ruch olimpiad specjalnych - Zespół Szkół Specjalnych nr 85

RUCH OLIMPIAD SPECJALNYCH
Olimpiady Specjalne jest to organizacja zajmująca się sportem osób
niepełnosprawnych umysłowo. Nie należy jej mylić z paraolimpiadą, zajmującą się
sportem ludzi z dysfunkcją ruchu. Chciałbym przybliżyć zasady ruchu Olimpiad
Specjalnych, albowiem różnią się one od zasad, którymi kieruje się „normalny” sport.
Na początek trochę historii…
Lata sześćdziesiąte to rozpoczęcie działalności ruchu Olimpiad Specjalnych w
USA i Kanadzie. Tunice Kennedy Shriver przygotowała i przeprowadziła w 1963r
półkolonie dla osób z niepełnosprawnością umysłową. W 1968r w Chicago zostały
zorganizowane I Międzynarodowe Letnie Igrzyska Olimpiad Specjalnych z udziałem
1000 zawodników z Francji, Kanady i USA. Od tego czasu Światowe Letnie Igrzyska
odbywają się systematycznie. Zimowe Igrzyska Olimpiad Specjalnych po raz
pierwszy zostały przeprowadzone w 1977r w Colorado i od tamtej pory również
organizowane są cyklicznie. Igrzyska letnie i zimowe odbywają się w cyklu 4-letnim
na zmianę, raz letnie i raz zimowe - co 2 lata.
W Polsce w latach 70-tych wiele ośrodków prowadziło różne zajęcia z
rehabilitacji ruchowej i sportowej w ramach działalności świetlicowej, klubowej,
kolonijnej oraz programowych zajęć szkolnych. Organizowano również zespołowe
imprezy sportowo-rekreacyjne. Były to początki działalności sportu specjalnego w
Polsce. W Poznaniu, a później w Warszawie, odbyły się duże imprezy sportowe. W
Warszawie, w marcu 1973r, w Hali Gwardii miała miejsce I Spartakiada Szkół Życia,
w której wzięło udział 211 uczestników. Kiedy informacje o naszej działalności dotarły
za pośrednictwem ośrodków polonijnych do USA i pośrednio do Kwatery Głównej
Special Olimpics w Waszyngtonie, Eunice Kennedy Shriver jesienią 1982r osobiście
przysłała na ręce ówczesnego prezesa Komitetu Pomocy Osobom z Upośledzeniem
Umysłowym, prof. Jerzego Doerffera, pismo z zaproszeniem dla ekipy polskiej do
wzięcia udziału w VI Światowych Letnich Igrzyskach Olimpiad Specjalnych (jako
goście nie zrzeszeni ) w lipcu 1983r.
Od tego czasu rozpoczął się okres wdrażania naszego uczestnictwa w
strukturach Special Olimpics. Polska jest pierwszym krajem w ramach państw
centralnej i wschodniej Europy, z którym Special Olimpics nawiązuje oficjalną
współpracę. W 1987r odbywa się I Ogólnopolska Olimpiada Specjalna na obiektach
warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego. Ruch Olimpiad Specjalnych w
Polsce
zyskuje
coraz
więcej sympatyków,
przyjaciół,
współorganizatorów i
sponsorów, którzy umożliwiają mu coraz lepszą działalność. Do programu
sportowego Olimpiad Specjalnych w Polsce włączanych jest coraz więcej dyscyplin
sportowych oraz program rehabilitacyjny Treningu Aktywności Motorycznej dla osób
o najniższej sprawności. Obecnie Polska posiada najwyższy Certyfikat Akredytacji I
stopnia w strukturach Special Olimpics International.
Akredytowany program może zezwolić dzieciom w wieku 6 lat na uczestnictwo
w treningach, ale nie w zawodach. W treningach i zawodach Olimpiad Specjalnych
może brać udział każda osoba z niepełnosprawnością umysłową w wieku minimum 8
lat, która zarejestruje swój udział zgodnie z wymogami przepisów. Nie ma
wyznaczonego maksymalnego wieku dla uczestnika Olimpiad Specjalnych.
Celem Olimpiad
Specjalnych
jest
umożliwienie
udziału w zawodach
sportowych osobom z niepełnosprawnością umysłową niezależnie od ich poziomu
sprawności. Zawodnikom oferowane są możliwości startu na różnym poziomie
trudności. Dla osób o wysokim poziomie sprawności konkurencje odbywają się
zgodnie z przepisami związków sportowych, natomiast dla osób o niskim poziomie
sprawności konkurencje o zmodyfikowanych przepisach np. w lekkiej atletyce – chód
na 25m z asystą, w pływaniu – pływanie ze sprzętem pneumatycznym, a w grach
zespołowych Indywidualne Konkursy Sprawności.
Dla osób o najniższej sprawności przeznaczony jest program rehabilitacyjny
Olimpiad Specjalnych. Osoby te, które z różnych przyczyn nie mogą uczestniczyć w
oficjalnych
dyscyplinach
i
konkurencjach
sportowych,
mają
okazję
do
zademonstrowania tego, co osiągnęli na treningach. Program ten mobilizuje do pracy
rehabilitacyjnej nad rozwijaniem w maksymalnym stopniu możliwości danej osoby,
dostarcza radości i nowych wrażeń. Najważniejszy jest tutaj udział i indywidualne
osiągnięcia każdego z zawodników. Nie ma ściśle określonych przepisów, a
współzawodnictwo nie jest tak istotne jak w oficjalnych sportach. Jest to jedyna
możliwość, aby osoby te zostały włączone do ruchu Olimpiad Specjalnych w roli
zawodników.
We wszystkich zawodach w sportach letnich i zimowych obowiązują Oficjalne
Przepisy Sportowe Olimpiad Specjalnych. Przepisy te powstały w oparciu o oficjalne
przepisy międzynarodowych lub narodowych federacji sportowych w danej
dyscyplinie. Zmiany i modyfikacje tych przepisów wynikają z potrzeby zapewnienia
możliwości uczestnictwa z zachowaniem równości szans zawodników o różnym
poziomie sprawności. W Polsce osoby niepełnosprawne umysłowo mogą trenować i
startować w następujących dyscyplinach sportowych: gimnastyka, jazda konna, jazda
na wrotkach, lekkoatletyka, piłka nożna, pływanie, dwubój siłowy, tenis stołowy,
badminton, koszykówka, kajakarstwo, narciarstwo alpejskie i biegowe, łyżwiarstwo
szybkie, hokej halowy, tenis ziemny, kolarstwo, softball, żeglarstwo i bocce. Jak
widać nie wszystkie dyscypliny sportowe i konkurencje są dopuszczone do
uczestnictwa w Special Olimpics. Są to dyscypliny narażające zawodników na
niepotrzebne ryzyko urazów i kontuzji, które mogą spowodować długotrwałe
obrażenia i nieodwracalne zaburzenia. Te sporty są zabronione w Special Olimpics,
a możemy zaliczyć do nich wszystkie sporty kontaktowe i sporty walki, strzelectwo,
szermierka, biathlon, skoki narciarskie, rzut oszczepem, rzut młotem, trójskok, skoki
do wody, skoki na batucie. Pewne ograniczenia dotyczą również osób z zespołem
Downa. Badania wykazały, że ok. 10-15% populacji tej grupy, posada niestabilność
w stawie szczytowo – obrotowym w odcinku szyjnym kręgosłupa. Spowodowane jest
to rozluźnieniem więzadła łączącego kręgi. Może to narażać takie osoby na ryzyko
uszkodzenia rdzenia kręgowego w przypadku uczestnictwa w treningach i zawodach
dyscyplin wymagających wykonywania nadwyprostu i nagłego zgięcia odcinka
szyjnego lub górnych części tułowia. Ryzyko to występuje m.in. w pływaniu stylem
motylkowym i przy skoku startowym, skokach do wody, LA – skoku wzwyż i
pięcioboju, jeździe konnej, gimnastyce, piłce nożnej i narciarstwie zjazdowym. Aby
stwierdzić lub wykluczyć niestabilność w stawie szczytowo – obrotowym należy
wykonać badanie radiologiczne odcinka szyjnego w pozycji maksymalnego zgięcia i
wyprostuj. Zgodnie z przepisami zawodnicy z zespołem Downa, którzy mają
stwierdzoną niestabilność w tym stawie nie mogą uczestniczyć w w/w konkurencjach.
Podstawową cechą odróżniającą zawody Olimpiad Specjalnych od innych
zawodów jest to, że wszyscy zawodnicy zakwalifikowani są do odpowiedniego
poziomu sprawności. Zawody są tak przeprowadzone, że zawodnik rywalizuje z
innymi o podobnych możliwościach ruchowych. Tworzone są grupy po maksimum 8
zawodników o podobnej sprawności. Zostało to stworzone w celu wyrównania szans,
oraz w przekonaniu, że współzawodnictwo między zawodnikami o wyrównanym
poziomie sprawności fizycznej i umiejętnościach sportowych jest najlepszą formą
stymulacji ich rozwoju psychofizycznego oraz najodpowiedniejszą metodą oceny
czynionych postępów.
W zawodach Olimpiad Specjalnych każdy zawodnik bierze udział w ceremonii
dekoracji. Jest to bardzo ważny moment podkreślenia osiągnięć każdego z
zawodników. Dekoracja powinna odbywać się natychmiast po zakończeniu
konkurencji i w kolejności odwrotnej do zajmowanych miejsc tj. od 8 do1. Za
pierwsze, drugie i trzecie miejsca w każdej grupie sprawnościowej przyznawane są
medale, a za pozostałe miejsca zawodnicy nagradzani są plakietkami. W sportach
zespołowych, każdy uczestnik drużyny otrzymuje jednakową nagrodę. Podczas
zawodów nie prowadzi się zbiorowych punktacji za osiągnięcia medalowe, ani nie ma
rejestracji najlepszych wyników i rekordów.
Organizacja zawodów w dużej mierze opiera się na ludziach dobrej woli –
wolontariuszach. Są to najczęściej ludzie młodzi, którzy zaangażowani są zarówno w
prace organizacyjne jak i bezpośrednią opiekę nad zawodnikami. Podają im napoje,
wydają posiłki, prowadzą do toalety, cieszą się, gdy ich zawodnik wygrywa, a
pocieszają, gdy przegrywa. Potrzeba ich zawsze dużo. W zamian za swoje
zaangażowanie otrzymują posiłek, jakiś drobiazg, oraz to, co sami określają za
najcenniejsze – szansę przeżycia wspaniałej przygody, dowartościowania się,
„zaliczenia” dobrego uczynku.
Wszystkie te zawody niosące ogromne korzyści dla zawodników odbywają się
w myśl przysięgi Olimpiad Specjalnych „ Pragnę zwyciężyć, lecz jeśli nie będę mógł
zwyciężyć niech będę dzielny w swym wysiłku.” Na tych zawodach nie ma
przegranych, każdy uzyskany wynik jest ogromnym sukcesem niepełnosprawnego
sportowca.
Opracował:
Marek Wójcik
zdjęcia z archiwum autora