Johanna Banck-Burgess, Zur Auswertung stark zersetzter Organik

Papers:
Johanna Banck-Burgess, Zur Auswertung stark zersetzter Organik (Artefakte und Ökofakte) am
Beispiel eines frühmittelalterlichen Grabbefundes
In der Bodendenkmalpflege kommt es zunehmend zu Blockbergungen, sodass der Fund mitsamt dem
umliegenden Befund im Labor untersucht werden kann. Die Erkenntnis, dass die Informationen, die
sich aus dem Umfeld eines Fundes ergeben, oftmals interessanter sind als der Fund selber, ist nicht
nur bezüglich der Textilfunde längst bekannt und ein wesentlicher Grund für die Zunahme von
Blockbergungen. Bisher beschränkte sich das Augenmerk in der Textilarchäologie weitgehend auf
Funde, die aufgrund ihrer Struktur als Leder, Gewebe oder Geflecht angesprochen werden konnten.
Inzwischen ist durch die Blockbergungen jedoch bekannt, dass die Anzahl und Menge der erhaltenen
Organik sehr viel größer ist. Im Kontext von Metallfunden belegen Verfärbungen und Schichtpakete,
dass in der Regel kein einzelner Fund vorliegt, sondern ein Konglomerat aus Arfefakten, bei denen es
sich in der Überzahl um organische Funde handelt. Diese jedoch in einem so fortgeschrittenen
Zustand der Zersetzung, dass vorerst völlig unklar ist, um was es sich gehandelt hat. In der Regel
enden hier die Untersuchungen bzw. entfallen weitere Beprobungen, da der derzeitige
Forschungsstand in diesem Bereich völlig unzureichend ist, bzw. Ansprechpartner für weitere
naturwissenschaftliche Untersuchungen fehlen. Grundsätzlich sollte man sich in diesem
Zusammenhang jedoch klar machen, dass hier eindeutig Artefakte bzw. Ökofakte vorliegen und diese
Fund- bzw. Materialgruppen bei den kulturhistorischen Auswertungen zeitgleicher Gräber bisher
weitgehend fehlen. Bei der Erfassung der Organik geht es weniger darum, die Fundlisten zu
ergänzen. Organische Artefakte wie Textilien lassen sich zwar über sorgfältige Befunderhebungen
erfassen, können jedoch auch bei besserem Erhaltungszustand selten visualisiert werden. Im
Erfassen und Auswerten organischer Funde und Befunde geht es ebenso um Beobachtungen, die
Grabsitten belegen, die in vielfältiger Hinsicht Rückschlüsse auf den kulturellen Hintergrund des/der
Verstorbenen, bzw. der Hinterbliebenen erlauben. Derartige Beobachtungen lassen sich auch auf der
Grundlage stark zersetzter Organik machen. Dies wird konkret an einem frühmittelalterlichen Grab
aus dem südwestdeutschen Raum gezeigt, bei dem Aussagen zur Ausstattung des Totenbettes
möglich waren, zur Deponierung seiner Kleidung, zur Verwendung von Fellen und Polsterelementen,
zur Einbringung des Toten und zu Beobachtungen, wie der Verstorbene im Grab wahrgenommen
wurde. Dieser Beitrag soll exemplarisch zeigen, dass standardisierte Präparations- und
Analysemethoden zur Auswertung von organischen Proben aus Gräbern verstärkt entwickelt und
durchgeführt werden sollten.
Johanna Banck-Burgess, Analiza mocno zniszczonych materiałów organicznych (artefaktów i
ekofaktów) na przykładzie wczesnośredniowiecznego znaleziska grobowego
Stosowaną coraz częściej w konserwacji zabytków metodą jest wydobywanie zabytków en bloc, tak
że w laboratorium badaniom poddane może byd nie tylko samo znalezisko, ale otaczające je warstwy.
Informacje, które można uzyskad w wyniku takich działao, mogą okazad się niejednokrotnie
ciekawsze niż sam przedmiot, z czego od dawna zdaje sobie sprawę archeologia tekstyliów. Do tej
pory uwaga archeologów zajmujących się tym rodzajem zabytków skupiała się w zasadzie na badaniu
struktury przedmiotu - jak skóra, tkanina lub rodzaj splotu. Jednak w międzyczasie, dzięki takim
właśnie metodom wydobycia zabytków, okazało się, że liczba i rodzaj zachowujących się szczątków
organicznych jest o wiele większa. W przypadku przedmiotów z metali, zachowane przebarwienia i
nawarstwienia uzmysławiają nam, że mamy do czynienia nie z jednym zabytkiem, a konglomeratem
znalezisk, zbudowanym głównie ze szczątków organicznych. Z reguły na tym etapie kooczą się
badania, ponieważ ich dzisiejszy poziom jest całkowicie niezadowalający, czy też brakuje
współpracowników do dalszych dociekao naukowych. Zasadniczo należałoby także wyjaśnid, że
mamy tu do czynienia z artefaktami, ewentualnie ekofaktami, i tych właśnie grup znalezisk i
materiałów w opracowaniach kulturowo-historycznych materiałów z cmentarzysk do tej pory w
znaczący sposób brakuje. W analizie szczątków organicznych nie chodzi bowiem tylko o zwykłe
uzupełnienie listy znalezisk. Zabytki organiczne, takie jak np. tekstylia, przy właściwym traktowaniu
dostarczyd mogą wielu informacji. W badaniach szczątków organicznych chodzi również o
obserwacje, poszerzające naszą wiedzę na temat zwyczajów pogrzebowych, nawet jeśli interesujące
nas pozostałości uległy daleko posuniętemu rozkładowi. Do zobrazowania powyższych tez
wykorzystany został wczesnośredniowieczny pochówek z terenu południowo-zachodnich Niemiec, w
którego przypadku możliwe było poszerzenie naszej wiedzy na temat wyposażenia grobowego,
zdeponowanej odzieży, użycia futer, elementów wyściółki itp. Celem artykułu było uzmysłowienie, że
stosowanie ujednoliconych metod przygotowawczych i analiz szczątków organicznych powinno byd
prowadzone na szerszą skalę i rozwijad się intensywniej.