Profesor Zygmunt Welon (1924 – 2005)

Kronika
91
Profesor Zygmunt Welon
(1924 – 2005)
Dnia 24 maja 2005 roku po ciężkiej
i długiej chorobie odszedł nasz przyjaciel i nauczyciel, profesor Zygmunt
Welon. Był uczonym pełnym energii,
inicjatywy i oryginalnych pomysłów,
a jednocześnie pracował systematycznie
i bardzo skutecznie.
Profesor dr hab. Zygmunt Welon urodził się 5 stycznia 1924 roku w Czycie
w Kraju Zabajkalskim. W tym samym
roku jego rodzina powróciła do Polski
do Nowej Wilejki, gdzie mieszkała aż
do początku II wojny światowej. W roku 1939 jako uczeń gimnazjum w Wilnie profesor Welon włączył się w działalność konspiracyjną i został żołnierzem Armii Krajowej. Aresztowany
w 1944 r. przez NKWD, po rocznym
pobycie w więzieniu został zesłany do pracy w łagrach w Saratowie, Kutuisi,
a potem w Astrachaniu, skąd wraz z falą repatriacji w 1948 r. powrócił do kraju.
Osiedlił się we Wrocławiu i podjął studia matematyczne na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie specjalizował się w zastosowaniach matematyki w naukach przyrodniczych. Po krótkim okresie pracy jako nauczyciel szkolny, w 1957 roku został
asystentem w Zakładzie Antropologii Polskiej Akademii Nauk, gdzie pracował aż
do 2003 roku. W roku 1964 uzyskał stopień doktora na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wrocławskiego, na podstawie rozprawy doktorskiej pt. „O stabilności somatotypu w rozwoju”. W 1973 roku ta sama Rada nadała Mu stopień
doktora habilitowanego w oparciu o rozprawę habilitacyjną pt. „Somatotypy dziewcząt i ich rozwój fizyczny”. Tytuł profesora otrzymał w roku 1983.
Całe swoje życie zawodowe związał z Zakładem Antropologii PAN we Wrocławiu. Przez wiele lat kierował Zespołem Zastosowań Gospodarczych Antropologii
zajmującym się badaniami antropometrycznymi dla potrzeb przemysłu odzieżowego,
wojska i badaniami ergonomicznymi dotyczącymi optymalizacji stanowisk pracy.
Od roku 1990 profesor Zygmunt Welon pełnił funkcję zastępcy kierownika Zakładu
92
Nekrologi
Antropologii ds. naukowych. Jednocześnie pełnił wiele ważnych funkcji, m.in.
w Komitecie Antropologii PAN, Komitecie Ergonomii PAN, w Zespole Koordynacyjnym Problemu Międzyresortowego PAN, w Radzie Naukowo-Technicznej Centralnego Laboratorium Przemysłu Obuwniczego i w Radzie Naukowej Zakładu Antropologii PAN. Był członkiem krajowych i zagranicznych towarzystw naukowych.
Zainteresowania i prace badawcze profesora Zygmunta Welona koncentrowały się
początkowo wokół zastosowań matematyki w antropologii. Między innymi opracował metody analizy materiałów antropologicznych w badaniach nad rozwojem
osobniczym człowieka. Zaproponował dwa modele genetyczne przydatne w badaniach nad oceną siły selekcji działającej na cechy ciągłe, spopularyzował wielowymiarowe testy statystyczne stosując je do klasycznych zadań antropologii, a także
stosował własne modyfikacje metod statystyki matematycznej przydatne w antropologii. W dziedzinie ontogenezy niewątpliwie główne Jego osiągnięcie stanowi
praca habilitacyjna, w której wykazał związek pomiędzy typem konstytucji ciała
a rozwojem fizycznym. Interesujące wyniki osiągnął również w badaniach trendu
sekularnego. Wykazał, w oparciu o oryginalną koncepcję „optymalnej wielkości
ciała”, że sekularne powiększanie się wysokości ciała jest przejawem pełniejszej
realizacji wrodzonych predyspozycji w nowych warunkach. Zaproponował uściślenie norm rozwojowych dla dzieci oraz opracował szczegółową i precyzyjną metodę
prognozowania ostatecznej wysokości ciała. Był współautorem bardzo wielu prac
dotyczących szeroko rozumianej kondycji biologicznej osób dorosłych.
Profesor Zygmunt Welon miał bogate doświadczenie w pracy dydaktycznej. Był
asystentem w Katedrze Zastosowań Matematyki, prowadził wykłady i ćwiczenia na
Uniwersytecie Wrocławskim i Akademii Wychowania Fizycznego. Uczestniczył
w prowadzeniu praktyk studenckich w Zakładzie Antropologii PAN. Opiekował się
pracami magisterskimi, doktorskimi, był recenzentem rozpraw doktorskich i habilitacyjnych, a w późniejszym czasie wielokrotnie recenzował projekty badawcze dla
KBN. Profesor Zygmunt Welon był wielokrotnie nagradzany za swoje osiągnięcia
naukowe – otrzymał nagrodę Ministra Pracy i Polityki Społecznej, odznaczony
został Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
i Medalem 40-lecia.
Profesor Zygmunt Welon był człowiekiem niezwykle skromnym, najchętniej pracującym w zespole. To On inicjował większość projektów badawczych realizowanych
w Zakładzie Antropologii PAN. Dobrze czuł się w kameralnych dyskusjach i rozmowach, nie lubił publicznych wystąpień. Interesowała Go przede wszystkim prawda o przedmiocie badań. Wokół siebie skupiał młodych adeptów nauki, był dla nich
mistrzem, nauczycielem i przyjacielem. Na zawsze pozostanie w naszej pamięci.
Przyjaciele z Zakładu Antropologii
Polskiej Akademii Nauk