,05
15
16,61
22,2
34.
Kiła
0
0
1
1,11
3,24
35.
Rzeżączka
2
2,21
0
0
1,17
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
3
2,21
6,32
* w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców (powiat bolesławiecki w okresie sprawozdawczym zamieszkiwało 90 327 mieszkańców)
** brak danych, niezakończony sezon grypowy
1.1.Choroby i zakażenia przenoszone drogą pokarmową
Spośród 29 przypadków biegunek i zatruć pokarmowych 14 spowodowanych było
zakażeniami wirusowymi, z czego osiem wystąpiło w środowiskach domowych u dzieci do lat 2
(rotawirusy).
Liczba zachorowań na salmonelozę wzrosła – odnotowano pięć przypadków zatruć
pokarmowych wywołanych pałeczkami Salmonella, to o trzy przypadki więcej niż
w ubiegłym roku. Przeprowadzono dochodzenie epidemiologiczne i ustalono źródło zakażenia
dla trzech przypadków (zbiorowe zatrucie pokarmowe w domu) – był to sernik przechowywany
w niewłaściwej temperaturze.
W 2013 roku w powiecie bolesławieckim zapadalność na salmonelozę wynosiła 5,5
zachorowań /100 tys. mieszkańców, w Polsce w tym samym okresie była znacznie większa –
19,7 zachorowań /100 tys. mieszkańców.
Ponadto w roku sprawozdawczym nadzorowano pięć przypadków nosicielstwa pałeczek
Salmonella, w tym dwa przypadki Salmonella Enteritidis i trzy przypadki z gr. C. Nosicielstwo
wykryto w czasie wykonywania badań diagnostycznych.
Na terenie powiatu zarejestrowano jedno zachorowanie na WZW typu A (tzw. żółtaczkę
pokarmową), które w poprzednich latach nie występowało.
1.2.Sytuacja epidemiologiczna w zakażeniach krwiopochodnych
1.2.1.Wirusowe zapalenia wątroby WZW B i WZW C
W 2013 r. zarejestrowano 11 przypadków przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby
(cztery przypadki typu B i siedem przypadków typu C), o pięć przypadków więcej w stosunku
Strona 5 z 57
do roku 2012. Wszystkie chore osoby oraz osoby ze środowiska domowego chorych przekazano
pod nadzór lekarski do odpowiednich przychodni (POZ).
W trakcie przeprowadzanego wywiadu nie można było ustalić dróg zakażenia. Rezerwuarem
wirusa zapalenia wątroby i źródłem zakażenia jest człowiek. Do zakażenia dochodzi najczęściej
podczas naruszenia ciągłości tkanek narzędziami niewysterylizowanymi lub nieprawidłowo
wysterylizowanymi. W wymienionych przypadkach do zakażenia mogło dojść w wyniku
przeprowadzania zabiegów medycznych na salach operacyjnych lub zabiegów takich, jak
przetaczanie krwi, podanie kroplówki, a także podczas wizyty u stomatologa, fryzjera,
kosmetyczki lub podczas tatuowania ciała czy kolczykowania.
Przeprowadzony wywiad epidemiologiczny wykazał, że wszystkie cztery osoby, które
zachorowały na WZW B, poddawane były w przeszłości zabiegom medycznym, a także trzy
spośród nich korzystały z usług fryzjerskich, dwie miały wykonywane tatuaże, jedna
przyjmowała dożylnie narkotyki. U dwóch chorych nie można wykluczyć zarażenia poprzez
kontakty seksualne.
Siedmiu chorych na przewlekłe WZW C podawało w wywiadzie, że w przeszłości miało
wykonywane zabiegi medyczne, takie jak: transfuzje, kroplówki, pobieranie krwi, i zabiegi
operacyjne (sześć osób), jak również korzystało z usług zakładów fryzjerskich (pięć osób)
i gabinetów stomatologicznych (sześć osób), do zakażenia mogło więc dojść w wyżej
wymienionych okolicznościach. W przypadku pięciu osób prawdopodobna jest też inna
przyczyna zakażenia, cztery spośród nich mogły zakazić się w czasie przekłuwania uszu
w warunkach domowych, jedna zaś przyjmując dożylnie narkotyki.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C stanowi poważny i narastający problem
epidemiologiczny, gdyż jest chorobą, której początek bywa bezobjawowy w ponad 50%
przypadków. Znacznie częściej niż w WZW typu B, w przebiegu WZW C występuje faza
przewlekła zapalenia, prowadząca do marskości wątroby (około 20% przypadków), a nawet raka
tego narządu.
W 2013 roku współczynniki zapadalności na WZW B i WZW C wyniosły w powiecie
bolesławieckim odpowiednio 4,4 i 7,8 zachorowań /100 tys. mieszkańców, w Polsce zaś 3,8 i 6,8
zachorowań /100 tys. mieszkańców.
1.2.2.Nosicielstwo wirusów zapalenia wątroby (HBV, HCV)
W roku sprawozdawczym zarejestrowano podobnie jak w roku ubiegłym czterech nosicieli
antygenu HBs (zakażonych wirusem HBV). Nowo wykrytych zakażeń wirusem HCV
zarejestrowano siedem przypadków, to o pięć przypadków mniej niż w roku ubiegłym.
Antygeny HBs i HCV wykryto podczas badań diagnostycznych.
Wywiady epidemiologiczne przeprowadzone przez Powiatową Stację SanitarnoEpidemiologiczną w Bolesławcu nie pozwoliły ustalić dróg zakażenia. Pacjenci podawali, że
korzystali z usług gabinetów stomatologicznych, zakładów fryzjerskich oraz byli poddawani
różnym zabiegom medycznym, przyjmowali kroplówki i brali zastrzyki, przekłuwali
w warunkach domowych uszy, wykonywali tatuaże na ciele. W przypadku trzech osób mogło
dojść do zakażenia podczas przyjmowania dożylnego narkotyków lub współżycia z wieloma
osobami uzależnionymi od narkotyków. Większość osób zakażonych wirusami HCV było
poddawanych w przeszłości zabiegom chirurgicznym. Zgodnie z obowiązującą procedurą
nosicieli antygenu HBs i osoby z ich otoczenia domowego kierowano pod nadzór lekarski do
POZ. Osobom z bliskiego otoczenia przysługiwały bezpłatne szczepienia przeciwko WZW B.
1.2.3.AIDS
W 2013 r. podobnie jak w roku ubiegłym odnotowano 1 przypadek zespołu nabytego
upośledzenia odporności (AIDS). Nowo wykrytych zakażeń HIV nie zarejestrowano. W 2013
Strona 6 z 57
roku zapadalność na AIDS w powiecie bolesławieckim wyniosła 1,1 zachorowań/100 tys.
mieszkańców, w Polsce w tym samym okresie 0,5 zachorowań/100 tys. mieszkań
1.3.Zachorowania na choroby przenoszone droga płciową
W 2013 r. zgłoszono 1 przypadek kiły, nieodnotowanej w 2012 r., natomiast rzeżączki nie
zarejestrowano, która w ubiegłym roku wystąpiła (2 przypadki). W 2013 roku zapadalność na
kiłę i rzeżączkę wyniosła w powiecie bolesławieckim 1,1 zachorowań/100 tys., w Polsce w tym
samym okresie 0,5 zachorowań /100 tys. mieszkańców.
1.4.Sytuacja epidemiologiczna chorób, przeciwko którym stosowane są obowiązkowe
szczepienia
1.4.1.Różyczka , świnka
W 2013 roku wystąpiło więcej niż w roku ubiegłym zachorowań na różyczkę i o jedno mniej
zachorowanie na świnkę. Zarejestrowano 18 przypadków różyczki (w 2012 r. było 12) i dwa
przypadki świnki. Wprowadzenie w 2004 roku obowiązkowych szczepień dzieci w 13. miesiącu
życia skojarzoną szczepionką przeciwko odrze, śwince i różyczce powinno z biegiem lat
doprowadzić do eliminacji tej choroby, tak jak to miało miejsce w przypadku odry.
W 2013 roku zapadalność na świnkę i różyczkę wyniosła w powiecie bolesławieckim
odpowiednio 2,2 i 19,9 zachorowań /100 tys. mieszkańców, w Polsce w tym samym okresie 6,3 i
100,1 zachorowań /100 tys. mieszkańców.
1.4.2.Krztusiec
Zgłoszono tak jak w ubiegłym roku jeden przypadek krztuśca u osoby dorosłej. Krztusiec to
choroba, na którą wszyscy byliśmy zaszczepieni w dzieciństwie, jednak uzyskana dzięki
szczepionce odporność maleje, a 20 lat po zaszczepieniu znika. Stąd właśnie nowe zachorowania
u dorosłych. Dlatego w Programie Szczepień Ochronnych (PSO) zaleca się osobom powyżej 19
roku życia dawkę przypominającą przeciw krztuścowi, którą trzeba powtarzać co 10 lat.
Zapadalność na krztusiec w 2013 roku wyniosła w powiecie bolesławieckim 1,1 zachorowań
/100 tys. mieszkańców, w Polsce zaś 5,7 zachorowań /100 tys. mieszkańców.
1.5.Sytuacja epidemiologiczna innych chorób
1.5.1.Grypa
Zgłoszono 2510 zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę (jeden chory wymagał
hospitalizacji), dla porównania w 2012 roku wystąpiło 191 takich zachorowań. Nadzór
epidemiologiczny grypy opiera się na objawowym rejestrowaniu zakażeń górnych dróg
oddechowych określanych jako „zachorowania i podejrzenia zachorowań na grypę”, wśród
których grypa stanowi wysoki, ale nie do końca zidentyfikowany odsetek. Taki tryb zgłaszania
jest wystarczający do oceny zapadalności oraz do porównania poszczególnych sezonów między
sobą.
1.5.2.Ospa wietrzna
Zarejestrowano 502 przypadki zachorowań na ospę wietrzną, tj. o 205 przypadków więcej
niż w roku ubiegłym. Utrzymuje się wciąż duża liczba zachorowań, ponieważ ospa wietrzna jest
bardzo zaraźliwa, a szczepienia przeciwko tej chorobie są niezbyt popularne. Inspekcja Sanitarna
Strona 7 z 57
co roku w ramach obchodów Europejskiego Tygodnia Szczepień Ochronnych (22 kwietnia-27
kwietnia) podejmuje działania informacyjno-edukacyjne w zakresie szczepień ochronnych, jako
najskuteczniejszej i najbardziej opłacalnej formie zapobiegania chorobom zakaźnym
i zakażeniom. Szczepienia przeciwko ospie są zalecane wszystkim zdrowym dzieciom od 12.
miesiąca życia oraz osobom, które nie chorowały na ospę i nie zostały wcześniej zaszczepione.
Koszty szczepień zalecanych są płatne - nie są finansowane ze środków znajdujących się
w budżecie Ministra Zdrowia. Bezpłatnym szczepieniom podlegają dzieci z odpowiednim
wskazaniem zdrowotnym. Rozszerzenie pod koniec 2011 roku obowiązkowych szczepień
przeciwko ospie wietrznej na dzieci z domów dziecka, żłobków i innych instytucji opiekuńczych
wpłynie na zwiększenie uodpornienia populacji i spadek zachorowalności. W 2013 roku
zapadalność na ospę wietrzną wyniosła w powiecie bolesławieckim 555,8 zachorowań /100 tys.
mieszkańców, zaś w Polsce 462,92 zachorowań /100 tys. mieszkańców.
1.5.3.Płonica (szkarlatyna)
W 2013 roku odnotowano 17 przypadków zachorowań na płonicę, to o 39 mniej niż w roku
2012. Płonica występuje powszechnie i często na całym świecie. Zapadają na nią przeważnie
dzieci od 3 do 7 lat, w czasie swoich pierwszych kontaktów z innymi dziećmi w przedszkolu i
szkole. Zapadalność na płonicę w 2013 r. wyniosła w powiecie bolesławieckim 18,7 zachorowań
/100 tys. mieszkańców, w Polsce zaś 65,2 zachorowań /100 tys. mieszkańców.
1.5.4.Choroba meningokokowa inwazyjna
W 2013 roku wystąpiła posocznica (zakażenie ogólnoustrojowe), wywołana przez
meningokoki z grupy B, u 7-miesięcznego dziecka, która zakończyła się zgonem. Obecnie nie
dysponujemy jeszcze szczepionkami przeciw meningokokom z grupy B, które odpowiadają za
większość meningokokowych zapaleń opon mózgowych i posocznicy.
Zapadalność na chorobę meningokokową inwazyjną w 2013 roku wyniosła w powiecie
bolesławieckim 1,1 zachorowań /100 tys. mieszkańców, w Polsce to 0,4 zachorowań /100 tys.
mieszkańców.
1.5.5.Borelioza
W 2013 roku zgłoszono 36 przypadków zachorowań na boreliozę, to o 15 więcej niż w roku
2012. Żadna z chorych osób nie była zawodowo narażona na kontakt z kleszczami (leśnik,
drwal), gdyż takie zachorowania nie podlegają rejestracji w PSSE w Bolesławcu. U 11 chorych
stwierdzono drugie stadium boreliozy, charakteryzujące się uogólnieniem infekcji wskutek
migracji bakterii do ośrodkowego układu nerwowego (dwóch chorych) i układu kostnostawowego (dziewięciu chorych).
Zachorowania na boreliozę związane są na ogół z ogniskami przyrodniczymi, w których
bakteria (Borrelia burgdorferi) krąży między zwierzętami i przenosicielami wirusa, którymi są
kleszcze. Typowymi miejscami ukąszenia u człowieka są głowa, uszy, miejsca zgięcia dużych
stawów, ręce i nogi. Dlatego te miejsca należy osłaniać i oglądać w sytuacji zaistnienia
potencjalnego ryzyka ukąszenia przez kleszcza. Ważne jest, aby przypadkach w pojawienia się
na skórze wczesnych objawów ukąszenia (rumień wędrujący) udać się do lekarza, by
odpowiednio wcześnie wdrożyć leczenie. Leczenie właściwym antybiotykiem prowadzi do
całkowitego wyleczenia Jednak nierozpoznana i nieleczona borelioza przeradza się w fazę
przewlekłą i zagraża licznymi niebezpiecznymi dla zdrowia powikłaniami.
W 2013 roku zapadalność na boreliozę wyniosła w powiecie bolesławieckim 41,0
zachorowań /100 tys. mieszkańców, w Polsce zaś 33,1 zachorowań /100 tys. mieszkańców.
Strona 8 z 57
1.5.6.Zapalenie opon mózgowych
W 2013 roku zgłoszono cztery przypadki zapalenia opon mózgowych, w tym dwa o etiologii
wirusowej. W 2012 roku były 2 bakteryjne zapalenia, brak przypadków wirusowych.
Zapadalność na zapalenie opon mózgowych w powiecie bolesławieckim wyniosła
4,4 zachorowań /100 tys. mieszkańców, w Polsce to 4,6 zachorowań /100 tys. mieszkańców.
1.5.7.Gruźlica
Przypadków zachorowań na gruźlicę zgłoszonych przez specjalistyczne podmioty w zakresie
chorób płuc stwierdzono 15, to o pięć przypadków więcej niż w roku ubiegłym. Inspekcja
Sanitarna nadzorowała osoby z otoczenia chorych, które miały ustawowy obowiązek poddania
się badaniom w poradni gruźlicy i chorób płuc. Zgodnie z obowiązującą ustawą o zapobieganiu
oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, każda osoba chora na gruźlicę w okresie
prątkowania lub z uzasadnionym podejrzeniem prątkowania podlega przymusowemu leczeniu
szpitalnemu. Po leczeniu powinna zgłosić się do przychodni i tam kontynuować
antybiotykoterapię. Jeśli w okresie dwóch miesięcy po opuszczeniu szpitala nie podejmie
dalszego leczenia w poradni, to istnieje ryzyko, że prątkowanie powróci. Taki chory zagraża
własnemu zdrowiu i może zakażać innych, dlatego monitoring chorych na gruźlicę jest
konieczny. WHO informuje o tendencji wzrostu zachorowań, co jest związane z małą
odpornością ludzi spowodowaną niezdrowym stylem życia. Zgłoszono również w 2013 roku
jeden zgon z powodu gruźlicy.
1.5.8. Pokąsania ludzi przez zwierzęta
Pokąsań ludzi przez zwierzęta zarejestrowano 162, w tym 135 osób pokąsanych było przez
psy, 24 osoby przez koty, jedna osoba przez wiewiórkę, jedna osoba przez kunę i jedna osoba
przez niezidentyfikowanego ssaka. W odniesieniu do 2012 roku było to o sześć zdarzeń mniej.
Decyzją lekarzy z Poradni Chorób Zakaźnych w Bolesławcu do szczepień przeciw
wściekliźnie zakwalifikowano 16 osób pokąsanych przez dzikie i bezpańskie zwierzęta (kunę
i niezidentyfikowanego ssaka, psy, koty).
1.5.9. Zatrucia
W 2013 roku zarejestrowano jeden przypadek zatrucia metanolem u osoby nadużywającej
alkohol. Zatruć alkoholem Polsce odnotowano w tym samym okresie 189. W 20 przypadkach
źródłem zatrucia był płyn do spryskiwaczy, w 10 denaturat, w jednym czeski alkohol, a w 158
przypadkach płyn nieznanego pochodzenia.
2.Stan sanitarny placówek służby zdrowia
W 2013 roku objęto nadzorem sanitarnym 121 podmiotów wykonujących działalność
leczniczą, w tym:
jeden w zakresie świadczeń szpitalnych (Wojewódzki Szpital dla Nerwowo
i Psychicznie Chorych w Bolesławcu),
jeden w zakresie stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych (SP ZZOZ
w Nowogrodźcu),
czterdzieści sześć w zakresie ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych (przychodnie,
poradnie, ambulatoria),
siedemdziesiąt trzy praktyki zawodowe.
Strona 9 z 57
Skontrolowano 95 podmiotów leczniczych (79%), w tym 47 praktyk zawodowych, wydano
47 decyzji administracyjnych, w tym 1 podstawową, 5 zmieniających, 39 decyzji opiniujących
podmiot leczniczy zakresie spełnienia wymaganych warunków lokalowych i wyposażenia
w stosunku do rodzaju wykonywanej działalności oraz zakresu udzielanych świadczeń.
Nieprawidłowości stwierdzono w Wiejskim Ośrodku Zdrowia w Zebrzydowej (brak
prawidłowo urządzonych pomieszczeń - porządkowego i na odpady medyczne, brak zgodnego
z przepisami sanitariatu dla pracowników). Niewykonane były też zalecenia wydane w decyzji
z 2012 roku, dotyczące złego stanu sanitarno-technicznego ścian, sufitów i stolarki okiennej w
pomieszczeniach, braku ustępu dla pacjentów). Wydano decyzje administracyjną z rygorem
natychmiastowej wykonalności i wystosowano wystąpienie do burmistrza, wyegzekwowano
wszystkie nakazy.
Nadal niezgodności występują jeszcze w dwóch podmiotach leczniczych: Wojewódzkim
Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Bolesławcu i Samodzielnym Publicznym
Zespole Zakładów Opieki Zdrowotnej w Nowogrodźcu.
Wojewódzkiemu Szpitalowi dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Bolesławcu przesunięto
do końca 2013 r. jedno z sześciu zaleceń, wydanych w decyzji z ubiegłego roku, dotyczące
zorganizowania pomieszczeń sanitarno-higienicznych dla pracowników oraz centralnego
magazynu bielizny czystej.
Samodzielnemu Publicznemu Zespołowi Zakładów Opieki Zdrowotnej w Nowogrodźcu
udzielono prolongaty do końca czerwca 2014 r. na dwa zalecenia, z trzech wydanych
w ubiegłym roku, dotyczące doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego
stolarki drzwiowej w pomieszczeniach placówki i powierzchni podłóg w 5 pokojach pacjentów.
Stan higieniczno-sanitarny skontrolowanych podmiotów leczniczych nie budził zastrzeżeń.
Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie prowadzonych zabiegów mycia, dezynfekcji
i sterylizacji sprzętu, urządzeń, powierzchni roboczych. Wyposażenie placówek w materiały
i środki do utrzymania czystości i higieny było odpowiednie i wystarczające do zakresu
prowadzonej działalności.
Nie stwierdzono naruszenia przepisów w zakresie zbierania odpadów medycznych,
transportu ich z miejsc powstawania do miejsca czasowego magazynowania. Wszystkie
placówki posiadały podpisane umowy na odbiór i utylizację odpadów medycznych ze
specjalistycznymi firmami i prowadziły archiwizację kart przekazania odpadów.
2.1.Ocena sterylizacji w nadzorowanych podmiotach wykonujących działalność leczniczą
52 podmioty lecznicze, spośród 95 skontrolowanych, wykonywały świadczenia medyczne
o charakterze zabiegowym z wykorzystaniem narzędzi wielokrotnego użytku, 46 z nich
(16 przychodni i 30 praktyk lekarskich) wykonywało sterylizację samodzielnie. Sterylizatornie
spełniały wymagania załącznika 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r.
w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia
podmiotu wykonującego działalność leczniczą. W 10 podmiotach urządzone były w oddzielnych
pomieszczeniach, a w 36 podmiotach w wydzielonych do tego miejscach gabinetach
diagnostyczno-zabiegowych. Kontrola wewnętrzna procesów sterylizacyjnych prowadzona była
we wszystkich podmiotach leczniczych. Stosowano wskaźniki chemiczne – kontroli podlegał
każdy proces, oraz wskaźniki biologiczne – kontrole procesów wykonywano z różną
częstotliwością, w większości podmiotów raz w miesiącu (w 6 podmiotach, które sporadycznie
stosowały narzędzia wielokrotnego użytku, raz w kwartale). Materiały sterylne oznakowywano
datą sterylizacji, datą ważności i przechowywano prawidłowo, w zamkniętych szafkach.
Sześć podmiotów leczniczych wykonujących świadczenia medyczne o charakterze
zabiegowym z wykorzystaniem narzędzi wielokrotnego użytku zlecało sterylizację innym
zakładom. Usługi sterylizacyjne świadczyły: Centralna Sterylizatornia Szpitala Powiatowego
w Bolesławcu dla Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Bolesławcu
Strona 10 z 57
i trzech praktyk lekarskich i Przychodnia Gminna w Nowogrodźcu dla dwóch praktyk
lekarskich, wynajmujących pomieszczenia w tejże przychodni.
W pozostałych 35 zakładach drobne zabiegi, takie jak: podawanie zastrzyków, usuwanie ciał
obcych, opatrywanie ran i skaleczeń, cewnikowanie oraz badania podstawowe ginekologiczne,
badania wstępnej diagnostyki chorób górnych dróg oddechowych i ucha, wykonywano
wyłącznie przy użyciu sprzętu i materiałów jednorazowego użytku. Sprzęt i materiały
jednorazowego użytku stosowano w:
zakładzie rehabilitacji leczniczej,
SPZ ZOZ w Nowogrodźcu (Zakłady Opiekuńczo-Lecznicze i Opieki PaliatywnoHospicyjnej),
27 przychodniach POZ,
Stacji Dializ,
5 praktykach lekarskich.
2.2.Pranie bielizny
W dwóch zakładach lecznictwa zamkniętego - Wojewódzkim Szpitalu dla Nerwowo
i Psychicznie Chorych w Bolesławcu oraz SP Zespole Zakładów Opieki Zdrowotnej
w Nowogrodźcu bieliznę szpitalną prały firmy zewnętrzne, odpowiednio Firma UsługowoHandlowa s.c. w Złotoryi i MAT-MAR w Wałbrzychu. Nie stwierdzono nieprawidłowości
w zakresie postępowania z bielizną brudną i czystą, procedury higieniczne były wdrożone
i stosowane.
W podmiotach leczniczych wykonujących ambulatoryjne świadczenia zdrowotne oraz
praktykach lekarskich używano bielizny jednorazowego użytku (serwety, podkłady, pokrycia na
kozetki lekarskie, na stanowiska dla niemowląt, na fotele zabiegowe), natomiast odzież roboczą
personel prał: w warunkach domowych, w zakładach pralniczych lub w wydzielonym miejscu na
terenie obiektu świadczącego usługi. Wydzielone na terenie obiektu pomieszczenie prania
bielizny posiadało 12 przychodni i 5 praktyk lekarskich.
2.3.Odpowiednie zapewnienie środków ochrony indywidualnej
Personelowi podmiotów leczniczych zapewniono środki ochrony indywidualnej, takie jak:
jednorazowe rękawice, fartuchy typu kitle, maseczki na usta i nos, okulary typu gogle, gumowe
rękawice gospodarcze, nieprzemakalne fartuchy, a także fartuchy ołowiowe dla pracowników
radiologii
Bezpieczeństwo pracowników w punktach poboru materiału do badań zapewniała
odpowiednia organizacja pracy oraz stosowanie do pobierania krwi żylnej systemów
zamkniętych jednorazowego użytku. Pobór materiału do badań odbywał się w miejscach
wyizolowanych, w tzw. punktach poboru materiału i transportowany do laboratorium
w hermetycznych pojemnikach.
2.4.Stan sanitarno-higieniczny w podmiotach leczniczych w 2013 r.
Kontrole przeprowadzane w podmiotach leczniczych nie wykazały zaniedbań w stanie
sanitarno-higienicznym pomieszczeń, urządzeń i sprzętu. Zakłady posiadały opracowane
instrukcje i procedury higieny i procedury zapobiegania zakażeniom, które były weryfikowane
i aktualizowane.
2.5.Postępowanie administracyjne
Strona 11 z 57
W 2013 r. wydano 47 decyzji administracyjnych, w tym: jedną podstawową 5 zmieniających
jedną umarzającą oraz 39 opinii, dotyczących spełnienia warunków w zakresie pomieszczeń
i urządzeń umożliwiających udzielanie świadczeń zdrowotnych przez podmiot leczniczy.
3.Szczepienia ochronne
Wstęp
Program Szczepień Ochronnych (PSO) na rok 2013 obejmował:
I. Szczepienia obowiązkowe – kalendarz szczepień
- Szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży według wieku [tabela nr 3.1]
- Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie,
II. Szczepienia zalecane – niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie
Ministra Zdrowia
1 rok życia
2 rok życia
różyczka
świnka
odra
Poliomyelitis
Hib
krztusiec
tężec
błonica
WZW typu B
Wiek
gruźlica
Tabela nr 3.1
1 doba życia
2 miesiąc życia
3-4 miesiąc życia
5-6 miesiąc życia
7 miesiąc życia
13-14 miesiąc życia
16-18 miesiąc życia
6 rok życia
10 rok życia
14 rok życia
19 rok życia
W 2013 roku szczepienia ochronne wykonywano w 26 punktach szczepień, znajdujących się
w publicznych i niepublicznych podmiotach leczniczych. Objęto nadzorem sanitarnym 22
punkty szczepień (4 punkty szczepień Szpitala Powiatowego w Bolesławcu nadzoruje WSSE we
Wrocławiu). Przeprowadzono 42 kontrole, w przebiegu których sprawdzeniu podlegało:
dokumentacja medyczna,
stan sanitarny pomieszczeń, ich wyposażenie, zaopatrzenie w odpowiednie preparaty
dezynfekcyjne, dobrane odpowiednio do zanieczyszczeń i rodzaju dezynfekowanej
powierzchni,
transport i przechowywanie szczepionek,
postępowanie z odpadami,
stan wyposażenia punktów szczepień w lodówki, termometry, igły, strzykawki
jednorazowego użytku, rękawice, zestawy przeciwwstrząsowe.
Szczepienia prowadził wykwalifikowany personel. Stwierdzono, że dokumentację medyczną
(karty szczepień, książka szczepień, karty magazynowe, ewidencja kart przychodzących
i wychodzących z punktu szczepień, rejestr niepożądanych odczynów poszczepiennych)
Strona 12 z 57
prowadzono na bieżąco i rzetelnie. Na jej podstawie można było stwierdzić, że w szczepieniach
ochronnych, regulowanych przez Program Szczepień Ochronnych (PSO), kolejność
poszczególnych szczepień i odstępy czasowe pomiędzy nimi były zachowane. Oceny stanu
zaszczepienia dzieci i młodzieży zaopcjowanych w podstawowej opiece zdrowotnej dokonano
na podstawie analizy kart uodpornienia. Stwierdza się, że wykonawstwo szczepień
obowiązkowych poszczególnych roczników było, podobnie jak w roku ubiegłym, na poziomie
zadowalającym i kształtowało się w rocznikach szczepień zakończonych powyżej 97 %. Wysoki
odsetek wyszczepialności pozwala na osiągnięcie odporności zbiorowiskowej, zapobiegającej
epidemicznemu szerzeniu się chorób zakaźnych zwalczanych przez szczepienia ochronne.
Zabiegi wykonywane były z zachowaniem zasad aseptyki (zestawy do szczepień zawierały
igły i strzykawki jednorazowego użytku, twardościenne opakowania na zużyte igły i resztki
szczepionek, rękawiczki ochronne dla personelu. Wszystkie gabinety wyposażone były
w zestawy przeciwwstrząsowe, na wypadek wystąpienia reakcji alergicznych. Gospodarka
odpadami medycznymi w gabinetach szczepień była zgodna z obowiązującymi przepisami.
3.1. Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży, szczepienia obowiązkowe – kalendarz
szczepień
3.1.1. Szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży według wieku.
I.Stan zaszczepienia dzieci w 1. roku życia – urodzonych w 2013 roku (743 dzieci):
przeciw gruźlicy (preparatem BCG) uodporniono – 99,73 %,
przeciw WZW B III dawką uodporniono – 46,16 %,
przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi (preparatem DTP), poliomyelitis (preparatem IPV) i
zakażeniu Haemofilus influenzae typ B (preparatami ACT-HiB, HIBERIX)
III dawką uodporniono – 64,33 %.
Brak 100 % zaszczepienia niemowląt przeciw gruźlicy (BCG) wynika z przeciwwskazań
lekarskich. Przyczyną niewysokiego odsetka wyszczepialności pozostałymi preparatami był
nieosiągnięty wiek do przyjęcia szczepionek, dzieci urodzone w grudniu do pierwszego
szczepienia wzywane są 7-8 tygodniu życia. Należy zaznaczyć, że niemowlęta szczepiono nie
tylko preparatami finansowanymi przez budżet państwa. Ponad połowę urodzonych (55,18 %)
zaszczepiono preparatami skojarzonymi (preparaty pięcioskładnikowe, sześcioskładnikowe)
zakupionymi przez rodziców.
II.Stan zaszczepienia dzieci w 2. roku życia – urodzonych w 2012 roku (842 dzieci):
przeciw gruźlicy uodporniono – 99,9 %,
przeciw WZW B III dawką uodporniono – 98,22 %,
przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis i zakażeniu Haemofilus influenzae
typ B IV dawką uodporniono – 58,67 %,
przeciw odrze, śwince i różyczce (preparatem PRIORIX) uodporniono – 88,48 %.
Część dzieci podlegających szczepieniom nie osiągnęła wymaganego wieku do zakończenia
szczepień oraz w pojedynczych przypadkach były przeciwwskazania lekarskie.
III.W roczniku szczepień zakończonych, dzieci urodzone w 2011 roku (856 dzieci):
przeciw WZW typu B III dawką uodporniono – 99,77 %,
Strona 13 z 57
przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis i zakażeniu Haemofilus influenzae
typ B IV dawką uodporniono – 98,13 %,
przeciw odrze, śwince i różyczce uodporniono – 98,71 %.
IV.Stan zaszczepienia dzieci w 6. roku życia – urodzonych w 2008 roku (962 dzieci):
przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi (preparatem TRIPACEL), przeciwko
poliomyelitis (preparatem OPV) I dawką przypominającą uodporniono – 91,58,6 %.
Zaniżony wskaźnik uodpornienia wynika z tego, że część dzieci nie osiągnęła jeszcze
wymaganego wieku oraz szczepionka p/polio jest preparatem dziesięciodawkowym i dzieci
wzywane są do szczepień grupami.
V.W roczniku szczepień zakończonych urodzonych w 2007 r.(887)
odsetek uodpornienia przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis
– 99,8 %.
VI.Stan zaszczepienia dzieci w 10. roku życia – urodzonych w 2004 roku (764 dzieci):
przeciw odrze, śwince i różyczce II dawką uodporniającą – 91,36%.
Zgodnie z kalendarzem szczepień u dzieci urodzonych po 31.12.1996 r., które nie otrzymały
dwóch dawek szczepionki skojarzonej przeciw odrze, śwince i różyczce uzupełniono brakującą
dawkę, stan zaszczepienia przedstawia się to następująco:
rocznik 2003 - 98,72% zaszczepionych,
rocznik 1997 - 84,91% zaszczepionych.
Uzupełnienie drugiej dawki można kontynuować do ukończenia 19. roku życia.
VII.Stan zaszczepienia dzieci w 14. roku życia – urodzonych w 2000 roku (824 dzieci):
przeciw błonicy, tężcowi (preparatami Td, Td-pur) II dawką przypominającą
zaszczepiono– 93,81 %,
a)Odsetek uodpornienia w roczniku szczepień zakończonych (dzieci urodzone w 1999 r.):
przeciw błonicy, tężcowi II dawką przypominającą zaszczepiono – 99,49 %,
b)Szczepienia młodzieży w 19. roku życia – urodzonych w 1995 roku (984 osoby):
przeciw błonicy, tężcowi III dawką przypominającą – 78,56 %.
c)Odsetek uodpornienia w roczniku szczepień zakończonych (dzieci urodzone w 1994 r.):
przeciw błonicy, tężcowi III dawką – 97,43 %.
Odsetek uodpornienia w roczniku zakończonych szczepień ulegnie poprawie po ponownym
wezwaniu do zaszczepienia osób przebywających poza powiatem, między innymi młodzieży
studiującej.
Strona 14 z 57
PPIS w Bolesławcu otrzymał informację od lekarzy POZ o przypadkach uporczywego
uchylania się od szczepień ochronnych dzieci (ustalono 10 środowisk uchylających się). W celu
wyegzekwowania wykonania ustawowego obowiązku szczepień dzieci, wobec rodziców lub
opiekunów prawnych podjęto stosowne działania.
Na podstawie powyższej analizy stwierdza się, że wykonawstwo szczepień obowiązkowych
dzieci i młodzieży z terenu powiatu bolesławieckiego jest wysokie.
3.1.2. Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie
Zgodnie z PSO w 2013 roku zaszczepiono 1567 osób narażonych w sposób szczególny na
zakażenie, w tym:
przeciw pneumokokom (dotyczyło zakwalifikowanych z powodu zdiagnozowanych chorób
przewlekłych, wcześniactwa lub niskiej masy urodzeniowej) – 65 dzieci,
przeciw ospie wietrznej (dotyczyło dzieci należących do grupy osób narażonych na zakażenie
ze względów środowiskowych, tj. dzieci przebywających w Domu Dziecka lub dzieci
uczęszczających do klubików) – 22 dzieci,
przeciw WZW B (dotyczyło osób wykonujących zawód medyczny, zakażonych wirusem
zapalenia wątroby typu C lub szczególnie narażonych na zakażenie w wyniku styczności
z osobą zakażoną wirusem zapalenia wątroby typu B) – 39 osób,
przeciw tężcowi (dotyczyło osób narażonych na zakażenie tężcem) – 1421 osób,
przeciw
wściekliźnie (dotyczyło osób zakwalifikowanych z powodu styczności ze
zwierzęciem podejrzanym o zakażenie wirusem wścieklizny) – 20 osób.
3.2. Szczepienia zalecane – niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie
Ministra Zdrowia
Poza obowiązkowym kalendarzem szczepień ochronnych istotną rolę odgrywają szczepienia
zalecane. Czynnikiem ograniczającym powszechność korzystania z tego rodzaju prewencji jest
aspekt ekonomiczny, ponieważ koszt szczepień zalecanych jest nadal wysoki. Ale każdy lekarz,
zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaźnych u ludzi, jest zobligowany do udzielenia pełnej informacji rodzicom lub opiekunom
dziecka na temat szczepień zalecanych.
Stan zaszczepienia preparatami zalecanymi w powiecie bolesławieckim w latach 2009 -2013
przedstawiono w tabeli 3.2. Analizując dane zamieszczone w tabeli stwierdza się niski poziom
wszczepialności przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, przeciw kleszczowemu
zapaleniu mózgu, a także przeciw zakażeniom meningokokowym, powodującym najczęściej
u dzieci i młodzieży groźną inwazyjną chorobę przebiegającą jako sepsa meningokokowa lub
meningokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. W 2013 roku przeciw WZW typu B
zaszczepiło się 493 osoby, to o 57 mniej w stosunku do roku ubiegłego, przeciw meningokokom
zaszczepiło się 16 osób, to o 12 mniej w stosunku do roku ubiegłego, przeciw kleszczowemu
zapaleniu mózgu zaszczepiło się 7 osób, to o 23 mniej w stosunku do roku ubiegłego.
Wykonawstwo szczepień przeciw grypie wzrosło w stosunku do roku ubiegłego o 260 osób,
przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) wzrosło w stosunku do roku ubiegłego o 134
osoby, głównie dzięki programom zdrowotnym realizowanym przez: gminę Osiecznica „Zapobieganie czynnikom ryzyka raka szyjki macicy” oraz Starostwo w Bolesławcu „Pilotażowy program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV)”. W ramach
tych programów zaszczepiono 30 dziewczynek urodzonych w 1999 roku, zamieszkałych na
terenie gminy Osiecznica i 146 dziewcząt szkół ponadgimnazjalnych urodzonych w 1996
z powiatu. Programy oprócz szczepień obejmowały także kampanię edukacyjno-informacyjną na
temat profilaktyki raka szyjki macicy, w tym konieczności wykonywania badań cytologicznych.
Strona 15 z 57
W 2013 r. Starostwo w Bolesławcu rozpoczęło II edycję „Powiatowego programu
profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV)”, zaszczepiono dwiema dawkami
148 dziewcząt urodzonych w 1997 roku, trzecią dawkę przewidziano na kwiecień 2014 rok.
Profilaktyka grypy drogą szczepień ochronnych w powiecie bolesławieckim, podobnie jak
w cały kraju, w dalszym ciągu nie jest w pełni wykorzystana. Odsetek osób przekonanych do
czynnego uodporniania się przeciwko grypie stanowi zaledwie 2,1% ogółu mieszkańców.
Grypa pojawia się każdego roku w postaci epidemii i zachorowanie nie daje czynnego
uodpornienia. Jedyną skuteczną metodą zwalczania wirusa grypy jest szczepienie (wprowadzone
do Programu Szczepień Ochronnych w 1994 r. jako zalecane). Jego celem jest nie tylko
uniknięcie zachorowania, ale przede wszystkim uniknięcie poważnych powikłań pogrypowych,
takich jak: zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego, czy zapalenie opon mózgowych.
Tabela 3.2. Stan zaszczepienia preparatami zalecanymi w latach 2009 – 2013
Liczba zaszczepionych w poszczególnych latach
Nazwa szczepionki
2009
2010
2011
2012
2013
2835
1997
1997
1616
1876
przeciw WZW typu A (żółtaczka
pokarmowa)
32
33
24
21
40
przeciw WZW typu B
807
721
616
550
493
28
21
54
28
16
136
117
145
148
178
przeciw ospie wietrznej
16
25
16
15
20
przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu
42
20
29
30
7
przeciw rotawirusom
77
86
100
98
101
przeciw HPV (wirus brodawczaka
ludzkiego)
28
9
37
61
195
przeciw durowi brzusznemu
25
6
9
9
18
przeciw grypie
przeciw Neisseria meningitidis
(meningokoki)
przeciw Streptococcus pneumoniae
(pneumokoki)
3.3. Niepożądane odczyny poszczepienne
Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaźnych u ludzi nakłada obowiązek zgłaszania niepożądanych odczynów poszczepiennych
(NOP) na osoby wykonujące szczepienia obowiązkowe i zalecane. Do Państwowej Inspekcji
Sanitarnej wpłynęły z punktów szczepień 4 zgłoszenia niepożądanych odczynów
poszczepiennych, dotyczyły:
po podaniu jednoczasowym szczepionek: DTP pełnokomórkowej przeciwko błonicy,
tężcowi i krztuścowi, EUVAX B przeciwko WZW typu B, ACT-HIB przeciwko
zakażeniom Hemophilus influenzae typu b,
Strona 16 z 57
po podaniu DTP pełnokomórkowej przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, ACT-HIB
przeciwko zakażeniom Hemophilus influenzae typu b, IMOVAX przeciwko
poliomyelitis),
po podaniu DTP pełnokomórkowej przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, IMOVAX
przeciwko poliomyelitis,
po podaniu BCG przeciwko gruźlicy.
Dzieci, u których wystąpiły niepożądane odczyny poszczepienne, leczone były w warunkach
ambulatoryjnych, a powrót do zdrowia następował po kilku dniach. Dokumentacja
zarejestrowanych odczynów została wysłana do Zakładu Epidemiologii w NIZP - PZH, WSSE
we Wrocławiu i Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych
i Preparatów Biobójczych.
HIGIENA ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU
Wstęp
W 2013 roku w ewidencji PSSE w Bolesławcu zarejestrowanych było 642 obiekty żywności,
żywienia i przedmiotów użytku, prowadzących działalność w zakresie:
a.produkcji żywności (32 obiekty),
b.produkcji pierwotnej i sprzedaży bezpośredniej (37 obiektów),
c.obrotu żywnością (378 obiektów, w tym 306 sklepów),
d.żywienia zbiorowego (114 otwartego, 54 zamkniętego),
e.produkcji materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością
(19 obiektów),
f.obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością
(6 obiektów),
g.produkcji kosmetyków (2 obiekty).
Skontrolowano 390 obiektów, co stanowiło 61 % ogółu nadzorowanych, wydano 139 decyzji
za naruszenia przepisów ustawy żywnościowej, w tym jedną unieruchomienia produkcji z
zakazem wprowadzania do obrotu zabezpieczonej w magazynie żywności, która była
nieodpowiedniej jakości. Za naruszenia warunków sanitarnych w obrocie i produkcji oraz
niewdrażanie dobrych praktyk higienicznych i produkcyjnych oraz systemu HACCP nałożono
na osoby odpowiedzialne 73 mandaty na łączną kwotę 13 650 zł, była to mniejsza liczba sankcji
niż w roku ubiegłym, ale średnia wartość grzywny wyższa (w 2012 roku ukarano 91mandatami
na kwotę 12 270 zł).
Wystąpiono też z 6 wnioskami do Dolnośląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora
Sanitarnego we Wrocławiu o ukaranie kierujących zakładami z art. 103 ustawy o
bezpieczeństwie żywności i żywienia z powodu: nieprzestrzegania wymagań w zakresie
znakowania środków spożywczych, w tym reklamy, prowadzenia działalności bez złożenia
wniosku o zatwierdzenie i wpis do rejestru zakładów prowadzonego przez PPIS oraz produkcji i
wprowadzania do obrotu żywności w zakresie niezgodnym z decyzją o zatwierdzeniu.
W ramach monitoringu i urzędowej kontroli jakości zdrowotnej środków spożywczych,
materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością pobrano do badań 175 próbek żywności oraz 6
próbek materiałów do kontaktu z żywnością. Zdyskwalifikowano 8 próbek żywności.
W 2013 roku przeprowadzono 350 kontroli planowanych oraz 265 ponadplanowych,
związanych z zatwierdzaniem zakładów, powiadomieniami o niebezpiecznych produktach z
Strona 17 z 57
Krajowych Punktów Kontaktowych RASFF, a także innych kontroli w przypadkach podejrzenia
lub uzyskania informacji o nieprawidłowościach zagrażających zdrowiu lub życiu ludzi
Poza działalnością kontrolno-represyjną edukowano i informowano przedsiębiorców
o krajowym i unijnym prawie żywnościowym oraz o obowiązkach ciążących na operatorach
żywności, związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa zdrowotnego żywności, między innymi
o konieczności stosowania opracowanych procedur dobrej praktyki produkcyjnej i higienicznej
(GMP/GHP), systemu analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli (HACCP), w tym
prowadzenia rejestru dostawców i odbiorców środków spożywczych (treacability). Wielu
przedsiębiorców, zwłaszcza w obiektach nowo uruchamianych ma duże problemy
z opracowaniem i wdrożeniem HACCP.
Przy realizowaniu zadań z zakresu nadzoru nad obiektami żywnościowo-żywieniowymi
współpracowano z jednostkami samorządowymi oraz z Powiatowym Lekarzem Weterynarii.
Wspólnie z Weterynaryjną Inspekcją Sanitarną kontrolowano dwa obiekty - hurtownię i sklep
mięsno-wędliniarski w Bolesławcu w zakresie pochodzenia, przechowywania i znakowania
środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego. Podczas kontroli ujawniono w sklepie
produkcję przetworów mięsnych, na którą przedsiębiorca nie miał zezwolenia Inspekcji
Weterynaryjnej.
1.Stan sanitarny w poszczególnych grupach obiektów
1.1. Zakłady produkcji żywności
Nadzorem objęto 32 zakłady produkcji żywności oraz 37 innych wytwórni żywności,
nieprawidłowości stwierdzono w 23 zakładach. W grupie zakładów produkcji żywności
funkcjonują: lodziarnie (4 zakłady), piekarnie (13 zakładów), ciastkarnie (9 zakładów),
wytwórnie napojów bezalkoholowych (1 zakład), zakłady przemysłu zbożowo-młynarskiego
(3 zakłady), wytwórnie koncentratów spożywczych (1 zakład). Do innych wytwórni
zakwalifikowano gospodarstwa rolne z produkcją rolną i sprzedażą bezpośrednią (produkcja
i obrót ziemniaków, zbóż, rzepaku, borówki amerykańskiej, warzyw i owoców, runa leśnego).
a)Automaty do lodów
Skontrolowano 4 automaty do lodów, pobrano do badania mikrobiologicznego jedną próbkę
lodów z automatu. Kontrole wykazały niezgodności w 2 zakładach we wdrożeniu procedur
kontroli procesu wytwarzania lodów w celu potwierdzenia, że produkt jest odpowiedniej jakości
i bezpieczny dla zdrowia ludzi. Dlatego wydano na wszystkie zakłady decyzje przedłożenia
wyników badań wyrobu gotowego. Wyniki badań próbek lodów były prawidłowe.
b)Piekarnie
Piekarnie produkowały pieczywo metodą tradycyjną, opartą na naturalnym zakwasie,
lub z wykorzystaniem polepszaczy, substancji dodatkowych dozwolonych stosowanych do
poprawy wartości konsumpcyjnej pieczywa, oraz z gotowych mieszanek piekarniczych, a także
z użyciem ciasta mrożonego. Oprócz pieczywa zakłady wytwarzały też wyroby półcukiernicze
z zastosowaniem gotowych nadzień serowych, makowych, jabłkowych, marmoladowych,
w niektórych produkowano też ciasta typu „babki” z gotowej masy jajowej oraz bułkę tartą.
Kontroli poddane były wszystkie obiekty, w przypadku gdy były niezgodności, kontrole
powtarzano. Przeprowadzono w piekarniach ogółem 35 kontroli, w tym 5 interwencyjnych.
Nieprawidłowości stwierdzono w10 zakładach, dotyczyły złego stanu sanitarno-technicznego
pomieszczeń i wyposażenia (zawilgoconych sufitów i ścian, ubytków w posadzce, zniszczonych
drzwi i skorodowanych szafek odzieżowych), braku wentylacji w magazynach surowców, braku
siatek ochronnych przeciw owadom, a także złego stanu sanitarno-higienicznego. W trakcie
Strona 18 z 57
kontroli niejednokrotnie zastawano w zakładach nieporządek i brudno utrzymane pomieszczenia,
urządzenia i sprzęt produkcyjny, a nawet owady i ślady żerowania gryzoni. Nadal były
przypadki niewłaściwego znakowania wyrobów, braku badań przechowalniczych opakowanego
pieczywa, braku weryfikacji procedur dobrej praktyki produkcyjnej (nieaktualizowane receptury
na produkowane asortymenty, braku zawarcia w procedurach informacji o zastosowaniu
w produkcji substancji dodatkowych, ich dawkowania, braku właściwego postępowania
z tłuszczami smażalniczymi, w tym kontroli ich jakości).
Ogółem wydano na piekarnie 15 decyzji administracyjnych, w tym jedna dotyczyła
unieruchomienia produkcji bułki tartej i wycofania jej z obrotu. Za uchybienia sanitarne
nałożono 7 mandatów na ogólną kwotę 2 200 zł. Postępowaniem administracyjnym
wyegzekwowano poprawę w 7 obiektach.
W stosunku do roku ubiegłego sytuacja uległa poprawie w piekarniach w zakresie:
dopuszczania do pracy w bezpośrednim kontakcie z żywnością pracowników z odpowiednimi
orzeczeniami lekarskimi, śledzenia dróg dostaw surowców i dystrybucji wyrobu gotowego
(identyfikowalności).
c)Ciastkarnie
Skontrolowano wszystkie ciastkarnie i tylko dwie oceniono pozytywnie. W ramach
urzędowej kontroli pobrano do badań 16 próbek ciastek z kremami, wyniki były dobre.
W zakładach produkcji ciastek stwierdzano podobne nieprawidłowości jak w piekarniach.
Ponadto w czasie kontroli niejednokrotnie dowiedziono badaniami przesiewowymi, że do
smażenia używano przepalonych tłuszczy. Stwierdzano przypadki niehigienicznego pakowania
wyrobów ciastkarskich - powtórnego używania jednorazowych materiałów opakowaniowych.
Występowały błędy w oznakowaniach produktów, w szczególności dotyczące braku informacji
dla konsumenta o zawartości składników użytych do produkcji, w tym ostrzeżeń w przypadku
użycia barwników wywołujących u dzieci nadpobudliwość i dekoncentrację (ostrzeżenie „może mieć szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dziecka”.
W związku z nieprawidłowościami wydano na zakłady 7 decyzji administracyjnych,
wyegzekwowano dwie, nałożono 2 mandaty na łączną kwotę 300 zł.
d)Zakłady przemysłu zbożowo-młynarskiego
Nadzorem sanitarnym objęto trzy młyny, o jeden obiekt mniej niż w roku ubiegłym
(1 zlikwidowany). Skontrolowano wszystkie, oraz w ramach urzędowej kontroli, pobrano dwie
próbki pszenicy do badania w kierunku oznaczenia zawartości mykotoksyn. Jedna próbka
została zdyskwalifikowana z powodu przekroczenia najwyższego dopuszczalnego poziomu
ochratoksyny A.
Młyn w Warcie Bolesławieckiej produkował mąkę, z ziarna pozyskiwanego od okolicznych
rolników, dla lokalnych zakładów piekarniczych i ciastkarskich oraz ościennych powiatów.
W zakładzie wdrożone były dobre praktyki higieniczne obejmujące między innymi przegląd
wizualny pomieszczeń pod kątem obecności szkodników oraz profilaktyczną dezynsekcję
gazową pomieszczeń.
Młyn w Osłej prowadził działalność w zakresie przemiału pszenicy na mąkę różnego typu
(makaronowa, chlebowa, luksusowa, tortowa), a także na kaszę mannę. Surowiec i wyrób
gotowy poddawany był badaniom jakości we własnym laboratorium zakładowym oraz raz w
roku w laboratoriach zewnętrznych. Zlecano oznaczanie pozostałości pestycydów, metali
ciężkich (ołowiu i kadmu) oraz mykotoksyn (ochratoksynę A, zearalenon, deoksyniwalenol).
Młyn w Krzyżowej, produkujący różne typy mąki żytniej (typ: 720, 500, 2000)
i konfekcjonujący mąkę pszenną z Młyna w Osłej, również kontrolował poziom szkodliwych dla
zdrowia zanieczyszczeń w surowcu i wyrobie (ochratoksyna A, ołów, kadm, pestycydy).
Strona 19 z 57
Młyny w Osłej i Krzyżowej produkty swoje dystrybuowały na terenie całego kraju. Produkty
uboczne - otręby - oba młyny przekazywały na cele paszowe. W obiektach wdrożono
zintegrowany system zarządzania jakością i bezpieczeństwem żywności HACCP, obejmujący
także zapobiegawczą dezynsekcję gazową i oraz pełną identyfikowalność wyrobów gotowych.
Podczas kontroli sanitarnych zwracano szczególną uwagę na odpowiednie zabezpieczenie
obiektów przed dostępem szkodników i działania prewencyjne podejmowane przez zakład
w tym zakresie. Nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono w 2 zakładach, w jednym nieszczelne drzwi w pomieszczeniu pakowania wyrobu gotowego, w drugim - szpary
i nierówności na połączeniach ścian z podłogą. Ponadto zastano jeszcze zły stan sanitarnotechniczny stolarki drzwiowej i szafek ubraniowych.
Wydano 2 decyzje z terminem wykonania do końca 2013 r.
1. 2. Obrót żywnością
a)Sklepy spożywcze, kioski
W 2013 roku objęto nadzorem sanitarnym 306 sklepów spożywczych, w tym 15 super
i hipermarketów oraz 10 kiosków. Skontrolowano 187 sklepów spożywczych (61%) i 5 kiosków,
przeprowadzono 308 kontroli sanitarnych, w tym 72 interwencyjne, związane ze skargami
konsumenckimi i systemem RASFF, niezgodności stwierdzono w 43 obiektach. Najczęściej
powtarzające się uchybienia to - ekspozycja żywności łatwo psującej się poza urządzeniami
chłodniczymi lub w warunkach niekontrolowanej temperatury, brak monitoringu temperatury w
urządzeniach chłodniczych i zdarzające się przypadki przechowywania żywności w
temperaturach wielokrotnie przekraczających założone w dobrych praktykach higienicznych
limity, brak orzeczeń lekarskich dopuszczających do pracy w kontakcie z żywnością, brak
identyfikowalności produktów, wprowadzanie do obrotu środków spożywczych
nieoznakowanych, przeterminowanych, przechowywanie żywności bez zachowania segregacji,
brak warunków do higienicznego mycia i osuszania rąk, nieporządek i brud w pomieszczeniach
zakładu, brak procedur zabezpieczenia zakładu przed szkodnikami.
Były przypadki prowadzenia działalności w obrocie żywnością bez uzyskania wymaganego
zatwierdzenia oraz przypadki reklamy wprowadzającej konsumenta w błąd, poprzez
oznakowanie sklepu szyldem „zdrowa żywność”, kwalifikowane jako naruszenia, za które
grzywny wymierza organ wyższego stopnia. Wystosowano w związku z tym 2 wnioski do
DPWIS we Wrocławiu o nałożenie kary pieniężnej. Jeszcze jeden wniosek złożono za
przewinienia z roku ubiegłego, dotyczące wprowadzania do obrotu środków spożywczych
nieoznakowanych w języku polskim.
Wśród 72 kontroli interwencyjnych w sklepach, 17% stanowiły skargi od konsumentów, na
takie niezgodności jak: nieodpowiednia jakość zakupionych środków spożywczych, obecność
szkodników, brak orzeczeń lekarskich, niezachowanie higienicznych warunków w obrocie
żywnością. W 7 przypadkach skargi potwierdziły się.
W ramach urzędowej kontroli żywności i monitoringu, pobrano do badań ogółem 152 próbki
środków spożywczych, które badano w różnych kierunkach, w zależności od asortymentu
Zakwestionowano siedem próbek, w tym: sześć z powodu nieprawidłowego oznakowania, jedną
z powodu obecności bakterii Salmonella (wyrób drobiowy, przeznaczony do obróbki
termicznej).
Niezgodności ujawnione w sklepach skutkowały wydaniem 51 decyzji administracyjnych
oraz nałożeniem sankcji karnych na 29 osób winnych zaniedbań, na ogólną kwotę 4 750 zł.
b)Magazyny hurtowe
Strona 20 z 57
W 2013 r. objęto nadzorem sanitarnym 11 hurtowni środków spożywczych (w 2012 r. było12
hurtowni), skontrolowano 10 obiektów, przeprowadzono ogółem 18 kontroli, w tym
jedną interwencyjną. Nieprawidłowości stwierdzono w 5 hurtowniach, dotyczyły złego stanu
sanitarno-technicznego pomieszczeń i wyposażenia (sufitów i ścian, drzwi, półek), niezgodnego
z przepisami postępowania z przeterminowaną żywnością pochodzenia zwierzęcego,
wprowadzania do obrotu nieoznakowanych produktów, oraz w przypadku jednej hurtowni braku wdrażania procedur higienicznych (badania wody, szkoleń pracowników, zabezpieczenia
obiektu przed szkodnikami).
Z hurtowni pobrano 4 próbki żywności w kierunku oznaczenia pozostałości pestycydów
(2 próbki fasoli, 2 próbki kalafiora). Wyniki badań były prawidłowe.
Wydano 4 decyzje administracyjne nakazujące dostosowanie działalności do obowiązującego
prawa żywnościowego, wyegzekwowano 3 decyzje. Zaniedbania sanitarne wystąpiły w jednej
hurtowni, osobę winną ukarano mandatem w kwocie 150 zł.
1. 3.Wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością
i miejsca obrotu
Pod nadzorem sanitarnym znajdowało się 25 zakładów z grupy wytwórni materiałów
i wyrobów do kontaktu z żywnością i miejsca obrotu, to jest o 3 zakłady więcej niż w roku
ubiegłym. Były to zakłady produkujące: ceramikę stołową (17 zakładów), opakowania
z tworzywa sztucznego i szkła (1 zakład), opakowania z rękawa foliowego (1 zakład) oraz
zakłady wprowadzające materiały i wyroby do obrotu (1 hurtownia i 5 sklepów). Skontrolowano
14 zakładów, wydano 2 decyzje administracyjne nakazujące oznakowanie wyrobów zgodnie
z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu (WE) nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 27.10.2004 r. oraz opracowania i wdrożenia w zakładach procedur dobrej praktyki
produkcyjnej (GMP). Do zapewnienia zgodności przeprowadzonych czynności produkcyjnych
z ogólnymi i szczególnymi zasadami GMP zobowiązują producenta działającego na rynku
materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością przepisy rozporządzenia (WE) nr 2023/2006
i ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia (art. 53). Decyzje zostały wyegzekwowane.
W ramach urzędowej kontroli i monitoringu pobrano po 2 próbki wyrobów ceramicznych
i szklanych do badań w kierunku migracji do żywności związków ołowiu i kadmu, 1 próbkę
wyrobów melaminowych w kierunku migracji specyficznej formaldehydu oraz 1 próbkę
wyrobów drewnianych na badania organoleptyczne. Nie stwierdzono nieprawidłowości.
1.4. Obiekty ruchome i tymczasowe
W 2013 r. objęto nadzorem 3 obiekty ruchome i tymczasowe, w tym: 2 przyczepy
gastronomiczne oraz stoisko ze sprzedażą przetworów mięsnych. Skontrolowano 2 przyczepy,
w jednej stwierdzono brak czystości i porządku, brak dokumentacji potwierdzającej wdrożenie
procedur GHP, HACCP. Powtórna kontrola potwierdziła poprawę.
Za naruszenie warunków higienicznych w produkcji i obrocie żywnością nałożono na osobę
odpowiedzialną mandat na kwotę 200 zł.
1.5. Zakłady żywienia zbiorowego otwarte i zakłady małej gastronomii
W 2013 roku objęto nadzorem sanitarnym 114 zakładów żywienia otwartego, o 13 zakładów
mniej stosunku do roku 2012. Skontrolowano 89 (78 %), w których przeprowadzono 119
kontroli sanitarnych, w tym 3 interwencyjne. Nieprawidłowości stwierdzono w 42 zakładach,
dotyczyły niewłaściwego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń, urządzeń i sprzętu,
niezgodnego z przepisami postępowania z odpadami gastronomicznymi (wprowadzanie do
urządzeń kanalizacyjnych odpadów rozdrobnionych w młynku koloidalnym), braku
Strona 21 z 57
potwierdzenia badaniami laboratoryjnymi bezpieczeństwa zdrowotnego produkowanych potraw
i higieny procesu produkcyjnego, w celu udokumentowania, że system HACCP jest pod kontrolą
(zgodnie z wymaganiami rozporządzenia WE nr 2073/05). Występowały też w tych zakładach
uchybienia sanitarnohigieniczne, takie jak:
a.brak warunków do higienicznego mycia rąk (brak ciepłej wody i mydła w zakładzie),
b.niezachowanie warunków higienicznych w produkcji (brudny sprzęt produkcyjny,
niewyparzanie naczyń stołowych, nieprawidłowo prowadzony proces technologiczny –
bez obróbki wstępnej jaj oraz drobiu, bądź obróbka wstępna odbywała się w kuchni
właściwej),
c.stosowanie w produkcji przeterminowanych środków spożywczych lub z oznakami
zepsucia,
d.przechowywanie opakowań jednorazowych w szatni pośród obuwia i sprzętu
porządkowego,
e.brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno-epidemiologicznych,
f.brak segregacji żywności w urządzeniach chłodniczych (surowce przechowywane razem z
produktami gotowymi do spożycia),
g.brak zabezpieczenia zakładu przed owadami (obecność much),
h.nieutrzymanie procedur higienicznych i zasad systemu HACCP (nierzetelny monitoring
temperatur w urządzeniach chłodniczych, brak termometrów),
i.niewłaściwa jakość tłuszczu smażalniczego (wykazano w badaniach przesiewowych).
Za naruszenia przepisów prawa żywnościowego wydano łącznie 26 decyzji
administracyjnych i wystosowano 1 wniosek o zadanie kary pieniężnej do DPWIS we
Wrocławiu. Wniosek o ukaranie dotyczył prowadzenia działalności w zakresie niezgodnym
z pozwoleniem wydanym przez PPIS w Bolesławcu - działalność rozszerzono
o przygotowywanie surówek, w warunkach niegwarantujących ich bezpieczeństwa zdrowotnego.
Za uchybienia w stanie sanitarno-higienicznym stwierdzone w zakładach żywienia
zbiorowego otwartego i zakładach małej gastronomii nałożono na osoby odpowiedzialne 26
mandatów na ogólną kwotę 4 500 zł.
1.6.Zakłady żywienia zbiorowego typu zamkniętego
Na terenie powiatu bolesławieckiego funkcjonowały 52 zakłady żywienia typu zamkniętego:
stołówki pracownicze (5 obiektów), stołówka w domu dziennego pobytu dla seniorów,
stołówka w domu opieki społecznej, stołówka w domu dziecka, bloki żywienia w szpitalach
(2 obiekty), stołówki szkolne (15 obiektów, tym pięć w systemie cateringowym), stołówki
w przedszkolach (27obiektów, w tym 16 w systemie cateringowym).
W stosunku do roku ubiegłego było to o 3 obiekty więcej (utworzono: 5 stołówek
w przedszkolach, 1 w szkole, a zlikwidowano 3 w zakładach pracy). Nowo utworzone stołówki
prowadzą żywienie systemie cateringowym. Nadzorem sanitarnym objęto wszystkie powyższe
obiekty oraz dodatkowo 2 stołówki na obozach harcerskich, zorganizowane w czasie wakacji.
Skontrolowano wszystkie stołówki, przeprowadzono łącznie 67 kontroli podstawowych
i sprawdzających, naruszenie przepisów prawa żywnościowego stwierdzono w 9 zakładach,
w tym warunków sanitarno-higienicznych w 4 zakładach, nałożono 4 mandaty łącznej w kwocie
1000 zł.
a)Bloki żywienia w podmiotach leczniczych stacjonarnych całodobowych
Blok żywienia Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Bolesławcu
zabezpieczał całodzienne wyżywienie dla 420 osób. W zakładzie funkcjonuje tradycyjny system
produkcji i dystrybucji posiłków oparty na kuchni głównej i 14 kuchenkach oddziałowych,
składających się z części czystej, w której porcjuje się racje pokarmowe i części brudnej, gdzie
Strona 22 z 57
po użyciu naczynia myte są i wyparzane. Z kuchni posiłki transportuje się w termosach
zamkniętymi wózkami elektrycznymi do poszczególnych budynków, w których są kuchenki
oddziałowe. Pacjenci spożywają posiłki w przyległych do kuchenek stołówkach, za wyjątkiem
pacjentów oddziału neurologicznego, do których jedzenie przewozi się do sal chorych
w pojemnikach zbiorczych i na sali chorych wykłada i rozlewa do naczyń.
Porcjowaniem i wydawaniem posiłków zajmuje się wyznaczona do tego osoba. Jadłospis
układany jest na tydzień przez kucharkę, gdyż nie zatrudnia się dietetyka. Nie prowadzi się
nadzoru w zakresie kontroli jakości produkowanych posiłków, w tym poprzez bieżącą analizę
wartości kalorycznej i odżywczej.
W zakładzie wdrożone i stosowane były procedury zapewnienia bezpieczeństwa
zdrowotnego żywności GHP, ale nie potwierdzano zgodności z kryteriami mikrobiologicznymi
bezpieczeństwa zdrowotnego potraw, ustalonymi w procedurach. Personel pracował w czystej
odzieży ochronnej. Stan sanitarno-porządkowy pomieszczeń i wyposażenia nie budził
zastrzeżeń. Nieprawidłowości stwierdzono w stanie sanitarno-technicznym pomieszczeń
i sprzętu, dotyczyły złego stanu: ścian i sufitów w podręcznej chłodni i w magazynku
jednodniowym; ścian, sufitów i podłogi w szatni; drzwi i futryn w budynku kuchni głównej;
regałów w chlebowi; kotłów w kuchni głównej. Wydano decyzje administracyjne z nakazem
usunięcia uchybień – termin realizacji jeszcze nie upłynął.
Blok żywienia Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej
w Nowogrodźcu zabezpieczał całodzienne wyżywienie dla 69 osób. Posiłki z kuchni centralnej
rozwożono w zamkniętych pojemnikach do sal chorych wózkami i tam porcjowano. Dla
pacjentów I piętra budynku dystrybucja odbywa się tak samo, tylko poprzez kuchenkę
oddziałową, do której windą z kuchni centralnej trafiały posiłki w zbiorczych zamkniętych
naczyniach. Wydawaniem posiłków zajmował się pracownik kuchni. Jadłospis układany był
przez dietetyka, dekadowy. Również i wtym bloku żywienia nie monitoruje się jakości
zdrowotnej gotowych do spożycia potraw.
W zakładzie personel pracował w czystej odzieży ochronnej. Stan sanitarno-porządkowy
pomieszczeń i wyposażenia był dobry.
Kontrola sanitarna wykazała nieprawidłowości dotyczące niewłaściwego stanu sanitarnotechnicznego ścian w magazynie artykułów spożywczych oraz ścian i sufitu w kuchni,
niezgodnej z przepisami prawa gospodarki odpadami pokonsumpcyjnymi. Wydano decyzję
administracyjną nakazującą usunięcie uchybień, którą wyegzekwowano.
b)Stołówki szkolne i przedszkolne
Spośród 42 stołówek szkolnych i przedszkolnych w 21 żywienie prowadzone było
w systemie cateringowym, co stanowiło 50% takiej formy żywienia zbiorowego. Uchybienia w
stanie sanitarno-higienicznym stwierdzono w czterech stołówkach: pracowniczej, szkolnej
i dwóch przedszkolnych, dotyczyły w szczególności:
a.braku warunków do utrzymania higieny rąk (brak mydła i ręczników oraz wyłączona
z użycia umywalka),
b. przeterminowanej żywności, z oznakami zepsucia,
c.niehigienicznego przechowywania naczyń (naczynia stołowe, jednorazowe wraz
innym sprzętem),
d.brudnego i skorodowanego sprzętu kuchennego i powierzchni roboczych,
e.mrożenia potraw w warunkach niezapewniających ich odpowiedniej jakości
konsumenckiej (brak urządzenia do szokowego zamrażania),
f.braku środków do dezynfekcji,
g.braku harmonogramu i badań mikrobiologicznych wyrobów gotowych,
h.niewłaściwej temperatury przechowywania produktów suchych.
Strona 23 z 57
W 30 stołówkach dokonano teoretycznych ocen wyżywienia dzieci i osób dorosłych na
podstawie jadłospisów dekadowych, wyniki nie były najlepsze. Tylko 9 placówek uzyskało
ocenę pozytywną. W pozostałych jadłospisy dekadowe wymagały poprawy z powodu:
a.braku urozmaicenia posiłku,
b.małego udziału ryb,
c.małej ilości produktów przemiału zbóż,
d.małego udziału owoców i warzyw w codziennej diecie,
e.małego udziału sezonowych warzyw (kapusta biała, czerwona, warzywa, korzeniowe,
ogórki kiszone),
f.dużego udziału produktów cukierniczych w codziennej diecie.
2. Ocena próbek środków spożywczych pobranych do badań w roku 2013
W ramach monitoringu i urzędowej kontroli żywności pobrano z obrotu handlowego
i zakładów produkcyjnych 175 próbek środków spożywczych do badań laboratoryjnych, min.
w kierunku:
a.zanieczyszczeń mikrobiologicznych (107 próbek),
b.zawartości metali szkodliwych dla zdrowia (18 próbek),
c.oznaczenia pozostałości pestycydów (10 próbek),
d.zanieczyszczeń mykotoksynami (5 próbek),
e.zawartości organizmów genetycznie modyfikowanych (5 próbek),
f.zawartości substancji dodatkowych (10 próbek),
g.azotanów (6 próbek),
h.WWA (4 próbki),
i.zawartości patuliny (2 próbki),
j.zawartości histaminy (2 próbki),
k.obecności oleju mineralnego (2 próbki),
l.zawartości kwasu erukowego (2 próbki),
m.organoleptyki (2 próbki).
Ponad 61% próbek laboratoryjnych pobrano do badań mikrobiologicznych, a 10% stanowiły
próbki, w których oznaczano zanieczyszczenia szkodliwymi dla zdrowia metalami. Badania
wykonywały laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej z Dolnego Śląska pracujące w
zintegrowanym systemie oraz laboratoria Wojewódzkich Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych
w Opolu, Kielcach, Poznaniu, Rzeszowie i Lublinie. Spośród wszystkich pobranych do badań
próbek zakwestionowano 8, w jednej stwierdzono obecność bakterii Salmonella, w drugiej
przekroczenie limitu ochratoksyny A, sześć było niewłaściwe oznakowanych. Niezgodności w
oznakowaniu były następujące: na etykiecie produktów zamieszczone były informacje
wprowadzające konsumenta w błąd – oświadczenie sugerujące szczególne właściwości owoców,
pomagające przywrócić równowagę po przebytych chorobach (2 próbki), brak oznaczenia partii
produkcyjnej (2 próbki), brak w wykazie składników procentowej zawartości składnika użytego
w nazwie produktu (2 próbki).
3. Ocena działań w systemie RASFF
Nadzór nad żywnością i wyrobami do kontaktu z żywnością obejmował również działania w
ramach systemu wczesnego ostrzegania o produktach niebezpiecznych RASFF. W roku 2013
zgłoszono z systemu RASFF 31 powiadomień, w tym odnoszące się do:
Strona 24 z 57
a. wyrobów do kontaktu z żywnością – 2 powiadomienia,
b.suplementów diety – 3 powiadomienia,
c. pozostałej żywności – 26 powiadomień.
Ad.a. Kwestionowano komplet do napojów ze szkła oraz szklanki z powodu przekroczenia
limitu ołowiu i kadmu.
Ad.b. Zgłoszono do systemu alarmowego suplementy diety, w których stwierdzono obecność
niedozwolonych
substancji
–
pochodnych
sildenafilu,
dimetylosildenafilu
(jedno powiadomienie), obecność czynnej substancji farmaceutycznej (jedno
powiadomienie) oraz wykryto, że produkt był poddany działaniu promieniowania
jonizującego (1 powiadomienie).
Ad.c. Zgłoszenie pozostałej żywności [tabela nr 1.3].
W związku z powiadomieniami z KPK RASFF zachodziła konieczność nadzorowania
procesu ściągania z rynku zdyskwalifikowanych środków spożywczych, bądź w przypadku nie
podejmowania działań przez operatorów żywności, wycofanie ich z obrotu przez PIS. Dlatego
przeprowadzono dodatkowo 86 kontroli w zakładach, które były wykazane na otrzymanych
z sieci powiadamiania RASFF listach, jako odbiorcy kwestionowanych produktów.
Tabela nr 1.3. Wykaz środków spożywczych, których obecność w obrocie podlegała
sprawdzeniu ze względu na zgłoszenie z RASFF
lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Środek spożywczy
borowik suszony
napój niegazowany smakowy
owoc pomelo
napój dla dzieci
mąka żytnia
mąka gryczana
krem orzechowo-migdałowy
figi suszone
żelki
migdały
groch okrągły
drób i podroby drobiowe
mleko w proszku
ciastka
herbata
woda mineralna
„ser janosika”
„kiełbasa gospodarza”
„kiełbaski chilli”
lody „big milk”
popcorn
Ilość
powiadomień
1
1
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
5
Powód powiadomienia
zanieczyszczenie rtęcią
złe cechy organoleptyczne
przekroczenie limitu pozostałości pestycydów
odłamki szkła
przekroczenie NDP ochratoksyny
przekroczenie glutenu
odłamki szkła
przekroczenie NDP aflatoksyn
przekroczenie dopuszczalnej zawartości barwnika
E124 (czerwień koszenilowa)
przekroczenie limitu ochratoksyny
obecność szkodników
niezastosowanie karencji dla doxycykliny przed ubojem
obecność trucizny
obecność trucizny
przekroczenie limitu pozostałości pestycydów
przekroczenie limitu arsenu
obecność bakterii Salmonella
obecność piór
obecność Listerii monocytogenes
obecność bakterii Salmonella
przekroczenie NDP mykotoksyn
Strona 25 z 57
III HIGIENA KOMUNALNA
1.Ocena zaopatrzenia w wodę do spożycia przez ludzi
1.1.Wodociągi
W 2013 roku Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Bolesławcu sprawował nadzór
sanitarny nad 13 wodociągami zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz 4 wodociągami
zakładowymi [tabela 1.1.]. Wydano 3 decyzje w związku z jakością wody, jedna dotyczyła
odstępstwa w zakresie dopuszczalnego stężenia 1,2-dichloroetanu (SUW Świętoszów), dwie
warunkowego dopuszczenia wody do spożycia ze względu na przekroczenie: dopuszczalnego
poziomu manganu i pH (SUW Świętoszów) oraz manganu i żelaza ( MOSiR).
Tabela 1.1. Urządzenia do zaopatrywania w wodę i ocena jakości wody do spożycia przez
ludzi
Liczba urządzeń dostarczających
wodę
według
ewidencji
stan na
31 XII
Wodociągi zbiorowego
zaopatrzenia w wodę –
ogółem
Wodociągi o 101–1000
produkcji
[m3/d]
1001–10000
Inne podmioty
zaopatrujące w wodę
Liczba ludności
zaopatrywanej w wodę
(w tys.)
zgodną z
wymaganiami
zgodną z
wymaganiami
mikrobiol.
niezgodną z
wymaganiami fizykochem. i
organolep.
zgodną z
wymaganiami
niezgodną z
wymaganiami
13
13
0
0
86,572
3,5
12
11
0
1
33,708
1
1
0
0
52,864
4
4
0
0
2,709
3,5
0
0
W porównaniu do roku 2012 liczba wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę uległa
zmniejszeniu o dwa zlikwidowane wodociągi: „SUW Mierzwin” i „SUW Iwiny”. Obszar, który
zaopatrywały one w wodę, przejęły odpowiednio wodociągi „SUW Miasto” Przedsiębiorstwa
Wodociągów i Kanalizacji w Bolesławcu oraz Zakład Gospodarki Komunalnej w Lubkowie.
Strona 26 z 57
Wszystkie wodociągi pozyskiwały wodę z ujęć głębinowych (IV- i III-rzędowych1, trias2,
kreda3), w większości wymagającą uzdatnienia, usunięcia nadmiernej ilości związków żelaza,
manganu, niklu oraz korekty kwasowości.
1.2. Ocena jakości wody ujmowanej do celów wodociągowych
PSSE w Bolesławcu prowadziła badania próbek wody pitnej w zakresie podstawowym i
rozszerzonym w wybranych punktach kontrolnych z częstotliwością określoną w rozporządzeniu
Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia
przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417, z 2010 r. Nr 72, poz. 466), uzależnioną od objętości
rozprowadzanej lub produkowanej wody w strefie zaopatrzenia. W ramach monitoringu jakości
wody pobrano do badania 184 próbki wody, spośród nich zakwestionowano 16 próbek, w tym
13 pochodziło z wodociągów publicznych. Niezgodną z wymaganiami wodę produkował
wodociąg w Świętoszowie, obsługujący około 3,5 tys. mieszkańców, który uzyskał I odstępstwo
w zakresie dopuszczalnego stężenia 1,2-dichloroetanu.
1.2.1. Zbiorowe zaopatrzenie w wodę miasta Bolesławiec ościennych miejscowości
Miasto Bolesławiec i ościenne wioski zaopatrywał w wodę pitną jeden wodociąg „SUW
Miasto”, produkujący wodę w przedziale wydajności 1001–10 000 m3 /dobę, należący do
Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Bolesławcu Sp. z o.o. Pozyskiwał wodę z
czterech ujęć („SUW Modłowa”, „SUW Rakowice”, „SUW Łasicka nowe”, „SUW Łasicka
stare”), a od czerwca z trzech, gdyż jedno ujęcie („SUW Rakowice”) na czas remontu wyłączono
z eksploatacji. Nie stwierdzono nieprawidłowości w stanie sanitarno-porządkowym urządzeń
wodociągowych. Na podstawie prowadzonego przez PIS w Bolesławcu monitoringu jakości
wody stwierdzono, że woda wodociągu miejskiego spełnia wymagania określone w załącznikach
nr 1–3 ww. rozporządzenia.
Interwencje mieszkańców do PIS w Bolesławcu w sprawie jakości wody związane były z
podniesieniem się twardości wody, spowodowanej większym udziałem w sieci wodociągowej
wody z ujęcia „SUW Modłowa”, po wyłączeniu ujęcia „SUW Rakowice”, a także
przekroczeniem limitu żelaza i mętności z powodu występujących zakłóceń i awarii na sieci
wodociągowej. W pięciu przypadkach kwestionowano jakość wody – 4 dotyczyły mętności i
przekroczonego limitu żelaza oraz jeden przypadek tylko żelaza.
1.2.2. Zbiorowe zaopatrzenie w wodę pozostałych miejscowości
Pozostałe miejscowości powiatu bolesławieckiego były obsługiwane przez wodociągi o
przedziale wydajności od 101 do 1000 m3 /dobę (12 wodociągów), zarządzane przez:
a.Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Bolesławcu Sp. z o.o. („SUW
Trzebień”, „SUW Stare Jaroszowice”),
b.Zakład Gospodarki Komunalnej w Lubkowie Sp. z o.o. („SUW Tomaszów
Bolesławiecki”, „SUW Wartowice”),
a.„Hydro-Tech” Nowogrodziec Sp. z o.o.(„SUW Nowogrodziec”, „SUW Wykroty”,
„SUW Parzyce”),
b.Zakład Gospodarki Mieszkaniowej i Komunalnej w Osiecznicy („SUW Osieczów”,
„SUW Przejęsław”, „SUW Świętoszów”),
1
„SUW Gierałtów-Wykroty”, „SUW Łasicka nowe”
„SUW Modłowa”
3
„SUW Stare Jaroszowice”, „SUW Osieczów”
2
Strona 27 z 57
c.Zakład Wodociągów, Kanalizacji i Oczyszczania w Gromadce („SUW Krzyżowa”,
„SUW Gromadka”).
Nieprawidłowości w stanie sanitarno-porządkowym urządzeń wodociągowych nie
stwierdzono. Monitoring jakości wody prowadzony przez PIS w Bolesławcu wykazał, że w
jednym spośród dwunastu ww. wodociągów, „SUW Świętoszów”, woda nie spełnia wymagań
rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej
do spożycia przez ludzi z powodu przekroczenia limitu 1,2- dichloroetanu. Z tego powodu PIS w
Bolesławcu udzielił Zakładowi Gospodarki Mieszkaniowej i Komunalnej w Osiecznicy zgody
na czasowe odstępstwo w zakresie dopuszczalnego stężenia 1,2-dichloroetanu do dnia
30.09.2015 r. pod warunkiem:
a.nieprzekraczania w okresie udzielonego odstępstwa wartości 15 μg/l
1,2-dichloroetanu w wodzie,
b.podjęcia przez Zakład Gospodarki Mieszkaniowej i Komunalnej w Osiecznicy
w tym czasie działań naprawczych, mających na celu zapewnienie użytkownikom wody
odpowiadającej wymogom sanitarnym zawartym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia
29 marca 2007 r.,
c.monitorowania zawartości 1,2-dichloroetanu w wodzie z częstotliwością jeden raz
w miesiącu, w miejscu podawania wody do sieci i w dwóch punktach czerpania wody przez
odbiorców,
d.niezwłocznego przekazywania do PPIS w Bolesławcu kopii wyników badań wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi, dostarczanej przez Stację Uzdatniania Wody w
Świętoszowie.
Zakład wywiązuje się z obowiązku monitorowania zawartości 1,2-dichloroetanu w wodzie.
Dostarczane wyniki badań wskazują na utrzymywanie się tego zanieczyszczenia na
dopuszczalnym poziomie.
1,2-dichloroetan (nazwa tradycyjna: chlorek etylenu) jest substancją ujętą w załączniku nr 2
do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi. W załączniku tym określono dopuszczalne stężenia
parametrów chemicznych o istotnym i bezpośrednim znaczeniu dla bezpieczeństwa zdrowotnego
konsumentów. W przypadku stwierdzenia w badaniach monitoringowych przekroczeń, organy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej uprawnione są do udzielenia odstępstw od wymagań dla danego
parametru chemicznego na wniosek skontrolowanego przedsiębiorstwa wodociągowokanalizacyjnego. Udzielenie zgody jest dopuszczalne, jeżeli woda na warunkach przyznanego
odstępstwa nie będzie stanowić potencjalnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego, a zaopatrzenie
w wodę o właściwej jakości nie będzie mogło być zrealizowane niezwłocznie w żaden sposób.
W dniu 12 września 2013 roku Zakład Gospodarki Mieszkaniowej i Komunalnej
w Osiecznicy wystąpił do PPIS w Bolesławcu z wnioskiem o udzielenie zgody na odstępstwo od
dopuszczalnej ilości 1,2-dichloroetanu w wodzie przeznaczonej do spożycia z wodociągu
publicznego w Świętoszowie. W złożonym wniosku podano, że przyczyną przekroczenia 1,2dichloroetanu w wodzie jest zanieczyszczenie podziemnych ujęć wody. Wcześniejsze badania
nie wykazywały przekroczenia tego parametru.
Z 12 wyżej wymienionych wodociągów, zaopatrujących „pozostałe miejscowości powiatu”
monitoring prowadzony przez PIS wykazał w ośmiu przypadkach nieutrzymanie w wodzie
wymaganych parametrów mikrobiologicznych i fizykochemicznych. Przekroczenia stwierdzono
w następujących wodociągach:
Strona 28 z 57
a.„SUW Tomaszów Bolesławiecki” – obecność bakterii z grupy coli oraz enterokoków (1
próbka). Zarządca niezwłocznie podjął działania naprawcze, co potwierdziły wyniki
powtórnych badań wody przeprowadzonych zarówno przez przedsiębiorcę, jak i przez
organy PIS;
b.„SUW Gromadka” – niskie pH (1 próbka);
c.„SUW Tomaszów Bolesławiecki” – przekroczenie limitu azotanów (1 próbka). Wyłączono
jedną studnię i sytuacja uległa poprawie;
d.„SUW Świętoszów” – niskie pH i przekroczony mangan (1 próbka). Warunkowo
dopuszczono wodę do spożycia do dnia 31.12.2013 r. i określono dopuszczalne wartości
parametrów w wodzie: manganu – 98 μg/l, jonów wodoru pH – 6,2-9,5;
e.„SUW Świętoszów” – przekroczony 1,2-dichloroetan (4 próbki). Udzielono zgody na
czasowe odstępstwo w zakresie dopuszczalnego stężenia 1,2-dichloroetanu do
30.09.2015 r.
1.2.3.Zaopatrzenie w wodę przez inne podmioty (4 wodociągi zakładowe)
Poza
przedsiębiorstwami
wodociągowo-kanalizacyjnymi
realizującymi
zbiorowe
zaopatrzenie w wodę PIS w Bolesławcu nadzorowała wodociągi zakładowe: Szpitala
Wojewódzkiego dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Bolesławcu, Spółdzielni Mieszkaniowej
Trzebień, Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej – obręb Osła, Miejskiego Ośrodka Sportu i
Rekreacji w Bolesławcu. Zły stan sanitarno-techniczny urządzeń wodociągowych stwierdzono w
stacji uzdatniania wody Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Bolesławcu (MOSiR);
zarządca podjął działania w kierunku wyłączenia ich z eksploatacji i wpięcia obiektów, które
korzystały z wodociągu zakładowego (restauracja i hotel), do sieci wodociągu komunalnego.
Badania próbek wody w ramach monitoringu wykazały, że w 3 przypadkach wystąpiły
przekroczenia parametrów i dotyczyły wodociągów:
a.Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Bolesławcu – niskie pH
(1 próbka).
b.MOSiR-u – przekroczenie limitu zawartości żelaza i manganu (1 próbka). Jakość wody
uległa dalszemu pogorszeniu, bo przekroczone zostały wartości żelaza określone w
warunkowym dopuszczeniu wody pitnej. PPIS w Bolesławcu ponownie warunkowo
dopuścił wodę do spożycia do dnia 30.06.2014 r., to jest do terminu podłączenia
obiektów MOSiR-u do komunalnej sieci wodociągowej.
c.Spółdzielni Mieszkaniowej Trzebień w Trzebieniu – niskie pH (1 próbka).
1.3. Stopień zwodociągowania powiatu bolesławieckiego
W powiecie bolesławieckim wodociągu nie doprowadzono jeszcze do Borówek i do części
Gromadki. Ale w miejscowościach posiadających sieć wodociągową są jeszcze gospodarstwa
domowe, które korzystają z indywidualnych ujęć wody, ponieważ nie wszystkie budynki mają
przyłącza lub mieszkańcy nie chcą wody z wodociągu. W gminie Gromadka nieprzyłączonych
do sieci wodociągowej jest 400 gospodarstw, w gminie wiejskiej Bolesławiec 12 gospodarstw.
Natomiast nie korzystają z wodociągu, choć mają przyłącza w gminie Nowogrodziec 163
gospodarstwa, a w gminie wiejskiej Bolesławiec 61gospodarstw.
1.4. Ocena jakości ciepłej wody
W ramach nadzoru nad jakością ciepłej wody w obiektach użyteczności publicznej
zamieszkania zbiorowego i podmiotach leczniczych stacjonarnych i całodobowych pobrano do
badania 26 próbek wody z instalacji ciepłej wody w następujących obiektach:
Strona 29 z 57
a.Szpitala Powiatowego przy ul. Jeleniogórskiej w Bolesławcu (3 próbki),
b.Bursy Szkolnej przy ul. Ogrodowej w Bolesławcu (3 próbki),
c.Zespołu Resocjalizacyjnego w Iwinach (2 próbki) – obiekt WSSE,
d.Schroniska dla Osób Bezdomnych w Bolesławcu (3 próbki),
e.Domu Dziecka pw. św. Józefa w Bolesławcu (3 próbki),
f.SP ZZOZ przy ul. Cichej 4 w Nowogrodźcu (3 próbki),
g.Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Bolesławcu (6 próbek).
W jednym obiekcie – Schronisku dla Osób Bezdomnych w Bolesławcu – stwierdzono
skażenie sieci ciepłej wody pałeczkami Legionella na poziomie średnim. Nakazano dokonać
przeglądu technicznego sieci, sprawdzić temperaturę wody i podjąć działania zmierzające do
redukcji liczby bakterii. Przedstawione przez zarządcę obiektu wyniki badań wskazały na brak
zanieczyszczenia. W pozostałych obiektach nie stwierdzono kolonizacji sieci ciepłej wody
bakteriami Legionella.
1.5. Stan sanitarno-porządkowy miast i terenów wiejskich
1.5.1.Miasta
Stan sanitarno-porządkowy w miastach Bolesławiec i Nowogrodziec utrzymywany był na
bieżąco, do inspekcji sanitarnej nie zgłaszano skarg w tym zakresie. Po sezonie zimowym
usuwane były zanieczyszczenia z dróg i chodników. Utrzymaniem terenów zielonych
w Bolesławcu zajmowała się firma „Zieleń Plan”, która dbała o to, by na czas kosić trawę
i pielęgnować klomby, rabaty i kwiaty w gazonach. Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej
odpowiedzialny był zaś za usuwanie z terenów miejskich odpadów komunalnych, w tym padłych
zwierząt.
W Nowogrodźcu, podobnie jak w Bolesławcu, powołano profesjonalne firmy do pielęgnacji
zieleni i prac porządkowych, były to: „Ogrody Jagielski” Maciej Jagielski oraz Hydro-Tech
w Nowogrodźcu.
W związku ze zmianą ustawy o odpadach, gminy zobowiązane były zorganizować na innych
zasadach system gospodarowania odpadami komunalnymi. Dlatego uchwaliły nowe regulaminy
utrzymania czystości i porządku oraz wyłoniły podmioty do usuwania odpadów z gospodarstw
domowych i zakładów pracy w miastach Bolesławiec i Nowogrodziec: gmina miejska
Bolesławiec – Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej, miasto i gmina Nowogrodziec – Zakład
Gospodarki i Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Lubaniu.
1.5.2.Tereny wiejskie
Podobnie jak w miastach gminy wiejskie uchwaliły nowe regulaminy utrzymania czystości
i porządku oraz wyłoniły podmioty do usuwania odpadów z gospodarstw domowych i zakładów
pracy. Problemem niektórych miejscowości jest brak infrastruktury ściekowej. W pełni
skanalizowane są gminy: miejska i wiejska Bolesławiec oraz Warta Bolesławiecka. Sieci
kanalizacyjnej nie posiadają wioski w gminie Nowogrodziec oraz trzy wioski w gminie
Osiecznica (Poświętne, Bronowiec i część Ołoboku), natomiast w gminie Gromadka na chwilę
obecną przyłączy do sieci kanalizacyjnej jest prawie dwa razy mniej niż do sieci wodociągowej.
Prace nad rozbudową kanalizacji w gminach Nowogrodziec i Gromadce są kontynuowane.
1.6. Stan sanitarny obiektów
W 2013 roku nadzorowano stan sanitarny i porządkowy obiektów użyteczności publicznej.
objęto nadzorem sanitarnym 312 obiektów, skontrolowano 149.
Strona 30 z 57
1.6.1. Pływalnie
Nadzorem sanitarnym objęto kryte pływalnie: w hotelu „Zamek Kliczków”(1 niecka),
sportowo-rekreacyjną „Orkę” w Bolesławcu (2 niecki, 2 brodziki) i basen w Osiecznicy (2
niecki) oraz działającą w sezonie wakacyjnym pływalnię odkrytą w Bolesławcu przy ul.
Spacerowej (3 niecki, brodzik). Pływalnię w Gromadce w 2013 roku wyłączono z eksploatacji
z powodu remontu.
Kontrole obejmowały ocenę stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń i urządzeń pływalni
oraz ocenę jakości mikrobiologicznej wody w nieckach i brodzikach basenowych.
Skontrolowano wszystkie obiekty, nieprawidłowości w stanie sanitarno-porządkowym nie
stwierdzono. Pobrano z niecek basenowych do badań bakteriologicznych ogółem 187 próbek
wody, z czego zakwestionowano 12 [tabela nr 1.6.1]. W przypadku otrzymania informacji od
PIS o pogorszeniu się wskaźników jakości wody, kierujący obiektami podejmowali działania
naprawcze, dokumentując powyższe wynikami badań.
Tabela nr 1.6.1
Nazwa pływalni
Liczba próbek
pobranych
Liczba próbek
zakwestionowanych
Pływalnia kryta „Zamek Kliczków”
24
6
Pływalnia kryta „Orka” w Bolesławcu
94
4
48
2
21
0
Pływalnia kryta w Osiecznicy
Pływalnia odkryta w Bolesławcu
1.6.2. Domy pomocy społecznej
Nadzorem sanitarnym objęto Dom Pomocy Społecznej (DPS) w Bolesławcu przeznaczony
dla osób w podeszłym wieku, z liczbą miejsc 46. W dniu kontroli zamieszkiwało w nim 46
pensjonariuszy w wieku od 59 do 102 lat. Stan sanitarny pomieszczeń, urządzeń i wyposażenia
domu nie budził zastrzeżeń.
1.6.3.Noclegownie
Nadzorem sanitarnym objęto Schronisko dla Osób Bezdomnych w Bolesławcu, zarządzane
przez Polski Czerwony Krzyż Oddział Rejonowy w Bolesławcu. Schronisko zapewniało
całodobowe schronienie dla 35 bezdomnych mężczyzn, pełne wyżywienie, ubranie oraz środki
czystości. Stan sanitarno-porządkowy dobry.
1.6.4.Hotele, motele, pensjonaty i inne obiekty, w których świadczone są usługi hotelarskie
W 2013 roku objęto nadzorem sanitarnym 10 obiektów hotelarskich (5 hoteli, 3 motele
i 2 pensjonaty) i 39 innych, w których świadczone są usługi hotelarskie (pokoje gościnne,
agroturystyka). W stosunku do roku ubiegłego stan ilościowy bazy noclegowej powiększył się o
jeden hotel i 12 obiektów z kategorii „innych obiektów hotelarskich”. Skontrolowano 25
obiektów, w tym 16 „innych obiektów hotelarskich”. Nieprawidłowości stwierdzono w jednym
obiekcie (motel), dotyczyły nieprawidłowej wentylacji w sanitariacie ogólnodostępnym,
postępowaniem administracyjnym obowiązek wyegzekwowano.
Strona 31 z 57
Kontrole wykazały, że obieg czystej i brudnej bielizny pościelowej w hotelach odbywał się
zgodnie z wymaganiami higienicznymi. Pranie bielizny pościelowej każdy obiekt, z wyjątkiem
agroturystyki w Kruszynie, zleca funkcjonującym na terenie Bolesławca pralniom, co
potwierdzone było odpowiednią dokumentacją. W większości obiektów przeprowadzana była
coroczna dezynfekcja bielizny (koce, kołdry, poduszki, materace). Przepisy dotyczące zakazu
palenia papierosów były w skontrolowanych obiektach respektowane. Gospodarowanie
odpadami odbywało się zgodnie z obowiązującymi przepisami. Odpady gromadzono w
pojemnikach wyłożonych folią, a następnie w kontenerach zbiorczych, z których odbierane były
przez uprawnione firmy.
1.6.5.Ustępy publiczne
Nadzorem sanitarnym objęto trzy ustępy publiczne na terenie miasta Bolesławiec. Kontrole
wykazały, że obiekty te były wyposażone w umywalkę z ciepłą i zimną wodą, papier toaletowy i
jednorazowe ręczniki oraz środki do mycia i dezynfekcji. Pomieszczenia i wyposażenie
utrzymane były w należytym stanie sanitarno-technicznym i higienicznym.
1.6.6.Zakłady fryzjerskie
Nadzorem sanitarnym objęto 73 zakłady fryzjerskie, to jest o 15 obiektów więcej w stosunku
do ubiegłego roku. Skontrolowano 25 zakładów, co stanowiło 34% nadzorowanych.
Nieprawidłowości wystąpiły w dwóch salonach fryzjerskich, w których stwierdzono:
a.niewłaściwe warunki przechowywania odzieży własnej i ochronnej pracowników
(brak szaf),
b.brak odpowiedniej wentylacji w sanitariacie,
c.niehigieniczne warunki do spożywania posiłków przez pracowników (brak umywalki
i/lub zlewozmywaka),
d.zanieczyszczone włosami narzędzia fryzjerskie, co świadczyło o tym, że nie były
poddawane myciu i skutecznej dezynfekcji.
W związku z powyższym wydano jedną decyzję nakazującą usunięcie uchybień z terminem
wykonania do 30.01.2014 r. oraz za naruszenia sanitarne nałożono mandat karny w wysokości
200 zł.
1.6.7.Zakłady kosmetyczne
Nadzorem sanitarnym objęto 41 zakładów kosmetycznych, to o jeden obiekt więcej w
stosunku do ubiegłego roku, skontrolowano 17, co stanowiło 41% ogółu nadzorowanych.
Kontrole pokazały, że usługi kosmetyczne świadczono w pomieszczeniach czystych i z
zachowaniem zasad higieny. Stan sanitarny ścian, podłóg i wyposażenia nie budził zastrzeżeń,
bieliznę czystą przechowywano w warunkach zabezpieczających ją przed zabrudzeniem.
Używane w zakładzie środki dezynfekcyjne były dopuszczone do obrotu i w terminie ważności.
W większości zakładów stosowano narzędzia jednorazowego użytku, a jeśli posługiwano się
narzędziami wielokrotnego użytku, to prowadzono sterylizację narzędzi w zakładach
zewnętrznych, posiadających autoklawy, zgodnie z opracowanymi procedurami. Gospodarka
odpadami niebezpiecznymi i komunalnymi w zakładach była prawidłowa.
1.6.8.Zakłady odnowy biologicznej (gabinety masażu, solaria, siłownie, sauny, fitness)
Strona 32 z 57
W ewidencji Stacji znajdowało się 12 zakładów odnowy biologicznej, skontrolowano siedem
z nich, nie stwierdzono nieprawidłowości. Gospodarka odpadami, w tym niebezpiecznymi była
prawidłowa. Stan techniczny urządzeń do ćwiczeń fizycznych, łóżek do masażu, łóżek do
opalania nie budził zastrzeżeń. Dezynfekcję sprzętu i powierzchni prowadzono środkami
dopuszczonymi do obrotu i w terminie ich ważności. Bieliznę jednorazowego i wielokrotnego
użytku przechowywano w higienicznych warunkach i jej zapas był wystarczający.
We wszystkich zakładach w widocznym miejscu umieszczono informację w formie pisemnej
i graficznej o zakazie palenia papierosów.
1.6.9.Inne zakłady, w których jest świadczona więcej niż jedna usługa – fryzjerskie,
kosmetyczne, odnowy biologicznej, tatuażu
Pod nadzorem sanitarnym znajdowało się 13 zakładów świadczących więcej niż jedną usługę
w branży usług fryzjerskich, kosmetycznych, gabinetów odnowy biologicznej, gabinetów
tatuażu. Skontrolowano trzy zakłady znajdujące się na terenie miasta Bolesławiec, w tym nowo
powstały (odbiór zakładu). Kontrole wykazały, że usługi świadczone były z zachowaniem
warunków higienicznych.
1.6.10.Dworce autobusowe i kolejowe
Kontrole przeprowadzone w budynkach i na przystankach dworców PKS i PKP wykazały, że
ich stan sanitarno-porządkowy był dobry. Sanitariaty dworcowe były czyste i wyposażone w
odpowiednie urządzenia i środki do utrzymania czystości.
1.6.11.Przystanki komunikacji międzymiastowej i miejskiej
Objęto nadzorem sanitarnym przystanki autobusowe zlokalizowane na terenie sześciu gmin
powiatu bolesławieckiego, wszystkie skontrolowano. W każdej gminie stwierdzono
nieprawidłowości i uszkodzenia obiektów, będące często skutkiem wandalizmu, takie jak :
a.powybijane szyby w wiatach przystankowych,
b.uszkodzone konstrukcje zadaszenia wiat,
c.brak pojemników na odpady,
d.odpryski farby ze ścian przystanków,
e.popisane i pomazane ściany przystanków.
W gminach Gromadka, Warta Bolesławiecka i gminie wiejskiej Bolesławiec przystanki
autobusowe nie posiadały zamieszczonej informacji w formie słownej i graficznej o
obowiązującym zakazie palenia wyrobów tytoniowych. Były też przypadki zanieczyszczeń
miejsc postojowych odpadami pomimo wyposażenia ich w pojemniki na odpady. W całym
powiecie uchybienia stwierdzono na 61 przystankach, w tym:
a.5 przystankach w gminie wiejskiej Bolesławiec;
b.25 przystankach w gminie miejskiej Bolesławiec;
c.4 przystankach w gminie Gromadka;
d.4 przystankach w gminie Osiecznica;
e.8 przystankach w gminie Warta Bolesławiecka.
W związku z powyższym wystosowano pięć wystąpień do władz samorządowych i wszczęto
jedno postępowanie administracyjne. Kontrole sprawdzające potwierdziły usunięcie wszystkich
nieprawidłowości.
Strona 33 z 57
1.6.12.Tereny rekreacyjne
Parki miejskie
Na terenie miasta Bolesławiec objęto nadzorem sanitarnym siedem parków miejskich, w tym
jeden ogródek jordanowski. W roku sprawozdawczym wszystkie obiekty skontrolowano. Stan
sanitarno-porządkowy parków był dobry, pojemniki na odpady komunalne oraz na psie odchody
opróżniano o czasie, nie stwierdzano przepełnienia. Trawę sukcesywnie koszono, alejki
zamiatano, pielęgnowano rabaty. W jednym parku miejskim na terenie amfiteatru stwierdzono
uszkodzone ławki, ale zarządca terenu szybko je naprawił.
Ścieżki dydaktyczne, aleje spacerowe
Inne tereny służące mieszkańcom Bolesławca do aktywnego wypoczynku oraz przyczyniające
się do rozwoju zainteresowań to „Las Komunalny” i „Bulwar nad Bobrem”, które w roku
sprawozdawczym wciągnięto również pod nadzór sanitarny.
„Las Komunalny” wyposażony był w miejsce na ognisko, ławki, kosze na śmieci i ścieżki z
tablicami dydaktycznymi umieszczonymi na kolejnych przystankach. Stwierdzono przy dwóch
przystankach (ognisko, wieża widokowa) brak pojemnika na odpady oraz jeden uszkodzony –
nieprawidłowości zostały przez zarządcę terenu usunięte.
„Bulwar nad Bobrem” obejmuje ścieżkę spacerową biegnąca wzdłuż rzeki Bóbr, wyposażoną
w ławki, pojemniki na odchody zwierzęce i pojemniki na odpady komunalne oraz dwa miejsca
wypoczynkowe – jedno z wyłożonym kostką kręgiem na ognisko, stojakiem na rowery i
pojemnikiem na odpady komunalne, drugie z grillem, stojakiem na rowery, zadaszoną wiatą,
dwiema ławkami i stołem oraz pojemnikiem na śmieci. Stan sanitarno-porządkowy obiektu był
zachowany.
Place zabaw
Placami zabaw w Bolesławcu administrują dwa podmioty: MZGM i Spółdzielnia
Mieszkaniowa „Bolesławianka” , placami zabaw w Nowogrodźcu również dwa: Spółdzielnia
„INCO” i Spółdzielnia Mieszkaniowa „750-lecia”. Place zabaw w większości kontrolowane były
przed sezonem letnim. Nieprawidłowości stwierdzono na obiektach administrowanych przez
Spółdzielnię „INCO” w Nowogrodźcu, dotyczyły one:
a)braku regulaminów korzystania z placów zabaw;
b)braku informacji w formie słownej i graficznej o obowiązującym zakazie palenia
wyrobów tytoniowych, której umieszczenie nakazuje ustawa z dnia 9 listopada 1995
r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych
(Dz. U. z 1996 r. Nr 10 poz. 55 z późn. zm.),
c)uszkodzonych obudów piaskownic;
d)skorodowanych pojemników na odpady;
e)uszkodzonych huśtawek łańcuchowych;
f)niewymienionego piachu.
Postępowaniem administracyjnym wyegzekwowano poprawę.
Strona 34 z 57
1.6.13.Tereny sportowo-rekreacyjne
Nadzorem sanitarnym objęto dwa obiekty sportowo-rekreacyjne w Bolesławcu. Jeden
zlokalizowany przy ul. Spacerowej, wyposażony w boiska do gry w koszykówkę, siatkówkę i
piłkę nożną, tor do gry w boule, korty do tenisa, amfiteatr, plac zabaw dla dzieci, toaletę
ogólnodostępną. Drugi to lodowisko pod namiotem, rozłożone przy Parku wodnym „Orka”.
Lodowisko jest obiektem tymczasowym, funkcjonującym w miesiącach grudzień–marzec.
Kontroli podlegała szatnia dla osób korzystających z lodowiska, posiadająca drewniane wieszaki
i ławki oraz pomieszczenie sanitarno-higieniczne dla pracowników, wyposażone w umywalkę,
mydło w płynie, ręczniki papierowe, pojemnik na odpady, wieszaki na odzież wierzchnią. Stan
sanitarno- porządkowy tych pomieszczeń nie budził zastrzeżeń.
Kompleks obiektów sportowych przy ul. Spacerowej był dobrze utrzymany, siedziska
plastikowe przy boiskach, kortach tenisowych i w amfiteatrze były kompletne i w dobrym stanie,
nawierzchnie boisk, kortów równe i zadbane, urządzenia zabawowe dla dzieci (huśtawka,
zjeżdżalnia) utrzymane w dobrym stanie technicznym. Zapewniono higieniczne opróżnianie
koszów na śmieci, wykładając pojemniki workami foliowymi, które każdorazowo po usunięciu
nieczystości były wymieniane.
Stan sanitarno-higieniczny toalety nie budził zastrzeżeń. Wyposażona była w umywalkę do
mycia rąk z doprowadzoną bieżącą wodą, mydło, ręczniki jednorazowe. Ścieki odprowadzane
były do ekologicznego szamba o pojemności 2 m3.
1.7. Inne obiekty użyteczności publicznej
Do innych obiektów użyteczności publicznej zakwalifikowano: stacje paliw, parkingi,
miejsca postojowe, stadiony, obiekty kulturalne, urzędy pocztowe i targowiska miejskie.
1.7.1.Stacje paliw
Nadzorem sanitarnym objęto 20 stacji paliw, skontrolowano 6, nieprawidłowości nie
stwierdzono.
1.7.2.Parkingi
Objęto nadzorem sanitarnym trzy leśne miejsca postojowe dla podróżnych oraz jeden parking
strzeżony na terenie miasta Bolesławiec. Skontrolowano dwa leśne miejsca postojowe na trasie
Bolesławiec – Kliczków. W obu przypadkach stwierdzono nieprawidłowości, takie jak: ubytki i
dziury w nawierzchni utrudniające wjeżdżanie na parkingi, ubytki w drewnianej obudowie
pojemników na odpady, przez co utrudnione było umocowanie worków foliowych w pojemniku
i śmieci wiatr roznosił, brak pojemnika na odpady. Ustalono z osobą odpowiedzialną termin
usunięcia uchybień i wyegzekwowano poprawę.
1.7.3.Stadiony
W 2013 roku objęto nadzorem sanitarnym pięć stadionów sportowych. Cztery z nich zostały
skontrolowane. Nieprawidłowości nie stwierdzono. W dniu kontroli stan sanitarno-higieniczny
kontrolowanych pomieszczeń (pokoje sędziów, szatnie i sanitariaty dla piłkarzy, pomieszczenia
gospodarcze, toalety ogólnodostępne) był zachowany.
Strona 35 z 57
1.7.4.Urzędy pocztowe
Objęto nadzorem sanitarnym dwa urzędy pocztowe na terenie miasta Bolesławiec. W 2013
roku skontrolowano jeden obiekt. Stwierdzono nieprawidłowości w stanie sanitarnym ściany
bocznej i sufitu na sali operacyjnej – postępowaniem administracyjnym wyegzekwowano
poprawę.
1.7.5.Targowiska
„Targowisko Bolesławiec”, ul. Wesoła
Teren targowiska ogrodzony i utwardzony kostką brukową, posiada instalację wodnościekową. Odpady komunalne zbierano selektywnie w kontenerach, nie stwierdzono podczas
kontroli ich przepełnienia. Kontroli podlegał ustęp ogólnodostępny znajdujący się na terenie
targowiska, z wydzieloną częścią męską i damską. Stan sanitarno-techniczny kabin ustępowych
(4 kabiny) i armatury sanitarnej był dobry, wyposażenie w środki higieny odpowiednie.
Pomieszczenia były czyste i dezynfekowane.
Targowisko Miejskie, ul. Komuny Paryskiej, Bolesławiec
Teren targowiska ogrodzony i utwardzony kostką brukową, posiada instalację wodnościekową. Odpady komunalne zbierano selektywnie w kontenerach, nie stwierdzono podczas
kontroli ich przepełnienia. Kontroli podlegał ustęp ogólnodostępny znajdujący się na terenie
targowiska, z wydzieloną częścią męską i damską. Stan sanitarno-techniczny kabin ustępowych
(3 kabiny) i armatury sanitarnej był dobry, wyposażenie w środki higieny odpowiednie.
Pomieszczenia były czyste i dezynfekowane. Na terenie targowiska znajdują się jeszcze 2
sanitariaty (damski, męski) dostępne tylko dla pracowników stoisk handlowych. Każdy posiada
przedsionek i 1 kabinę ustępową, odpowiednio wyposażone w urządzenia sanitarne i środki do
utrzymania higieny.
1.7.6.Ustępy ogólnodostępne
Nadzorem sanitarnym objęto trzy ustępy ogólnodostępne, znajdujące się na terenie miasta
Bolesławiec. W roku sprawozdawczym wszystkie zostały poddane kontroli. Pomieszczenia
ustępów utrzymane były w należytym stanie sanitarno-technicznym i higienicznym.
1.8. Stan sanitarny środków transportu
1.8.1.Środki transportu publicznego
Nadzorem objęto pięć firm świadczących usługi w zakresie transportu osobowego.
Skontrolowano stan sanitarny 33 autobusów. Nie stwierdzono nieprawidłowości. Wnętrza
pojazdów (tapicerka foteli, podłogi, ściany) utrzymane były w należytym stanie. Na
wyposażeniu każdego autobusu był pojemnik na odpady oraz apteczka.
1.8.2.Środki transportu do przewozu zwłok i szczątków ludzkich
Strona 36 z 57
W roku 2013, podczas kontroli sanitarnych zakładów pogrzebowych, skontrolowano
pięć środków transportu do przewozu zwłok i szczątków ludzkich. Wszystkie spełniały
wymagania, jakim powinny odpowiadać.
1.9. Cmentarze, domy pogrzebowe, zakłady pogrzebowe, ekshumacje
1.9.1.Cmentarze
W 2013 roku objęto nadzorem sanitarnym 49 cmentarzy, skontrolowano 16, w tym 6
komunalnych. Obiekty były ogrodzone siatką lub murem z kamienia, w jednym przypadku
drewnianym płotem i odpowiednio oznaczone (nazwa cmentarza i określenie zarządcy), główne
aleje cmentarza utwardzone. Prawie do wszystkich cmentarzy doprowadzona była woda z
wodociągu publicznego (cztery miały własne ujęcia wody). Obiekty wyposażone były kontenery
na odpady lub w pojedynczych - przypadkach murowane boksy. Dominowały ustępy suche, dwa
cmentarze posiadały sanitariaty z odprowadzeniem ścieków do szamba. Kontrole wykazały, że
stan sanitarno-porządkowy obiektów był dobry.
Cmentarz komunalny w Bolesławcu
Na terenie cmentarza znajdują się sanitariat damsko- męski, z trzema kabinami WC,
przedsionkiem wyposażonym w dwie umywalki z zasobnikami na papier i mydło w płynie.
Zapewniona jest wentylacja grawitacyjna wspomagana mechanicznie. Podłoga i ściany
wyłożone są płytkami ceramicznymi. W obiekcie zapewniono środki higieny: mydło, ręczniki
jednorazowe i papier toaletowy. Nieczystości płynne gromadzono w dwóch bezodpływowych
zbiornikach, opróżnianych raz w miesiącu.
W 2013 roku poprawiła się estetyka cmentarza komunalnego w Bolesławcu. Na skwerkach
zielonych wysadzono klomby i rabaty oraz utwardzono kolejne aleje kostką brukową.
Cmentarz komunalny w Nowogrodźcu, ul. 1 Maja
Na terenie cmentarza znajduje się kaplica wraz z zapleczem sanitarnym. Jest to nowy obiekt
spełnia wszystkie stawiane mu wymagania. Stan sanitarno-porządkowy nie budził zastrzeżeń.
1.9.2.Domy przedpogrzebowe
Objęto nadzorem sanitarnym trzy domy przedpogrzebowe w Bolesławcu, usytuowane na
Cmentarzu komunalnym, na terenie Szpitala Powiatowego oraz przy ul. Gdańskiej. Obiekty te
spełniają przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23.03.2011 r. w sprawie sposobu
przechowywania zwłok i szczątków ( Dz. U. nr 75, poz. 405). Posiadają odpowiednie
pomieszczenie przeznaczone na trumny ze zwłokami lub szczątkami oczekującymi na
wystawienie, pomieszczenie do przechowywania sprzętu porządkowego i środków do mycia i
dezynfekcji, chłodnię na zwłoki, pomieszczenie do przygotowania zwłok do pochówku,
pomieszczenie przeznaczone do mycia i dezynfekcji mat wykorzystywanych przy ekshumacji,
pomieszczenie socjalne dla pracowników.
Wszystkie domy przedpogrzebowe podłączone są do wodociągu publicznego. Dwa z trzech
domów nie mają podłączenia do sieci kanalizacji sanitarnej, gdyż brak jej w pobliżu. Ścieki
odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych. Gospodarka odpadami komunalnymi i
niebezpiecznymi we wszystkich zakładach była prawidłowa. Stan czystości i porządku
prawidłowy.
Strona 37 z 57
1.9.3.Zakłady pogrzebowe
W ewidencji Stacji znajdowało się sześć zakładów pogrzebowych, były to:
a.Zakład Usług Pogrzebowych „Alfa” MZGK,
b.Zakład Usług Pogrzebowych „FENIX”, Bolesławiec, ul. Karola Miarki,
c.Zakład Usług Pogrzebowych „ARSENA” Bolesławiec, ul. Tyrankiewiczów,
d.Zakład Usług Pogrzebowych „AGA”, Nowogrodziec, ul. Sienkiewicza,
e.Firma Handlowo-Usługowa „ANIA”, Świerzawa (filia w Raciborowicach Górnych),
f.P.P.H.U „ADAM” Ubocze (filia w Nowogrodźcu, ul. Szpitalna).
Trzy pierwsze zakłady pogrzebowe posiadały domy przedpogrzebowe wymienione wyżej.
Filie zakładów pogrzebowych świadczyły usługi tylko w zakresie transportu, pochówku i
ekshumacji zwłok. Skontrolowano wszystkie zakłady, nieprawidłowości stwierdzono w jednym.
Dotyczyły braku odpowiedniej ilości szaf na odzież roboczą i własną w stosunku do liczby
zatrudnionych w zakładzie pracowników. Decyzją administracyjną wyegzekwowano poprawę.
1.9.4.Ekshumacje
W roku 2013 wydano 103 decyzje zezwalające na przeprowadzenie ekshumacji zwłok lub
szczątków ludzkich, 15 postanowień na przewóz zwłok z zagranicy. Przeprowadzono 11 kontroli
w ramach nadzoru nad ekshumacjami. Nałożono trzy mandaty karne w łącznej wysokości 450 zł
za naruszenia sanitarne podczas wykonywania czynności ekshumacyjnych. Stwierdzono brak
mat do składowania ziemi wydobytej z grobu, brak nowej trumny na szczątki oraz brak środków
ochrony indywidualnej u osób przeprowadzających ekshumacje.
2.Działalność kontrolno-represyjna
W 2013 roku nadzorowano stan sanitarny i porządkowy obiektów użyteczności publicznej.
objęto nadzorem sanitarnym 312 obiektów, skontrolowano 149, wydano 140 decyzji, w tym 15
podstawowych, 103 zezwalających na przeprowadzenie ekshumacji. Za stwierdzone uchybienia
nałożono cztery mandaty karne na łączną kwotę 650 zł.
HIGIENA DZIECI I MŁODZIEŻY
1.Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych oraz
warunki pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach
Wstęp
W 2013 roku objęto nadzorem sanitarnym 94 placówki nauczania i wychowania,
wychowania i opieki oraz wypoczynku i rekreacji dzieci i młodzieży, w tym 86 stałych,
8 sezonowych (wypoczynek: letni -7, zimowy -1). W stałych placówkach opieką i edukacją
objęto 10 568 uczniów i przedszkolaków powiatu bolesławieckiego. Wykonano 132 kontrole
w 92 obiektach. Wizytując placówkę zwracano uwagę, czy kierownictwo przestrzega przepisy
ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami palenia tytoniu i wyrobów tytoniowych – nie
stwierdzono nieprawidłowości.
1.1. Infrastruktura
Strona 38 z 57
W 2013 r. na terenie powiatu bolesławieckiego funkcjonowało 86 placówek nauczania
i wychowania, w tym 44 szkoły, 27 przedszkoli, 15 innych, skontrolowano wszystkie.
W porównaniu do roku ubiegłego liczba placówek wzrosła o dwie. W roku sprawozdawczym
odnotowano zmiany w infrastrukturze ww. placówek. Powstały w nowych obiektach: - trzy
przedszkola, żłobek i sala zabaw oraz na bazie istniejącego obiektu, założone przez Zakon
Pijarów, szkoła podstawowa i gimnazjum, zaś generalny remont przeszedł Miejski Zespół Szkół
Nr 1 w Bolesławcu. Nadto w Gimnazjum nr 2 w Bolesławcu zmodernizowano bazę sportową,
poszerzając ją o miasteczko ruchu drogowego. Uległy likwidacji punkt przedszkolny, szkoła
(weszła do zespołu szkół), liceum uzupełniające, zamiejscowy ośrodek dydaktyczny publicznej
szkoły wyższej, placówka opieki dziennej nad dzieckiem, świetlica środowiskowa. Zmiany
infrastrukturze nadzorowanych placówek przedstawiono w tabeli [tabela nr 1.1].
Tabela 1.1 zmiany w infrastrukturze nadzorowanych placówkach
Żłobki
Przedszkola
Szk. Podst.
Gimnazja
Licea
Zespoły szkół
Szk. wyższe
Pozostałe placówki
ogółem
a
b
c
d
e
f
g
h
a
1
3
0
0
0
0
0
1
5
b
0
0
1
1
0
1
0
0
3
c
0
1
1
0
1
0
1
2
6
d
0
0
0
0
0
1
0
0
1
Z
modernizowany
mi blokami
sportowymi
Po remontach
generalnych
zlikwidowanych
Rodzaj placówki
Nowo otwartych
w obiektach
istniejących
Nowo oddanych
w nowych
obiektach
Liczba placówek
e
0
0
0
1
0
0
0
0
1
Na podstawie przeprowadzonych kontroli stwierdza się, że budynki szkolne były w dobrym
stanie sanitarno-technicznym, nie wymagały remontu.
Spośród 86 stałych placówek, 72 podłączone były do instalacji wodociągowej
i kanalizacyjnej, a 14 tylko do instalacji wodociągowej, z powodu braku w terenie sieci
kanalizacji sanitarnej. We wszystkich nadzorowanych placówkach zachowane były standardy
dostępności do urządzeń sanitarnych i zapewniona ciepła woda w sanitariatach. Sanitariaty
uczniów wyposażone były w mydło w dozownikach, ręczniki jednorazowe, papier toaletowy.
Stan techniczny oraz sanitarno-higieniczny pomieszczeń i armatury sanitarnej był dobry.
1.2. Warunki do prowadzenia zajęć WF
Warunki do prowadzenia zajęć WF były wystarczające w 29 placówkach, niewystarczające
w 11, brak warunków w 4. Niewystarczające warunki były w szkołach, które oferowały
dzieciom i młodzieży do uprawiania sportu tylko boisko lub salę zastępczą. W stosunku do roku
ubiegłego odnotowano poprawę (w 2012 r. wystarczające warunki były w 27 obiektach, brak
warunków w 5).
Ponadto w niektórych placówkach poprawił się stan sanitarno-techniczny szkolnych boisk
i placów zabaw dla dzieci. W nowe bramki wyposażono boiska szkolne w: Zespole SzkolnoStrona 39 z 57
Przedszkolnym w Trzebieniu, Szkole Podstawowej w Tomaszowie Bolesławieckim, Szkole
Podstawowej w Dąbrowie. Zmodernizowano place zabaw w Miejskim Przedszkolu Nr 6
w Bolesławcu, Gminnym Przedszkolu w Osiecznicy, Zespole Szkół w Świętoszowie.
1.3. Gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej
Gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej na terenie szkoły lub w budynku
zespołu szkół posiadało 25 szkół, co stanowiło 53% wszystkich nadzorowanych. Kontrole
wykazały, że spełniają one wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26
czerwca 2012 r. (Dz.U.2012.739).
1.4. Higiena procesu nauczania
Warunki pracy ucznia mają wpływ na jego zdrowie i wyniki nauczania - uczenia się, dlatego
kierownictwo szkoły zobowiązane jest do stworzenia prawidłowych warunków i odpowiedniej
organizacji pracy ucznia. W ramach nadzoru nad higieną procesu nauczania kontrolowano w
placówkach dostosowanie mebli szkolnych do wzrostu uczniów, posiadanie certyfikatów na
meble edukacyjne i rozkład zajęć szkolnych.
1.4.1.Ergonomia mebli szkolnych i przedszkolnych
Ocenę dostosowania mebli (stolików i krzeseł) do wzrostu uczniów i przedszkolaków
wykonano w 11placówkach szkolnych i przedszkolnych, w tym czterech funkcjonujących
w zespołach szkół (szkoły podstawowe, przedszkola). Objęto pomiarami 531 stanowisk pracy.
Wyniki wykazały, że dostosowanie mebli do wzrostu uczniów było prawidłowe we wszystkich
placówkach.
1.4.2.Wyposażenie w certyfikowane meble edukacyjne
Przepisy Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie bezpieczeństwa i higieny
w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69, ze zm.)
zobowiązują dyrektorów do nabywania i stosowania przez szkoły i inne placówki mebli
spełniających wymogi bezpieczeństwa. Meble zakupione po 1997 powinny posiadać certyfikaty
zgodności z Polską Normą. Kontrolując obiekty przedszkolne i szkoły dokonano oceny
wdrożenia ww. obowiązku. Stwierdza się, że wymiana mebli następuje powoli, i w stosunku do
ubiegłego roku sytuacja nie uległa większej zmianie.
Wyposażenie w certyfikowane meble edukacyjne (stoliki i krzesełka) w 27 obiektach
przedszkolnych (przedszkola, punkty przedszkolne) przestawiało się następująco: 20 przedszkoli
dysponowało w 100% meblami z certyfikatem, 6 przedszkoli miało ich ponad 50%, a jedno
poniżej 50%. W szkołach zaś, na 36 szkół, 16 dysponowało w 100% meblami z certyfikatem, 11
miało ich ponad 50%, a 6 poniżej 50%.
1.4.3.Higieniczna ocena rozkładu zajęć lekcyjnych
Przepisy ww. rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu zobowiązują też
dyrektora szkoły do opracowania szkolnych planów dydaktyczno-wychowawczych
uwzględniających potrzebę równomiernego obciążenia zajęciami poszczególnych dni tygodnia.
W czasie przeprowadzanych kontroli w obiektach dokonywano oceny rozkładu zajęć lekcyjnych
pod kątem przestrzegania norm higienicznych w procesie nauczania, takich jak: równomierne
rozłożenie zajęć dydaktycznych w poszczególnych dniach tygodnia, różnorodność zajęć
Strona 40 z 57
w każdym dniu, niełączenie w kilkugodzinne bloki zajęć z tego samego przedmiotu. Ocenie
poddano 251 oddziałów, obejmujących 31 placówek szkolnych, w tym pięć funkcjonujących
w zespołach szkół (szkoły podstawowe, gimnazja). Wyniki pokazały, że zalecenia były
przestrzegane we wszystkich szkołach.
1.5. Ocena możliwości pozostawienia w szkole części podręczników
Oceniano również stopień realizacji rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej, które
zobowiązuje szkoły do zapewnienia uczniom możliwości pozostawienia w obiekcie części
podręczników i przyborów szkolnych. Powyższe regulacje mają na celu zminimalizowanie
negatywnych skutków nadmiernego ciężaru tornistrów noszonych przez uczniów (wada postawy
, skolioza). Przepis ten stosuje do wszystkich uczniów klas, w których obowiązuje realizacja
nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego określonej w rozporządzeniu MEN (Dz. U.
z 2012 r., poz. 977). Skontrolowano w tym zakresie wszystkie szkoły podstawowe i gimnazja.
Stwierdzono, że szkoły podstawowe zapewniły uczniom warunki do pozostawienia części
zawartości tornistra w szkole, ale dwie tylko uczniom realizującym nową podstawę programową
kształcenia ogólnego, zaś takich możliwości nie było w 3 szkołach gimnazjalnych (MZS Nr 1
w Bolesławcu, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Iwinach, Gimnazjum w Wykrotach).
1.6. Nadzór nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami w szkołach
W pracowniach chemicznych szkół gimnazjalnych przeprowadzono kontrole w zakresie
przestrzegania przepisów ustawy o substancjach niebezpiecznych i ich mieszaninach, w
szczególności prowadzenia rejestru posiadanych odczynników chemicznych oraz dla każdego
odczynnika aktualnych kart charakterystyki, zawierających wszystkie istotne informacje
o zagrożeniach dla zdrowia i środowiska. Kontrole wykazały, że dostęp do chemikaliów mieli
tyko nauczyciele wykonujący doświadczenia chemiczne. Karty charakterystyki, rejestr
substancji chemicznych były w posiadaniu pracowni, a odczynniki chemiczne były
zabezpieczone w zamykanych na klucz szafach.
1.7. Inne placówki oświatowo-wychowawcze
1.7.1.Domy dziecka
W nadzorowanym terenie funkcjonuje Dom Dziecka, obejmujący opieką 30 wychowanków
w wieku od urodzenia do lat 18, prowadzony przez Zgromadzenie Zakonne Sióstr Elżbietanek.
Wszystkie pomieszczenia mieszkalne i łazienki dla wychowanków oraz pomieszczenia
gospodarcze (pralnia, aneksy kuchenne) były w dobrym stanie sanitarno-technicznym,
utrzymane w czystości i porządku. W obrębie posesji wydzielono plac zabaw dla dzieci i boisko
sportowe.
1.7.2.Internaty, bursy, zakłady z pobytem całodobowym oraz pobytem dziennym
W tej grupie obiektów pod nadzorem sanitarnym znajduje się bursa z całodobowym pobytem
dla 13. dziewcząt w wieku od 16 do 19 lat. Obiekt prowadzony jest przez Zgromadzenie
Zakonne Sióstr Adoratorek Krwi Chrystusa. Dziewczęta mają do dyspozycji jednoosobowe
pokoje. Stan sanitarno-techniczny pomieszczeń i wyposażenia nie budził zastrzeżeń.
Strona 41 z 57
1.7.3.Placówki opiekuńczo wychowawcze wsparcia dziennego
W tej grupie obiektów nadzorowano 3 świetlice środowiskowe oraz placówkę Warsztatów
Terapii Zajęciowej.
Świetlice środowiskowe, zlokalizowane przy szkołach podstawowych i gimnazjach,
obejmują swoim działaniem uczniów tych placówek, a także dzieci i młodzież z okolicy. W
świetlicach prowadzono zajęcia terapeutyczne, sportowe, plastyczne i rekreacyjne, w dni
robocze w godzinach 15.30 - 18.00. Skontrolowano wszystkie obiekty, nieprawidłowości nie
stwierdzono.
Warsztaty Terapii Zajęciowej, prowadzone przez Stowarzyszenie Rodziców Dzieci i
Młodzieży Specjalnej Troski w Bolesławcu, organizują zajęcia dla osób niepełnosprawnych
intelektualnie w ramach 7 pracowni tematycznych (komputerowej, obróbki metalu, obróbki
drewna, gospodarstwa domowego, ogrodniczej , krawieckiej i rękodzielniczej). Pomieszczenia
pracowni, zaplecza sanitarnego oraz ich wyposażenie były w dobrym stanie sanitarnym.
1.7.4.Placówki rekreacyjne
W 2013 roku nadzorem objęto 3 sale zabaw dla dzieci do 12 roku życia, o jedną więcej niż w
roku 2012. Sale wyposażone były w urządzenia zabawowe, potwierdzone certyfikatami
bezpieczeństwa. Stan sanitarno-higieniczny urządzeń utrzymywany był na bieżąco.
Dokumentowano zabiegi mycia i dezynfekcji urządzeń przeprowadzane przez specjalistyczną
firmę.
1.7.5.Placówki wychowania pozaszkolnego
W grupie tych placówek nadzorowane były 2 szkoły muzyczne (I i II stopnia) oraz 2 szkoły
języków obcych. W szkole muzycznej I stopnia nie wykonano wszystkich zaleceń do decyzji
wydanej w 2010 roku. Na wniosek dyrektora placówki przesunięto termin wykonania obowiązku
doprowadzenia podłogi w auli szkolnej do właściwego stanu sanitarno-technicznego. W
pozostałych obiektach nie stwierdzono uchybień.
1.8. Działalność pokontrolna w placówkach nauczania i wychowania, wychowania i opieki
oraz wypoczynku i rekreacji dzieci i młodzieży
Skontrolowano 92 placówki, wykonano 132 kontrole. Wydano na placówki szkolne 22
decyzje merytoryczne, 10 decyzji wyegzekwowano, w tym 5 z lat ubiegłych.
Decyzje dotyczyły złego stanu sanitarno-technicznego:
a.dróg dojścia i ogrodzenia – 4 decyzje,
b.boisk sportowych, placów zabaw – 2 decyzje,
c.ciągów komunikacyjnych – 3 decyzje,
d.sal lekcyjnych, innych pomieszczeń dla dzieci i młodzieży – 6 decyzji’
e.toalet, w tym sprawności technicznej armatury – 3 decyzje,
f.oraz
g.złych warunków do prowadzenia zajęć WF – 2 decyzje,
h.niewłaściwego postępowania z odpadami – 1 decyzja,
Strona 42 z 57
i.złego stanu technicznego bloku żywienia – 1decyzja,
j.natężenia oświetlenia – 2 decyzje.
Konieczność poprawy warunków sanitarno-technicznych potrzebują następujące placówki:
Szkoła Podstawowa w Gierałtowie (oświetlenie w pomieszczeniach szkolnych), Szkoła
Muzyczna I stopnia w Bolesławcu (powierzchnie podłóg w salach zajęć), Miejskie Przedszkole
Nr 7(parkiety w salach zajęć), Miejski Zespól Szkół Nr 3 w Bolesławcu (drogi dojścia i
ogrodzenie budynku gimnazjum oraz nawierzchnia boiska, sala gimnastyczna, szatnia przy
szkole podstawowej ), Miejski Zespół Szkół Nr 2 (nawierzchnie dróg i przejść w obrębie działki
szkolnej), Przedszkole Publiczne w Zebrzydowej (łazienki dla dzieci), Filia Miejskiego
Przedszkola Nr 3(oświetlenie w pomieszczeniach), Szkoła Podstawowa Nr 4 w Bolesławcu (sala
gimnastyczna i szatnia).
HIGIENA PRACY
1.Choroby zawodowe
W 2013 r. zgłoszono do PSSE w Bolesławcu 18 podejrzeń wystąpienia choroby zawodowej,
sporządzono 11 kart oceny narażenia zawodowego dla osób zgłaszających podejrzenie
wystąpienia choroby zawodowej. Zawarto w nich informacje dotyczące przebiegu zatrudnienia
w narażeniu na czynnik szkodliwy dla zdrowia, który mógł być przyczyną powstania choroby
zawodowej bądź też mógł mieć związek ze sposobem wykonywania pracy. Przeprowadzono 29
postępowań wyjaśniających w sprawie chorób zawodowych, wydano 11 decyzji o braku
podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej oraz 5 decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej
[tabela1], w tym 3 dotyczyły zespołu cieśni w obrębie nadgarstka. Choroby wystąpiły u
pracowników zakładów ceramicznych. W porównaniu z rokiem ubiegłym wydano o dwie
decyzje mniej o stwierdzeniu choroby zawodowej, natomiast o braku choroby o jedną mniej.
Tabela 1. Wykaz stwierdzonych chorób zawodowych w 2013 roku
Jednostka chorobowa
pylice płuc: – pylica krzemowa płuc
przewlekłe choroby obwodowego układu
nerwowego wywołane sposobem wykonywania
pracy: – zespół cieśni w obrębie nadgarstka
przewlekłe choroby układu ruchu wywołane
sposobem wykonywania pracy: – przewlekłe
zapalenie okołostawowe barku
razem
Czynnik etiologiczny
Liczba
stwierdzonych
chorób
zawodowych
pył kamienno-węglowy,
pyły zawierające WKK
1
sposób wykonywania
pracy
3
sposób wykonywania
pracy
1
5
2. Działalność kontrolna
Wstęp
PSSE w Bolesławcu sprawowała nadzór nad warunkami pracy w zakładach, który
obejmował kontrole przestrzegania przepisów, m.in.: z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,
Strona 43 z 57
stosowania i wprowadzania do obrotu substancji chemicznych i ich mieszanin, monitorowania
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
W roku 2013 w ewidencji oddziału higieny pracy było 240 zakładów, o 5 zakładów więcej
niż w ubiegłym roku, wśród których 44,6 % stanowiły zakłady małe, zatrudniające do 9
pracowników, zaś odsetek zakładów dużych zatrudniających 251 pracowników i więcej stanowił
2,9 % [tabela 2.1].
W 2013roku w nadzorowanych zakładach zatrudnionych było 10 608 pracowników, o 473
osób więcej niż 2012 roku. Ponad połowę zatrudnionych stanowili pracownicy pięciu branż,
określonych w Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) jako:
a.(PKD – 23) - produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców
niemetalicznych – 18,8% zatrudnionych,
b.(PKD – 25) - produkcja metalowych wyrobów gotowych z wyłączeniem maszyn
i urządzeń – 10,8% zatrudnionych,
c.(PKD – 15) - produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych – 10,3%
zatrudnionych,
d.(PKD – 29) - produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z
wyłączeniem
motocykli – 5,9% zatrudnionych,
e.(PKD – 22) - produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych – 6,4%
zatrudnionych .
Strukturę zatrudnienia w ewidencjonowanych zakładach i udział procentowy zatrudnionych
w poszczególnych branżach pokazuje zestawienie tabelaryczne [tabela2.2] i wykres [2.1].
Tabela 2.1 Liczba zakładów pracy w ewidencji w zależności od ilości zatrudnionych pracowników
liczba zakładów pracy w ewidencji
Liczba zatrudnionych objętych
ewidencją PSSE
w Boleslawcu
wszystkich
zatrudnionych pracowników
Razem rubryki
3 do 6
1
2
10 608
240
do 9
10 - 49
3
250 i więcej
50 - 249
4
5
6
107
80
46
7
44,6 %
33,3 %
19,2 %
2,9 %
Tabela 2.2 Udział procentowy zatrudnienia pracowników w poszczególnych grupach PKD
Dział
01
02
08
10
13
14
Nazwa grupowania według PKD
uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność
usługową
leśnictwo i pozyskiwanie drewna
pozostałe górnictwo i wydobywanie
produkcja artykułów spożywczych
produkcja wyrobów tekstylnych
produkcja odzieży
udział w
zatrudnieniu
0,97%
1,07%
2,04%
5,41%
3,86%
1,92%
Strona 44 z 57
15
16
17
18
19
20
22
23
25
28
29
31
32
35
36
37
38
42
43
45
46
47
49
68
71
72
77
80
81
85
86
93
96
produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych
produkcja wyrobów z drewna oraz korka z wyłączeniem mebli; produkcja
wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania
produkcja papieru i wyrobów z papieru
poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji
wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej
produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych
produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych
produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych
produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń
produkcja maszyn i urządzeń gdzie indziej nie kwalifikowana
produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem
motocykli
produkcja mebli
pozostała produkcja wyrobów
wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą
wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych
pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody
odprowadzanie ścieków
działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem
odpadów; odzysk surowców
roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej
rozbiórka i przygotowanie terenu pod budowę
handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów
samochodowych
handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi
handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami
samochodowymi
transport lądowy oraz transport rurociągowy
działalność związana z obsługą rynku nieruchomości
działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy techniczne
badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie nauk przyrodniczych
i technicznych
wynajem i dzierżawa
działalność detektywistyczna i ochroniarska
działalność usługowa związana z utrzymaniem porządku w budynkach
i zagospodarowaniem terenów zieleni
edukacja
opieka zdrowotna
działalność związana ze sportem
pozostała indywidualna działalność usługowa
10,28%
1,89%
0,20%
4,25%
0,14%
1,00%
6,40%
18,82%
10,81%
2,82%
5,86%
0,15%
0,68%
1,22%
1,72%
0,11%
2,35%
1,40%
0,47%
0,65%
0,81%
3,89%
2,24%
1,38%
0,08%
0,04%
0,06%
0,72%
0,07%
0,01%
4,05%
0,03%
0,14%
Wykres 2.1.Procentowy udział zatrudnienia w poszczególnych grupach PKD
Strona 45 z 57
3.Nadzór sanitarny w zakładach pracy
W 2013 roku skontrolowano 98 zakładów pracy (41%), zatrudniających 5 214 pracowników
i przeprowadzono 116 kontroli, w tym m. in.:
w ramach nadzoru nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami - 64 kontrole,
w ramach nadzoru nad prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3 – 9 kontroli,
w ramach nadzoru nad produktami biobójczymi – 10 kontroli,
w zakresie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu
rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy – 10 kontroli,
w ramach nadzoru nad czynnikami biologicznymi w środowisku pracy - 23 kontrole,
obiektów zajmujących się obrotem substancjami chemicznymi i ich mieszaninami - 39
kontroli,
obiektów stosujących substancje chemiczne i ich mieszaniny -11 kontroli,
obiektów zajmujących się obrotem prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3 -1 kontrola,
obiektów wprowadzających do obrotu produkty biobójcze - 2 kontrole,
obiektów w zakresie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o
działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy - 7 kontroli,
obiektów w zakresie czynników biologicznych w środowisku pracy - 22 kontrole.
Zestawienie zakładów skontrolowanych wg liczby zatrudnionych w tych zakładach przedstawia
zestawienie tabelaryczne [tabela 3.1].
Tabela 3.1 Zestawienie skontrolowanych zakładów wg liczby zatrudnionych pracowników
liczba zakładów pracy w ewidencji
skontrolowanych
zatrudnionych pracowników
Razem rubryki
2 do 5
do 9
1
10 - 49
2
98
35
50 - 249
3
39
4
19
250 i więcej
Liczba
zatrudnionych w liczba
zakładach
kontroli
skontrolowanych
5
13
5
5 214
14
116
Strona 46 z 57
Na podstawie analizy przedłożonych przez pracodawców wyników badań środowiska pracy
stwierdza się, że spośród objętych nadzorem sanitarnym zakładów, w 24 występowały na
stanowiskach pracy przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników
szkodliwych dla zdrowia (NDS/NDN), na które narażonych było 377 pracowników, w tym na:
a.czynniki chemiczne – 107 pracowników,
b.pyły – 7 pracowników,
c.hałas – 270 pracowników,
d.drgania – 45 pracowników.
Ad. a. Na ponadnormatywne czynniki chemiczne narażeni był pracownicy:
produkcji wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (80
pracowników na tlenki azotu i17 pracowników na toluen w „GERRESHEIMER
S.A”),
upraw rolnych, chowu i hodowli zwierząt (5 pracowników na amoniak w „APRO”
S.J.),
produkcji metalowych wyrobów gotowych (5 pracowników na miedź i tlenki żelaza w
„HÖRMANN” Legnica Sp. z o.o.).
Ad.b. Na ponadnormatywne pyły narażeni byli pracownicy:
produkcji wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych ( 5
pracowników „BZMO” Sp. z o.o., 1 pracownik „Kopalni Piaskowca S.A.”),
produkcji metalowych wyrobów gotowych (1pracownik „ZEHNDER Group
Bolesławiec Sp. z o.o.”).
Ad. c. Na ponadnormatywny hałas narażeni byli pracownicy:
produkcji wyrobów z drewna (81 pracowników „ARTIMBER” Sp. z o.o.
i 6 pracowników „UNIDREW” Iwiny),
produkcji wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych
(29 pracowników Kopalni Gipsu i Anhydrytu „LUBICHÓW”, 4 pracowników
„Ceramiki Artystycznej”, 31 pracowników „GERRESHEIMER S.A”,
6 pracowników „BZMO” Sp. z o.o.)
produkcji metalowych wyrobów gotowych ( 20 pracowników „PALGETRANS”
Sp. z o.o., 29 pracowników „HÖRMANN” Legnica Sp. z o.o., 15 pracowników
„ZEHNDER Group Bolesławiec Sp. z o.o.”, 5 pracowników PUHP „LUMEX”,
1 pracownik „CM3- POLSKA” Sp. z o.o., 1 pracownik „SMULDERS GROEP
POLAND” Sp. z o.o.).
Ad. c. Na ponadnormatywne drgania narażeni był pracownicy:
produkcji wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych
(25 pracowników z Kopalni Gipsu i Anhydrytu „LUBICHÓW”, 1 pracownik
zakładu kamieniarskiego),
wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz (6 pracowników „Tauron
Dystrybucja S.A.”, 4 pracowników „PGNIG SPV4 Sp. z o.o.”),
robót związanych z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej (9 pracowników
w Wytwórni Mas Bitumicznych).
Strona 47 z 57
W skontrolowanych w 2013 roku zakładach pracy przekroczenia normatywów higienicznych
wystąpiły w 5 zakładach, dotyczyły czynników chemicznych. (w jednym zakładzie), pyłów
(w dwóch zakładach), hałasu (w dwóch zakładach), wibracji (w dwóch zakładach).
Ogółem za uchybienia stwierdzone w zakładach pracy wydano 20 decyzji dotyczących poprawy
warunków pracy, w których zawarto 78 nakazów, w tym m. in.:
w zakresie substancji chemicznych i ich mieszanin – 23,
uwzględnienia czynników chemicznych w rejestrach czynników szkodliwych dla
zdrowia - 7,
w zakresie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych
o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy– 7,
dotyczących badań i pomiarów środowiska pracy - 17,
dotyczących obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych – 2,
w zakresie oceny ryzyka zawodowego – 10,
poprawy stanu techniczno-sanitarnego pomieszczeń higieniczno-sanitarnych - 14,
poprawy stanu techniczno-sanitarnego pomieszczeń pracy – 11.
4. Nadzór bieżący nad chemikaliami w 2013 r.
4.1. Substancje i preparaty chemiczne
W 2013 r. przeprowadzono 64 kontrole w zakresie substancji i mieszanin chemicznych, w tym
19 u dystrybutorów i 45 u stosujących. Podczas kontroli sanitarnych stwierdzono jedno
naruszenie przepisów w zakresie stosowania substancji i preparatów chemicznych - brak kart
charakterystyki stosowanych mieszanin chemicznych sporządzonych zgodnie z obowiązującymi
przepisami - wydano decyzję administracyjną.
4.1. Produkty biobójcze
Na podległym terenie objęto nadzorem sanitarnym 24 podmioty odpowiedzialne za
wprowadzenie do obrotu produktu biobójczego. Przeprowadzono 4 kontrole w zakresie
wprowadzania do obrotu produktu biobójczego i 6 kontroli w zakresie jego stosowania.
Naruszenia stwierdzono w dwóch sklepach, które miały w sprzedaży produkty biobójcze
zawierające niedozwolone substancje czynne, oraz w przypadku jednego sklepu - produkty bez
wymaganego pozwolenia. Wszczęto postępowanie administracyjne w celu wycofania
zakwestionowanych produktów.
4.2. Prekursory narkotyków
Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie bieżącego nadzoru
sanitarnego należy kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne
zdrowotne dotyczących przestrzegania przez podmioty wprowadzające do obrotu prekursory
kategorii 2 i 3 obowiązków wynikających z ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu
narkomanii (Dz. U.179.1485).
Na terenie powiatu bolesławieckiego w 2013 roku zarejestrowano jeden podmiot
wprowadzający do obrotu prekursor narkotykowy kategorii 3 (toluen) oraz 11 podmiotów
stosujących prekursory narkotykowe kategorii 3 (stęż. kwas siarkowy aceton, toluen, kwas
solny). Skontrolowano zakład wprowadzający do obrotu toluen w zakresie wywiązywania się
z obowiązków określonych w rozporządzeniu (WE) Parlamentu europejskiego i Rady Nr
273/2004 w sprawie prekursorów narkotykowych i rozporządzenia Rady (WE) Nr 111/2005
Strona 48 z 57
określającego zasady nadzorowania handlu prekursorami narkotyków pomiędzy Wspólnotą
a państwami trzecimi. Nieprawidłowości nie stwierdzono.
5.Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
Objęto nadzorem 16 zakładów, gdzie występują narażenia na czynniki rakotwórcze.
Przeprowadzono kontrole w zakresie substancji, preparatów, czynników lub procesów
technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w 7 zakładach pracy, gdzie
narażonych na czynniki rakotwórcze było 71 pracowników, w tym 20 kobiet.
Podczas kontroli zwracano uwagę na wywiązanie się przedsiębiorcy z obowiązku
przekazania Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu we Wrocławiu oraz Okręgowemu
Inspektorowi Pracy informacji o substancjach, preparatach lub procesach technologicznych
o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Ponadto kontrolowano prowadzenie rejestru
pracowników oraz rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania
w kontakcie z substancjami o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Sprawdzano także
oznakowanie obszarów lub stanowisk pracy, gdzie występują czynniki rakotwórcze. Naruszenia
stwierdzono w dwóch zakładach, dotyczyły: braku ww. rejestrów oraz nieprzekazania ww.
organom informacji o występujących środowisku pracy czynnikach rakotwórczych oraz w
przypadku jednego zakładu, w którym występowało narażenie na benzen, brak wyników
pomiarów czynnika rakotwórczego, wydano 2 decyzje administracyjne.
6.Nadzór nad czynnikami biologicznymi
W nadzorowanym terenie funkcjonowało 72 zakłady, w których występowało narażenie na
szkodliwe czynniki biologiczne z grupy ryzyka 2 lub/i 3. Były to zakłady:
fermy drobiu i trzody chlewnej, gospodarstwa rolne, fermy rybne,
branży leśnej,
branży spożywczej (piekarnie, cukiernie, młyny oraz ubojnia drobiu),
obróbki skór,
drzewne (tartaki i stolarnie),
produkcji kartonów,
branży metalowej (operatorzy tokarek narażeni na emulsje olejowe-chłodziwa),
produkcji maszyn gdzie indziej nie kwalifikowani,
gospodarki komunalnej (oczyszczalnie ścieków, wywóz, składowanie i sortowanie
odpadów komunalnych, usługi pogrzebowe),
podmioty medyczne.
Skontrolowano 22 zakłady, gdzie narażonych na czynniki biologiczne było ogółem 263
osoby, w tym kwalifikujących się do grupy trzeciej 65 osób, do grupy drugiej 263 osoby,
niezgodności w przestrzeganiu przepisów nie stwierdzono.
ODDZIAŁ OŚWIATY ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA
Wstęp
Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia prowadził na terenie powiatu
bolesławieckiego działania z zakresu edukacji i promocji zdrowia w placówkach nauczania
Strona 49 z 57
i wychowania oraz placówkach służby zdrowia. Koordynował 10 programów krajowych, jeden
wojewódzki i dwa lokalne oraz siedem interwencji nieprogramowych. Swoimi działaniami
w zakresie promocji zdrowia starał się objąć jak najszerszą grupę adresatów.
W realizacji wszystkich działań edukacyjnych współpracowano z dyrektorami szkół
i przedszkoli, pedagogami, nauczycielami oraz pielęgniarkami medycyny szkolnej. Prowadzone
działania obejmowały tematy dotyczące nadwagi i otyłości, szkodliwości dymu tytoniowego,
uzależnień oraz profilaktyki HIV/ AIDS.
1. Programy ogólnopolskie: w zakresie nadwagi i otyłości - program edukacyjny „Trzymaj
Formę”, w zakresie profilaktyki palenia tytoniu – „Program Ograniczania Zdrowotnych
Następstw Palenia Tytoniu w Polsce”, w ramach którego podjęto 3 programy edukacyjne dla
dzieci i młodzieży„ Czyste powietrze wokół nas”, „Nie pal przy mnie, proszę”, „Znajdź
właściwe rozwiązanie”.
1.1.Trzymaj Formę, celem programu było propagowanie aktywności fizycznej, zasad
racjonalnego odżywiania oraz zapobieganie nadwadze i otyłości. W programie uczestniczyło
9 placówek (1 gimnazjum, 5 zespołów szkół, 3 szkoły podstawowe). Działaniami edukacyjnymi
objęto1 396 uczniów. W ramach realizacji programu, jak co roku, szkoły organizowały festyny,
pokazy kanapek, surówek. Pracownicy PIS zorganizowali 2 szkolenia o tematyce racjonalnego
żywienia, jedno dla 15 koordynatorów programu, na które zaproszono dietetyka, drugie dla 300
uczniów Gimnazjum w Nowogrodźcu.
1.2. Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu, którego zadaniem jest
zmniejszenie zachorowań, inwalidztwa zdrowotnego i zgonów wynikających z palenia tytoniu.
W ramach programu przeprowadzano prelekcje konkursy na temat szkodliwego wpływu dymu
tytoniowego na organizm człowieka, dystrybuowano poradniki i ulotki.
Pracownicy PIS przeprowadzili pogadankę dla 300 uczniów Gimnazjum w Nowogrodźcu,
natomiast specjalista onkolog z Wojewódzkiego Ośrodka Koordynującego Programy
Profilaktyczne we Wrocławiu wygłosił wykłady dla uczniów, nauczycieli i pielęgniarek
medycyny szkolnej Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych oraz Zespołu Szkół
i Zawodowych i Usługowych, w których udział wzięło 450 osób
Konkurs plastyczny pod hasłem „ Zdrowy styl Życia, wolny od dymu tytoniowego”
zorganizowano i przeprowadzono dla dzieci i młodzieży placówek realizujących programy
antynikotynowe. Oceniono 64 prace i wyeksponowano je w Centrum Handlowym City Center
w Bolesławcu.
1.2.1. W ramach Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce,
realizowane są przez PIS trzy programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży:
a.„ Czyste powietrze wokół nas”,
b.„ Nie pal przy mnie, proszę”,
c.„Znajdź właściwe rozwiązanie”
Dla 24 nauczycieli - koordynatorów tych trzech programów zorganizowano spotkanie ze
specjalistą onkologiem z Wojewódzkiego Ośrodka Koordynującego Programy Profilaktyczne
we Wrocławiu, który dał wykład na temat zdrowotnych skutków palenia papierosów.
Ad.a. „Czyste powietrze wokół nas”, to program skierowany do dzieci w wieku przedszkolnym
i ich rodziców i opiekunów. Miał za zadanie zwiększyć umiejętności dzieci w radzeniu sobie
Strona 50 z 57
w sytuacjach, gdy dorośli palą przy nich papierosy, natomiast u rodziców i opiekunów
zwiększyć świadomość o konieczności ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy.
W programie uczestniczyło
18 przedszkoli, działaniami edukacyjnymi objęto 846
przedszkolaków oraz 497 rodziców i opiekunów dzieci. Edukację w przedszkolach prowadziły
przeszkolone koordynatorki programu, a pracownice PIS – wygłosiły prelekcje w Przedszkolu
Publicznym w Nowogrodźcu oraz jego filii w Zebrzydowej, w której udział wzięło 140
przedszkolaków.
Ad. b. „ Nie pal przy mnie, proszę” , to program skierowany do uczniów klas I-III szkół
podstawowych. Celem programu było zmniejszenie narażenia dzieci na bierne palenie tytoniu,
zwiększenie wiedzy w zakresie odpowiedzialności za własne zdrowie, kształtowanie
umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich, kształtowanie postaw asertywnych.
W 2013 roku do realizacji programu przystąpiło 11 szkół podstawowych, do września
działaniami edukacyjnymi objęto 698 uczniów oraz 243 rodziców.
W ramach programu zorganizowano szkolenie dla szkolnych koordynatorów programu,
przekazano materiały edukacyjne (poradniki) oraz prezentację multimedialną nt. „szkodliwego
wpływu tytoniu na organizm człowieka”.
Ad.c. „Znajdź właściwe rozwiązanie” program skierowany do uczniów starszych klas szkoły
podstawowej oraz gimnazjów. Celem programu jest zapobieganie paleniu tytoniu wśród
młodzieży szkolnej. W 2013 roku do programu przystąpiło 6 gimnazjów i 8 szkół
podstawowych. Do września edukacją objęto 1899 uczniów oraz 251 rodziców.
Zorganizowano szkolenie dla szkolnych realizatorów programu. Były też zajęcia z uczniami
i nauczycielami (376 osób), na których poruszano tematy dotyczące szkodliwości palenia
tytoniu, przykładów radzenia sobie w różnych sytuacjach, asertywności, komunikacji
międzyludzkiej, akceptacji siebie i pozytywnego myślenia. Szkołom udzielano wsparcia
merytorycznego i metodycznego.
1.3 „Krajowy program zapobiegania zakażeniom HIV i zwalczania AIDS”
W ramach programu przeprowadzono wykłady w Gimnazjum Samorządowym nr 2,
w Gimnazjum Samorządowym nr 3 w Bolesławcu, łącznie dla 209 uczniów, podczas których
przedstawiono młodzieży definicje HIV, AIDS, drogi zakażenia wirusem, fazy przebiegu
zakażenia wirusem HIV i rozwoju choroby i zapobieganie zakażeniom.
Zrealizowano także szkolenie dla 29 pielęgniarek z POZ na temat profilaktyki HIV/AIDS.
Omawiano kwestie dróg przenoszenia ludzkiego wirusa niedoboru odporności (HIV),
ryzykownych zachowań sprzyjających zakażeniu, zachowań bezpiecznych w kontaktach
z osobami o nieznanym statusie serologicznym, możliwości wykrycia zakażenia przez
laboratorium za pomocą oznaczenia obecności przeciwciał od chwili zakażenia. poinformowano
o bezpłatnych badaniach
w kierunku obecności wirusa HIV dla kobiet
w ciąży. Przekazano materiały edukacyjne dla lekarzy rodzinnych, pielęgniarek, nauczycieli
i uczniów z terenu powiatu bolesławieckiego.
1.4 „Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu,
tytoniu i innych środków psychoaktywnych” – KIK 68
Strona 51 z 57
W ramach projektu zorganizowano punkty konsultacyjno-informacyjne w Centrum
Handlowym CITY Center w Bolesławcu. Przedstawiono dyrektorom szkół ponadgimnazjalnych
ofertę programu edukacyjnego pt. „ARS , czyli jak dbać o miłość?”. Przeprowadzono szkolenie
dla pracowników PSSE oraz pielęgniarek ds. szczepień z powiatu bolesławieckiego –
przeszkolono 31 osób. Przekazano informacje do szpitali i ośrodków zdrowia o programie
KIK/68, organizowanym szkoleniu.
2. W ramach programów wojewódzkich realizowano:
2.1 „ Moje dziecko idzie do szkoły” skierowany do uczniów klas I i ich rodziców, którego
zadaniem było podniesienie poziomu wiedzy na temat wybranych elementów zdrowego stylu
życia związanych z rozpoczęciem przez dziecko nauki w szkole. W programie udział wzięło 29
uczniów z 3 szkół podstawowych. Prelekcje wygłoszono dla 87 rodziców.
3. W ramach programów lokalnych realizowano:
3.1. „Wybierz życie – pierwszy krok”, program skierowany do uczniów szkół gimnazjalnych
(dziewcząt i chłopców kl. I). Zadaniem programu było zwiększenie poziomu wiedzy nt. roli
wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) w powstawaniu raka szyjki macicy, profilaktyki raka
szyjki macicy (szczepienia ochronne , cytologia) i czynników zwiększających ryzyko
zachorowania; motywowanie kobiet do regularnego poddawania się badaniom profilaktycznym
przez całe życie. W ramach programu udzielano wsparcia szkolnym koordynatorom w zakresie
merytorycznym i metodycznym. Łącznie w 2013 roku w programie udział wzięło 647 uczniów.
3.2 „Program zakażeń HCV „ STOP HCV” – zwiększający wiedzę i świadomość na temat
dróg szerzenia się zakażeń żółtaczki typu C oraz metod zapobiegania zakażeniom.
W programie udział wzięło 134 uczniów klas I Zespołu Szkół Ogólnokształcących
i Zawodowych im. mjr. H. Sucharskiego w Bolesławcu
4. Realizacja interwencji nieprogramowych
4.1. „Akcja letnia”, „Akcja zimowa”, interwencje nieprogramowe, których celem jest
zmniejszenie zagrożeń zdrowotnych w okresie letnim i zimowym, upowszechnianie informacji
na temat profilaktyki zachorowań pokarmowych, profilaktyki uzależnień, bezpiecznego
grzybobrania, bezpiecznych zachowań. Działania edukacyjne realizowano w placówkach
wypoczynku letniego i zimowego poprzez pogadanki, rozdawnictwo komiksów, ulotek
edukacyjnych, ogółem objęto w akcji letniej 363 dzieci i młodzieży, a zimowej 780. Treści
profilaktyczne upowszechniano też w lokalnych mediach.
4.2. „ Światowy Dzień bez Papierosa”
W ramach „ Światowego Dnia bez Papierosa” zorganizowano w galerii City Center
w Bolesławcu
punkt konsultacyjno – informacyjny, w którym udzielano porad na temat
szkodliwego wpływu dymu tytoniowego na organizm człowieka; osoby palące przekonywano do
zerwania z nałogiem; rozdawano materiały edukacyjne; emitowano na telebimie zawieszonym
na galerii spot informujący o szkodliwości biernego palenia tytoniu. W Szkole Podstawowej
Strona 52 z 57
w Gościszowie wygłoszono prelekcję na temat szkodliwego czynnego i biernego palenia tytoniu,
rozdano materiały edukacyjne dla rodziców.
4.3. „ Światowy Dzień Zdrowia”.
W ramach „ Światowy Dzień Zdrowia” : - przekazano informacje i udzielono wywiadu dla
TV Łużyce pt.” Zdrowe bicie serca” na temat nadciśnienia tętniczego i jego skutków. Informacje
ukazały się w telewizji Łużyce oraz na portalu informacyjnym.
Dla pielęgniarek medycyny szkolnej oraz pedagogów szkolnych zorganizowano z udziałem
dietetyczki wykład na temat nadwagi wśród dzieci i młodzieży oraz zapoznano uczestników
z nowym kalendarzem szczepień i omówiono rolę szczepień w ochronie przed chorobami
zakaźnymi, rozdano materiały edukacyjne.
W Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Bolesławcu w ramach Latającego
Uniwersytetu Zdrowia podczas „Szpikolady" wygłoszono wykład na temat: zakażeń
meningokokowych, pneumokokowych, w tym posocznicy meningokokowej, rozdano materiały
edukacyjne – w szkoleniu udział wzięło ok. 100 osób.
W Zespole Szkół w Osiecznicy przeprowadzono szkolenie dla uczniów klas gimnazjalnych
na temat uzależnienia od tytoniu, narkotyków i dopalaczy - w szkoleniu udział wzięło 35
uczniów.
4.4 „ Światowy Dzień Seniora”.
Z okazji obchodów „Światowego Dnia Seniora” przeprowadzono konkursy wiedzy
o zdrowym stylu życia w domach dziennego pobytu w Bolesławcu i Nowogrodźcu i uroczyste
spotkania zakończone wręczeniem ufundowanych przez PPIS nagród i upominków.
W obchodach wzięło udział 140 osób.
ZAPOBIEGAWCZY NADZOR SANITARNY
W 2013 roku Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Bolesławcu w ramach
zapobiegawczego nadzoru sanitarnego wydał:
5 opinii dotyczących projektów miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego, w tym nie było negatywnych,
34 opinie dotyczące potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko,
w tym 2 opinie o potrzebie przeprowadzenia oceny,
10 opinii dotyczących środowiskowych uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia, w
tym 6 opinii negatywnych,
25 opinii dotyczących dokumentacji projektowej, w tym nie było negatywnych,
54 opinii dotyczących dopuszczenia do użytkowania obiektów budowlanych,
8 opinii w sprawach innych, niż wymienionych powyżej,
1 opinię pozytywną dotyczącą warunków sanitarnych, jakim powinny odpowiadać
pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą.
Zaopiniowano w trybie art. 25 ust.2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
7 spraw dotyczących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i 1 dotyczącą
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, poprzez
nieprzedstawienie stanowiska.
Wydano 13 opinii dotyczących dopuszczenia do użytkowania obiektów budowlanych
załatwionych w trybie art.56 ust.2 ustawy Prawo budowlane oraz w 43 sprawach nie zgłoszono
sprzeciwu poprzez niezajęcie stanowiska.
Strona 53 z 57
Wykonując zadania w zakresie nadzoru zapobiegawczego przeprowadzono 53
kontroleobiektów budowlanych. Na ternie działania PSSE w Bolesławcu w roku 2013 nie
prowadzono spraw, które wymagały szczególnego nadzoru z powodu zgłaszanych protestów
mieszkańców, czy z powodu na szczególny rodzaj przedsięwzięcia, a także z powodu zawiłości
postępowania. Ogólny stan sanitarny powiatu ocenia się pod względem wymaga higienicznych i
sanitarnych pozytywnie.
Interwencje
W roku 2013 do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bolesławcu wpłynęło 38
wniosków od mieszkańców powiatu bolesławieckiego o podjęcie interwencji, w tym 19 do
Oddziału Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku, 18 do Oddziału Higieny
Komunalnej i 1 do Oddziału Higieny Pracy. Skargi dotyczyły następujących spraw:
niewłaściwej jakości posiłków oferowanych w zakładzie żywienia otwartego,
niewłaściwej jakości artykułów spożywczych zakupionych w sklepie,
braku zapewnienia higienicznych, zgodnych z przepisami warunków podczas
sprzedaży na targowisku produktów spożywczych,
zatrudniania przy pracach w kontakcie z żywnością pracowników bez orzeczeń
lekarskich,
nieodpowiedniego stanu sanitarnego w barze,
złego stanu sanitarno-technicznego w zakładzie produkcyjnym (piekarni),
niewłaściwego stanu sanitarnego rozdzielni posiłków w zakładzie żywienia
zbiorowego zamkniętego,
obecności szkodników w sklepie,
zanieczyszczenia posesji odpadami komunalnymi
złych warunków mieszkaniowych (wilgoć, grzyb na ścianach),
uciążliwości zapachowych w mieszkaniu,
uciążliwości związanych z hodowlą psów,
wycieku ścieków ze studzienki kanalizacyjnej na łąkę,
uciążliwości zapachowych ze studzienki kanalizacyjnej,
zanieczyszczenia odchodami ptaków balkonu, werandy,
zanieczyszczenia mieszkania insektami,
uciążliwego sąsiada (lokatora),
niewłaściwej jakości wody pitnej w mieszkaniu,
uciążliwości zakładu produkcyjnego na otoczenie.
W 27 przypadkach interwencje były zasadne, w 8 nie stwierdzono nieprawidłowości,
w dwóch uznano za bezzasadne, a w jednym przypadku nie leżący w zakresie kompetencji
Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Bolesławcu - przekazano sprawę do
załatwienia Powiatowemu Inspektorowi Weterynarii w Bolesławcu.
W 13 przypadkach, po przeprowadzeniu kontroli, oględzin, sporządzenia protokołu lub
notatki skierowano do dalszego załatwienia sprawy innym organom i jednostkom
organizacyjnym (Miejskiemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej, Miejskiemu Zakładowi
Gospodarki Mieszkaniowej w Bolesławcu, Zakładowi Wodociągów Kanalizacji i Oczyszczania
w Gromadce, Gminie Miejskiej w Bolesławcu, Miejsko-Gminnemu Ośrodkowi Pomocy
Społecznej w Nowogrodźcu, Przedsiębiorstwu Wodociągowo-Kanalizacyjnemu w Bolesławcu,
Państwowej Inspekcji Pracy).
W wyniku postępowania interwencyjnego, w 7 przypadkach wszczęto postępowanie
administracyjne, wydano 3 decyzje administracyjne nakazujące usunięcie uchybień i 7 decyzji
płatniczych. Za naruszenia sanitarne nałożono na właścicieli zakładów 8 grzywien na ogólną
kwotę 1 600 złotych.
Strona 54 z 57
Ponadto, w związku z potwierdzeniem się skargi na niewłaściwą jakość środka spożywczego,
mając na uwadze, że na pogorszenie jakości wyrobu mogły mieć wpływ warunki produkcji,
wystosowano 2 pisma do właściwej miejscowo (ze względu na producenta wyrobu) Inspekcji
Weterynaryjnej i jedno pismo do producenta spoza powiatu bolesławieckiego.
Wnioski:
1.Sytuację epidemiologiczną w zakresie chorób zakaźnych w powiecie bolesławieckim w 2013
roku należy uznać za dobrą. Nie obserwowano epidemicznego występowania chorób
zakaźnych. Zarejestrowany wzrost zachorowań na grypę był sezonowy, a na ospę wietrzną
był kontynuacją obserwowanych wcześniej trendów wieloletnich. Zgłoszono jedno zbiorowe
zatrucie pokarmowe w środowisku domowym. Odnotowano pojedyncze zachorowania na
choroby, które w roku 2012 nie występowały, takie jak: kiła, posocznica meningokokowa,
żółtaczka pokarmowa (WZW typu A), lamblioza.
2.Na podstawie danych z rutynowego nadzoru nad chorobami zakaźnymi, stwierdzono:
a.wzrost zapadalności na grypę i ospę wietrzną,
b.nieznaczny wzrost zapadalności na boreliozę, różyczkę, gruźlicę, wirusowe zakażenia
jelitowe, bakteryjne zatrucia pokarmowe, przewlekłe WZW typu B i typu C,
zapalenie opon mózgowych,
c.spadek zapadalności na szkarlatynę.
Na nadzorowanym terenie zapadalność na choroby zakaźne i zakażenia w 2013 roku nie była
wyższa niż notowane w tym samym okresie w kraju.
3.Stwierdza się, że wykonawstwo szczepień obowiązkowych było, podobnie jak w roku
ubiegłym na wysokim poziomie i w rocznikach szczepień zakończonych wyniosło powyżej
97 %. W ramach szczepień płatnych zalecanych odnotowano istotny wzrost liczby osób
zaszczepionych przeciwko grypie (o 260 osób) i wirusowi brodawczaka ludzkiego (o 134
osoby) oraz nieznaczny wzrost zaszczepionych przeciwko pneumokokom (o 30 osób)
i żółtaczce pokarmowej (o 19 osób).
4.Kontrole przeprowadzane w podmiotach leczniczych wykazały, że stan sanitarno-higieniczny
pomieszczeń, urządzeń i sprzętu był dobry, a także przestrzeganie reżimu
przeciwepidemicznego było prawidłowe. Zakłady wdrożyły procedury higieny
i zapobiegania zakażeniom, które później weryfikowały i aktualizowały. Stan sanitarnotechniczny kwestionowano w dwóch podmiotach leczniczych:
Wojewódzkim Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Bolesławcu (wymagań
nie spełniały pomieszczenia sanitarno-higieniczne dla pracowników oraz centralny
magazyn bielizny czystej),
Samodzielnym Publicznym Zespole Zakładów Opieki Zdrowotnej w Nowogrodźcu
(zarzuty dotyczyły źle utrzymanych powierzchni podłóg w pięciu pokojach pacjentów
i stolarki drzwiowej w pomieszczeniach placówki).
5.Po skontrolowaniu dokumentacji działania zespołów zakażeń szpitalnych w podmiotach
wykonujących działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne stwierdza się, że rejestr
zakażeń szpitalnych jest nadal w trakcie wdrażania.
Strona 55 z 57
6.Na podstawie przeprowadzonych kontroli w obiektach żywności i żywienia nieprawidłowości
stwierdzono:
w ponad połowie zakładów produkcji żywności – dotyczyły w szczególności:
nieprzestrzegania zasad higieny w procesie produkcyjnym (niewdrażanie GHP),
niezgodnego z przepisami prawa żywnościowego znakowania produktów, braku
badań przechowalniczych (niewdrażanie GMP);
w prawie ¼ skontrolowanych sklepów spożywczych – dotyczyły w szczególności:
niewłaściwego znakowania produktów, w tym reklamy wprowadzającej klienta w
błąd, uruchamiania zakładu bez wpisu do rejestru PPIS w Bolesławcu lub
rozszerzania zakresu działalności bez odpowiedniego zatwierdzenia,
w połowie skontrolowanych hurtowni – dotyczyły w szczególności: złego stanu
sanitarno-technicznego pomieszczeń i wyposażenia, niezgodnej z przepisami
gospodarki odpadami zwierzęcymi,
w połowie skontrolowanych zakładów żywienia zbiorowego otwartego – dotyczyły w
szczególności: złego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń i urządzeń,
niezgodnego z przepisami pozbywania się odpadów żywnościowych (wykorzystanie
młynków koloidalnych), braku badań żywności gotowej do spożycia w celu
potwierdzenia odpowiedniego poziomu higieny procesu produkcyjnego i
bezpieczeństwa zdrowotnego produktu, rozszerzenia działalności bez zgody PPIS
w Bolesławcu,
w
prawie 1/6 zakładów żywienia zbiorowego zamkniętego – dotyczyły
w szczególności: złego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń i sprzętu,
niezgodnego z przepisami gospodarowania odpadami pokonsumpcyjnymi, braku
harmonogramu i badań wyrobu gotowego (niewdrażanie GMP).
7.W ramach monitoringu i urzędowej kontroli jakości zdrowotnej środków spożywczych
pobrano do badań 175 próbek żywności będącej w obrocie i u producentów żywności,
zdyskwalifikowano osiem próbek: jedną pszenicy z racji przekroczenia limitu ochratoksyny
A, jedną wyrobu drobiowego, przeznaczonego do obróbki termicznej, z powodu obecności
chorobotwórczej bakterii Salmonella oraz sześć produktów ze względu na ich niezgodne
z przepisami oznakowanie.
8.W roku 2013 zgłoszono z systemu RASFF 31 powiadomień o niebezpiecznej żywności
i niebezpiecznych materiałach do kontaktu z żywnością, które znalazły się w obrocie na
terenie powiatu bolesławieckiego, w tym: dwa powiadomienia dotyczyły wyrobów do
kontaktu z żywnością, trzy suplementów diety, a 26 pozostałej żywności. Przedsiębiorcy
podejmowali działania w kierunku eliminacji z obrotu handlowego kwestionowanych
środków spożywczych i przekazywali stosowne informacje do PIS.W 2013 roku żywność nie
była ani razu źródłem istotnego zagrożenia.
9.W 2013 roku Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Bolesławcu sprawował nadzór
sanitarny nad 13 wodociągami zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz czterema wodociągami
zakładowymi. Niezgodną z wymaganiami wodę produkuje wodociąg w Świętoszowie,
obsługujący około 3,5 tys. mieszkańców, który uzyskał I odstępstwo w zakresie
Strona 56 z 57
dopuszczalnego stężenia 1,2-dichloroetanu. W pozostałych wodociągach woda jest zgodna z
wymaganiami, choć zdarzały się przypadki niedotrzymania parametrów fizykochemicznych
(mętność, stężenie żelaza, manganu, pH) i mikrobiologicznych – jeden przypadek.
Z pobranych do badań 184 próbek wody zakwestionowano 16, w tym 13 pochodziło
z wodociągów publicznych.
10.Na podstawie dokonanej oceny stanu sanitarnego obiektów użyteczności publicznej
i terenów rekreacyjnych stwierdza się, że stan czystości i porządku w miastach i gminach był
utrzymany.
11.Monitoring jakości wody w pływalniach (trzy pływalnie kryte, jedna odkryta) prowadzony
przez Państwową Inspekcję Sanitarną w 2013 roku wykazał, że jakość wody w obiektach
uległa poprawie. Spośród 187 próbek wody pobranych do badań mikrobiologicznych
zakwestionowano 12, co stanowiło 6% ogólnej liczby próbek; dla porównania w roku 2012
odsetek próbek zdyskwalifikowanych wynosił 18 %.
12.W 2013 roku na terenie objętym nadzorem sanitarnym funkcjonowało 86 placówek nauczania
i wychowania. Budynki, które zajmowały, były w dobrej kondycji. We wszystkich
placówkach zachowane były standardy dostępności do urządzeń sanitarnych, w stosunku do
roku ubiegłego poprawiły się warunki do prowadzenia zajęć WF-u . We wszystkich
skontrolowanych placówkach zapewniono ergonomię mebli i higieniczny rozkład zajęć.
Stan sanitarno-techniczny kwestionowano w ośmiu placówkach z powodu zniszczonych
podłóg w salach zajęć, nierównych nawierzchni boisk i dróg dojść do obiektu, zniszczonego
ogrodzenia oraz niedostatecznego oświetlenia pomieszczeń.
13.W 2013 roku zgłoszono do PSSE w Bolesławcu 18 podejrzeń wystąpienia choroby
zawodowej, wydano 11 decyzji o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej oraz
pięć decyzji o stwierdzeniu choroby, w tym trzy dotyczyły zespołu cieśni w obrębie
nadgarstka. Choroby wystąpiły u pracowników zakładów ceramicznych. W porównaniu z
rokiem ubiegłym wydano o dwie decyzje mniej o stwierdzeniu choroby zawodowej.
14.W roku 2013w ewidencji PSSE w Bolesławcu było 240 zakładów pracy, zatrudniających
łącznie ponad 10,5 tys. pracowników. Skontrolowano 98 zakładów (41 %), w których
zatrudnionych było łącznie 5 214 pracowników. Przekroczenia NDS/NDN stwierdzono
w pięciu zakładach. Dotyczyły one czynników chemicznych (w jednym zakładzie), pyłów
(w dwóch zakładach), hałasu (w dwóch zakładach), wibracji (w dwóch zakładach).
15.We wszystkich nadzorowanych zakładach (skontrolowanych i
niekontrolowanych)
eksponowanych na ponadnormatywne czynniki chemiczne było 107 pracowników, na pyły –
siedmiu pracowników, na hałas – 270 pracowników, na drgania – 45 pracowników.
16.W 20 zakładach pracy na 98 skontrolowanych odnotowano naruszenia warunków
bezpieczeństwa i higieny pracy. Dotyczyły w szczególności: uchybień w stanie sanitarnotechnicznym pomieszczeń szatni, sanitariatów oraz pomieszczeń pracy, nieprzestrzegania
obowiązujących przepisów ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach, braku
badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowiskach pracy, nierzetelnie
opracowanej oceny ryzyka zawodowego bądź braku oceny ryzyka.
Strona 57 z 57

OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA SANITARNEGO POWIATU

Transkrypt

Podobne dokumenty

Bolesławiec, dnia 23.12.2009 r. MOPS/PS/1/4802/09 TRANSPORT

,,Zielnik malowany …”

Zapotrzebowanie na szkolenia lub przyuczenie do pracy dorosłych

CZTERY PORY KOLORU – wystawa fotograficzna w Bibliotece

przedszkole wyniki - MOSiR Bolesławiec

„Ceramika artystyczna w ratuszu”

Załącznik Nr 2 - regulamin organizacyjny Środowiskowego Domu

Oferta aktywizacji: Wizytówka zawodowa

Pielęgniarka/pielęgniarz, położna