Vaccine Ingredients

Pytania i
odpowiedzi
Składniki szczepionki: co warto wiedzieć
CZĘŚĆ 2, JESIEŃ 2012
VA C C I N E E D U C AT I O N C E N T E R
CENTRUM EDUKACJI O SZCZEPIENIACH
Czasem rodzice mają obawy związane ze składnikami szczepionek, szczególnie jeśli chodzi o aluminium (glin), rtęć, żelatynę
I antybiotyki. Mogą jednak być spokojni. Te składniki występują w szczepionkach w znikomej ilości i są niezbędne.
P. Dlaczego szczepionki zawierają aluminium?
P. Dlaczego szczepionki zawierają żelatynę?
O. Aluminium, czyli glin, stosuje się w szczepionkach jako adiuwant. Do
niedawna był to w USA jedyny zatwierdzony rodzaj adiuwantów. W 2009 r. do użytku
został wprowadzny także drugi adiuwant, tzw. monofosforylowy lipid A. Adiuwanty
wzmacniają reakcję odpornościową, dzięki czemu wystarczy podać mniejszą ilość
składników aktywnych, a w niektórych przypadkach także mniej dawek szczepionki.
O. Żelatyna jest stosowana w niektórych szczepionkach jako stabilizator.
Stabilizatory dodaje się do szczepionek, aby chronić aktywne składniki przed degradacją
podczas produkcji, transportu i przechowywania preparatów. Żelatyna, wytwarzana ze
świńskiej skóry i kopyt, budzi obawy, ponieważ są osoby (mniej więcej 1 osoba na 2
miliony), które mogą mieć ciężką alergię na tą substację.
Aluminium (glin)
Pewne grupy religijne, np. żydzi, muzułmanie i adwentyści dnia siódmego,
przestrzegają przepisów diety, która zabrania jedzenia produktów pochodzących od
świni, przez co niektórzy rodzice obawiają się stosowania szczepionek zawierających ten
składnik. Jednak wszystkie grupy religijne zezwoliły na stosowanie przez wyznawców
szczepionek zawierających żelatynę z kilku powodów: po pierwsze, szczepionki są
wstrzykiwane, a nie spożywane (z wyjątkiem szczepionki przeciwko rotawirusowi, która
nie zawiera żelatyny). Po drugie, żelatyna w szczepionkach jest wysokooczyszczona
i poddana hydrolizie (rozłożona w wodzie), a jej cząstki są znacznie drobniejsze
niż w naturze. Stąd przywódcy religijni uważają, że na tyle różni się od naturalnej
żelatyny, iż nie powoduje złamania przepisów religijnych dotyczących pokarmów. I
wreszcie przywódcy grup religijnych uważają, że korzyści wynikające z otrzymywania
szczepionek przeważają nad koniecznością przestrzegania przepisów religijnych
dotyczących pokarmów.
Sole glinu stosuje się w USA jako adiuwanty w szczepionkach od lat trzydziestych XX
wieku. Niektórzy zastanawiają się, czy glin w szczepionkach jest szkodliwy — jednak
fakty temu przeczą.
Po pierwsze, glin występuje w naszym środowisku. Powietrze, którym oddychamy,
woda, którą pijemy, i jedzenie, które spożywamy - wszystko to zawiera glin.
Po drugie, ilość glinu w szczepionkach jest mała. Przykładowo dzieci, które dostają
wszystkie zalecane szczepionki, w ciągu pierwszych sześciu miesięcy życia otrzymują
około 4 miligramy* glinu. Jednak w tym samym czasie przyjmą z pokarmem około
10 miligramów glinu, jeśli są karmione piersią, 40 miligramów, jeśli są karmione
syntetycznym mlekiem początkowym lub nawet do 120 miligramów, jeśli są karmione
mlekiem sojowym.
Niektórzy zastanawiają się, jaka jest różnica między glinem wstrzykiwanym ze
szczepionką a glinem przyjmowanym z pokarmem. Normalnie w każdym mililitrze
krwi niemowlęcia znajduje się od jednego do pięciu nanogramów (miliardowych części
grama) glinu. Naukowcy udowodnili, że po wstrzyknięciu szczepionki ilość glinu
wykrywalna we krwi niemowlęcia nie zmienia się. Około połowa glinu ze szczepionki
ulega wydaleniu z organizmu w ciągu jednej doby. Faktycznie glin szkodzi tylko
wtedy, gdy nerki nie pracują prawidłowo lub wcale nie pracują (wtedy glin nie może
być skutecznie wydalony) oraz gdy podawana jest duża ilość glinu, jak np. w lekach
zobojętniających kwasy.
Monofosforylowy lipid A
Monofosforylowy lipid A został wyizolowany z powierzchni bakterii i poddany
detoksykacji, aby nie szkodził. Ten adiuwant przetestowano pod kątem bezpieczeństwa
na dziesiątkach tysięcy osób. Obecnie jest on stosowany w jednej ze szczepionek
przeciwko HPV (tj. w preparacie Cervarix).
*Miligram jest to jedna tysięczna część grama, a gram waży tyle co jedna piąta łyżeczki wody.
P. Dlaczego szczepionki zawierają formaldehyd?
O. Formaldehyd jest produktem ubocznym produkcji szczepionek. Substancja
ta jest stosowana podczas wytwarzania niektórych szczepionek. Jego zadaniem jest
inaktywacja wirusów (np. wirusa polio czy wirusa zapalenia wątroby typu A) lub toksyn
bakteryjnych (np. toksyn błonicy lub tężca). Większość formaldehydu zostaje usunięta
przez oczyszczenie, jednak niewielka jego ilość pozostaje.
Ponieważ formaldehyd kojarzy się z konserwowaniem zwłok, jego obecność w
szczepionkach wydaje się czymś niewłaściwym. Trzeba jednak pamiętać, że formaldehyd
jest też produktem ubocznym syntezy białek i DNA, więc znajduje się także we krwi.
Ilość formaldehydu znajdującego się we krwi jest 10 razy większa niż w jakiejkolwiek
szczepionce.
Najnowsze informacje na temat wszystkich szczepionek
można znaleźć na naszej stronie internetowej:
16VEC0022 Polish Ingredients.indd 1
P. Co z efektem kumulacji składników szczepionki, w momencie
gdy moje dziecko otrzymuje kilka szczepionek jednego dnia?
O. Pytania o efekt kumulacji, który miałby występować, kiedy w ciągu jednego
dnia podawanych jest kilka szczepionek, są zrozumiałe. Jednak różne źródła
informacji uspokajają w tym względzie:
• Badanie przeprowadzone przez Michaela Smitha i Charlesa Woodsa wykazało, że
u dzieci w wieku 7-10 lat, szczepionych jako niemowlęta zgodnie z kalendarzem
szczepień, nie wystąpiły opóźnienia neuropsychologiczne, tj. opóźnienia w zakresie
rozwoju mowy i języka, pamięci werbalnej, koordynacji ruchów precyzyjnych,
tików motorycznych i fonicznych oraz obniżenia poziomu funkcjonowania
intelektualnego.
• Jeśli nowa szczepionka zostaje dodana do kalendarza szczepień w czasie, kiedy
podawane są inne szczepionki, konieczne jest przeprowadzenie badań, aby wykazać,
że żadna szczepionka nie wpływa na bezpieczeństwo i skuteczność pozostałych. Takie
badania, tzw. badania pod kątem jednoczesnego stosowania, są liczne i obszerne oraz
pozwalają uzyskać dodatkowe informacje o niezgodności składników szczepionek
lub skutkach zastosowania zbyt dużej ilości jakiegoś składnika.
• W badaniach nad układem odpornościowym oszacowano, że w każdej chwili
możemy wytworzyć reakcję odpornościową na około 10 tysięcy różnych czynników
odpornościowych. Liczba czynników odpornościowych zawartych we wszystkich
szczepionkach zalecanych obecnie u małych dzieci nie przekracza 200.
• I wreszcie, w przypadku dodatkowych substancji w szczepionkach, np. glinu - bada
się sposób ich przetwarzania przez organizm ludzki oraz określa, jaka ilość danej
substancji może być toksyczna. Przykładowo osoby odczuwające toksyczny wpływ
glinu musiały przez długi czas otrzymywać glin (miesiącami lub latami), a przy tym
ich nerki nie pracują lub pracują nieprawidłowo.
Wszystkie te informacje pozwalają wyciągnąć wniosek, że kilka szczepionek
podawanych jednego dnia nie przeciąża układu immunologicznego małego dziecka.
więcej4
vaccine.chop.edu
4/21/16 7:36 AM
Składniki szczepionki: co warto wiedzieć
P. Dlaczego szczepionki zawierają rtęć?
P. Czy składniki szczepionek wywołują reakcje alergiczne?
O. Rtęć występuje w niektórych wielodawkowych szczepionkach przeciwko
grypie jako środek konserwujący. Środki konserwujące zapobiegają skażeniu
bakteryjnemu. Na początku XX wieku większość szczepionek pakowano w fiolki, które
zawierały wiele dawek. Lekarz lub pielęgniarka nabierali jedną dawkę, a szczepionkę
wkładali z powrotem do lodówki. Niestety czasem do fiolki dostawały się bakterie, co
powodowało powstawanie ropni w miejscu wstrzyknięcia lub zakażenie krwi, które
niekiedy było śmiertelne. Środki konserwujące, dodane po raz pierwszy w latach
trzydziestych XX wieku, rozwiązały ten problem.
O. Poza żelatyną reakcję alergiczną mogą wywołać także inne składniki
szczepionek, takie jak białka jaj, antybiotyki i białka drożdży. Również lateks
stosowany w opakowaniach szczepionek budzi obawy w związku z alergiami.
Najczęściej stosowanym środkiem konserwującym był tiomersal, związek chemiczny
zawierający rtęć. Wraz ze wzrostem liczby szczepień dzieci otrzymywały coraz więcej
tiomersalu. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku Amerykańska Akademia
Pediatryczna oraz Publiczna Służba Zdrowia zaapelowały o wycofanie rtęci ze
szczepionek, aby „bezpieczne szczepionki stały się jeszcze bezpieczniejsze”. Nie istniały
żadne dowody, jakoby tiomersal był szkodliwy, ale chodziło o zachowanie ostrożności.
Niestety ten krok wzbudził niepokój rodziców, którzy zaczęli się zastanawiać, czy rtęć
zawarta w szczepionkach wywołuje lekkie objawy zatrucia rtęciowego lub autyzmu. W
celu wyjaśnienia tych obaw naukowcy przeprowadzili kilka badań; wszystkie wykazały,
że tiomersal w takiej ilości, jaką zawierają szczepionki, nie jest szkodliwy.
Rtęć jest pierwiastkiem występującym naturalnie w skorupie ziemskiej, powietrzu,
glebie i wodzie, wszyscy się z nią stykamy. W rzeczywistości dzieci, które są karmione
wyłącznie piersią, przyjmują z pokarmem ponad dwukrotnie więcej rtęci niż to, co
zawierały szczepionki. Dzisiaj dzieci karmione piersią przyjmują z mlekiem matki 15
razy więcej rtęci, niż zawiera szczepionka przeciwko grypie.
P. Czy do produkcji niektórych szczepionek wykorzystuje się
komórki płodowe?
O. Komórki płodowe są wykorzystywane w produkcji pięciu szczepionek:
przeciwko różyczce, ospie wietrznej, zapaleniu wątroby typu A, półpaścowi i
wściekliźnie. Komórki płodowe wykorzystywane do hodowli wirusów potrzebnych
do wytworzenia szczepionki zostały wyizolowane podczas dwóch zaplanowanych
aborcji, wykonanych w Szwecji i Anglii na początku lat sześćdziesiątych XX wieku.
Dalsze aborcje nie są konieczne, ponieważ komórki wyizolowane na początku lat
sześćdziesiątych XX wieku są do dziś utrzymywane w hodowlach laboratoryjnych.
Część rodziców zastanawia się, dlaczego w ogóle naukowcy postanowili użyć komórek
płodowych. Powodów jest kilka. Po pierwsze, wirusy (inaczej niż bakterie) do wzrostu
potrzebują komórek, a komórki ludzkie często stanowią lepsze środowisko dla rozwoju
ludzkich wirusów niż komórki zwierzęce. Po drugie, komórki płodowe różnią się od
innych komórek tym, że są praktycznie nieśmiertelne, tzn. mogą się rozmnażać wiele,
wiele razy, zanim obumrą. Inne komórki rozmnażają się przed obumarciem tylko
określoną ilość razy.
Kwestię stosowania szczepionek hodowanych w komórkach płodowych podnoszą
czasem osoby, które są przeciwnikami aborcji ze względów
religijnych. W 2005 r., kiedy na czele Kongregacji Nauki
Wiary Kościoła Katolickiego stanął papież Benedykt XVI.
Kwestia ta została poddana dyskusji. Ustalono, że rodzice,
którzy nie chcą podawać szczepionek pochodzących z
tych komórek, mają „większy współudział w złu” niż ci,
którzy podają je swoim dzieciom, a to ze względu na to,
że preparaty te mogą ratować życie. Podobnie katolicki
ośrodek National Catholic Bioethics Center uznał, że
stosowanie szczepionek hodowanych w komórkach
wyizolowanych w trakcie dawno dokonanych aborcji jest
moralnie dopuszczalne.
Powyższe informacje zostały przekazane przez Centrum Edukacji o Szczepieniach
przy Szpitalu Dziecięcym w Filadelfii. Centrum jest ośrodkiem edukacyjnym
dla rodziców oraz dla personelu medycznego, w którego pracach uczestniczą
naukowcy, lekarze, matki oraz ojcowie poświęcający się badaniom i zapobieganiu
chorobom zakaźnym. Centrum Edukacji o Szczepieniach jest finansowane przez
katedry Szpitala Dziecięcego w Filadelfii. Centrum nie otrzymuje wsparcia od firm
farmaceutycznych.
Białka jaj
Szczepionki przeciwko grypie i żółtej gorączce są hodowane w jajach, przez co produkty
końcowe mogą zawierać białka jaj. Dzięki postępowi w dziedzinie chemii białek, ilość
białek jaj w szczepionce przeciwko grypie znacząco się zmniejszyła, stąd osoby uczulone
na jaja mogą teraz otrzymywać szczepionkę przeciwko grypie. Zaleca się jednak, aby na
wypadek wystąpienia reakcji alergicznej osoby uczulone na jaja po przyjęciu szczepionki
przeciwko grypie pozostały przez 30 minut w gabinecie.
Antybiotyki
Antybiotyki stosuje się podczas produkcji niektórych szczepionek w celu zapobiegania
skażeniu bakteryjnemu. Jednak antybiotyki wykorzystywane w szczepionkach, np.
neomycyna, streptomycyna, polimyksyna B, chlorotetracyklina i amfoterycyna B, nie
należą do tych, na które ludzie są najczęściej uczuleni.
Białka drożdży
Dwie szczepionki przeciwwirusowe hodowane są w komórkach drożdży: szczepionka
przeciwko zapaleniu wątroby typu B oraz jedna ze szczepionek przeciwko wirusowi
brodawczaka ludzkiego (tj. Gardasil). Chociaż szczepionka jest oczyszczona z komórek
drożdży, w produkcie końcowym pozostaje ich około 1 do 5 milionowych części grama.
Na szczęście osoby uczulone na pieczywo lub produkty piekarnicze nie mają alergii na
drożdże, więc ryzyko wystąpienia alergii spowodowanej przez drożdże jest teoretyczne.
Lateksowe opakowania
Pewna niewielka liczba szczepionek jest pakowana w materiał zawierający lateks.
Chociaż rzadko się zdarza, aby u pacjentów pojawiała się reakcja alergiczna na
lateks znajdujący się w opakowaniu szczepionki, osoby uczulone na lateks powinny
skonsultować się ze swoim alergologiem przed szczepieniem szczepionką pakowaną w
taki sposób.
Wybrana bibliografia
Aluminium (glin): Baylor NW, Egan W, Richman P. Aluminum salts in vaccines — U.S.
perspective. Vaccine. 2002;20:S18-S23.
Formaldehyd: Epidemiology of chronic occupational exposure to formaldehyde: report of the ad
hoc panel on health aspects of formaldehyde. Toxicology and Industrial Health. 1988;4:77-90.
Żelatyna: Atkinson WL, Kroger AL, and Pickering LK. General Immunization Practices. In:
Plotkin SA, Orenstein WA, and Offit PA, eds., Vaccines Sixth Edition. Saunders Elsevier, 2012.
Efekt kumulacji: Smith MJ and Woods CR. On-time vaccine receipt in the first year does not
adversely affect neuropsychological outcomes. Pediatrics. 2010;125(6):1134-1141.
Tiomersal: Gerber, JS and Offit, PA. Vaccines and autism: A tale of shifting hypotheses. Clinical
Infectious Diseases. 2009;48:456-461.
Komórki płodowe: Offit PA. Vaccinated: One man’s quest to defeat the world’s deadliest diseases. New
York: Harper Perennial, 2007.
Reakcje alergiczne: Offit PA, Jew RK. Addressing parents’ concerns: do vaccines contain harmful
preservatives, adjuvants, additives, or residuals? Pediatrics. 2003;112:1394-1401.
Podawanie kilku szczepionek naraz: Offit PA, Quarles J, Gerber MA, Hackett CJ, Marcuse EK,
Kollman TR, Gellin BG, Landry S. Addressing parents’ concerns: Do multiple vaccines overwhelm
or weaken the infant’s immune system? Pediatrics. 2002 Jan;109(1):124-129.
VA C C I N E E D U C AT I O N C E N T E R
CENTRUM EDUKACJI O SZCZEPIENIACH
vaccine.chop.edu
Szpital Dziecięcy w Filadelfii jest pierwszym w kraju szpitalem pediatrycznym oraz światowym liderem w
dziedzinie opieki zdrowotnej, pionierskich badań naukowych, edukacji i działań prozdrowotnych.
©2012 Szpital Dziecięcy w Filadelfii, Wszystkie prawa zastrzeżone • 16VEC0022/NP/10-12
16VEC0022 Polish Ingredients.indd 2
4/21/16 7:36 AM