Etyka - Instytut Filozofii UJ

Transkrypt

1
Uniwersytet Jagielloński
Wydział Filozoficzny
Instytut Filozofii
ETYKA
katalog kursów
na rok akademicki 2014/2015
Opracowanie katalogu:
dr Radosław Strzelecki
2
Spis treści
Plan studiów na kierunku etyka
4
Zestawienie kursów fakultatywnych na kierunku etyka
8
Opis kursów według dziedzin
Informacja o kodach komputerowych
10
Etyka
(1) Wprowadzenie do etyki
(2) Metaetyka
(3) Etyka odpowiedzialności
(4) Etyka a czas
(5) Wątki etyczne w literaturze pięknej
(6) Zło. Analiza zjawiska
(7) Etyka Wschodu
(8) Samopoznanie i odpowiedzialność
11
13
15
16
19
20
22
24
Podstawy filozofii
(9) Wprowadzenie do filozofii
(10)
Wprowadzenie do logiki klasycznej
(11)
Metafizyka
(12)
Teoria poznania
(13)
Filozofia wartości
(14)
Piękno a dobro – relacje etyki z estetyką
(15)
Elementy logiki praktycznej
28
30
32
34
35
37
39
Historia etyki i filozofii
(16)
(17)
(18)
(19)
Historia etyki (z elementami historii filozofii)
– starożytność
– średniowiecze
– XV – XVII wiek
– XVIII – XX wiek
42
46
51
54
3
(20)
(21)
Teoria przyjaźni u Arystotelesa
Polska myśl etyczna
56
59
Antropologia filozoficzna i filozofia społeczna
(22)
(23)
(24)
(25)
Filozofia społeczna
Antropologia filozoficzna
Prawo a moralność – współczesne dylematy
Dylematy moralne we współczesnej polityce
62
66
68
70
Etyka szczegółowa
(26)
(27)
(28)
(29)
Bioetyka
Etyka biznesu
Etyka środowiskowa
Etyka mediów
73
75
77
78
Psychologia
81
Różne
(30)
Plan studiów I stopnia na kierunku etyka
4
I ROK STUDIÓW:
I semestr
O/F
Nazwa modułu kształcenia
Rodzaj zajęć
dydaktycznych
Forma
zaliczenia
Liczba
godzin
(obligatoryjny
lub
fakultatywny)
(egzamin czy
zaliczenie)
1.
Historia
etyki
Wykład
(z elementami
historii
i ćwiczenia
filozofii) - Starożytność
O
Egzamin
60
6
2.
Wprowadzenie do etyki
Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
3.
Wprowadzenie
filozofii
do Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
4.
Wprowadzenie do logiki Wykład
klasycznej
i ćwiczenia
O
Egzamin
testowy
60
6
0-90
0-9
Lp
5.
Różne
Kursy
filozoficzno- rodzaje
etyczne nieobligatoryjne (wykład
monograficzny,
z oferty Instytutu Filozofii wykład
z ćwiczeniami,
UJ
seminarium,
ECTS
Różne
formy
(egzamin ustny,
egzamin testowy,
zaliczenie
na
ocenę, prezentacja
rezultatów
projektu)
F
konwersatorium)
Łączna liczba godzin: min. 240 – max. 330
Łączna liczba punktów ECTS: min. 24 – max. 33
II semestr:
O/F
Lp
Rodzaj zajęć
dydaktycznych
(obligatoryjny
lub
fakultatywny)
Forma
zaliczenia
(egzamin czy
zaliczenie)
Liczba
godzin
ECTS
1.
Historia
etyki
Wykład
(z elementami
historii
i ćwiczenia
filozofii) - Średniowiecze
O
Egzamin
60
6
2.
Psychologia
Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
3.
Piękno a dobro – relacje Wykład
etyki z estetyką
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
4.
Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
5
5.
6.
ECDL - Technologia Laboratorium
O
informacyjna
komputerowe
Zaliczenie
na ocenę
Różne
Kursy
filozoficzno- rodzaje (wykład
etyczne nieobligatoryjne monograficzny,
F
z oferty
Instytutu wykład
z ćwiczeniami,
Filozofii UJ
seminarium,
Różne
formy (egzamin
ustny,
egzamin
testowy, zaliczenie
na
ocenę,
prezentacja
rezultatów
projektu)
konwersatorium)
30
3
0-90
0-9
Oznacza to, że studenci powinni uzyskać na pierwszym roku studiów 51 punktów ECTS
za kursy obligatoryjne, przypisane do odpowiedniego semestru i minimum 9 punktów
ECTS za kursy nieobligatoryjne w ciągu całego roku. Łącznie studenci po pierwszym
roku studiów powinni uzyskać minimum 60 punktów ECTS.
II ROK STUDIÓW:
III semestr:
O/F
Lp
Rodzaj zajęć
dydaktycznych
(obligatoryjny
lub
fakultatywny)
Forma
zaliczenia
(egzamin czy
zaliczenie)
Liczba
godzin
ECTS
1.
Historia
etyki
Wykład
z elementami
historii
i ćwiczenia
filozofii – XV-XVII w.
O
Egzamin
60
6
2.
Filozofia poznania
Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
3.
Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
4.
Język nowożytny poziom
Lektorat
B2
O
Zaliczenie
30
0
120
12
5.
Różne
Kursy
etyczne z oferty Instytutu (wykład
monograficzny,
Filozofii
UJ
lub wykład
z ćwiczeniami,
pozainstytutowe
seminarium,
konwersatorium)
Różne
formy (egzamin
F
ustny,
egzamin
testowy, zaliczenie
na
ocenę,
prezentacja
rezultatów projektu
Łączna liczba godzin: 330
Łączna liczba punktów ECTS: 30
IV semestr:
6
O/F
Lp
Rodzaj zajęć
dydaktycznych
(obligatoryjny
lub
fakultatywny)
Forma
zaliczenia
(egzamin czy
zaliczenie)
Liczba
godzin
ECTS
1.
Historia
etyki
Wykład
z elementami
historii
i ćwiczenia
filozofii – XVIII-XX w.
O
Egzamin
60
6
2.
Metafizyka
Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
3.
Bioetyka
Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
4.
Lektorat
B2
O
Zaliczenie
30
0
120
12
5.
Różne
Kursy
etyczne z oferty Instytutu (wykład
monograficzny,
Filozofii
UJ
lub wykład
z ćwiczeniami,
pozainstytutowe
seminarium,
Różne
formy (egzamin
ustny,
egzamin
testowy, zaliczenie
na
ocenę,
prezentacja
rezultatów projektu
F
konwersatorium)
Łączna liczba godzin: 330
Łączna liczba punktów ECTS: 30
III ROK STUDIÓW:
V semestr:
O/F
Lp
Rodzaj zajęć
dydaktycznych
(obligatoryjny
lub
fakultatywny)
Forma
zaliczenia
(egzamin czy
zaliczenie)
Liczba
godzin
ECTS
1.
Filozofia wartości
Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
2.
Etyka środowiskowa
Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
3.
Lektorat
B2
O
Zaliczenie
30
0
4.
Kursy
filozoficzno- Różne
etyczne z oferty Instytutu rodzaje
Filozofii
lub (wykład
monograficzny,
pozainstytutowe, w tym wykład
ćwiczeniami,
jedno seminarium i co zseminarium,
0-240
0-24
Różne
formy (egzamin
F
ustny,
egzamin
testowy, zaliczenie
na
ocenę,
prezentacja
rezultatów
7
najmniej
jeden
języku
obcym
translatorium
kurs
albo
konwersatorium)
projektu
VI semestr:
O/F
Lp
Rodzaj zajęć
dydaktycznych
Forma
zaliczenia
(obligatoryjny
lub
fakultatywny)
(egzamin czy
zaliczenie)
Liczba
godzin
ECTS
1.
Metaetyka
Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
2.
Etyka biznesu
Wykład
i ćwiczenia
O
Egzamin
60
6
3.
Lektorat
B2
O
Egzamin
30
8
4.
Kursy
filozoficznoetyczne z oferty Instytutu Różne
Filozofii
lub rodzaje
pozainstytutowe, w tym (wykład
monograficzny,
jedno seminarium i co wykład
ćwiczeniami,
najmniej
jeden
kurs zseminarium,
języku
obcym
albo konwersatorium)
translatorium
F
0-240
0-24
5.
Egzamin licencjacki
Egzamin
dyplomowy
O
0
10
Różne
formy
(egzamin ustny,
egzamin testowy,
zaliczenie
na
ocenę, prezentacja
rezultatów
projektu
Egzamin
ustny
Do ukończenia studiów I stopnia niezbędne jest uzyskanie co najmniej 180
punktów ECTS (w tym 10 punktów za egzamin licencjacki).
8
Zestawienie kursów fakultatywnych (swobodnego wyboru) na kierunku etyka
według porządku kodów komputerowych
Lp
1.
Nazwa i kod
komputerowy
modułu kształcenia
Etyka
odpowiedzialnośc
i
ETE03
2.
3.
Etyka a czas
ETE04
Wątki etyczne w
literaturze pięknej
ETE05k
4.
Zło. Analiza
zjawiska
ETE6
5.
6.
Etyka Wschodu
ETE07
Samopoznanie i
odpowiedzialność
ETE08
7.
Elementy logiki
praktycznej
ETP07
8.
Teoria przyjaźni u
Arystotelesa
RO39
9.
Polska myśl
Osoba
prowadząca
Rodzaj zajęć
dydaktycznych
Semestr
Forma i
warunki
zaliczenia
Liczb
a
godzin
ECT
S
Referat i
praca
pisemna
60
6
prof. dr
hab. Jacek
Filek, dr
Radosław
Strzelecki
Seminarium
zimow
y i letni
dr
Radosław
Strzelecki
Wykład
i ćwiczenia
letni
Egzamin
i praca
pisemna
60
6
dr hab.
Piotr Mróz
Konwersatoriu
m
zimow
y i letni
Egzamin
i referat
60
6
prof. dr
hab. Marek Wykład
Drwięga
letni
Egzamin
i praca
pisemna
45
4
prof. dr
hab. Marta
Kudelska
zimow
y
Egzamin
i referat
60
6
4
Wykład
i ćwiczenia
dr Adriana
Warmbier
Konwersatoriu
m
letni
Aktywny
udział w
zajęciach 45
i praca
pisemna
prof. dr
hab.
Wojciech
Suchoń
Konwersatoriu
m
letni
Egzamin
i
30
kolokwia
3
dr Maciej
Smolak
Wykład i
ćwiczenia
zimow
y
Egzamin
i praca
pisemna
60
6
dr hab.
Piotr
Wykład
letni
Egzamin
30
3
9
etyczna
Bartula
ETH07
10
.
Prawo a
moralność –
współczesne
dylematy
Wykład
zimow
y i letni
Egzamin
, praca
pisemna
i referat
60
6
dr Tomasz
Kuniński
Konwersatoriu
m
letni
Egzamin
30
3
dr hab.
Michał
Ostrowicki
(Sidey
Myoo)
Wykład
zimow
y
Egzamin
i praca
pisemna
30
3
dr Marta
Soniewick
a
ETAS04
11
.
Dylematy
moralne we
współczesnej
polityce
ETAS07
12
.
Etyka mediów
ETS05
Studenci kierunku etyka jako zajęcia nieobligatoryjne mogą wybierać również moduły
kształcenia z kierunku filozofia w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz
kursy i moduły kształcenia realizowane w innych instytutach na Wydziale Filozoficznym
UJ, a także – za zgodą kierownika studiów – na innych wydziałach UJ i na innych
wyższych uczelniach polskich i zagranicznych.
STUDIUM PEDAGOGICZNE:
Podczas studiów student może uczestniczyć w zajęciach Studium Pedagogicznego, którego
ukończenie daje prawo nauczania w szkołach średnich. Tryb zgłaszania się do Studium
Pedagogicznego i tok prowadzonych w nim zajęć regulują odrębne przepisy, dostępne w
informatorze bądź w ogłoszeniach Studium. W zależności od zakresu zdobywanych
uprawnień, zajęcia w studium trwają dwa lub trzy semestry. Zobacz: www.sp.uj.edu.pl
/studia/stacjonarne. Rekrutacja na zajęcia do Studium Pedagogicznego UJ odbywa się
poprzez USOSweb.
10
Opis kursów według dziedzin
Informacja o kodach komputerowych:
Każdy kurs proponowany studentom ma dla celów ewidencji komputerowej nadany kod
zawierający duże litery oznaczające dziedzinę przedmiotową kursu i dwie cyfry. Małe litery
występujące czasem na końcu numeru wskazują na wariant kursu lub na jego charakter: litera
p oznacza kurs podstawowy (kursy podstawowe stanowią kanon programu studiów na
kierunku etyka), litera s oznacza seminarium, litera k natomiast, że dany kurs może być
kontynuowany. Wśród kodów wyróżniają się posiadające na drugiej i trzeciej pozycji cyfry
dziewięć (x99). Numer x99 jest numerem uniwersalnym dla wykładów monograficznych
zgłaszanych w Instytucie jednorazowo (przez pracowników bądź zaproszonych gości), a więc
nie stanowiących oferty, z której można będzie skorzystać w dowolnym momencie studiów.
Dla kursów wysłuchiwanych poza Instytutem obowiązują symbole funkcjonujące w
jednostkach prowadzących te kursy.
11
Etyka
Wprowadzenie do etyki
Osoby prowadzące:
dr Maciej Smolak
Kod
ETE01pc
Prerekwizyty:
brak
Semestr:
I, zimowy
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Celem zajęć jest naświetlenie pól problemowych i badawczych we współczesnej etyce.
Omówione zostaną dziedziny etyki normatywnej, etyki opisowej, metaetyki i wybrane
problemy etyki stosowanej.
Kluczowe stanowiska w etyce w przekroju historyczno-systematycznym:
1) absolutyzm i relatywizm
2) kierunki deontologicze i teleologiczne
3) systemy etyk religijnych
4) modele etyki aksjologicznej
5) próby uniwersalizacji etyki
6) konsekwencjalizm
7) etyka samorealizacji i etyka obowiązku
8) etyka niezależna i sytuacyjna
Obowiązywanie norm moralnych i granice odpowiedzialności.
12
Problem błędu naturalistycznego i jego konsekwencje w metaetyce.
Rodzaje ocen i sądów etycznych. Spór o dobre racje w etyce.
Analiza wybranych problemów z zakresem etyki stosowanej: prawa człowieka, eutanazja,
transplantacje.
Literatura przedmiotu
Literatura podstawowa:
(1) Arystoteles, Etyka Nikomachejska; (2) I. Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności; (3)
D. Hume, Badania dotyczące zasad moralności; (4) J.S. Mill, Utylitaryzm; (5) G.E. Moore,
Etyka; (6) V. J. Bourke, Historia etyki (1994); (7) F. Ricken, Etyka ogólna (2001); (8) R.
Brandt, Etyka (1996); (9) S. Andersen, Wprowadzenie do etyki (2003); (10) S. Dziamski,
Wykłady z nauki o moralności (2000); (11) G. E. Moore, Etyka (1980); (12) A. Anzenbacher,
Wprowadzenie do Etyki (Kraków 2008); (13) A. MacIntyre, Krótka historia etyki (Warszawa
1995); (14) F. Ricken – Etyka ogólna (wydawnictwo Antyk, 2001); (15) E. Tugendhat,
Wykłady o etyce (2004); (16) Metaetyka (red. I. Lazari-Pawłowska, 1975)
Literatura uzupełniająca:
(1) M. Ossowska, Normy moralne (1970); (2) R. Ingarden, Wykłady z etyki (1989); (3) A.
MacIntyre, Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności (1996); (4) P. Singer, O życiu i
śmierci, upadek etyki tradycyjnej (1997); (5) R. M. Hare, Freedom and Reason (1963); (6) M.
Ossowska, Normy moralne (1970); (7) T. Czyżowski, Pisma z etyki i teorii wartości
(Warszawa 1989); (8) P. Singer, O życiu i śmierci. Upadek etyki tradycyjnej (Warszawa
1994); (9) Z. Bauman, Etyka ponowoczesna (Warszawa 1996); (10) J. Hołówka, Etyka w
działaniu (2001)
Forma i warunki zaliczenia przedmiotu
Wykład: egzamin pisemny;
Ćwiczenia: 1 referat, którego treść jest uzgadniana z prowadzącym.
13
Metaetyka
Osoba prowadząca:
prof. dr hab. Włodzimierz Galewicz
Kod
ETE10p
Prerekwizyty:
ETE01p
Semestr:
VI, letni
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Zakres tematyczny:
1) Zagadnienia metaetyki
- sens wypowiedzi etycznych
- prawda i fałsz w sądach etycznych
- sposoby uzasadniania ocen o norm etycznych
2) Główne stanowiska w metaetyce
- intuicjonizm
- naturalizm
- nonkongnitywizm
3) Metaetyczna teoria dobra
- koncepcje dobra jako przyjemności
- koncepcje dobra jako spełnienia pragnień
- obiektywistyczne koncepcje dobra
4) Metaetyczna teoria powinności
- różne odmiany i interpretacje zdań o powinności
14
- powinności ogólne, szczegółowe i konkretne
- koncepcje nadrzędnych zasad moralnych, teoria obowiązków prima facie i etyczny
partykularyzm
- sposoby uzasadniania szczegółowych powinności we współczesnej etyce praktycznej
5) Metaetyczna analiza pojęcia wolności
- Brandt Richard B. - Etyka. Zagadnienia etyki normatywnej i metaetyki, tłum. Barbara
Stanosz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
- Fritzhand Marek - Główne zagadnienia i kierunki metaetyki, KiW, Warszawa 1970.
- Galewicz Włodzimierz (red.) - Moralność i profesjonalizm - Spór o pozycję etyk
zawodowych, TAiWPN Universitas, Kraków 2010.
Hołówka Jacek (red.) - Filozofia moralności. Postanowienie i odpowiedzialność, Spacja –
Fundacja Aletheia, Warszawa 1997.
Lazari-Pawłowska Ija (red.) - Metaetyka PWN, Warszawa 1975.
Singer Peter (red.) - Przewodnik po etyce, Książka i Wiedza, Warszawa 1998.
Regularny i aktywny udział w ćwiczeniach, ustny egzamin z treści wykładów.
15
Etyka odpowiedzialności
Osoby prowadzące:
prof. dr hab. Jacek Filek, dr Radosław Strzelecki
Kod
ETE03
Prerekwizyty:
ETE01p lub ET01p
Semestr:
zimowy i letni (wtorek, 16.00, s. 89)
Liczba godzin:
60 godzin seminarium
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Seminarium będzie poświęcone analizie najważniejszych tekstów z zakresu
filozofii odpowiedzialności z ostatnich stu lat. Podstawową lekturą będzie
antologia: "Filozofia odpowiedzialności XX wieku. Teksty źródłowe", wyb.,
tłum., red. J. Filek, Kraków 2004.
Forma i warunki zaliczenia
Dwa referaty albo jeden referat i praca pisemna
16
Etyka a czas
Osoba prowadząca:
dr Radosław Strzelecki
Kod
ETE04
Prerekwizyty:
ETE01p lub ET01p
Semestr:
letni
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Celem kursu jest ekspozycja i zbadanie relacji między rozumieniem czasu a myśleniem
etycznym. Człowiek jest istotą czasową. Ma swój początek i koniec, określa go zatem
skończoność i śmiertelność, stawiające go przed pytaniem o sens jego przemijającego życia.
Doświadcza zmienności, która każe mu zapytywać o własną tożsamość. Nie jest sam – jest
spadkobiercą minionych pokoleń; doświadcza umierania innych; posyła w przyszłość swoje
dzieci – dźwiga zawsze już odpowiedzialność za świat, który im pozostawi. Człowiek
wybiera – a jego wybór zawsze dokonuje się w określonej perspektywie czasowej: „wybiera
przyszłość”, „pozostawia za sobą przeszłość”, „żyje chwilą”. Każde z tych określeń odsłania
kluczową rolę doświadczenia czasu w kształtowaniu się ethosu jednostki, grupy,
społeczności.
Teoretyczną oś problemową wyznacza konfrontacja tezy Martina Heideggera, wedle której
pierwotna czasowość jest podstawowym określeniem sposobu bycia znamiennego dla
człowieka, z głównymi filozoficznymi koncepcjami czasu, wpisującymi się w optyce
zaproponowanej przez Heideggera w tzw. tradycję metafizyczną. Jeżeli zaś czasowość w
istocie pełni kluczową funkcję w ontologicznym określeniu człowieka, musi mieć ona
decydujące znaczenie dla jego etyczności.
Program wykładów:
Część I: Przemiany w rozumieniu czasu w europejskiej tradycji filozoficznej.
(1) Etyka a czas – sformułowanie problemu. Etyczne znaczenie skończoności bytu ludzkiego.
Potoczne i metafizyczne rozumienie czasu. Przedarystotelesowska refleksja nad czasem w
myśli greckiej. Pojęcia: chronos, kairos, aion.
17
(2) Arystotelesowska wykładnia czasu.
(3) Augustyńska wykładnia czasu z uwzględnieniem chrześcijańskiej wizji dziejowości
człowieka. B. Pascal i problem relacji skończoność – nieskończoność.
(4) Immanuel Kant i koncepcja czasu jako apriorycznej formy zmysłowości. Ontologicznoetyczne konsekwencje tego ujęcia w obrębie systemu Kanta.
(5) Przyczynowość i dziejowość w systemie G.W.F. Hegla.
(6) Czas i problem jedności egzystencji w myśli S. Kierkegaarda.
(7)Nietzscheańska idea wiecznego powrotu.
Część II: Przełom w rozumieniu czasu w filozofii XX wieku.
(8) Bergsonowska krytyka tradycyjnej wykładni czasu.
(9) Dynamiczna wykładnia czasu w fenomenologii E. Husserla.
(10-11) Czasowość jako kluczowy egzystencjał Dasein w myśli M. Heideggera. Perspektywy
rozumienia czasu jako jedności ekstaz. Czasowość – troska – bycie-ku-śmierci. Właściwa
dziejowość bytu ludzkiego.
(12) Etyczny sens uprzywilejowania przyszłości w wykładni czasu w egzystencjalizmie J.-P.
Sartre’a.
(13) Czas Ja i czas Ty w myśli M. Bubera. Odkrycie niewspółczesności Ja i Ty w myśli E.
Grisebacha.
(14) Synchroniczność i diachroniczność w myśli E. Lévinasa. Czas a substytucja.
(15) H. Jonas i problem odpowiedzialności za przyszłość innych.
Literatura podstawowa – lektury na ćwiczenia; fragmenty tekstów:
(1) J. L. Borges, „Nieśmiertelny”; (2) Heraklit, „147 fragmentów”; (3) Arystoteles, „Fizyka”;
(4) Augustyn z Hippony, „Wyznania”, „Państwo Boże”; (5) I. Kant, „Krytyka praktycznego
rozumu”; (6) S. Kierkegaard, „Pojęcie lęku”; (7) F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra”,
„Wiedza radosna”; (8) M. Heidegger, „Bycie i czas”; (9) J.-P. Sartre, „Byt i nicość”; (10) M.
Buber, „Ja i Ty”; (11) E. Lévinas, „Inaczej niż być…”; (12) H. Jonas, „Zasada
odpowiedzialności”
Literatura uzupełniająca, zalecana:
(1) I. Kant, „Uzasadnienie metafizyki moralności”, „Religia w obrębie samego rozumu”; (2)
S. Kierkegaard „Albo, albo” (fragmenty), „Powtórzenie”; (3) F. Nietzsche, „Ludzkie,
arcyludzkie”, „Wola mocy”; (4) H. Bergson, „O bezpośrednich danych świadomości”
18
(fragmenty); (5) E. Husserl, „Wykłady z wewnętrznej świadomości czasu”, „Medytacje
kartezjańskie” (fragmenty); (6) M. Heidegger, „Podstawowe problemy fenomenologii”; (7)
E. Lévinas, „Czas i to, co inne”, „Całość i nieskończoność”
Egzamin ustny z treści wykładów i z lektur omawianych na ćwiczeniach. Zapisy na egzamin
począwszy od dwóch tygodni przed zakończeniem semestru. Możliwy „termin zerowy” w
ostatnim tygodniu przed sesją egzaminacyjną.
Zaliczenie z ćwiczeń na podstawie pracy pisemnej i aktywnego udziału w zajęciach.
19
Wątki etyczne w literaturze pięknej
Osoba prowadząca:
dr hab. Piotr Mróz, prof. UJ
Kod
ETE05k
Prerekwizyty:
ETE01p i ETP01p
Semestr:
zimowy i letni
Liczba godzin:
60 godzin konwersatorium
ECTS:
6
Tematyka zajęć
(1). Obecność dyskursu etycznego w literaturze modernistycznej. Egzystencja,
podmiotowość, subiektywność, wrzucenie w świat, alienacja. Groźba utraty tożsamości i
próba dla relacji z innym człowiekiem. Joyce, Mann, Kafka, Musil, Broch, Rilke,
Gombrowicz,Witkacy, Eliot.
(2). Doświadczenie II wojny światowej i zakwestionowanie paradygmatu racjonalności
człowieka. Literatura wobec totalitaryzmu i ludobójstwa: Bułhakow, Koestler, Levi, Kertes,
Marai. Nadmiarowość i absurdalność świata – Camus, Sartre. Irracjonalizm i realizm
magiczny – Beckett, Ionesco, Albee, Pinier, Mrożek, Sabato.
(3). Współczesna powieść postmodernistyczna. Świadectwo zobojętnienia na wartości i utraty
jednoznacznej orientacji w świecie. Alienacja jednostki jako efekt zdobyczy cywilizacyjnych.
Barth, Pynchon, Sontag, Perec, Pielewin, Rushdie, Oz.
Literatura zostanie podana na pierwszych zajęciach.
Egzamin ustny ze znajomości lektur. Referat wygłaszany podczas zajęć.
20
Zło. Analiza zjawiska
Osoba prowadząca:
prof. dr hab. Marek Drwięga
Kod
ETE6
Prerekwizyty:
ETE01p
Semestr:
letni
Liczba godzin:
45
ECTS:
4
Tematyka zajęć
I.
Zło w tragedii greckiej
II.
Zło metafizyczne, zło moralne u św. Augustyna
III.
Problemy teodycei
IV.
Myślenie o złu po Auschwitz
V.
Zło radykalne u I. Kant i H. Arendt
VI.
Wolność do zła czy od zła
VII.
Banalność czy demoniczność zła w XX wiecznych totalitaryzmach
VIII. Dylematy Hioba
Literatura obowiązkowa: P. Ricoeur „Symbolika zła”, rozdz. II „Zły Bóg i „tragiczna wizja
istnienia” oraz tenże „Zło-wyzwanie rzucone filozofii i teologii”, św. Augustyn „O wolnej
woli” ks. I i ks. III, I. Kant ”Religia w obrębie samego rozumu” cz. I „O obecności złego
pryncipium obok dobrego albo o radykalnym złu w naturze ludzkiej”, F. Dostojewski „Bracia
Karamazow” fragm. „Wielki Inkwizytor”, F. Nietzsche „Z genealogii moralności” rozprawa
I., H. Arendt „Korzenie totalitaryzmu” fragm. „Totalne panowanie” oraz „Eichmann w
21
Jerozolimie” tamże „Odpowiedź Hannah Arendt na list Gershoma Scholema”, H. Jonas, „Bóg
po Auschwitz”, Tischner „Spór o istnienie człowieka” fragm. z „Wędrówki wokół zła”, R.
Safranski, „Zło dramat wolności” rozdz. XI.
Literatura uzupełniająca: J. Filek „Filozofia jako etyka” fragmenty, E. Mukoid „Filozofia złaNabert, Marcel, Ricoeur”, J. Tischner „Filozofia dramatu” rozdz. III „Błądzenie”, C.
Wodziński „Światłocienie zła”.
Praca pisemna i egzamin ustny.
22
Etyka Wschodu
Osoba prowadząca:
Prof. dr hab. Marta Kudelska
Kod
ETE07
Prerekwizyty:
brak
Semestr:
zimowy
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
- Omówienie podstawowych pojęć, charakterystycznych dla panindyjskiego światopoglądu,
- Najstarsze refleksje etyczne Indii, analiza wybranych hymnów wedyjskich,
- Koncepcja rytuału – wzorzec codziennych zachowań starożytnego hindusa,
- Cele życia człowieka, a obraz społeczeństwa indyjskiego,
- Dharma – prawo uniwersalne, a prawo społeczne,
- Kształtowanie się koncepcji karmana w upaniszadach,
- Zasady etyczne skodyfikowane w Jogasutrach Patańdźalego,
- Dylematy etyczne według Bhagawadgity,
- Bhakti – Bóg jest miłością,
- Środkowa droga wskazana przez Buddę Śakjamuniego,
- Intencja – podstawowy czynnik buddyjskiego prawa karmana,
- Etyczne zasady postępowania – elementy kształtujące najstarszą społeczność buddyjską,
- Arhat – ideał etyczny czy tylko soteriologiczny,
- Boddhisattwa – współczucie przede wszystkim,
- Paramity – cnoty doskonałości etycznej,
- Tantry – radykalne metody ponad klasycznymi normami zachowania,
23
- Dźina Mahawira – radykalna etyka i asceza,
- Etyka w nauczaniu Konfucjusza,
- Specyficzne wątki etyczne w buddyzmie chan/zen,
- Etyczne przesłanie XIV Dalajlamy.
1) Szymańska B., (red.), Filozofia Wschodu, Kraków 2001 (fragmenty)
2) Kudelska M., (red.), Filozofia Wschodu. Wybór tekstów, Kraków 2002 (fragmenty)
3) Kudelska M., Karman i dharma. Wizja świata w filozoficznej myśli Indii, Kraków 2003
(fragmenty)
4) Kudelska M., (red.), Wartości etyczne w różnych tradycjach religijnych, Kraków 2005
(fragmenty)
5) Wójcik A.I., Filozoficzne podstawy sztuki kręgu konfucjańskiego, Kraków 2010
(fragmenty)
6) Loo Liu J., Wprowadzenie do filozofii chińskiej, Kraków 2010, (fragmenty).
Literaturę uzupełniającą stanowią teksty źródłowe omawianych tradycji filozoficznych. Ich
lista zostanie zaprezentowana uczestnikom kursu w trakcie pierwszych zajęć.
Zaliczenie ćwiczeń uzależnione jest od wygłoszenia i następnie przedstawienia w formie
pisemnej referatu na zadany temat (związany z analizą tekstu źródłowego). Ocena obu tych
elementów będzie stanowiła 1/3 (1/6+1/6) całościowej oceny osiągnięć studenta.
Na pozostałe 2/3 całościowej oceny końcowej składa się wynik egzaminu ustnego z materiału
omawianego na wykładzie i ćwiczeniach.
24
Samopoznanie i odpowiedzialność
Osoba prowadząca:
dr Adriana Warmbier
Kod:
ETE08
Prerekwizyty:
brak
Semestr:
letni
Liczba godzin:
45 h (konwersatorium)
ECTS:
4
Tematyka zajęć
Celem kursu jest prześledzenie dziejów wezwania gnothi seauton wyrytego na architrawie
świątyni w Delfach ze szczególnym naciskiem na współczesne drogi jego realizacji. Punkt
wyjścia rozważań stanowi Sokratejskie przekonanie, iż życie nie poddane refleksji nie jest
warte przeżycia. Słowa te analizuję w kontekście tytułowych pojęć samopoznania,
odpowiedzialności (samozobowiązania) oraz w odniesieniu do pojęcia normatywności.
Omawiając współczesne ujęcia problematyki, przywołamy między innymi średniowieczne
modele samowiedzy, tj. model introspekcyjny czerpiący z tradycji augustiańskiej oraz model
nawiązujący do psychologii Arystotelesa. Będziemy starali się odpowiedzieć na pytanie, na
czym polega i na jakie przeszkody natrafia relacja do samego siebie. Co umożliwia nam
wiedzę o nas samych, czy granice samopoznania są raz na zawsze ustalone. Co jest przyczyną
niepowodzenia racjonalnego namysłu. Czy nasz aparat pojęciowy może nas zwodzić. Co
znaczy świadome kształtowanie zdolności refleksji. W jaki sposób świadome bycie w szeroko
pojętej kulturze pozwala na przesuwanie granic naszego samookreślenia. Co jest podstawą
samowiedzy. Czym są projekty naturalizacji w etyce.
1. Filozofia jako ćwiczenie duchowe. O kierowaniu samym sobą – Sokrates i Platon
2. Arystotelesowski model poznania siebie.
3. Model introspekcyjny - św. Augustyn i jego krytyka.
4. Kantowska etyka powinności i samozobowiązanie.
5. Hermeneutyka siebie. Interpretacja jako doświadczenie działania dzieła literackiego.
25
6. Samopoznanie, normatywność i zobowiązanie przez własne racje.
7. Etyka pamięci. Czy pamięć jest zobowiązaniem?
8. Współczesna realizacja starożytnego ideału troski o duszę – „techniki siebie”.
9. Język jako przestrzeń intersubiektywnie komunikowalnej samowiedzy.
10. Czy działamy autonomicznie? Ile wolności ma nasza wola?
11. Projekt własnego życia i poczucie spełnionego życia.
12. Refleksja, działanie i odpowiedzialność moralna.
13. Perspektywa drugiej osoby i wzajemne uznanie.
14. Co neuronauka mówi o moralności?
15. Nieuchwytność podmiotu refleksji. Podmiot jako zadanie.
Literatura obowiązkowa:
(1) Platon, Charmides, Laches; (2) Arystoteles, O duszy; (3) Św. Augustyn, Wyznania; (4) I.
Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności; (5) B. Herrnstein – Smith, Poezja jako fikcja,
„Pamiętnik Literacki” 1983, z. 3, ss. 321-345; (6) Ch. Korsgaard, The Sources of
Normativity, Cambridge University Press, Cambridge 1996; (7) A. Margalit, The Ethics of
Memory, Harvard University Press, Cambridge, London 2004; (8) M. Foucault, Techniki
siebie, w: tegoż, Filozofia , historia, polityka. Wybór pism, tłum. D. Leszczyński i L.
Rasiński, PWN, Warszawa 2000; (9) J. Habermas, Działanie komunikacyjne i
detranscendentalizacja rozumu, tłum. W. Lipnik, Oficyna Naukowa, Warszawa 2004; (10) D.
Davidson, Jak możliwa jest słabość woli?, w: J. Hołówka (red.), Filozofia moralności,
Aletheia, Warszawa 1997; (11) D. Dennett, Why Everyone is a Novelist, „Times Literary
Supplement” 1988, 4 (459), ss. 1016-29; (12) Agency and Self-Awareness. Issues in
Philosophy and Psychology, red. J. Roessler, N. Eilan, Oxford 2003; (13) P. Ricoeur, Drogi
rozpoznania, tłum. J. Margański, Znak, Kraków 2014; (14) P. Churchland, Moralność mózgu.
Co neuronauka mówi o moralności, tłum. M. Hohol, N. Marek, Copernicus Center Press,
Kraków 2013.
26
R. Audi, Moral Knowledge and Ethical Character, Oxford University Press, New York 1997;
(2) Filozofia moralności, red. J. Hołówka, Aletheia, Warszawa 1997; (3) M. Frank,
Świadomość siebie i poznanie siebie, tłum. Z. Zwoliński, Oficyna Naukowa, Warszawa 2002;
(4) H.G. Gadamer, Idea dobra w dyskusji między Platonem a Arystotelesem, tłum. Z.
Nerczuk, Antyk, Kęty 2002; (5) P. Hadot, Filozofia jako ćwiczenie duchowe, tłum, P.
Domański, Aletheia, Warszawa 2003; (6) K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych
czasów, tłum. H. Grzegołowska, PWN, Warszawa 1981 (7) S. Judycki, Świadomość i pamięć.
Uzasadnienie dualizmu antropologicznego, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2004; (8) R.
Piłat, Aporie samowiedzy, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2013; (9) Self-Knowledge,
red. Q. Cassam, Oxford University Press, New York 1994; (10) R. Spaemann, R. Low, Cele
naturalne, tłum. A. Półtawski, Oficyna Naukowa, Warszawa 2008; (11) D.P. Verene,
Philosophy and the Return to Self-Knowledge, Yale University Press, New Haven 1997.
Podstawą zaliczenia będzie aktywny udział w zajęciach oraz ocena pracy pisemnej.
27
Inne kursy z działu etyka na kierunku filozofia w Instytucie Filozofii UJ
Kod
ETE99
28
PODSTAWY FILOZOFII
Wprowadzenie do filozofii
Osoba prowadząca:
dr hab. Joanna Hańderek
Kod
ETP01p
Prerekwizyty:
brak
Semestr:
I, zimowy
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
1.
Podstawowe pojęcia – cykl wykładów (5) poświęconych takim pojęciami jak byt,
substancja, przyczynowość, człowiek, cielesność, świadomość, cnota, moralność, prawda,
poznanie – prezentujący klasyczne terminy i wstępnie prezentująca związane z nimi poglądy
2.
Podstawowe kierunki – cykl wykładów (3) poświęconych takim dziedzinom filozofii
jak ontologia, epistemologia, aksjologia, etyka, estetyka, w zarysie prezentujących czym są
podstawowe ścieżki filozoficznego myślenia i jak kształtowała się relacja pomiędzy
poszczególnymi działami.
3.
Podstawowe szkoły nurty – cykl wykładów (3) obejmujących od Akademii
Platońskiej, przez idealizm, materializm,, dialektykę, hermeneutykę, po neokantyzm, heglizm,
szkołę Frankfurcką czy Antropologię Filozoficzną , podstawowe nurty i zarysowane w
historii filozofii tendencje myślenia.
4.
Krytyczne stanowisko – cykl wykładów (2) poświęcony sceptycznemu i krytycznemu
myśleniu w filozofii, refleksji filozoficznej nad nią samą, poszukiwania metody właściwego
poznanie.
5.
Zarys współczesnych koncepcji – 2 wykłady wprowadzające do współczesnej tradycji
filozoficznej, zestawiające klasyczne systemy z współczesnymi i ukazujące nowe sposoby
filozofowania.
29
F. Copleston „Historia filozofii”
G. Reale „historia filozofii starożytnej”
E. Gilson, „Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich”
Z. Kuderowicz „Filozofia nowożytnej Europy”
S.C. Lewis „Odrzucony obraz”
P. Hadot „Filozofia jako ćwiczenie duchowe”
A.O. Lovejoy „Wielki łańcuch bytu”
K. Ajdukiewicz „Zagadnienia i kierunki filozofii
Na ocenę z przedmiotu składają się:
1.
Aktywność podczas ćwiczeń, przygotowanie minimum jednego wystąpienia
(prezentacji, analizy tekstu) i krótkiej pracy pisemnej.
2.
Egzamin ustny obejmujący zagadnienia omawiane na zajęciach.
30
Wprowadzenie do logiki klasycznej
Osoba prowadząca:
dr Jerzy Hanusek, dr Marek Suwara
Kod
ETP02p
Prerekwizyty:
brak
Semestr:
I, zimowy
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
I.
II.
III.
IV.
Język podstawowy zdaniowego rachunku logicznego (zdania w sensie logiki dobór spójników podstawowych – standardowa konstrukcja języka symbolicznego
- język symboliczny a język naturalny);
Klasyczny rachunek zdań (klasyczna definicja prawdy i zasada dwuwartościowości - ekstensjonalność spójników podstawowych – wartościowanie
boolowskie – system aksjomatyczny KRZ - twierdzenie o pełności);
Język rachunku predykatów (pogłębiona analiza struktury zdania – kwantyfikacja język symboliczny – klasyfikacja zmiennych: wolne/związane);
Klasyczny węższy rachunek predykatów (wartościowanie pierwszego rzędu system aksjomatyczny KWRP - twierdzenie o pełności)
Podstawowa:
M.Porębska, W.Suchoń: Elementarny wykład logiki formalnej Universitas 1999;
B.Stanosz: Ćwiczenia z logiki PWN 1998
Uzupełniająca:
31
L.Borkowski: Logika formalna PWN 1969;
G.Hunter: Metalogika PWN 1982;
B.Stanosz: Wprowadzenie do logiki formalnej. Podręcznik dla humani¬stów PWN 1985
Egzamin pisemny.
Egzaminy cząstkowe (kolokwia) zaliczające ćwiczenia.
32
Metafizyka
Osoba prowadząca:
dr hab. Jacek Widomski
Kod:
ETP03p
Prerekwizyty:
ETP01p
Semestr:
IV, letni
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć:
Problematyka kursu obejmuje zarówno fundamentalne kwestie związane z metafizyką jako
nauką, jak i przegląd najważniejszych stanowisk w aspekcie historycznym.
Na ćwiczeniach wszystkie omawiane problemy i rozstrzygnięcia znajdą wykładnię w tekstach
źródłowych.
Tematyka
1. Geneza i znaczenie terminu metafizyka (2 godz.).
2. Metoda metafizyki: abstrakcja, separacja, analogia (2 godz.).
3. Rozwój problematyki metafizycznej – rys historyczny (10 godz.).
- filozofia eleatów
- Platon – teoria idei
- filozofia bytu Arystotelesa
- Tomasz z Akwinu – recepcja metafizyki Arystotelesa do myśli chrześcijańskiej
- Kartezjusz – metafizyka racjonalistyczna
4. Rozumienie metafizyki i ontologii w czasach współczesnych (6 godz.).
- E. Husserl – filozofia pierwsza jako fenomenologia
- ontologia i metafizyka w ujęciu R. Ingardena
- N. Hartmann – nowa funkcja metafizyki
5. Natura bytu (4 godz.).
- istota i istnienie
- akt, możność jako elementy składowe ontycznej struktury bytu
- byt konieczny, byt przygodny
6. Kategorie bytu (2 godz.).
7. Przyczyny bytu (2 godz.).
8. Teoria transcendentaliów (2 godz.).
33
Literatura przedmiotu:
Blandzi, S., (2006), Platoński model filozofii pierwszej, Warszawa
Dogiel, G., (1992), Metafizyka, Kraków
Ingarden, R., (1961-1962), Spór o istnienie świata, Warszawa
Kamiński, S., Krąpiec, M., (1962), Z teorii i metodologii metafizyki, Lublin
Krąpiec, M., Żeleźnik, T., (1966), Arystotelesa koncepcja substancji, Lublin
Stróżewski, W., (2004), Ontologia, Kraków
Forma i warunki zaliczenia przedmiotu:
Egzamin.
34
Teoria poznania
Osoba prowadząca:
dr hab. Tadeusz Czarnecki
Kod:
ETP04p
Prerekwizyty:
ETE01p
Semestr:
III, zimowy
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć:
Tematyka kursu obejmuje podstawowe zagadnienia epistemologiczne ze szczególnym
uwzględnieniem tych, które mają zasadnicze znaczenie dla etyków. W ramach kursu
prezentowane będą różne teorie prawdy oraz zagadnienia związane z poznawaniem wartości
(np. błąd koncepcja błędu naturalistycznego Moore’a, teza o niewyrażalności etyki
Wittgensteina, koncepcja poznania moralnego Franza Brentano). Przedmiotem kursu jest
zarówno poznawanie wartości etycznych jak i zagadnienia z etyki poznania.
Wobec braku akceptowalnego podręcznika podstawowego wykorzystywane będą wskazane
fragmenty rozmaitych dzieł (np. „Zasady etyki” Moore’a, „O źródle poznania moralnego”
Brentany, „Historii filozofii” Coplestona).
egzamin pisemny
35
Filozofia wartości
Osoby prowadzące:
prof. dr hab. Józef Lipiec, mgr Anna Szklarska
Kod
ETP08p
Prerekwizyty:
ETE01p, ETP01p, ETH03p
Semestr:
V, zimowy
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Pojęcie wartości. Historyczny przegląd teorii wartości: myśl grecka, średniowiecze,
pozytywizm, transcendentalizm, fenomenologia i inne. Tradycyjna filozofia wartości (jako
suma etyki, estetyki i teorii prawdy) a zintegrowana, autonomiczna aksjologia nowoczesna.
Ontologia i epistemologia wartości. Problem istnienia wartości. Spór między
subiektywizmem, obiektywizmem i absolutyzmem. Lokalizacja i sposób istnienia (realizm,
idealizm, intencjonalizm). Relacjonizm aksjologiczny. Istota wartości a sens dziedzin
wartości i walorów poszczególnych. Struktura aksjosfery i hierarchia wartości. Wartości
dodatnie i ujemne (antywartości). Wartości egzystencjalne, esencjalne i ornamentalne.
Człowiek jako podmiot wartości. Wartości konstruktywne i destruktywne. Poznanie, odbiór,
wybór i poszukiwanie wartości. Tworzenie wartości. Współczesne dylematy aksjologiczne w
świetle analizy wybranych wartości (życia, piękna, sprawiedliwości, wolności, sprawności,
prawdy, szczęścia, miłości i innych).
Andrzej Niemczuk „Filozofia dobra przed powstaniem aksjologii” oraz: "Stosunek wartości
do bytu"
Józef Lipiec "Świat wartości" i „Koło etyczne”
Antoni Kępiński „Rytm życia”
36
Ryszard Wiśniewski (red.) „Studia z dziejów filozofii zła”
Lesław Hostyński „Wartości utylitarne”
Max Scheler „Resentyment a moralność”
Roman Ingarden „Wykłady z etyki”
Roman Ingarden „Czego nie wiemy o wartościach”
Nicolai Hartmann „Stosunek wartości i powinności”
Platon „Gorgiasz”, „Państwo” (fragmenty ), „Kalikles”
Arystoteles „Etyka nikomachejska”
św. Tomasz „Summa teologiczna” (fragmenty)
Władysław Stróżewski „Istnienie i wartość” (fragmenty)
Thomas Hobbes „Elementy filozofii” (fragmenty)
Moritz Schlick „Zagadnienia etyki”
Henryk Elzenberg „Pisma estetyczne”
Immanuel Kant „Uzasadnienie metafizyki moralności”
David Hume „Traktat o naturze ludzkiej” (fragmenty)
Friedrich Nietzsche „Z genealogii moralności” (fragmenty)
Michel Foucault „Troska o siebie” w: „Historia seksualności” (fragmenty)
John L. Mackie „Etyka”
Maria Gołaszewska „Istota i istnienie wartości”
Władysław Tatarkiewicz „O bezwzględności dobra” w: „Droga do filozofii i inne rozprawy
filozoficzne, Pisma zebrane t.1”
Artur Schopenhauer „O podstawie moralności”
Zaliczenie ćwiczeń w oparciu o aktywną obecność na zajęciach, znajomość omawianych
tekstów, jak również referat bądź pracę semestralną.
Egzamin ustny w oparciu o treść wykładów i materiał zrealizowany podczas ćwiczeń.
37
Piękno a dobro – relacje etyki z estetyką
Osoba prowadząca:
dr hab. Andrzej Nowak
Kod
ETP06p
Prerekwizyty:
ETP01p
Semestr:
II, letni
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Treść kursu skupiona jest wokół następujących punktów osiowych:
- intelektualizm etyczny a racjonalizm estetyczny głównych nurtów filozofii
- pogranicza etyki i estetyki w świetle zwrotu antropologicznego Sokratesa z jednej, a
sofistów z drugiej strony
- mistycyzm Plotyna i neoplatonizmu
- Czas liturgii: sztuka w Theatrum Dei wieków średnich
- Marquarda koncepcja estetyzacji sztuki: od Lutra do Kanta i Lessinga
- Po pierwsze estetyka: o estetycznych podstawach etyki – od Shaftesbury’ego do Peirce’a
- Sztuka a religia w ujęciu Hegla
- Ars i praxis – teoretycy i artyści o roli sztuki w społeczeństwach totalitarnych i posttotalitarnych XX wieku.
Podstawowa:
38
Kenny, Anthony. A New History of Philosophy, OUP. 2010.
Kleiner, Fred S. Art Through the Ages. A Global History, Wadsworth 2011.
Uzupełniająca:
Campbell, Joseph. The Masks of God, PB, 1964.
Herrin, Judith. Bizantium. The Suprising Life of Medieval Empire, OUP, 2001.
Obecność na ćwiczeniach, praca semestralna, egzamin ustny.
39
Elementy logiki praktycznej
Osoba prowadząca:
prof. dr hab. Wojciech Suchoń
Kod
ETP07
Prerekwizyty:
brak
Semestr:
II, letni
Liczba godzin:
30 (konwersatorium)
ECTS:
3
Tematyka zajęć
Logika jako „organon” – aporie powstające przy aplikacji logiki do rozumowań języka
naturalnego – Critical thinking, new rhetoric jako wyraz kryzysu logiki współczesnej – więź
logiki z retoryką;
Dyskusja zasięg stosowalności środków formalnych – problem pojmowania prawdy jako
źródło aporii – specyfika błędów logicznych;
Trudności w aplikowaniu istniejących teorii logicznych: formalizacja wypowiedzi języka
naturalnego - dobór rachunku logicznego;
Klasyczne błędy logiczne (wieloznaczność: homonimia – nieostrość – okazjonalność –
amfibologia);
Logika „nieformalna” i próby jej formalizacji: entymematy – presupozycje – implikatury);
Rachunki logiczne wykraczające poza standardy logiki elementarnej: logika deontyczna, logika
erotetyczna.
Ajdukiewicz K., Logika pragmatyczna, Warszawa 1965.
Hołówka T., Błędy – spory – argumenty (szkice z logiki stosowanej), Warszawa 1998.
40
Hołówka T., Kultura logiczna w przykładach, Warszawa 2005.
Marciszewski W., Logika z retorycznego punktu widzenia, Warszawa 1991.
Perelman Ch., Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, Warszawa 2002.
Stanosz B., Logika języka naturalnego, Warszawa 1999.
Suchoń W., Prolegomena do retoryki logicznej, Kraków2005.
Suchoń W., Teoretyczne problemy logiki praktycznej, Kraków2008.
Szymanek K., Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny, Warszawa 2001.
Szymanek K., Argument z podobieństwa, Katowice 2008.
Szymanek K., Wieczorek K.A., Wójcik A.S., Sztuka argumentacji. Ćwiczenia w badaniu
argumentów, Warszawa 2003.
Tokarz M., Elementy pragmatyki logicznej, Warszawa 1993.
Tokarz M., Argumentacja, perswazja, manipulacja, Gdańsk 2006.
Tokarz M., Ćwiczenia z wnioskowania i argumentacji, Tychy 2006.
Trzęsicki K., Logika nieformalna, Warszawa–Białystok 1995.
Żarnecka Biały E., Mała logika. Podstawy logicznej analizy tekstów, wnioskowania i
argumentacji, Kraków 2006.
Egzamin.
Podstawa dopuszczenia do egzaminu:
aktywne uczestnictwo w zajęciach i uczestnictwo w sprawdzianach pisemnych.
UWAGA: W roku akademickim 2014/2015 kurs zawieszony.
Zainteresowane osoby mogą zapisać się na kurs o podobnej tematyce: LO19
(z katalogu kierunku filozofia).
41
Inne kursy z działu ontologia, epistemologia lub logika na kierunku
filozofia w IF UJ
Kod
ETP99
42
HISTORIA ETYKI I FILOZOFII
Historia etyki (z elementami historii filozofii) – starożytność
Osoba prowadząca:
dr Jan Kiełbasa
Kod
ETH01p
Prerekwizyty:
brak
Semestr:
I, zimowy
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Celem kursu jest przybliżenie studentom myśli etycznej starożytności, w tym podstawowych
problemów etycznych stawianych i dyskutowanych w tej epoce, najważniejszych systemów i
koncepcji etycznych oraz ich reprezentantów.
1.Przedfilozoficzne intuicje i wyobrażenia etyczne w epoce Homera i Hezjoda. Ewolucja
znaczenia terminu arete. Rola „siedmiu mędrców” i ich gnomoi. Etyczne wątki w myśli
presokratejskiej (Anaksymander, Heraklit, Demokryt, pitagorejczycy). Źródłowy sens terminu
kosmos.
2. Ukonstytuowanie się etyki starożytnej jako etyki obywatela polis. Napięcie między
wspólnotowym rysem etyki a autonomią podmiotu etycznego (dylemat Antygony).
Współzależność porządku wewnętrznego w człowieku („duszy uporządkowanej”) i porządku
w ramach polis („praworządności”). Etyczny wymiar strukturalnej i funkcjonalnej analogii
między duszą uporządkowaną a uporządkowanym państwem – cnoty kardynalne jako cnoty
osobiste a zarazem publiczne (na podstawie Platońskich dialogów Gorgiasz i Państwo).
Filozoficzne znaczenie terminu arete.
3. Kontrowersje wokół sofistyki: konfrontacja autocharakterystyki sofistów z ich krytyczną
charakterystyką w Platońskim Sofiście i złą reputacją w filozofii klasycznej. Wartości na
agorze: czy dobro i zło to kwestia opinii, skutecznej perswazji, demokratycznej debaty i
43
przetargu? Moc i słabość retoryki. Zalety i niebezpieczeństwa sofistyki z punktu widzenia
wychowania i formacji człowieka (paideia)
4. Antropocentryczna maksyma Protagorasa („człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”). Dwa
jej odczytania (pierwotne - sensualistyczne i skorygowane - konwencjonalistyczne) w
Platońskim Teajtecie, możliwe interpretacje (epistemologiczna i aksjologiczna;
indywidualistyczna i kolektywistyczna) oraz ich etyczne konsekwencje.
5. Różne postaci i aspekty starożytnego relatywizmu etycznego (na podstawie Platońskich
dialogów Gorgiasz i Państwo oraz anonimowych Mów podwójnych). Porządkowanie pojęć
(wartość – ocena – etos – obyczaj) i stanowisk (relatywizm – absolutyzm, subiektywizm –
obiektywizm). Konfrontacja argumentów „za” i „przeciw”.
6. Wielkie etyczne spory Sokratesa i sofistów. Filozofia jako etyka (rzetelna troska o duszę)
przeciw retoryce jako ambiwalentnej umiejętności schlebiania i wzbudzania dowolnych
przekonań. Klasyczna etyka cnót w konfrontacji z immoralizmem: spór o autentyczność cnót
etycznych i możliwą rolę resentymentu w życiu moralnym, bezbronność i moc dobra dyskusja Sokratesa z Kalliklesem w Platońskim dialogu Gorgiasz.
7. Etyczny wymiar powołania i powinności filozofa. Kwestia zgodności głoszonych nauk i
życiowej praktyki – modelowy przypadek Sokratesa. Świadectwo życia jako wymaganie i
jako dylemat: między skrajną konsekwencją posuniętą do programowej prowokacji (Diogenes
z Synopy) a rezygnacją i samousprawiedliwieniem (Seneka).
8. Sokratejskie poszukiwanie mądrości: znaczenie krytycznej samowiedzy. Pytania esencjalne
Sokratesa: pytanie o istotę dobra i istotę cnoty. Teza intelektualizmu etycznego w wersji
radykalnej i umiarkowanej oraz standardowe argumenty polemiczne. Znaczenie mądrości i
roztropności (phronesis) w życiu moralnym.
9. Wartości etyczne jako idee – formalne, ogólne i absolutne wzorce (paradeigmata) - w
systemie Platońskim. Uzasadnienie idealnego, statusu wartości, ich charakterystyka i relacje
ze światem empirycznym (teoria partycypacji). Problematyczny status wartości negatywnych
(antywartości): czy zło ma swoją ideę albo samo jest ideą?
10. Dobro samo jako najwyższa wartość w świecie idei - idea nadrzędna w porządku
bytowym, poznawczym i aksjologicznym (na podstawie dialogu Państwo). Dobro a piękno w
świecie idei i w świecie empirycznym: opozycja, koniunkcja czy realna tożsamość? Grecki
ideał wychowawczy – kalokagathia (kalos kai agathos). Sens wyrażenia „piękno moralne”.
11. Arystotelesowska krytyka Platońskiej teorii idei: argumenty przeciw jednej, ogólnej i
absolutnej idei dobra. Przeciwstawienie „dobra dla nas” dobru idealnemu. Krytyka
sokratejsko-platońskiego intelektualizmu etycznego (na podstawie Etyki Eudemejskiej i Etyki
Nikomachejskiej Arystotelesa).
12. Eudajmonistyczna etyka Arystotelesa: teleologiczna charakterystyka dobra, klasyfikacja
dóbr, kryteria dobra najwyższego. Szczęście jako dobro najwyższe: potoczne wyobrażenia o
szczęściu, jego normatywne pojmowanie wraz z antropologicznymi założeniami, empiryczna
44
i pragmatyczna korekta normatywności. Dwie uprawnione koncepcje szczęścia:
„demokratyczna” - szczęście jako praktykowanie cnót etycznych, i „elitarna” - szczęście jako
teoretyczna kontemplacja.
13. Arystotelesowskie rozumienie cnoty (dzielności etycznej): jej definicja, przedmiotowe
odniesienie, geneza, funkcja. Charakterystyka duszy a podział jej trwałych dyspozycji na
cnoty etyczne i zalety intelektualne. Przykłady obu typów dyspozycji. Szczególny,
„graniczny” status roztropności (phronesis) i jej znaczenie dla moralności – rola słusznego
namysłu, właściwej oceny (orthos logos) w praktykowaniu cnót.
Właściwa miara („złoty środek”) jako etyczne optimum: praktykowanie cnót jako trafny,
roztropny wybór w sytuacji decyzyjnej – wybór środka między dwiema etycznymi wadami.
Zastosowanie zasady złotego środka w charakterystyce wybranych cnót etycznych i
przykłady odstępstwa od tej zasady bądź jej uprawnionej relatywizacji.
14. Kontrowersje wokół koncepcji etycznych Arystotelesa: etyka obywatelska czy etyka
indywidualistyczna? Altruistyczna etyka przyjaźni czy egoistyczna etyka człowieka słusznie
dumnego?
15. Późnostarożytne szkoły filozoficzne i ich systemy etyczne – cynizm, epikureizm,
stoicyzm i neoplatonizm. Podstawowe założenia i postulaty epikurejskiego hedonizmu i
stoickiego perfekcjonizmu. Porównanie koncepcji dobra najwyższego i osobowych ideałów
etycznych. Różne sensy terminu eudaimonia. Filozofia jako ćwiczenie duchowe: ascetyczny i
terapeutyczny aspekt etyki późnostarożytnej. Odróżnienie cnót obywatelskich i katartycznych
w koncepcji Plotyna: od praktykowania cnót etycznych przez oczyszczenie do upodobnienia
do Absolutu (homoiosis).
I.
Literatura podstawowa (teksty źródłowe):
1. Platon: Obrona Sokratesa, Gorgiasz, Protagoras, Hippiasz Mniejszy, Fedon (fragmenty),
Uczta (fragmenty), Państwo, ks. I, ks. IV (fragmenty), ks. VI (fragmenty). Fakultatywnie:
Menon, Fileb
2. Anonim, Mowy podwójne (w:) J. Gajda, Sofiści (seria Myśli i Ludzie)
3. Arystoteles, Etyka Nikomachejska , ks. I i II, ks. X (fragmenty). Fakultatywnie: Etyka
Nikomachejska, ks. VIII (fragmenty), ks. IX (fragmenty) i ks. III (fragmenty), ks. V
(fragmenty).
4. Epikur, List do Menojkeusa (w:) Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów
5. Marek Aurelisz, Rozmyślania, ks. II – IV
45
6. Fakultatywnie: Epiktet, Encheiridion
7. Fakultatywnie: Seneka, a. O życiu szczęśliwym, b. O niezłomności mędrca, c. O gniewie,
(w:) L. Joachimowicz, Seneka (seria Myśli i Ludzie)
8. Plotyn, O cnotach – Enneady, I, 2
II.
1.Bourke Vernon, Historia etyki
2. Gadamer Hans-Georg, Idea dobra w dyskusji między Platonem i Arystotelesem
3. Gajda Janina, Teorie wartości w filozofii przedplatońskiej
4. Galewicz Włodzimierz, Sokrates i Kirke: sceny z etyki antycznej
5. Tenże, Z Arystotelesem przez greckie tragedie, cz. 1 i 2
6. Hadot Pierre, Czym jest filozofia starożytna?
7. Tenże, Twierdza wewnętrzna. Wprowadzenie do „Rozmyślań” Marka Aureliusza
8. Jaeger Werner, Paideia, t. 1 i 2
9. Krokiewicz Adam, Moralność Homera i etyka Hezjoda
10. Tenże, Sokrates. Etyka Demokryta i hedonizm Arystypa (w:) A. Krokiewicz, Dzieła, t.3
11. MacIntyre Alasdaire, Krótka historia etyki. Historia filozofii moralności od Homera do
XX wieku
12. Tenże, Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności
13. Reale Giovanni, Historia filozofii starożytnej, t. 1-3
14. Tatarkiewicz Władysław, Trzy etyki Arystotelesa (w:) W. Tatarkiewicz, Droga do
filozofii;
ewentualnie w: W. Tatarkiewicz, Pisma z etyki i teorii szczęścia
Egzamin końcowy – ustny. Zaliczenie ćwiczeń na podstawie obecności i aktywności na
ćwiczeniach. Przygotowanie pracy pisemnej związanej z tematyką kursu.
Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest pozytywna ocena pracy semestralnej.
46
Historia etyki (z elementami historii filozofii) – średniowiecze
Osoba prowadząca:
dr Jan Kiełbasa
Kod
ETH02p
Prerekwizyty:
ETH01p
Semestr:
II, letni
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Celem kursu jest przybliżenie studentom etycznej myśli średniowiecza w jej różnych
postaciach, fazach i kontekstach historycznych, filozoficznych i religijnych.
1.Specyfika etyki średniowiecznej: kontynuacja i innowacja, czyli selektywna synteza
etycznego dziedzictwa starożytności i moralności „ewangelicznej”. Decydująca rola inspiracji
religijnej w stawianiu problemów etycznych i ich rozwiązywaniu. Biblijne nauczanie moralne
i naśladowanie Chrystusa jako alternatywna propozycja względem filozoficznych systemów
etycznych i filozoficznego sposobu życia. Antropologiczne ramy refleksji etycznej w
średniowieczu: godnościowa i marnościowa wizja człowieka, czyli dwa nurty
średniowiecznej antropologii, wywiedzione z inspiracji biblijnej i filozoficznej. Kwestia linii
demarkacyjnej między etyką filozoficzną a teologią moralną.
2. Platoński i arystotelesowski fundament metafizyczny i antropologiczny głównych doktryn
etycznych średniowiecza (elementy platońskie i neoplatońskie: gradualizm ontologiczny i
aksjologiczny, teoria partycypacji, koncepcja Absolutu jako Jedni i Najwyższego Dobra,
argumenty na rzecz niematerialności i nieśmiertelności duszy; elementy arystotelesowskie:
hylemorfizm, koncepcja duszy jako formy i aktu ciała, celowościowa struktura wszechświata
i ludzkiego działania). Przykłady bezpośredniego i pośredniego wpływu platonizmu i
stoicyzmu na koncepcje etyczne - a w szczególności na aretologię -chrześcijańskich
apologetów i Ojców Kościoła (Klemens z Aleksandrii, Orygenes, Grzegorz z Nyssy,
Grzegorz z Nazjanzu, Bazyli Wielki, Ambroży, Augustyn, Grzegorz Wielki).
3. Etyka jako Boża paideia w epoce patrystycznej. Integralny ideał prawdziwego gnostyka –
filozofa, świadka i wychowawcy (Klemens z Aleksandrii). Etyczność jako jeden z
parametrów ikonicznej natury człowieka : człowiek swoimi cnotami i życiem godziwym
47
(moralną doskonałością, „świętością”) upodabnia się do Boga jako jego obraz (Orygenes,
Grzegorz z Nyssy). Ascetyczne koncepcje i praktyki „Ojców Pustyni” (Ewagriusz z Pontu,
Doroteusz z Gazy, Jan Kasjan) i innych mistrzów życia duchowego (Bazyli Wielki).
Elementarne chrześcijańskie nauczanie etyczne: przykazanie miłości bliźniego (na
przykładzie mowy O miłości do biednych Grzegorza z Nazjanzu).
4. Wolność człowieka jako problem etyczny. Postawienie kwestii istnienia i działania wolnej
woli (aut’exousia, liberum arbitrium). Argumenty na rzecz istnienia wolnej woli (Orygenes,
Nemezjusz z Emezy, Augustyn, Boecjusz) i jej etyczne uzasadnienie (wolna wola jako
konieczny warunek etycznej kwalifikacji ludzkiego działania i warunek możliwości życia
moralnego). Możliwości i ograniczenia ludzkiej woli: afirmacja wolnej woli w konfrontacji z
determinizmami naturalistycznymi i nadprzyrodzonymi (Boża przedwiedza i wszechmoc).
Augustyńska afirmacja wolnej woli jako dobra mimo etycznej ambiwalencji jej zastosowań.
Antynomia ludzkiej wolności i Bożej łaski w myśli „późnego’ Augustyna. Św. Augustyn :
„pierwszy filozof woli” czy „doktor łaski”?
5. Byt jako dobro w znaczeniu metafizycznym a byt dobry w znaczeniu etycznym: analizy
Augustyna i Boecjusza. Właściwy sens aksjologizacji istnienia.
Hierarchia bytowa a hierarchia dóbr – teocentryczna konstrukcja obu hierarchii (summum
bonum jako summum esse).
Dobra stworzone jako dziedzina używania (uti), Bóg - Dobro najwyższe – jako dziedzina
rozkoszowania się (frui). Pytanie o status człowieka: dobro wyłącznie instrumentalne
(utendum) czy dobro także autoteliczne (fruendum)?
Trzy parametry istnienia i dobra w znaczeniu metafizycznym (wariant podstawowy): miara,
forma, porządek.
6. Próba wyjaśnienia dramatu zła w etyce średniowiecznej na przykładzie filozofii św.
Augustyna i jego polemik z manicheizmem. Odróżnienie zła moralnego (winy) i zła
„fizycznego” (nieszczęścia). Geneza i natura zła moralnego: zło jako brak dobra (koncepcja
prywatywna) i efekt błędnego wyboru wolnej woli. Objaśnienia uzupełniające: holistyczne (z
punktu widzenia całościowego, opatrznościowego porządku świata), dydaktyczne i
„estetyczne”.
7. Intencja jako źródłowe i jedyne prawomocne kryterium oceny etycznej ludzkiego działania
w nowatorskiej i subtelnej koncepcji Piotra Abelarda. Rewizja dominujących w tamtej epoce
tendencji etycznych, związanych z praktykami penitencjarnymi: przeniesienie akcentu z
samego czynu i jego skutków na akt przyzwolenia ze strony umysłu i woli. Negatywne
dyspozycje charakterologiczne (wady), skłonności temperamentalne i zmysłowe pragnienia
jako wyzwania do pracy nad sobą i okazje do moralnego postępu, które same w sobie nie
podlegają kwalifikacji etycznej (a tym samym nie są grzeszne).
8. Próba odnowienia starożytnego ideału życia filozoficznego w XIII wiecznej koncepcji
Boecjusza z Dacji. Doktrynalne kontrowersje wokół głoszonej przez radykalnych
48
arystotelików „świeckiej” i intelektualistycznej koncepcji szczęścia, konkurencyjnej wobec
religijnej wizji szczęścia eschatologicznego.
Umiarkowana modyfikacja eudajmonistycznej etyki Arystotelesa w duchu chrześcijańskiej
ortodoksji – szczęście w wymiarze horyzontalnym i doczesnym a szczęście w wymiarze
wertykalnym i wiecznym w ujęciu Tomasza z Akwinu.
9. Antropologiczne założenia etyki Tomasza z Akwinu. Struktura ludzkich władz
poznawczych i pożądawczych, ich współzależność i współpraca w ludzkim działaniu. Wolny
wybór (electio) jako modelowy przykład zrównoważonej, syntetycznej aktywności intelektu i
woli (intellectus appetitivus – appetitus intellectivus). Uporządkowanie dziedziny pożądań:
odróżnienie i charakterystyka pożądania naturalnego, pożądania zmysłowego i pożądania
intelektualnego. „Królewska” i „polityczna”, a nie despotyczna, władza rozumu nad
pożądaniami i sferą emocjonalną w człowieku.
10. Odróżnienie etycznie neutralnego działania człowieka (actus hominis) i podlegającego
kwalifikacji etycznej działania specyficznie ludzkiego (actus humanus). Tomaszowe kryteria
oceny etycznej czynu: formalna (istotowa, gatunkowa) kwalifikacja samego czynu, intencja,
cel, okoliczności. Kwestia „wewnątrzsterowności” człowieka i dobrowolności ludzkiego
działania jako warunku etycznej odpowiedzialności. Pytanie o czynniki determinujące wolę
człowieka i znoszące lub zachowujące dobrowolność jego działania (przymus, strach,
pożądanie, niewiedza).
11. Aretologia Tomasza z Akwinu. Definicja cnoty jako trwałej dyspozycji umysłu lub władz
pożądawczych, czyniącej dobrym tak podmiot jak i jego działania (etyczna jednoznaczność
cnoty: zawsze jest dyspozycją doskonalącą, wyklucza złe używanie) . Zmodyfikowana
typologia cnót: intelektualne, etyczne i teologiczne (wlane). Różnice co do ich genezy,
kryterium i przeznaczenia. Hierarchiczne relacje i funkcjonalne zależności między typami
cnót i między poszczególnymi cnotami w ich obrębie. Pytanie o możliwość konfliktu między
cnotami: czy mądry musi być sprawiedliwy ( i na odwrót)?
Wyróżniona pozycja roztropności jako cnoty „granicznej”, to jest cnoty intelektualnej w
zastosowaniu etycznym (odnoszącej się do działania), i miłości jako cnoty wlanej,
stanowiącej źródło i syntezę innych cnót.
„Osiowa” i pośrednicząca funkcja cnót kardynalnych jako fundamentu życia moralnego.
Dziedzictwo maksymalizmu etyki stoickiej: konieczne powiązanie cnót (connexio virtutum)
jako odpowiedź na selektywną strategię w życiu moralnym.
Dziedzictwo etyki arystotelesowskiej: umiarowy charakter cnót etycznych (wybór środka jako
tego, co najlepsze).
Uczucia jako przedmiotowe odniesienia cnót etycznych. Pytanie o możliwość i warunki
współwystępowania cnót i uczuć.
12. Absolutyzm sumienia w etyce Tomasza z Akwinu. Odróżnienie prasumienia (synderesis)
jako pierwotnej, ogólnej, nieusuwalnej i niezawodnej dyspozycji rozumu praktycznego i
49
sumienia (conscientia) jako jej aktowego zastosowania do działania w konkretnych
warunkach. Retrospektywne, prospektywne i aktualne funkcje sumienia. Możliwe powody i
przejawy błądzenia sumienia. Kontrowersja co do obowiązywalności błądzącego sumienia:
radykalne stanowisko Tomasza z Akwinu na tle ostrożnego stanowiska Alberta Wielkiego i
Bonawentury.
I.
Literatura podstawowa (teksty źródłowe):
1.Nemezjusz z Emezy, O naturze człowieka, r. 39-41
2. Fakultatywnie: Grzegorz z Nazjanzu, Mowa 4 (O miłości do biednych) w: Grzegorz z
Nazjanzu, Wybór mów
3. Augustyn, O wolnej woli, ks. I i II (fragmenty), w: Augustyn, Dialogi filozoficzne, t. 3
4. Augustyn, O naturze dobra (fragmenty), w: Augustyn, Dialogi filozoficzne, t. 4
5. Boecjusz, O pocieszeniu, jakie daje filozofia, ks. III i IV (fragmenty)
6. Abelard Piotr, Etyka, czyli poznaj samego siebie (w:) Abelard Piotr, Wybór pism, t. 2
(Rozprawy)
7. Fakultatywnie: Bernard z Clairvaux, O stopniach pokory i pychy
8. Lotar z Segni (Innocenty III) , O wzgardzeniu światem albo o nędzy ludzkiego losu (w:)
Karas M. (red.) Homo viator. Teksty i studia nad antropologią filozoficzną w średniowieczu
9. Boecjusz z Dacji, O dobru najwyższym, czyli o życiu filozofa
10. Tomasz z Akwinu, Traktat o szczęściu (Summa teologii I- II, kw. 1-5), kwestie 1, 3, 5
11. Tomasz z Akwinu, Traktat o cnotach (Summa teologii, I-II, kw. 49-67), kwestie 55-66
(fragmenty)
12. Tomasz z Akwinu, Kwestie dyskutowane o prawdzie , t. 2, kwestie 16 i 17
13. Fakultatywnie: Tomasz z Akwinu, Traktat o człowieku (Summa teologii I, kw. 75-89),
kwestia 79, a. 12 i 13
14. Fakultatywnie: Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, I –II, kw. 6-20 (t. 9: Człowiek) fragmenty
II.
50
1.Arendt Hannah, Wola, par. 10-12
2. Domański Juliusz, Z dawnych rozważań o marności i pogardzie świata oraz nędzy i
godności człowieka
3. Tenże, Metamorfozy pojęcia filozofii
4. Gilson Etienne, Duch filozofii średniowiecznej
5. Tenże, Wprowadzenie do nauki św. Augustyna
6. Tenże, Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu
7. Jaeger Werner, Wczesne chrześcijaństwo i grecka paideia
8. Korolec Jerzy, Wolność, cnota, praxis
9. Tenże, Postawy, normy i poglądy etyczne (w:) J. Legowicz (red.), Historia filozofii
średniowiecznej
10. Salij Jacek, Rozmowy ze św. Augustynem
11. Stróżewski Władysław, Średniowieczne teorie wartości (w:) J. Legowicz (red.), Historia
filozofii średniowiecznej
12. Swieżawski Stefan, Homo platonicus w wiekach średnich (w:) Człowiek średniowieczny
(seria: Studia z dziejów filozofii)
13. Tenże, Święty Tomasz na nowo odczytany
Egzamin ustny, pisemna praca semestralna; warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest
pozytywna ocena z pracy semestralnej, obecność i aktywność na ćwiczeniach.
51
Historia etyki (z elementami historii filozofii): XV – XVII wiek
Osoba prowadząca:
dr hab. Miłowit Kuniński, prof. WSB-NLU
Kod:
ETH03p
Prerekwizyty:
ETH01p, ETH02p
Semestr:
III, zimowy
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć:
1.
Odrodzenie w filozofii: filologia, humanizm renesansowy, platonizm i arystotelizm,
Mikołaj z Kuzy. Renesansowy stoicyzm i sceptycyzm.
2.
Erazm z Rotterdamu i początki reformacji (Luter).
3.
Utopie w dobie renesansu: Morus, Bacon, Campanella. Koncepcje człowieka i
idealnego społeczeństwa.
4.
N. Machiavelli – koncepcja człowieka, etyka i filozofia polityczna
5.
René Descartes: sceptycyzm metodyczny i system metafizyki. Metafizyka i nauka.
Filozofia przyrody Koncepcja wolności człowieka a problem prawdy i błędu. Projekt etyki
demonstratywnej i etyka tymczasowa.
6.
Okazjonalizm: Geulincx, Malebranche. Metafizyka, koncepcja wolności, etyka.
52
7.
B. Pascal: koncepcja człowieka, zakład.
8.
T. Hobbes: filozofia przyrody, filozofia człowieka, filozofia polityczna (umowa
społeczna.
9.
B. Spinoza: metafizyka, psychologia, etyka.
10.
G. W. Leibniz: system metafizyczny, problem teodycei.
11.
Prawo naturalne a koncepcje moralności w XVII w. (Grocjusz, Pufendorf, Hobbes,
Locke).
Pico della Mirandola, Godność człowieka, w: Filozofia włoskiego odrodzenia, wyb. A.
Nowicki, PWN, 1967, s. 137-142.
Erazm z Rotterdamu, Zachęta do filozofii chrześcijańskiej.
N. Machiavelli, Książę.
Montaigne, Próby, ks. I: r.I, II, III, IV, VIII, XIX, XXII, XXIII, XXVI, XLII, XLVII; ks. II:
r. I, V, XIV, ks. III: r.I.
F. Bacon, Szkice polityczno-etyczne.
R. Descartes, Medytacje o pierwszej filozofii (I-VI).
R. Descartes, Rozprawa o metodzie, r.III.
R. Descartes, Listy do księżniczki Elżbiety, Listy XII-XV.
B. Pascal, Myśli. frg. 451-481 i 198-227
T. Hobbes, Lewiatan, część pierwsza, r. I-IX, XII-XVI, część druga, r. XVII-XXIV.
B. Spinoza, Etyka, część pierwsza, trzecia, czwarta i piąta.
53
G. W. Leibniz, Monadologia w: G. W. Leibniz, Wyznanie wiary filozofa, oprac. S.
Cichowicz, lub Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła, część
pierwsza.
V. J. Bourke, Historia etyki, r.VII, VIII (s.133-145), IX (s.153-166).
F. Copleston, Historia filozofii, t. IV.
Z. Kuderowicz, Filozofia nowożytnej Europy.
J. Burckhardt, Kultura Odrodzenia we Włoszech.
P. Hazard, Kryzys świadomości europejskiej 1680-1715; Warszawa 1974.
J. Huizinga, Erazm, Warszawa 1964.
A. MacIntyre, Krótka historia etyki, rozdz. 10: Luter, Machiavelli, Hobbes, Spinoza, s. 167194.
J. Migasiński, Filozofia nowożytna: idee, postacie, problemy, 2011.
A. Riklin, N. Machiavellego nauka o rządzeniu, 2000.
S. Świeżawski, U źródeł nowożytnej etyki, 1987.
Oblicza filozofii XVII wieku, red. S. Janeczek, Lublin 2008.
Egzamin ustny. Egzamin obejmuje znajomość zagadnień poruszanych na wykładach oraz
znajomość tekstów czytanych na ćwiczeniach. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest
zaliczenie ćwiczeń na podstawie obecności i aktywnego udziału w zajęciach oraz uzyskanie
pozytywnej oceny pracy pisemnej.
54
Historia etyki (z elementami historii filozofii) – XVIII – XX wiek
(kurs prowadzony w formie e-learningu)
Osoba prowadząca:
prof. WSB-NLU dr hab. Miłowit Kuniński
Kod:
ETH04p
Prerekwizyty:
ETH01p, ETH02p, ETH03p
Semestr:
IV, letni
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć:
Wykład prezentuje główne teorie i szkoły etyczne ukształtowane w Europie kontynentalnej i
na Wyspach Brytyjskich w okresie późnej nowożytności oraz w XIX i w XX wieku, z
uwzględnieniem szerszego tła filozoficznego (teoria poznania, metafizyka, elementy filozofii
politycznej) i XVII-wiecznych teorii etycznych i ogólnofilozoficznych Hobbesa i Locke’a,
które wpłynęły na etykę i filozofię okresu oświecenia.
Kurs zakłada znajomość dziejów filozofii i etyki od starożytności do końca wieku XVII.
Obowiązkowa:
1.
Vernon J. Bourke, Historia etyki, przekład A. Białek, Warszawa: Wydawnictwo
Krupski i S-ka, 1994, r. VIII-XVIII i Posłowie
2.
Alasdair MacIntyre, Krótka historia etyki, przekład, wprowadzenie i przypisy A.
Chmielewski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995, rozdziały 11-18.
Uzupełniająca:
55
Frederick Copleston, Historia filozofii, t. 5 (Locke, Berkeley, Hume) przeł. J. Łoziński , t. 6
przeł. J. Łoziński, t. 7 przeł. J. Łoziński, t. 8 przeł. B. Chwedeńczuk, t. 9 przeł. B.
Chwedeńczuk , t. 11 przeł. B. Chwedeńczuk , Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 20052009 lub wcześniejsze.
Egzamin ustny. Tematy losowane. Spośród 3 wylosowanych tematów 1 można odrzucić.
Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia ćwiczeń.
Zaliczenie ćwiczeń: systematyczna lektura tekstów, aktywny udział w analizie i w
interpretacji tekstów, praca semestralna (7-10 stron A4,czcionka: Times New Roman 12,
interlinia: 1,5, wszystkie marginesy: 2,5 cm, układ strony: pionowy). Plagiaty będą surowo
karane!
56
Teoria przyjaźni u Arystotelesa
Osoba prowadząca:
dr Maciej Smolak
Kod
RO39 (kurs z katalogu filozofii)
Prerekwizyty:
ETE01p i ETH01p
Semestr:
zimowy
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Celem kursu jest prezentacja Arystotelesowskiej koncepcji przyjaźni. Główne zagadnienia:
definicja przyjaźni – różne stanowiska, warunki przyjaźni, typy przyjaźni, cechy przyjaźni
utylitarnej, hedonicznej, wartościowej moralnie, przyjaciel jako drugie „ja”, prawdziwy i
fałszywy „samolub”, egoizm a przyjaźń (różne typy egoizmu), szczęście a przyjaźń
Problematyka wykładów:
Znaczenie terminów philein, eran, stergein, agapan. Przedstawienie problemów związanych z
zagadnieniem przyjaźni w oparciu o 8.1 Etyki nikomachejskiej
Zagadnienie homonimiczności – różne typy homonimów, wyróżnienie trzech typów przyjaźni
– utylitarnej, hedonicznej, wartościowej moralnie i przedstawienie różnych typów związków
pomiędzy nimi, zagadnienie życzliwości, definicja przyjaźni w Etyce Eudemejskiej i Etyce
Nikomachejskiej.
Prezentacja różnych poglądów n/t definicji przyjaźni: Fortenbauh, Walker, Cooper, Irwin,
Broadie, Price, Pakaluk, Owen.
Opis przyjaźni i jej określenie na podstawie cech charakteryzujących sposób odnoszenia się
do samego siebie – w oparciu o 9.4 Etyki nikomachejskiej
Charakterystyka działania dobroczynnego – w oparciu o 9.7 Etyki nikomachejskiej
Prawdziwy i fałszywy samolub (philautos) – w oparciu o 9.8 Etyki nikomachejskiej
Koncepcja przyjaciela rozumianego jako inny ja (allos autos)
57
Czy człowiek szczęśliwy potrzebuje przyjaciół – rekonstrukcja trzech argumentów w oparciu
o 9.9 Etyki nikomachejskiej.
Przedstawienie argumentów na rzecz bezinteresowności i egoistyczności przyjaźni
wartościowej moralnie.
Arystoteles , Etyka nikomachejska, Etyka eudemejska
Arystoteles, wybrane fragmenty: Metafizyka, Fizyka, Kategorie, Topiki, O duszy, Retoryka
Literatura uzupełniająca
Adkins A.W.H. (1963), ‘Friendship’ and ‘Self-Sufficiency’ in Homer and Aristotle, The
Classical Quarterly, vol. 13, 30-45.
Bostock D. (2000), Aristotle’s Ethics, Oxford University Press.
Cooper J.M. (1977), Aristotle on the Forms of Friendship, Review of Metaphysics, vol. 30,
619-648
Fraisse J.C. (1974), Philia : La Notion d’Amitié dans la Philosophie Ancienne, Paris, Vrin.
Gauthier R.A. et Jolif J.Y. (1958), L’ Éthique à Nicomaque, Tome I: Introduction et
Traduction, Louvain, Publications Universitaires
Gauthier R.A. et Jolif J.Y. (1959), L’ Éthique à Nicomaque, Tome II: Commentaire, part. 1 et
2, Louvain, Publications Universitaires
Gosling J.C.B. and Taylor C.C.W. (1982), The Greeks on Pleasure, Oxford, Clarendon Press
Irwin T.H. (1981), Homonymy in Aristotle, Review of Metaphysics 34, 523-544.
Konstant D. (1997), Friendship in the Classical World, Cambridge
Konstant D. (1996), Greek Friendship, American Journal of Philology 117, 71-94.
Owen G.E.L. (1965), Aristotle on the Snares of Ontology, in New Essays on Plato and
Aristotle, ed., Bambrough R., London: Routledge & Kegan, 69-95.
Owens J. (1951), The Doctrine of Being in the Aristotelian Metaphysics. A study in the Greek
Background of Medieval Thought, Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, Canada.
58
Pakaluk M. (1998), Aristotle Nicomachean Ethics. Books VIII and IX, Clarendon Press,
Oxford
Robinson D.B. (1986), Plato’s Lysis: The Structural Problem, Illinois Classical Studies 11,
63-83.
Vlastos G. (1973), The Individual as Object of Love in Plato, in Platonic Studies, Princeton
University Press.
Woods M. (1996), Aristotle: Eudemian Ethics, I, II, and VIII, 2nd edition, Clarendon Press,
Oxford.
Egzamin ustny i praca pisemna.
59
Polska myśl etyczna
Osoba prowadząca:
dr hab. Piotr Bartula
Kod:
ETH07
Prerekwizyty:
ETE01p
Semestr:
letni
Liczba godzin:
30
ECTS:
3
Tematyka zajęć:
Wykład koncentruje się wokół dawnej i współczesnej refleksji etycznej w kontekście jej
znaczenia dla zrozumienia sporów ideowych naszych czasów, w ich związku z szeroko
rozumianą praktyką społeczną. Idee etyczne są przedstawiana jako siły tkwiące we wnętrzu
społecznego Polis, uruchamiające przemiany w gospodarce, prawie i realnej polityce.
Podczas wykładu omawiana będą następujące zagadnienia:
Narodowe i kulturowe uwarunkowania etyki; Zagadnienie wojny sprawiedliwej w pismach
St. ze Skarbimierza i Włodkowica; Etyka, prawo, wolność ( liberum veto- Fredro i Opaliński
vs. Staropolski i Kożuchowski, Konopczyński); Historyzm (Petrycy z Pilzna), uniwersalizm
i/ lub utopizm etyczny (Frycz Modrzewski); Dylematy wolnej woli i tolerancji w myśli
Socyna, krytyka tolerancji w ujęciu Legutki; Prawa i obowiązki naturalne człowieka
(Kołłątaj); Etyka polskiego romantyzmu: mesjanizm jako etyka pokonanych (Mickiewicz),
problem zła i dobra w dziejach (Cieszkowski); Etyka i polityka (Mochnacki, Łagowski);
Wartości w kontekście kultury i życia (Brzozowski); Etyka i ekonomia, chrześcijańska
moralność polityczna (Kamieński, Krzyżanowski); Polskie zmagania z wolnością (Walicki,
Dzielski); Mit w świecie wartości (Kołakowski); Etyka solidarności (Tischner), etyka Jana
Pawła II; Współczesne spory o etykę prawa karnego (Ślipko, Woleński, Wolniewicz); Etyka
dobrej roboty (Kotarbiński).
60
Wybrane fragmenty tekstów wymienionych w programie autorów.
Kurs kończy się egzaminem ustnym, obowiązuje znajomość omawianej problematyki oraz
wskazanych tekstów źródłowych.
61
Inne kursy z działu historia filozofii na kierunku filozofia w Instytucie
Filozofii UJ
Kod
ETH99
62
ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA I FILOZOFIA
SPOŁECZNA
(kurs prowadzony w formie e-learningu)
Osoby prowadzące:
prof. dr hab. Józef Lipiec, mgr Anna Szklarska
Kod
ETAS01p
Prerekwizyty:
ETP01p
Semestr:
II, letni
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Człowiek jako jednostka, społeczność i gatunek. Ontologia społeczeństwa. Struktura
przedmiotu wyższego rzędu. Teorie genezy państwa - konfliktu (L.Gumplowicz i in.) i
kontraktu ( T.Hobbes, J.Locke, J.J. Rousseau). Własność. Filozofia pracy S.Brzozowskiego,
T. Kotarbińskiego i J.Tischnera. Pojęcie alienacji w oparciu o analizy L. Feuerbacha i K.
Marksa. Klasyfikacja ustrojów i społeczeństwa (wg Platona, Arystotelesa, Tomasza i
innych). Teorie katastroficzne – eschatologiczne (Augustyn), naturalistyczne (teoria upadku
cywilizacji O.Spenglera) i kulturowe (Hezjod, G.Vico, J.Ortega Y Gasset, Witkacy). Rasizm.
Eugenika. Rozwój społeczny. Kultura. Koncepcje narodu i ojczyzny. Patriotyzmnacjonalizm- szowinizm. Kosmopolityzm i globalizacja. Społeczeństwo obywatelskie.
Tożsamość europejska.
Na ćwiczeniach omówione zostaną najważniejsze koncepcje społeczności politycznej,
jak: starogrecka idea politei, makiawelizm, konserwatyzm, anarchizm, marksizm, liberalizm,
libertarianizm, komunitaryzm, personalizm społeczny i totalitaryzm. Podjęte zostaną również
takie zagadnienia, jak: wartości i krytyka demokracji, tolerancja jako zasada współżycia
społecznego czy filozofia non-violence Mahatmy Gandhiego.
63
J. Lipiec „Podstawy ontologii społeczeństwa”;
J. Szacki „Historia myśli socjologicznej”(fragmenty);
F. Koneczny „O wielości cywilizacyj” (fragmenty);
L. Gawor „O wielości cywilizacji: filozofia społeczna Feliksa Konecznego” oraz:
„Katastrofizm konsekwentny: o poglądach Mariana Zdziechowskiego i Stanisława Ignacego
Witkiewicza.”;
F. Fukuyama „Koniec historii”;
S. Huntington „Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego”;
S. Brzozowski „Idee: wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej”;
E. Abramowski „Filozofia społeczna. Wybór pism.”' (fragmenty);
M. Weber „Polityka jako zawód i powołanie”;
O. Lange „Ekonomia polityczna. t.1” (fragmenty);
G. Simmel „Socjologia”(fragmenty) oraz: „Filozofia kultury: wybór esejów.”;
R. Aron „Koniec wieku ideologii.” oraz „Esej o wolnościach”(fragmenty);
E. Fromm „Ucieczka od wolności”;
H. Becker, H.E. Barnes „Rozwój wiedzy społecznej od wiedzy ludowej do socjologii.”
(fragmenty);
„Dialogi konfucjańskie” (fragmenty);
A.I. Wójcik „Konfucjusz” (fragmenty);
L. Kołakowski „Główne nurty marksizmu” (fragmenty);
P. Kropotkin „Etyka. Pochodzenie i rozwój moralności.” (fragmenty);
K. Brzechczyn „O rewolucji: obraz radykalnej zmiany społecznej.”;
L. Nowak „Dynamika władzy: o strukturze i konieczności zaniku socjalizmu.”;
W. Lenin „Państwo a rewolucja” (fragmenty);
R. Nozick „Anarchia, państwo i utopia” (fragmenty);
Ibn Khaldun „The Muqaddimah. An Introduction to History.” (fragmenty);
R. Tokarczyk „Współczesne doktryny polityczne” (fragmenty);
64
P. Sztompka „Socjologia. Analiza społeczeństwa” (fragmenty);
K. Grzybowski „Historia doktryn politycznych i prawnych od państwa niewolniczego do
rewolucyj burżuazyjnych” (fragmenty);
P. Rybicki „Społeczeństwo miejskie” (fragmenty);
Bibliografia do ćwiczeń:
Platon „Państwo” (księga VII, VIII i XIX);
Arystoteles „Polityka”;
Św. Augustyn „Państwo Boże” (fragmenty);
Św. Tomasz „ O władzy”;
N. Machiavelli „Książę”;
T. Hobbes „Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego”
(fragmenty);
J. Locke „Dwa traktaty o rządzie” (fragmenty); „List o tolerancji”;
K.L. Monteskiusz „O duchu praw” (fragmenty);
M. Król „Filozofia polityczna”;
J. S. Mill „Zasady ekonomii politycznej i niektóre jej zastosowania do filozofii społecznej”,
tom2 (fragmenty);
J. J.Rousseau „Umowa społeczna” oraz „Trzy rozprawy z filozofii społecznej” (fragmenty);
A. de Tocqueville „O demokracji w Ameryce” (fragmenty);
E. Burke „Rozważania o rewolucji we Francji” (fragmenty);
J. Ortega Y Gasset „Bunt mas”;
I. Kant „O wiecznym pokoju”;
G.W.F. Hegel „Wykłady z filozofii dziejów” (fragmenty), a także: „Zasady filozofii prawa”
tamże: „Przedmowa”;
K. Marks „Praca wyobcowana” w: K. Marks, F. Engels „Dzieła wybrane”;
K. Marks, F. Engels „Manifest komunistyczny”;
M. Bakunin „Pisma wybrane” (fragmenty);
P. J. Proudhon „Wybór pism” (fragmenty);
I. Berlin „Dwie koncepcje wolności” w: „Dwie koncepcje wolności i inne eseje”;
65
J. Rawls „Teoria sprawiedliwości” (fragmenty);
A. MacIntyre „Dziedzictwo cnoty” (fragmenty);
J. Maritain „Człowiek i państwo” oraz „Trzej reformatorzy: Luter, Descartes, Rousseau”
(fragmenty);
Y. R. Simon „Filozofia rządu demokratycznego” (fragmenty);
K. Popper „Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie”;
L. Strauss „Czym jest filozofia polityki” w: „Sokratejskie pytania”;
C. Schmitt „Pojęcie polityczności” w: „Teologia polityczna i inne pisma”;
H. Arendt „Kondycja ludzka” (fragmenty), „Wprowadzenie w politykę” w: „Polityka jako
obietnica”, „Korzenie totalitaryzmu” (fragmenty);
G. Agamben „Co zostaje z Auschwitz”;
M.K. Gandhi „Autobiografia” (fragmenty);
D. Pietrzyk – Reeves (red.) „Pytania współczesnej filozofii polityki”;
K.Chojnicka i W. Kozub – Ciembroniewicz (red.) „Doktryny polityczne XIX i XX
wieku”(fragmenty)
Zaliczenie ćwiczeń w oparciu o:
aktywną obecność na zajęciach, znajomość omawianych tekstów, jak również referat bądź
pracę semestralną.
Egzamin ustny w oparciu o treść wykładów i materiał zrealizowany podczas ćwiczeń. W
ramach kursu studenci przygotowują referaty na temat wybranej przez siebie koncepcji
filozoficznej (jak np. „Realizm polityczny Machiavellego”, „Tradycja konserwatywna w
filozofii polityki”, „Heglowska koncepcja państwa”, „Społeczeństwo otwarte wg K. Poppera”
czy „Totalitaryzm w ujęciu Hannah Arendt” ). Referaty te prezentowane są podczas ćwiczeń,
a następnie zostają wyłożone w czytelni IF. Przygotowując się do egzaminu, oprócz materiału
z wykładów i lektur omawianych na ćwiczeniach, słuchacze mają obowiązek zapoznać się
szczegółowo z problematyką 15 wybranych referatów.
66
Osoba prowadząca:
dr Adriana Warmbier
Kod:
ETAS02p
Prerekwizyty:
zaliczenie I roku studiów
Semestr:
III, zimowy
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć:
Celem kursu jest analiza wybranych autorów poruszających problemy filozofii
człowieka. Do takich zagadnień należą między innymi pytania: o bytową
strukturę człowieka, o jego miejsce w świecie, o to, co wyróżnia go jako osobę.
Pojawią się także kwestie dotyczące: relacji jaka istnieje między świadomością a
ciałem, zagadnienie cielesności, problem tożsamości osobowej, relacji
intersubiektywnej, podmiotowości, wolności, śmierci, itd.
Szczegółowy program zajęć:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Określenie przedmiotu filozofii człowieka.
Dualistyczna koncepcja człowieka- Platon.
Człowiek w filozofii Arystotelesa.
Chrześcijański model antropologii.
Narodziny filozofii podmiotu u Kartezjusza.
Spór o relację dusza – ciało.
Wymiary ludzkiej cielesności.
Wybrane współczesne koncepcje antropologiczne: P. Ricoeur, Ch. Taylor,
E. Lévinas.
67
Arystoteles „O duszy” ks. II, Augustyn „Wyznania” ks. XI, J. Locke
„Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego”, ks. II, rozdz. 27, Hegel
„Fenomenologia ducha” frg., Kierkegaard „Albo-albo” frg., I. Berlin „Dwie
koncepcje wolności” frg. , J. Searle „Umysł na nowo odkryty” rozdz. IV-VI, J.
Habermas „Przyszłość natury ludzkiej” rozdz. I-III.
L. Stevenson „Dziesięć teorii natury ludzkiej”, J. Tischner „Filozofia człowieka.
Wprowadzenie”, A. Gehlen „W kręgu antropologii i psychologii społecznej.
Studia”
Egzamin ustny i praca pisemna
68
Prawo a moralność – współczesne dylematy
Osoba prowadząca:
dr Marta Soniewicka
Kod
ETAS04
Prerekwizyty:
ETE01p i ETAS01p
Semestr:
zimowy i letni
Liczba godzin:
60 godzin wykładu
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Zajęcia składają się z dwóch części – ogólnej oraz szczegółowej. W części ogólnej, poddana
analizie zostanie relacja pomiędzy dwoma systemami normatywnymi, jakimi są etyka i
prawo. Akcentowane będą zarówno ich związki, jak i różnice. Wprowadzone zostaną
rozróżnienia dotyczące takich pojęć jak norma, prawa i uprawnienia. Omówione zostaną
różne koncepcje filozoficzno-prawne oraz główne doktryny etyczne. Dyskutowane będą
problemy dotyczące moralnej oceny prawa, w tym instytucja nieposłuszeństwa
obywatelskiego, a także cele i funkcje prawa. W części szczegółowej, przedstawione zostaną
główne dylematy moralne współczesnego prawa, zwłaszcza wyzwania, które stawia obecnie
przed prawem rozwój nowoczesnych technologii i globalizacja. Za pomocą tych zagadnień
będą analizowane problemy wolności, sprawiedliwości i odpowiedzialności w konkretnych
kontekstach prawno-etycznych. Celem tej analizy jest ukazanie zastosowania omawianych w
części ogólnej założeń teoretycznych w praktyce i w różnych sposobach argumentacji. Część
prezentowanych zagadnień będzie dotyczyła problematyki bioetycznej, stanowiącej dziś
jedno z największych wyzwań prawa, a wśród nich zagadnienia dotyczące początku i końca
życia, genetyki, zdrowia, medycyny i ochrony zwierząt.
Omawianiu wszystkich zagadnień będzie towarzyszyła analiza kazusów, ilustrujących
problematykę wykładów, w tym przede wszystkim dyskutowanych będzie wiele tzw.
trudnych przypadków (hard cases).
69
H. Arendt, O przemocy. Nieposłuszeństwo obywatelskie, Warszawa, 1998
T. L. Beauchamp, Leroy Walters, Jefferey P. Kahn, Anna C. Mastroianni, Contemporary
Issues in Bioethics, Thomson-Wassworth 2008.
R. Dworkin, Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998.
J. Finnis, Prawo naturalne i uprawnienia naturalne, Warszawa 2001
H.L.A.Hart, „Are There Any Natural Rights?”, The Philosophical Review, Vol. 64, No. 2
(Apr., 1955), s. 175-191
H.L.A.Hart, Pojęcie prawa, Warszawa 1998.
W. Kymlicka, Współczesna filozofia polityczna, Warszawa 2009
G. Radbruch, Filozofia prawa, Warszawa 2009.
John Rawls, Teoria sprawiedliwości, Warszawa, 2009
M. Sandel, Justice. What’s the Right Thing to Do?, New York 2009
P. Singer, Etyka praktyczna, Warszawa 2007
Formy pomiaru/oceny pracy studenta:
• egzaminy ustne (zapisy przez USOS)
• prace zaliczeniowe roczne (po zatwierdzeniu tematu u prowadzącej zajęcia)
- ustna prezentacja pracy zaliczeniowej w formie referatu na zajęciach
• ocenianie ciągle – aktywność na zajęciach
70
Dylematy moralne we współczesnej polityce
Osoba prowadząca:
dr Tomasz Kuniński
Kod
ETAS07
Prerkwizyty:
ETP01p, ETE01p, ETAS01p
Semestr:
letni
Liczba godzin:
30 godzin konwersatorium
ECTS:
3
Tematyka zajęć
1.
Teorie etyczne: zarys.
2.
Konflikt i dylemat moralny.
3.
Problem brudnych rąk.
4.
Tradycja wojny sprawiedliwej.
5.
Moralność w stosunkach międzynarodowych. Klasyczny realizm polityczny: od
Tukidydesa do Morgenthau’a. Debata pomiędzy realizmem a idealizmem.
6.
Problem interwencji humanitarnej.
7.
(Nie)moralność terroryzmu. Terroryzm i jego rodzaje.
8.
Tortury.
9.
Odstraszanie nuklearne.
10.
Obywatelskie nieposłuszeństwo.
11.
Polityczne zobowiązanie.
71
1.
Chyrowicz B., O sytuacjach bez wyjścia w etyce. Dylematy moralne: ich natura,
rodzaje i sposoby rozstrzygania, Kraków, 2008 (fragmenty).
2.
R. Jackson, G. Sørensen, Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych. Teorie i
kierunki
i badawcze, tłum. A. Czwojdrak, Kraków 2006
3.
Korab-Karpowicz W.J.,
Political Realism in International Relations, Stanford
Encyclopedia of Philosophy (http://plato.stanford.edu/entries/realism-intl-relations/)
4.
Kuniński T., Żuradzki T. (red.), Etyka wojny. Antologia, Warszawa 2009.
5.
Morgenthau H, Polityka między narodami, tłum. R. Włoch, Warszawa, 2010
(fragmenty).
6.
Nielsen K., Nie istnieje dylemat brudnych rąk, tłum. A. Tomaszewska, [w:] Moralność
i profesjonalizm. Spór o pozycję etyk zawodowych, red. W. Galewicz, Universitas, Kraków,
2010, s. 445-466.
7.
Platon, Kriton, tłum. W. Witwicki, różne wydania.
8.
Rawls J., Teoria sprawiedliwości, tłum. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1994 (fragmenty).
9.
Simmons A.J., Moral Principles and Political Obligations, Princeton University Press,
1979 (fragmenty).
10.
Singer P. (red.), Przewodnik po etyce, red. naukowa wyd. polskiego J. Górnicka,
Warszawa, 1998 (fragmenty).
11.
Tukidydes, Wojna peloponeska, tłum. K. Kumaniecki, różne wydania (fragmenty).
12.
Walzer M., Działalność polityczna: problem brudnych rąk, tłum. M. Strąkow, [w:]
Moralność i profesjonalizm. Spór o pozycję etyk zawodowych, red. W. Galewicz,
Universitas, Kraków, 2010, s. 401-424.
13.
Walzer M., Wojny sprawiedliwe i niesprawiedliwe, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa, 2010.
Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia konwersatorium. Brana pod
uwagę jest aktywność oraz obecność na zajęciach. Dopuszczalne są 2 nieobecności. Pozostałe
(maksymalnie 2 dodatkowe) należy usprawiedliwić i odrobić. Ocena końcowa zależy od
oceny aktywności i egzaminu.
72
Inne kursy z działu filozofia społeczna na kierunku filozofia w Instytucie
Filozofii UJ
Kod
ETAS99
73
ETYKA SZCZEGÓŁOWA
Bioetyka
Osoba prowadząca:
dr Olga Dryla
Kod:
ETS01p
Prerekwizyty:
ETE01p
Semestr:
IV, letni
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć:
1) Etyczne zasady opieki medycznej:
a) świadoma zgoda,
b) prawo pacjenta do informacji.
2) Etyczne problemy początku życia:
a) wolność i odpowiedzialność w zakresie prokreacji,
b) status ludzkiego zarodka i płodu,
c) reprodukcja medycznie wspomagana,
d) aborcja.
3) Etyczne problemy końca życia:
a) rezygnacja z podtrzymywania życia,
b) letalna analgezja i terminalna sedacja,
c) eutanazja i wspomagane samobójstwo.
4) Etyka badań biomedycznych:
74
a) badania na ludzkich embrionach i komórkach macierzystych,
b) próby kliniczne,
c) badania z użyciem ludzkich tkanek.
- Tom L. Beauchamp, James F. Childress, Zasady etyki medycznej, tłum. i wstęp W.
Jacórzyński, Książka i Wiedza, Warszawa 1996.
- Antologia bioetyki, t. 1 - 3, redakcja naukowa Włodzimierz Galewicz, TAiWPN
Universitas, Kraków 2011.
- K. Szewczyk, Bioetyka, t. 1 i 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Regularny i aktywny udział w ćwiczeniach, ustny egzamin z treści wykładów
Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest uprzednie zaliczenie ćwiczeń.
75
Etyka biznesu
Osoba prowadząca:
prof. dr hab. Justyna Miklaszewska
Kod:
ETS02p
Prerekwizyty:
(wskazane, lecz nieobowiązkowe) ETE01p, jak
również podstawowa wiedza z zakresu filozofii
politycznej i społecznej
Semestr:
zimowy
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
Tematem kursu jest zarysowanie podstaw filozoficznych gospodarki rynkowej, ze
szczególnym uwzględnieniem problemów etycznych związanych z funkcjonowaniem
współczesnego biznesu. Omawiane są zagadnienia teoretyczne: etyka a problem konkurencji,
etyczne koncepcje własności, jak również kwestie polityki bieżącej: społeczna
odpowiedzialność korporacji, korupcja, etyka zawodowa, a także współczesny kryzys
ekonomiczny i problem sprawiedliwości globalnej.
T. Donaldson, P. Werhane, Ethical Issues in Business. A Philosophical Approach, Pearson,
2008. (I, 2;, II, 4, 5, 6; III, 7; IV, 11; V, 13)).
J. Dietl, W Gasparski, Etyka biznesu, Warszawa 1997 (lub: W. Gasparski, Wykłady z etyki
biznesu).
Etyka biznesu. Z klasyki współczesnej myśli amerykańskiej, pod red. L.V. Ryana i J. Sójki,
Poznań 1997 (wybrane teksty).
Janina Filek, Wprowadzenie do etyki biznesu, Kraków, 2001, s.31-68; 81-96.
76
W.Gasparski (red.), Biznes, etyka, odpowiedzialność, Warszawa 2012.
J. Miklaszewska, Konkurencja a ograniczenia etyczne (w:) Filozofia a ekonomia, Kraków
2001, s.69-103.
Platon na Wall Street, pod red. J. Kloczkowskiego i J. Price’a, Kraków 2010 (wybrane
artykuły.)
M. E. Porter, Porter o konkurencji, Warszawa 2001, s.230-244.
M.E. Porter, M.R. Kramer, Strategy and Society (w:) “Harvard Business Review”, December
2006.
S. Rose-Ackerman, Korupcja i rządy, Warszawa 2001, s.43-72.
A. Sen, Czy pojęcie etyki biznesu ma sens ekonomiczny (w:) Etyka w biznesie, pod red. P.
M. Minusa, PWN, Warszawa 1995.
G. Sołtysiak (red.) Kodeksy etyczne w Polsce,Wyd. AlmaMer, Warszawa 2006.
Słownik społeczny pod red. B. Szlachty, WAM 2004 ( A. Zwoliński, Etyka życia
gospodarczego, s.280-9; J. Miklaszewska , Własność, s. 1525-38)
M. Yunus, Przedsiębiorstwo społeczne, kapitalizm dla ludzi, Warszawa 2011 (s.19-35)
Egzamin pisemny, aktywny udział w zajęciach, referat lub prezentacja, praca pisemna, udział
w forum dyskusyjnym na Pegazie.
77
Etyka środowiskowa
Osoba prowadząca:
prof. dr hab. Zdzisława Piątek
Kod:
ETS03p
Prerekwizyty:
ETE01p
Semestr:
wiosenny (VI)
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Szczegółowe informacje o kursie zostaną podane w późniejszym terminie
78
Etyka mediów
Osoba prowadząca:
dr hab. Michał Ostrowicki (Sidey Myoo)
Kod:
ETS05
Prerekwizyty:
ETE01p
Semestr:
zimowy
Liczba godzin:
30 (15 + 15)
ECTS:
3
Tematyka zajęć:
Tematyka zajęć związana jest z wymiarem aksjologicznym środowiska elektronicznego.
Mieszczą się tu dwa główne zagadnienia. Pierwsze związane jest człowiekiem i dotyczy
zaistnienia wartości w interaktywnym środowisku sieci w wyniku partycypacji i
implementacji przez człowieka różnych treści do sieci. Druga związana jest z otaczaniem się
człowieka technologią i dotyczy powstawania na tym gruncie nowych, naznaczonych
wartościami fenomenów, np. znaczenia informacji sieciowej jako wyniku alinearnego
powstawania baz danych, kryteriologicznego znaczenia programów ekspertowych lub
zabarwionego emocjonalnie nastawienia człowieka do inteligentnych urządzeń. Pierwsza
tematyka wynika z przenoszenia ludzkiej aktywności do sieci, odczucia pewnego rodzaju
wolności, np. swobodnego przemieszczania się po sieci, hipertekstowej wypowiedzi oraz
sięgania po różnorodne tematy. Może to spowodować wartościowanie napotkanych treści, a
następnie modyfikację własnych postaw i ocen lub nawet tworzenia tożsamości sieciowej, ale
również może mieć związek z symulacją lub manipulacją. Druga tematyka związana jest z
rozwojem i powiększaniem się znaczenia sztucznej inteligencji i robotyki oraz z opisem
paradygmatycznego znaczenia technologii, przejawiającej się w dzisiejszych czasach w
różnych sferach rzeczywistości człowieka.
1.
Boellstorf T., Dojrzewanie w Second Life. Antropologia człowieka wirtualnego,
(przeł. A. Sadza), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.
79
2.
Dyens O., Metal and Flesh. The Evolution of Man: Technology Takes Over,
Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, London 2001.
3.
Fukuyama F., Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, (przeł.
B. Pietrzyk), Wydawnictwo Znak, Kraków 2004.
4.
Goban-Klas T., Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia,
telewizji i Internetu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
5.
Hayles N. K., Writing Machines, The MIT Press, Cambridge MA, London 2001.
6.
Lister M, Dover J., Giddings S., Grant I., Kelly K., Nowe media. Wprowadzenie,
(przeł. M. Lorek, A. Sadza, K. Sawicka), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Kraków 2009
7.
Jonas H., Zasada odpowiedzialności: etyka dla cywilizacji technologicznej, (przeł.
Marek Klimowicz, Tomasz Kowalski) Wydawnictwo Platan, 1996.
8.
Lombard D., Globalna wioska cyfrowa. Drugie życie sieci, (przeł. J. Hutyra), MT
Biznes, Warszawa 2009.
9.
Myoo, S. (Ostrowicki, M.), Tożsamość człowieka w środowisku elektronicznym, w
„Kwartalnik filmowy”, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, nr 62-63, lato-jesień 2008
(http://www.ostrowicki.art.pl/Tozsamosc_czlowieka_w_srodowisku_elektronicznym.pdf)
10.
O’ Regan G., A Brief History of Computing, A Brief History of Computing, Springer
Springer-Verlag London Limited 2008.
Podstawą oceny z egzaminu jest końcowa praca pisemna, nakierowana na analizę
filozoficzną, dotycząca wybranego zjawiska wynikającego z technologii w połączeniu z
problematyką aksjologiczną. Praca składa się z tekstu o objętości minimum 5 stron (1800
znaków na stronie) oraz bibliografii z książek/czasopism, jak i z sieci. W pracy pisemnej
oceniana jest samodzielność prowadzenia analizy, zdolność wyciągania wniosków, które
wykraczają poza tezy zawarte w materiałach bibliograficznych, także wnikliwość i
oryginalność przedstawienia tematyki. Na ocenę ma również wpływ samodzielne
zaprezentowanie, podczas wykładu, wybranego zagadnienia lub przygotowanie
wprowadzenia do wykładu, co ma charakter oceny ciągłej.
80
Inne kursy z działu etyka na kierunku filozofia w Instytucie Filozofii UJ
Kod
ETS99
81
RÓŻNE
Psychologia
Osoba prowadząca:
dr Katarzyna Sikora, mgr Marta Dora
Kod
ETR01p
Prerekwizyty:
brak
Semestr:
II, letni
Liczba godzin:
60 (30 + 30)
ECTS:
6
Tematyka zajęć
TREŚĆ WYKŁADU:
1. Czym jest (i czym nie jest) psychologia? Tożsamość psychologii jako nauki. Główne
nurty w psychologii i stojące za nimi koncepcje człowieka. Wielkie dylematy
psychologii.
2. Źródła i metody poznania psychologicznego. Podstawy metodologii badań
psychologicznych. Interpretacja wyników badań.
3. Świadomość i uwaga.
4. Uczenie się.
5. Pamięć.
6. Myślenie, rozumowanie, podejmowanie decyzji. Złudzenia poznawcze. Inteligencja.
7. Emocje i motywacja.
8. PAC: projekty osobiste, dążenia osobiste, cele życiowe
9. Najwyższy poziom organizacji zachowania - osobowość.
10. Procesy społeczne.
11. Zdrowie psychiczne. Dobrostan psychiczny. Problemy psychologiczne w życiu
człowieka zdrowego.
12. Zaburzenia psychiczne. Możliwości pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi.
13. Rozwój człowieka w biegu życia. Rozwój dziecka. Rozwój człowieka dorosłego.
Rozwój poznawczy/społeczny/ emocjo-nalny/moralny
14. Podsumowanie: co psychologia mówi, a czego nie mówi o człowieku? Granice
psychologii. Możliwości i ograniczenia wiedzy psychologicznej.
82
15. Ewentualny wykład dodatkowy – na temat wybrany przez uczestników kursu,
szczególnie ich interesujący.
TREŚĆ ĆWICZEŃ:
1. Wprowadzenie w problematykę zajęć. Omówienie kwestii organizacyjnych.
Kozielecki, J. (1997). Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa: Wydawnictwo
Akademickie „Żak”, str. 9-17 [Wprowadzenie: Trzy koncepcje człowieka]
2. Psychologia i pseudopsychologia. Jak je odróżnić?
Lilienfeld, S.O., Lynn, S.J., Ruscio J., Beyerstein, B.L. (2011). 50 wielkich mitów
psychologii popularnej. Warszawa: Wydawnictwo CiS, str. 19-47 [Wprowadzenie: Wielki
świat psychomitologii]
3. Selektywna, przerzutna, podzielna? Procesy poznawcze: uwaga.
Maruszewski, T. (2001). Psychologia poznania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne, str. 76 – 116
4. Uczenie (się)
bez lektury
5. Procesy poznawcze: pamięć i przetwarzanie informacji
Mietzel, G. (2001). Wprowadzenie do psychologii. Podstawowe zagadnienia. Gdańsk:
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, str. 222 – 257
6. Co mierzą testy inteligencji, a czego zmierzyć nie sposób?
Wrońska, J. (2011). Inteligencja to nie wszystko, Psychologia w szkole, nr 2 (30), 6169
7. Emocje, nastroje, uczucia – jak je odróżnić?
Doliński D. (2000), Mechanizmy wzbudzania emocji, w: Strelau J. (red.) Psychologia.
Podręcznik akademicki T.II, Gdańsk Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, str. 337 - 349
Doliński D. (2000), Emocje, poznanie i zachowanie, w: Strelau J. (red.) Psychologia.
Podręcznik akademicki T.II, Gdańsk Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, str. 369 - 394
8. Stres i radzenie sobie z nim
Tylka, J. (2000). Psychosomatyka. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała
Stefana Wyszyńskiego, str. 92 - 119
9. Osobowość
Gałdowa A. (red.), Klasyczne i współczesne koncepcje osobowości. Wydawnictwo UJ,
1999 str. 9-36
10. Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami. Postawy, stereotypy, procesy społeczne.
Maciejewska, B. (2007). Jak pisać i mówić o dyskryminacji? Poradnik dla mediów.
Mikuszewo: Stowarzyszenie Inicjatyw Niezależnych
11. Czym jest szaleństwo? Wybrane zagadnienia z psychopatologii jednostki.
bez lektury
12. Psychoterapia, pomoc psychologiczna, poradnictwo.
bez lektury [praca domowa zadana na poprzednich zajęciach]
13. Prezentacje (część I)
14. Prezentacje (część II). Podsumowanie kursu. Wpisywanie zaliczeń.
83
Literatura uzupełniająca (zalecana przy powtarzaniu materiału przed egzaminem):
1.
podręczniki:
•
Zimbardo P., „Psychologia i życie” (wiele kolejnych wydań),
•
Kosslyn S., Rosenberg R. „Psychologia. Mózg-Człowiek-Świat”, Kraków 2006
2. repetytorium:
•
Sternberg R.J. „Wprowadzenie do psychologii”, Warszawa 1999
Do zaliczenia przedmiotu obowiązuje:
1. Treść wykładów
2. Zagadnienia poruszane w trakcie ćwiczeń
3. Treść lektur obowiązujących na ćwiczenia (podane powyżej)
84
Inne kursy z działu różne na kierunku filozofia bądź z oferty spoza
Instytutu Filozofii UJ
Kod
ETR99

Etyka - Instytut Filozofii UJ

Transkrypt

Podobne dokumenty

Program Studiów podyplomowych: Etyka w biznesie i w zarządzaniu

Jak żyć

Filozofia, etyka i socjologia_FIZJOTERAPIA__Ist_Ir_sem1_2014

FILOZOFIA Z ETYKĄ

ETYKA Program Przedmiot realizowany jest w wymiarze 2 godzin

Zajęcia soft Zajęcia soft-skills „Etyka badań naukowych Etyka badań

Prof. dr Magdalena Środa, Etyka: 1. Wartości, które cenimy 2

Przedmiot: etyka Prowadzący: dr Mieczysław Juda