Kurier Wawerski 24/2015
Transkrypt
Kurier Wawerski 24/2015
Nr 24 / 189 Rok IX 16 – 31 grudnia 2015 r. egzemplarz bezpłatny FOT. KC Dobra wiadomość: „Kurier” dostępny jest nie tylko w wersji papierowej, ale także na urządzeniach mobilnych. Z pewnością z tej oferty skorzysta 1,5-roczny dzisiaj Gucio Ciecieląg, gdy dorośnie. »2 FOT. ZMID SPIS TREŚCI Wawer nie pogardzi mostem Na Zaporze Mieszkańcy Żoliborza sprzeciwiają się budowie trasy i mostu Krasińskiego, dowodząc, że ta przeprawa, chociaż z założenia lokalna, ujemnie wpłynie na układ urbanistyczny tej dzielnicy, że zakorkuje ulice, a jednocześnie nie rozwiąże problemów komunikacyjnych Targówka, dokąd ma dotrzeć. Że ta inicjatywa inwestycyjna miasta nie spodoba się lokalnej żoliborskiej społeczności, było wiadomo od kilku lat. Mieszkańcy naszej dzielnicy i jej władze samorządowe spodziewały się, że kolejnym po moście Północnym, później oficjalnie nazwanym mostem Marii Skłodowskiej-Curie, będzie most na południu, na wysokości Wawra. Mowa o trasie i moście Na Zaporze, dla których nie tak dawno opracowano nawet studium wykonalności. Co prawda będzie budowany most na południu, będący częścią składową Południowej Obwodnicy Warszawy, ale to przeprawa o zupełnie innym charakterze. W przeciwieństwie do żoliborzan wawerczycy budowę lokalnej przeprawy przez Wisłę powitaliby jako krok w dobrym kierunku. »2-3 UŁANI WZOREM PATRIOTYZMU »4-9 ZS nr 70 obchodził swoje święto związane ze Świętem Niepodległości i 19. Pułkiem Ułanów Wołyńskich, którzy są patronami tej placówki oświatowej. Uroczystościom towarzyszyła wystawa poświęcona rotmistrzowi Tadeuszowi Bączkowskiemu. MUZYCZNE ZADUSZKI »4-9 W Wawerskim Centrum Kultury odbyły się muzyczne zaduszki poświęcone Januszowi Kondratowiczowi, autorowi słów do wielu polskich przebojów, który – jak się okazało – był przez pewien czas związany z Aninem. Pociągi wróciły na oba tory Kolejarze zakończyli remont drugiego, zachodniego toru na trasie z Warszawy do Otwocka. Od 13 grudnia pociągi SKM i Kolei Mazowieckich kursują więc po obu torach. Zarząd Transportu Miejskiego wycofał więc linię autobusową ZS7. W związku z zakończeniem szczególnej organizacji ruchu pociągów w czasie remontu torowisk, od 13 grudnia 2015 r. na linii Otwock – Warszawa – Pruszków obowiązują zasady honorowania biletów wynikające z oferty „Wspólny Bilet ZTM – KM – WKD”. Od tego dnia w pociągach SKM i innych środkach komunikacji miejskiej obowiązują wszystkie rodzaje biletów ZTM. Bilety Kolei Mazowieckich nie są już w nich honorowane. W pociągach KM obowiązują bilety KM oraz następujące bilety ZTM: dobowe, weekendowe i weekendowe grupowe, 30-dniowe i 90-dniowe, seniora, dla dzieci z rodzin z trójką dzieci. Pasażerowie posiadający nieaktywowany lub nieskasowany bilet ZTM, w celu aktywowania lub skasowania biletu ZTM w pociągu KM są obowiązani zgłosić się do kierownika pociągu, wsiadając pierwszymi drzwiami licząc od czoła składu. 2 OD MARYSINA PO FALENICĘ KURIER MOBILNY | NOWOŚĆ KURIER INWESTYCYJNY | POSTULAT DO WŁADZ WARSZAWY „Kurier” nie tylko papierowy Przenieście Krasińskiego do Wawra KURIER PRZYRODNICZY Dokarmiajmy mądrze Mamy kalendarzową zimę, czekamy na faktyczną, gdy trzeba będzie pomagać przetrwać ją ptakom. Dokarmiajmy, ale z głową. Gdy temperatury są powyżej zera, ptaki same znajdą sobie pożywienie. Zbyt wczesne dokarmianie powoduje, że kaczki i łabędzie pozostaną w Polsce, co nie jest wskazane. Jeśli nadejdą mrozy, wówczas wykładanie jedzenia powinno być regularne. Czym karmić? Kaczki, łabędzie – ziarnami zbóż, drobno pokrojonymi warzywami (ale bez soli), świeżym, rozdrobnionym chlebem. Gołębie, kawki, gawrony – kaszami, pszenicą, czerstwym białym pieczywem. Sikory – surową słoniną, nasionami słonecznika, konopi. Kosy, kwiczoły – przekrojonymi jabłkami, morelami, przemrożonymi owocami czarnego bzu, jarzębiny. Wróble, mazurki – prosem, drobną kaszą, łuskanym słonecznikiem. Zięby, dzwońce – nasionami słonecznika, konopi. Trznadle – prosem, owsem, płatkami owsianymi. Pamiętajmy, że sól, dodatki chemiczne i przyprawy są dla ptaków szkodliwe. Zamiar budowy mostu Krasińskiego był oprotestowywany w 2009 r. kiedy poznano projekt, i jest teraz, gdy miasto rozstrzygnęło przetarg na wykonanie dokumentacji technicznej tej przeprawy. Według założeń 3-kilometrowa trasa i most Krasińskiego miałyby połączyć pl. Wilsona na Żoliborzu z ul. Matki Teresy na Targówku. Przewidywano, że mimo lokalnego charakteru przeprawa ta będzie się składać z dwóch jezdni po dwa pasy ruchu i dwóch torowisk tramwajowych w pasie rozdzielczym. Stan na dzień dzisiejszy jest taki, że 6 listopada wyłoniono firmę, która wykona dokumentację techniczną, na grudzień zaplanowano nowe konsultacje społeczne (jedne już były przeprowadzane w 2009 r.), a w Wieloletniej Prognozie Finansowej miasta jest na realizację tej inwesty- cji zarezerwowanych 707 mln zł. Ale też stan na dzień obecny to protesty mieszkańców. Komisja Dialogu Społecznego ds. Transportu, uwzględniając zastrzeżenia mieszkańców Żoliborza uznała, że rozsądniejsza byłaby budowa trasy o jednej jezdni z dwoma pasami w obu kierunkach, przy czym jeden byłby przeznaczony dla samochodów, a drugi dla autobusów. Przeciwna budowie trasy i mostu Krasińskiego jest też Rada Dzielnicy Żoliborz. Lokalny samorząd podziela pogląd mieszkańców, że przeprawa ta nie rozwiąże problemów komunikacyjnych po prawej stronie Wisły, a na Żoliborzu je tylko pogłębi. Stowarzyszenie Żoliborzan, biorące udział w konsultacjach w 2009 r., zbierało nawet pieniądze na adwokatów, którzy mieli przeciwstawić się prawnie realizacji tej inwestycji. Inna grupa mieszkańców złożyła ok. 3 tys. podpisów FOT. ZMID Chcecie Państwo otrzymywać bezpłatnie aktualne informacje z Wawra na smartfona lub komputer? A może czytać magazyn „Kurier Wa- Kod do pobrania werski“ w specjalnej mobilnej wersji? Jeżeli tak to zachęcamy do pobrania numerów ze strony http://www.e-kurier. wawer.warszawa.pl/ Na stronie tej znajdziecie Państwo także do pobrania specjalną, bezpłatną aplikację google play, dzięki której będziecie regularnie otrzymywać „Kurier” na swoje urządzenia mobilne. Polecamy! Mieszkańcy Żoliborza nie chcą budowy mostu Krasińskiego. Protestują. Wawerczycy nie mieliby nic przeciw temu, aby zamiast niechcianego mostu na północy powstała trasa i most Na Zaporze. Wizualizacja mostu Krasińskiego KURIER URZĘDOWY | NOWOŚĆ W OBSŁUDZE INTERESANTÓW Wizyta umówiona internetowo Wydaje Urząd m.st. Warszawy dla dzielnicy Wawer Adres redakcji: 04-713 Warszawa, ul. Żegańska 1, I piętro, pok. 131 Redaktor naczelny: Andrzej Murat, tel. (22) 443 68 18, 501 671 005 e-mail: [email protected] Skład: Aleksandra Moraczewska Druk: Zakład Poligraficzny „TONOBIS“, Laski, ul. Brzozowa 75 Nakład: 7 tys. egz. ISSN 1898-4398 Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów i redagowania. Od 11 grudnia w Wawrze, podobnie jak w kilku innych dzielnicach Warszawy, możliwe jest umówienie się na wizytę w Urzędzie Dzielnicy za pośrednictwem strony internetowej www.rezerwacje.um.warszawa.pl System ten działa także w biurach Administracji i Spraw Obywatelskich oraz Geodezji i Katastru Urzędu m.st. Warszawy, a także w punkcie przy pl. Starynkiewicza 7/9, gdzie znajdują się Biuro Ochrony Środowiska, Ogólnomiejski Punkt Obsługi Mieszkańców (OPOM) i Terenowy Punkt Paszportowy. Wizytę można zarezerwować także w trzech wydziałach Urzędu Stanu Cywilnego. Z wykorzystaniem systemu internetowej rezerwacji wizyt można się umówić w m.in. w sprawach związanych z rejestracją pojazdów, licencjami TAXI, obsługą prac geodezyjnych, meldunkami czy rejestracją wydarzeń z zakresu stanu cywilnego. Wszystkie sprawy wymienione są na stronie www.rezerwacje.um.warszawa.pl Aby obsługa interesantów przebiegała sprawnie, ustanowione są limity rezerwacji internetowej. OD MARYSINA PO FALENICĘ 3 Mikołajkowo, teatralnie, kiermaszowo 6 grudnia do wawerskich dzieci zawitał św. Mikołaj. Spotkanie z nim odbyło się w Wawerskim Centrum Kultury. A po nim przez wiele godzin trwały prowadzone przez animatorki zabawy taneczne i zajęcia plastyczne, podczas których można było nauczyć się robić choinkowe ozdoby. Kto nie miał na to ochoty, lub zdolności manualnych, mógł na wielkim przedświątecznym jarmarku, także w WCK, kupić świąteczne stroiki, ręcznie wykonane bombki, papierowe ozdoby, anioły. Na kiermaszowych stołach piętrzyły się tradycyjnie pieczone chleby, sery, wędzone szynki, balerony, kiełbasy, miody. W sali teatralnej odbywały się przedstawienia – „Święty Mikołaj w fabryce śniegu” zespołu „Intermedium” i „Opowieść wigilijna” zespołu „Balladynki”, obie grupy z filii Falenica WCK. wówczas koszt realizacyjny w wysokości od 570 do 690 mln zł. Dziś można by zgodzić się na ograniczenie długości trasy Na Zaporze i szerokości pasa drogowego, a to by zmniejszyło koszty budowy, wywłaszczeń i skalę wyburzeń budynków. Przeprawa ta odciążyłaby most Siekierkowski, mocno już zatłoczony – twierdzi burmistrz. I spodziewa się, że przeniesienie tej inwestycji z północy na południe nie napotkałoby tak silnego oporu społecznego, gdyż nowa trasa przyczyniłaby się do rozwiązania problemów komunikacyjnych dzielnicy, nie burząc istniejącego układu urbanistycznego, bo Wawer to jednak nie Żoliborz. Andrzej Murat KURIER INWESTYCYJNY | W FALENICY, WAWRZE, NADWIŚLU Nowe ulice, chodniki, ronda Wzdłuż ul. Widocznej powstaje, oddzielona pasem zieleni kilkusetmetrowa asfaltowa droga serwisowa w miejscu, gdzie MPWiK wcześniej wykonało swoje sieci. Teraz wykonywana jest porządna nawierzchnia, krawężniki, chodniki i oświetlenie. Łagodny grudzień sprzyja Zarządowi Miejskich Inwestycji Drogowych, który łączy Międzylesie porządną drogą ze Starą Miłosną. Zastępując prymitywne utwardzenie betonowymi płytami asfaltową jezdnią z chodnikiem i ścieżką rowerową. Trwa budowa ronda na skrzyżowaniu ul. Bysławskiej z ul. Mozaikową. Poprawi ono bezpieczeń- stwo w tej części Falenicy. A tuż obok budowana jest pętla autobusowa z prawdziwego zdarzenia. Nowe rondo powstaje na ul. Szpotańskiego w pobliżu Rodzinnego Centrum Handlowego Ferio Wawer w Międzylesiu. Od skrzyżowania Traktu Lubelskiego z Wałem Miedzeszyńskim do ul. Boro- Budowa pętli autobusowej w Falenicy wieckiej na mocy porozumienia z ZDM Wkrótce będzie poprawiona jezdnia Traktu – mówi dzielnica buduje chodnik. – Ulicę tę i chodniki wywiceburmistrz Leszek Baraniewski. konano dawno temu, w latach 60-tych, są w złym am stanie, dlatego Zarząd postanowił wykonać nowe. FOT. AM FOT. AM Jan Sikorski, mieszkaniec pow. piaseczyńskiego Nie jest proste dostanie się do Wawra, a dalej do Starej Miłosnej i Traktu Brzeskiego, od strony Konstancina i Piaseczna. Ul. Puławska i Dolina Służewiecka są permanentnie zakorkowane, traci się czas i nerwy. Żeby się dostać na południowo – wschodnią część Warszawy, zazwyczaj dojeżdżam do mostu Siekierkowskiego od strony Wilanowa. Gdyby powstał lokalny most Na Zaporze, byłoby do Wawra znacznie bliżej. Poprzez ul. Zwoleńską Żegańską, połączone przyszłym tunelem, i Al. Dzieci Polskich powstałby wygodny szlak komunikacyjny do Starej Miłosnej, odciążający most Siekierkowski. KURIER ŚWIĄTECZNY FOT. AM Burmistrz Wawra Łukasz Jeziorski mówi: nie chcą mostu Krasińskiego, to niech go zbudują nam. I przypomina, że już w 1998 r. ówczesny Zarząd Gminy Warszawa Wawer wydał decyzję o warunkach zabudowy dla mostu i trasy Na Zaporze. W 2004 r. co prawda Zarząd Dróg Miejskich zrezygnował z realizowania tej inwestycji, ale w 2008 r. stołeczne Biuro Drogownictwa i Komunikacji jednak zleciło opracowanie studium wykonalności tej trasy wraz z mostem. Przewidywano wówczas, że trasa i most Na Zaporze połączyłyby Wilanów z Wawrem i byłyby przeprawą lokalną o dwóch dwupasmowych jezdniach w jednym wariancie i jednej jezdni i dwóch pasach w innym. Miałaby 6,8 km długości, chodniki i ścieżki rowerowe. Most mógłby być mostem podwieszonym lub na filarach. Nad Traktem Lubelskim trasa byłaby poprowadzona estakadą, przechodziła w ul. Cylichowską i wpadała do ul. Zwoleńskiej. Szacowano Janusz Barciński, wiceprzewodniczący Rady Dzielnicy Wawer Nie wiem czy powinno się na siłę uszczęśliwiać żoliborzan mostem Krasińskiego. Bo przecież w północnej części Warszawy, patrząc od Śródmieścia, jest most ŚląskoDąbrowski, Most Grota-Roweckiego oraz Marii Skłodowskiej-Curie, z których dwa ostatnie są dobrze skomunikowane z układem drogowym po lewej stronie Wisły. Na południu mamy tylko most Siekierkowski, a w planach na najbliższe lata przeprawę w ciągu Południowej Obwodnicy Warszawy. Wawer od lat czeka na decyzję o budowie trasy i mostu Na Zaporze. Ta potrzebna inwestycja sprawiłaby, że część osób dojeżdżających do pracy, szkół i uczelni w zachodnio-południowej części Warszawy nie musiałaby korkować mostów Siekierkowskiego i Łazienkowskiego. Ponieważ dopiero rozstrzygnięto przetarg na wykonawcę dokumentacji technicznej, warto postawić mu zadanie zaprojektowania mostu Na Zaporze. Mieszkańcy Wawra z pewnością by przeciw tej inwestycji nie protestowali. FOT. AM pod petycją wzywającą władze Warszawy do odstąpienia od tej budowy. 4 OD MARYSINA PO FALENICĘ KURIER HISTORYCZNY | ŚWIĘTO ZESPOŁU SZKÓŁ NR 70 W RADOŚCI Ułani wzorem patriotyzmu spolitej majora Zbigniewa Makowieckiego, mieszkającego w Wielkiej Brytanii, członków rodzin oficerów służących w tym pułku. Pułku, który we wrześniu 1939 r. uczestniczył m.in. w bitwie pod Mokrą, stawiając opór niemieckim wojskom prącym na Warszawę. Zabrakło w tegorocznej uroczysto- W tej szkolnej uroczystości wziął udział burmistrz Łukasz Jeziorski ści ostatniego żyjącego oficera 19. stała przygotowana wystawa poświecona życiu Pułku Ułanów Wołyńskich, rotmistrza Tadeusza i działalności rotmistrza Tadeusza Bączkowskiego, Bączkowskiego, który zmarł w styczniu 2015 r. który życie poświęcił walce z hitlerowskim najeźdźw wieku 101 lat. Gdy żył cą na wielu frontach Europy i Afryki, a w okresie i dopisywało mu zdrowie, przypowojennym krzewieniu idei szlachetnej walki jeżdżał z Londynu do Radości. o niepodległość i tradycji polskiej kawalerii. Jak teraz wspominał towarzysząBył absolwentem Szkoły Podchorążych Kawalecy mu w tych podróżach dziś już rii w Grudziądzu, uczestnikiem bitwy pod Mokrą 98-letni mjr Zbigniew Makowiecw Kampanii Wrześniowej 1939. Walczył w Norki, rotmistrz Bączkowski wracał mandii i był oficerem łącznikowym Dywizji z Radości do domu wzmocnioPancernej gen. Stanisława Maczka. W latach ny duchowo po spotkaniach powojennych został honorowym członkiem z młodzieżą szkolną i kadrą peStowarzyszenia Rodzina 19. PUW, członkiem dagogiczną. Zawsze pełen uznaRady Fundacji na Rzecz Tradycji Jazdy Polskiej nia dla patriotycznego wychow Grudziądzu, wiceprezesem Zrzeszenia Kół wania uczniów. Pułkowych Kawalerii w Londynie, wicekancleZ okazji Święta Niepodległości i święta Zespołu Szkół nr 70 zorzem Kapituły Barw i Tradycji Pułków Kawalerii Wystawa poświęcona rotmistrzowi Tadeuszowi Bączkowskiemu KURIER KULTURALNY | MUZYCZNE ZADUSZKI Z UDZIAŁEM PRZYJACIÓŁ I FANÓW Janusza Kondratowicza powrót do Wawra Piosenkarze i zespoły wykonujący utwory z jego tekstami zdobywali nagrody na polskich i zagranicznych festiwalach, sprzedawali miliony płyt, bez piosenek z jego słowami nie mogło być udanej, nastrojowej prywatki. Mowa o Januszu Kondratowiczu. W dawnym Dzielnicowym Ośrodku Kultury Pragi Południe, do której administracyjnie należały wawerskie osiedla, oceniał wiersze nadsyłane do Klubu Poezji „Pegaz”. W Wawrze miał przyjaciół – Wandę i Krzysztofa Heeringów (pan Krzysztof jest wykładowcą na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina), którzy prowadzą w Radości Społeczne Ognisko Muzyczne im. Aleksandra Kulikowskiego. Uczestnicy tych zajęć śpiewają piosenki z tekstami Kondratowicza. I to właśnie Wanda i Krzysztof Heeringowie we współpracy z Wawerskim Centrum Kultury (reprezentowanym przez dyrektor Barbarę Karniewską i prowadzącego tę muzyczną imprezę Jarosława Rosińskiego) zorganizowali w WCK listopadowe muzyczne zaduszki poświęcone jego pamięci. A było co i z kim wspominać. Bo Janusz Kondratowicz to autor 419 piosenek zapisanych w prywatnym zeszycie. Śpiewanych przez najlepsze polskie zespoły muzyczne i piosenkarzy. Był chłopakiem z Pragi, absolwentem wydziału filologii, a następnie dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego. Miał zaledwie 20–21 lat, gdy już pisał teksty piosenek dla kabaretu działającego w studenckim klubie Stodoła, Członkinie zespołu „Afonia” dziś a w II połowie lat 60. – dla młodziewykonaną przez Mieczysława Wojnickiego. Późżowych zespołów, takich jak Czerwono-Czarniej wysoko nagradzano „Powrócisz tu” (piosenkę ni, Czerwone Gitary, Trubadurzy, No To Co, dla tę zaśpiewała dla gości tego muzycznego spotkania piosenkarzy tej miary co Anna Jantar, Zdzisława Kasia Sufczyńska, wychowanka ogniska), „Biały Sośnicka, Irena Jarocka, Irena Santor, Krzysztof krzyż”, „Trzynastego”, „To był świat w zupełnie Klenczon, Krzysztof Krawczyk. innym stylu”, „Jesteś blisko”, „Tyle słońca w całym Jego pierwszy festiwalowy sukces to II miejsce mieście”. w 1964 r. w Opolu za „Piosenkę z przedmieścia”, FOT. AM FOT. ZS NR 70 Bo to właśnie żołnierze 19 Pułku Ułanów Wołyńskich patronują Szkole Podstawowej nr 204 i Gimnazjum nr 106 w Radości. Placówka ta rokrocznie obchodzi swoje święto związane z Dniem Niepodległości. Tak jak w latach wcześniejszych na tę szkolną uroczystość zaproszono osoby reprezentujące Stowarzyszenie Rodzina 19. Pułku Ułanów Wołyńskich z prezes Hanną Różycką, Stowarzyszenie Pamięci 19. Pułku Ułanów Wołyńskich w Opolu, prezesa Zrzeszenia Kół Pułkowych Kawalerii II Rzeczypo- FOT. KONRAD RAJCA Msza w kościele, przemarsz uczniów i nauczycieli ulicami Radości, złożenie kwiatów przed kamieniem upamiętniającym patrona, spotkanie dzieci i młodzieży z kombatantami oraz przedstawicielami stowarzyszeń kultywujących tradycje kawaleryjskie w Polsce. OD MARYSINA PO FALENICĘ 5 6 OD MARYSINA PO FALENICĘ OD MARYSINA PO FALENICĘ 7 8 OD MARYSINA PO FALENICĘ OD MARYSINA PO FALENICĘ 9 KURIER SPOŁECZNY | OTWARTE SPOTKANIA DLA RODZICÓW w organizowanie Ogólnopolskich Młodzieżowych Przeglądów Piosenki w latach 80. i o warsztatach organizowanych dla młodych twórców, np. w Lublińcu i Myśliborzu, wspominali kolejni goście, którzy bardzo dobrze znali Janusza Kondratowicza: pochodzący z Mielca piosenkarz Andrzej Szęszoł i muzyczny dziennikarz telewizyjny Lech Nowicki. Nie mogła przybyć na Zaduszki Justyna Holm, także autorka tekstów piosenek, zafascynowana Januszem Kondratowiczem, ale przysłała z zagranicy list na tę okazję. Wspominali Janusza nie tylko panowie. Także Irena Klimek, Beata Molak, żona Janusza Anna Halina Frąckowiak i Wanda Heering – jak się okazało, członkinie zespołu o przewrotnej nazwie „Afonia” (afonia to utrata głosu). Określane jako najpiękniejsze dziewczyny wśród amatorskich zespołów piosenkarskich. Jak się można było przekonać, takimi amatorkami to one nie były. Beata Molak bardzo ekspresyjnie zaśpiewała piosenkę „Ostatni kadr”, a Wanda Heering równie profesjonalnie – „Po co nam ten wściekły bal”. W latach 80. przy Dzielnicowym Ośrodku Kultury Pragi Południe, mieszczącym się w Aninie, z inicjatywy ówczesnej dyrektor Lidii Szafrańskiej powstał Klub Poezji „Pegaz”. Janusz Kondratowicz był w gronie poetów, takich jak Zbigniew Jerzyna Honorowi goście Zespołu Szkół nr 70, z lewej Hanna Różycka, prezes Stowarzyszenia Rodzina 19. Pułku Ułanów Wołyńskich i mjr Zbigniew Makowiecki FOT. AM Lubił góry. Z nagranej z nim za życia rozmowy (zmarł w 2014 r.) wynikało, że podziwiał w Bieszczadach duże jak śliwki jeżyny i mnóstwo grzybów. Nastrojony Bieszczadami napisał „Płoną góry, płoną lasy”. Gdy chodził z Klenczonem po Tatrach, widok białego brzozowego gdzieś krzyża natchnął go do napisania patriotycznej piosenki. Kiedyś płynął z kolegą łodzią po jednym z mazurskich jezior. Zerwał się wiatr, fale przelewały się przez burty. Cudem dopłynęli do brzegu. Po tym wydarzeniu powstała piosenka „Dziesięć w skali Beauforta”, tyle, że nie tak dramatyczna, jak ta mazurska przygoda. Na żywo zaśpiewał ją jeszcze dziecięcym głosem uczeń radościańskiego ogniska Kamil Stępniewski. Innym razem podczas pobytu w górskim schronisku Klenczon wyszedł na dwór i zniknął niepokojąco w ciemnościach. Gdy wrócił, padło pytanie: „Stary, gdzieś ty był?!”. To wydarzenie sprowokowało Kondratowicza do napisania piosenki „Powiedz stary, gdzieś ty był”. – Janusz był zapalonym grzybiarzem – wspominał zaproszony na wawerskie zaduszki Krzysztof Dzikowski, także autor słów do wielu dawnych przebojów piosenkarskich (m.in. „Anna Maria”, „Był taki ktoś”, „Ciągle pada”). – Nie lubił, gdy mu ktoś wkraczał w lesie w jego grzybowe rewiry. Pracujac dla Czerwono-Czarnych nie wchodziliśmy sobie w drogę, Janusz był „nadwornym” autorem tekstów dla Krzysztofa Klenczona. W późniejszych latach wspierał młodych autorów, pomagał im, chociaż ja uważałem, że powinni dojść do sukcesów tak jak my, bez niczyjej pomocy. O zaangażowaniu Janusza Kondratowicza FOT. AM Artylerii Konnej II RP. Wspierał wiele stowarzyszeń kawaleryjskich finansowo i przekazując cenne pamiątki. Został odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Na wystawie zaprezentowano zdjęcia z jego młodości, ze zjazdów w Grudziądzu oraz z okresu współpracy z ZS nr 70. Wzruszające okazały się zdjęcia rotmistrza z ostatnich miesięcy życia, gdy nie mógł już chodzić, ale na widok konia kawaleryjskiego poderwał się jeszcze z wózka. Portret rotmistrza na tytułową planszę wystawy namalowała Barbara Kasicka a za całość ekspozycji odpowiedzialne były Urszula Niedźwiecka, Monika Grabowska i Agnieszka Jabłońska. am, un Na łamach „Kuriera Wawerskiego” poruszam kwestie związane z rodzicielstwem. Dotychczasowe teksty dotyczyły prawidłowości rozwoju małych dzieci i tego, jak można rozumieć ich zachowania w danym wieku. Z drugiej strony ważny był zawsze rodzic, jego trudności i emocje, pojawiające się w kontakcie z dzieckiem, a z którymi czasem trudno sobie poradzić. Od stycznia ten „gazetowy” cykl będzie miał swoją rzeczywistą kontynuację. Zainteresowanych zrozumieniem, co takiego dzieje się z dziećmi w toku rozwoju i z czym zmagać się mogą rodzice, zapraszam na cykl otwartych spotkań pt „Zrozumieć dziecko”. Odbywać się będą raz w miesiącu, w piątkowe przedpołudnia (grafik obok). Mają charakter otwarty, może przyjść każda zainteresowana osoba. Zachęcam do udziału w całym cyklu, ale możliwe jest uczestniczenie w wybranych spotkaniach. Będziemy rozmawiać o wybranym okresie rozwojowym – od ciąży i etapu noworodkowego po okres wczesnoszkolny. Omawiane będą typowe zachowania, zadania rozwojowe, potrzeby dzieci w danym wieku i sposoby, w jaki rodzice mogą wspomagać pociechy w sprostaniu im. Opowiem o tym, z czym zmagać się mogą opiekunowie, zastanowimy się, co radosnego, ale i trudnego, czekać może rodziców w miarę jak dziecko robi się coraz starsze. W ostatniej części spotkania odpowiem na pytania i wątpliwości. W razie pytań dotyczących uczestnictwa w spotkaniach bądź programu proszę o tel. 22 612 77 97. Karolina Małek Plan spotkań Specjalistyczna Poradnia Rodzinna, ul. Włókiennicza 54 22.01, godz. 10-11.30. Ciąża – czas oczekiwania. Jakie będzie nasze dziecko? Jak być jego rodzicami? 19.02, godz. 10-11.30. Noworodek – mały człowiek. Co czuje, czego potrzebuje noworodek? Co czuje, czego potrzebuje „świeżo upieczona” mama/tata? 18.03, godz. 10-11.30. W świecie niemowlaka. Mama, tata i reszta świata. 15.04, godz.10-11.30. Co to? Dlaczego? Jak? Małe dziecko, wielki odkrywca. Czemu życie z dwulatkiem bywa trudne? 20.05, godz. 10-11.30. Przedszkolak! Wyzwania, zadania, radości i złości! Dziecka i Rodziców. 17.06, godz. 10-11.30. Idziemy do szkoły. Sześciolatek jest już duży czy jeszcze mały? O cieniach/blaskach samodzielności i troski. FOT. AM Zrozumieć dziecko Kasia Sufczyńska i Andrzej Gąsiorowski, którzy czytali nadsyłane przez klubowiczów wiersze i oceniali je. Uwagę Lidii Szafrańskiej zwróciło to, że chociaż każdy z nich oddzielnie oceniał nadesłane prace, to ich werdykty były zawsze podobne. Zwieńczeniem zaduszek poświęconych Januszowi Kondratowiczowi był mini – recital Haliny Frąckowiak, która zaśpiewała m.in. piosenki, które napisał dla niej, w tym „Anna już tu nie mieszka”, „Papierowy księżyc”. Było też wspólne widzów śpiewanie utworów, którymi polską kulturę muzyczną obdarował Janusz Kondratowicz. Andrzej Murat 10 OD MARYSINA PO FALENICĘ KURIER ENERGETYCZNY | ALTERNATYWNE ZASILANIE DOMÓW Prąd ze światła, pieniądze z miasta tów o 8,6 tys. zł. Średnia dzienna produkcja energii z instalacji o takich parametrach to ok. 10 kWh. To tyle, ile zazwyczaj mają zapisane w umowach z zakładem energetycznym właściciele domów jednorodzinnych. Przy takiej produkcji energii waż do wytworzenia energii elektrycznej z ogniw fotowoltaicznych nie jest potrzebne ciepło, jak w przypadku kolektorów słonecznych, a światło, energię elektryczną uzyskuje się także w zimie. Założeniem programu jest montaż mikroinstalacji na własne potrzeby. Program dofinansowania obejmuje instalacje o mocy do 40 kW. Ten limit mocy oznacza, że z programu mogą korzystać także wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie mieszkaniowe jeśli mają dachy o odpowiedniej wielkości i zgodę wszystkich członków na założenie modułów fotowoltaicznych. Instalacje do 40 kW nie wymagają pozwoleń na budowę ani zgłoszeń budowlanych. Składa się jedynie wniosek do zakładu energetycznego o przyłączenie do sieci. Dodatkowym atutem instalacji ogniw fotowoltaicznych jest możliwość oddawania niewykorzystanej energii elektrycznej zakładowi energetycznemu, który zobowiązany jest za nią zapłacić według obowiązujących w takich przypadkach stawek. Więcej informacji pod tel. 22 760 32 36. am FOT. AM Do 40 proc. dofinansowania, ale nie więcej niż 15 tys. zł, może otrzymać mieszkaniec Warszawy, jeśli zdecyduje się na zainstalowanie w swoim domu odnawialnego źródła energii, takiego jak ogniwo fotowoltaiczne, pompa ciepła, kolektor słoneczny czy mikroelektrownia wiatrowa. Jak twierdzą przedstawiciele Polskiej Fundacji Innowacyjnych Rozwiązań Pro Navitas, inwestycja w postaci ogniw fotowoltaicznych zwraca się po około pięciu latach. Pro Navitas realizuje na zlecenie m.st. Warszawy program edukacyjny dla osób fizycznych, firm, spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych. Ogniwa fotowoltaiczne montowane są na dachach domów, na gruncie, na urządzeniach obrotowych. Powinny być skierowane na południe, gdyż wtedy ich wydajność jest największa. Montowane moduły na ogół mają wymiary 100 na 160 cm i dają moc 250 W. Cztery takie moduły generują średnio w roku 3 kWh energii elektrycznej. Koszt instalacji fotowoltaicznej o mocy 3 kW, łącznie z dokumentacją, to ok. 21,5 tys. zł. Wtedy 40-proc. dofinansowanie to pomniejszenie kosz- wydatki poniesione na instalację fotowoltaiczną zwracają się po 5,5 roku. Pro Navitas przekonuje, że średnie nasłonecznienie niemal na terenie całej Polski wystarczy do wytwarzania potrzebnej ilości energii elektrycznej z odnawialnego źródła, jakim jest Słońce. A ponie- KURIER DROGOWY | STARANIA O ZMIANĘ PRZEPISÓW WCIĄŻ BEZSKUTECZNE Ciężarna za kółkiem zagrożona zgodnie z prawem Tylko w czterech krajach Unii Europejskiej, w Polsce, Bułgarii, Rumunii i Grecji, kobiety ciężarne siadające za kierownicą nie muszą zapinać pasów bezpieczeństwa. Tym samym narażają siebie i nienarodzone dziecko na groźne skutki podczas wypadków czy przy gwałtownym hamowaniu. czeństwa kierowców i pasażerów od lat zajmuje się Paweł Kurpiewski, absolwent Politechniki Warszawskiej. Jest biomechanikiem po dłuższym pobycie w Stanach Zjednoczonych, gdzie interesował się bezpieczeństwem w ruchu drogowym, założycielem firmy Engineering for Safety (E4S), od niedawna funkcjonującej w Radości, przy ul. Izbickiej 8a jako centrum konferencyjno-szkoleniowe. - Od lat zabiegamy, wciąż jednak nieskutecznie, o zniesienie w Polsce zapisu dopuszczającego FOT. AM Panuje niczym nieuzasadnione przekonanie, że kobiety w ciąży nie powinny jeździć w samochodach w pasach, gdyż grozi to uszkodzeniem płodu. W wielu krajach Unii Europejskiej, ale także na świecie, przekonano się na podstawie analizy wypadków drogowych i laboratoryjnych crash-testów, że pasy chronią matkę i dziecko. Problematyką bezpie- Biodrowa część pasa powinna przebiegać poniżej tzw. kolców kości miednicy, wyczuwanych palcami Z lewej przykład złego zapięcia pasów, z prawej sposób prawidłowy zwolnienie ciężarnych z obowiązku jazdy w pasach bezpieczeństwa. Przekonujemy, że zagrożenie płodu podczas wypadków jest większe wtedy, gdy matka nie zapina pasów niż gdy pasy zapina. Potwierdzają to badania. Trzeba tylko wiedzieć, jak pasy powinny być prawidłowo ułożone na ciele kobiety ciężarnej – tłumaczy Pawel Kurpiewski. Jak? Można się tego nauczyć uczestnicząc w warsztatach organizowanych w ramach akcji „Ciąża i pasy”, jaką prowadzi E4S. – Dobrze zapięte pasy powinny przechodzić przez środek barku, pomiędzy piersiami, z boku brzucha, a następnie poniżej tzw. kolców kości miednicy, które są wyczuwalne palcami. Takie ich ułożenie, przy jednocześnie prawidłowym napięciu pasów, nie zagraża dziecku w łonie matki i jej narządom wewnętrznym. Można do jazdy kobiety w ciąży zastosować podkładki na siedzenia, tzw. adaptery, które przesuwają biodrowy element pasów jeszcze bardziej poniżej brzucha. Jak twierdzą specjaliści tacy jak Pawel Kurpiewski, analiza wypadków z udziałem ciężarnych i testy z wykorzystaniem nafaszerowanych elektroniką manekinów wykazały, że jazda ciężarnych w dobrze zapiętych pasach zmniejsza ryzyko urazów dziecka i matki o 84 proc. W ramach akcji „Ciąża i pasy” organizowane są bezpłatne warsztaty przy Izbickiej 8a. Obowiązują wcześniejsze zapisy na www.ciazaipasy.pl Andrzej Murat OD MARYSINA PO FALENICĘ 11 KURIER URZĘDOWY | GRUNT PRZY UL. HAJNOWSKIEJ Przetarg ustny nieograniczony Prezydent Warszawy ogłasza przetarg ustny nieograniczony na sprzedaż części nieruchomości gruntowej niezabudowanej przy ul. Hajnowskiej/ Władysława IV, oznaczonej jako działka ewidencyjna nr 78/3 o powierzchni 449 m2 w obrębie 3-11-18, położonej w Warszawie w dzielnicy Wawer przy ul. Hajnowskiej/Władysława IV, będącej częścią nieruchomości uregulowanej w księdze wieczystej KW nr WA6M/00027511/9, stanowiącej własność m.st. Warszawy. Dla terenu, na którym znajduje się zbywany grunt, brak jest miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Według studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy (Uchwała nr LXXXII/2746/2006 Rady m.st. Warszawy z 10.10.2006 r. z późn. zm.), działka 78/3 znajduje się na obszarze oznaczonym symbolem M2.12, tj. na terenach o prze- wadze zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, wysokość zabudowy do 12 m. Cena wywoławcza x) 250.000 zł wadium (wniesione w pieniądzu) 20.000 zł minimalne postąpienie 2.500 zł x) Sprzedaż gruntu podlega zwolnieniu od podatku VAT, w oparciu o art. 43 ust. 1 pkt. 9 ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm). Termin do złożenia wniosku przez osoby, którym przysługiwało pierwszeństwo w nabyciu gruntu na podstawie art. 34 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2015 r. poz. 782 z późn. zm.) upłynął 26.10.2015 r. W przetargu mogą brać udział osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej lecz posiadające zdolność prawną. Wadium winno być wniesione na rachunek bankowy dzielnicy Wawer m.st. Warszawy Nr 33 1030 1508 0000 0005 5003 2058, do 7.01.2016 r. Zgłoszenie udziału w przetargu winno być złożone do 7.01.2016 r. do godz. 15 w Dziale Zbywania Nieruchomości m.st. Warszawy Wydziału Obrotu Nieruchomościami m.st. Warszawy Biura Gospodarki Nieruchomościami Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, pl. S. Starynkiewicza 7/9, pok. 112. Przetarg odbędzie się 13 stycznia 2016 r. o godz. 10 w siedzibie Biura Gospodarki Nieruchomości m.st. Warszawy, pl. S. Starynkiewicza 7/9, sala 210. Dodatkowe informacje o gruncie można uzyskać w Dziale Zbywania Nieruchomości m.st. Warszawy Wydziału Obrotu Nieruchomościami m.st. Warszawy Biura Gospodarki Nieruchomościami Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, pl. S. Starynkiewicza 7/9, pok. nr 112, tel. 0-22 443 21 69 od poniedziałku do piątku w godzinach 8-16. KURIER PRZEDSZKOLNY | TRZYKROTNE „URODZINY” Trzy razy w międzyleskim Przedszkolu nr 84 „Promyczek”, dla trzech różnych grup wiekowych, odbywały się „urodziny” marchewki. W myśl przeświadczenia, że jednym ze sposobów kształtujących prozdrowotne nawyki żywieniowe u dzieci jest zabawa. Impreza odbywała się w pięknie udekorowanej sali. Zaproszenia dla rodziców miały oczywiście kształt marchewki. Warunkiem uczestniczenia w urodzinach było założenie przynajmniej jednego elementu ubioru w marchewkowym kolorze. Przybyłych gości witała Marchewka. Dzieci zainscenizowały piosenkę „Na Marchewki urodzi- ny” i wiersz „Na straganie”. Ciekawa była zabawa, która polegała na podawaniu w kole marchewki przy piosence „Marchewkowe pole” Lady Pank. Gdy niespodziewanie przerywano muzykę, osoba trzymająca marchewkę zjadała jej plasterek. Były jeszcze zagadki: smakowe, dotykowe i słowne oraz „Marchewkowy quiz”, a także przygotowywanie poczęstunku w postaci soku z marchwi i jabłek, surówki marchwiowo-jabłkowej, sałatki owocowej i szaszłyków owocowych. FOT. P NR 84 Było im marchewkowo Nie mogło zabraknąć na „Urodzinach Marchewki” ciasta marchewkowego i babeczek. Agata Pyrgies KURIER SZKOLNY | DZIELNICOWY DZIEŃ DOBREGO JEDZENIA Z konkursem o „Złotą łychę” FOT. SP 216 W SP 216 odbył się Dzień Dobrego Jedzenia”. Dzieci z klas młodszych przyszły ubrane w stroje warzywno-owocowe. Imponujący był wystrój sali gimnastycznej: nad głowami uczestników wisiały papierowe owoce i warzywa, przypominające lampiony, na ścianach i drabinkach piękne plakaty o owocowo-warzywnej tematyce, na parapetach – świeże, jesienne kosze warzyw i owoców. Stoły uginały się od zdrowego i pysznego jadła. Były nadziewane twarożkiem pomidorki, tortille z ciekawym nadzieniem, sałatki owocowe i warzywne, szaszłyki owocowe, przetwory własnej roboty, jeżyki z gruszek i oczywiście ciasta: marchewkowe, dyniowe, buraczkowe. Gośćmi SP nr 216 były reprezen- tacje klas trzecich z dziewięciu wawerskich szkół. W części artystycznej odbyła się „Olimpiada w Jarzynowie” oraz przedstawienie teatrzyku kukiełkowego na podstawie wierszy:„Na straganie” i „Pomidor”. A następnie odbył się konkurs o „Złotą łychę”. Każda drużyna losowała do wykonania przepis na potrawę warzywno-owocową. Gdy jedni przygotowywali konkursowe potrawy, drudzy bawili się w rytm „zdrowych i smacznych” piosenek, oglądali „pełne witamin” inscenizacje oraz brali udział w zagadkowych zabawach, takich jak „parząca” dynia, zbieranie ziemniaków na czas, uzyskanie jak najdłuższej skórki z obieranego jabłka. Dzieci ze starszych klas wystawiły sztukę „Warzywa i owoce są smaczne i mają moce”, była też prezentacja zasad dobrego zachowania się przy stole. Jak na koniec oceniło jury, wszystkie konkursowo wykonane potrawy były bardzo smaczne i zdrowe. B.G. 12 OD MARYSINA PO FALENICĘ KURIER KULTURALNY | LISTOPADOWO, NASTROJOWO… Refleksyjne piosenki bardów Dominika Świątek to wokalistka, autorka muzyki i tekstów, współzałożycielka Teatru Hybrydy. Swoją drogę twórczą rozpoczęła programem „Siódmy anioł”, opartym na poezji Herberta. Natomiast Leszek Czajkowski to piosenkarz, poeta, kompozytor i publicysta nazywany „bardem polskiej prawicy”, nawiązujący m.in. do twórczości Jacka Kaczmarskiego. FOT. WCK ZASTÓW Na piosenki o miłości pora jest zawsze, a zwłaszcza jesienią, która skłania do refleksji. W filii Zastów Wawerskiego Centrum Kultury odbył się koncert pt. „Kocham Cię jeszcze”. Piosenki zaśpiewała Dominika Świątek, a akompaniował jej Leszek Czajkowski. Wokalistka sięgnęła do repertuaru bardów francuskich, rosyjskich i polskich. Muzycy bardzo interesująco i z humorem poprowadzili spotkanie, opowiadając ciekawostki z życia śpiewaków. KURIER SZKOLNY | DEBATA SPORTOWA W ZS NR 111 Aby zajęcia były atrakcyjniejsze W Zespole Szkół nr 111 odbyła się debata pt. „Sportowy Okrągły Stół” w ramach programu „WF z klasą” Centrum Edukacji Obywatelskiej. W debacie udział wzięli przedstawiciele klas IVVI SP nr 76, Gimnazjum 101 oraz nauczyciele wychowania fizycznego, przedstawiciele dyrekcji i Rady Rodziców. Jej głównym celem było ustalenie propozycji uatrakcyjniających zajęcia wychowania fizycznego w szkole. Wstępem do debaty była prezentacja multimedialna obrazująca przedsięwzięcia realizowane w ramach akcji „WF z klasą” w roku szkolnym 2014/2015 r. Uczniowie przygotowywali się do dyskusji na godzinie wychowawczej, rozmawiając o wadach i zaletach wychowania fizycznego w szkole w obecnym kształcie. Podczas debaty uczniowie zaproponowali aby uczniowie szkoły podstawowej i gimnazjum mieli osobne szatnie. Opowiedzieli się za przywróceniem akcji pt. „Aktywne przerwy”, wprowadzeniem ćwiczeń fizycznych śródlekcyjnych i podczas przerw, organizowaniem spotkań ze znanymi sportowcami i przeprowadzeniem „Sportowej nocy” z udziałem gimnazjalistów. Zaproponowali też, aby to uczniowie prowadzili wybrane gry i zabawy. FOT. ZS NR 111 Marcin Szabat koordynator programu „Wf z klasą” w ZS nr 111 KURIER KULTURALNY | SPOTKANIA, WYSTAWY, WARSZTATY Oferta wawerskiej Biblioteki Publicznej Rocznice 27 grudnia 76. Obchody 76. rocznicy pierwszej zbiorowej egzekucji dokonanej przez niemieckich okupantów na ludności cywilnej Wawra i Anina. Stacja PKP Warszawa Wawer – Wystawa „Zbrodnia Wawerska”, Cmentarz Pomnik Pomordowanych 27 Grudnia 1939 r., Wawer ul. 27 Grudnia – główne uroczystości rocznicowe. Wystawy „Warszawski ferment” – prace fotograficzne Ireny Jarosińskiej. Anin ul. Trawiasta 10. 26 grudnia 60. rocznica urodzin Joanny Olech, graficzki, pisarki i ilustratorki, krytyka literackiego, autorki m.in. „Dynastia Miziołków”, „Gdzie diabeł mówi: Do usług!”, „Pompon w rodzinie Fisiów”. Anin ul. Trawiasta 10. Zajęcia dla dzieci W każdy poniedziałek, godz. 15.30-17.30. „Sala zabaw dla dzieci” Zabawy chustą animacyjną oraz gry planszowe. W godz. 15.30-16 w baśniowym świecie malucha (dzieci 3-5 lat) pojawiają się fantastyczne postacie: elfy, wróżki, trolle i cudowne przedmioty, które mają czarodziejskie właściwości. W godz. 16-16.30 zabawy ruchowe z kolorową chustą animacyjną, a w godz. 16.30-17.30 gry i zabawy wśród rówieśników pod opieką rodziców. W każdy poniedziałek wypożyczanie gier planszowych, Anin ul. Trawiasta 10. „Wawerskie Maluchy” – zajęcia ruchowo-edukacyjne w formie zabawy dla dzieci z rodzicami, dziadkami, we wtorki, godz. 10-10.40 dzieci 1-1,5 roku, godz. 11-12 dla dzieci 2-3 lata. Za- jęcia płatne, zapisy. Anin ul. Trawiasta 10. „Warsztaty plastyczne”. Zajęcia dla przedszkolaków w wieku 4-5 lat – w każdą środę, w godz. 16.30 – 17.30. Zajęcia płatne. Grupy 10-osobowe. Anin ul. Trawiasta 10 „Gry planszowe w bibliotece – alternatywa dla komputera i telewizora”. W każdy piątek, godz. 16 – 18, w programie gry: „Kalejdoskop 30 gier”, „Którędy do zamku?”, „Rycerstwo i piracki skarb”, „Mastermind”, „Zgadnij kto to?”, „Kolejka”, „Znaj znak”, „Monte Cassino”, „Pędzące jeże”, „Jakkiebak”, „Poznajemy zawody”, „Sylaby”, „Cyferki” i „Bob Budowniczy” – puzzle. Wypożyczalnia nr 59, ul. Króla Maciusia 10. „Czytanie w środowe popołudnia” w godz. 12-12.30, baśnie Andersena „Królowa Śniegu”, „Dziewczynka z zapałkami” i „Dzikie Łabędzie”. Wypożyczalnia nr 26, ul. Błękitna 32. „Gry stolikowe“ – szachy, warcaby, bierki. Wypożyczalnia nr 26, ul. Błękitna 32.