HISTORIA Etap 1 - do 1945 : koncepcje niemieckie budowy

HISTORIA
Etap 1 - do 1945: koncepcje niemieckie budowy kanału przez Mierzeję Wiślaną (?)
(w 1905 r. przekopali Mierzeję w obecnym ujściu Wisły – Przekop Wisły - nadrzędny
interes społeczny a bardzo duże zagrożenie powodziowe Gdańska i Żuław).
Etap 2 - powojenny do 2005: pomysły lokalne (Elbląg) i „koncepcje” środowiska
hydrotechników, głównie z PG i IBW PAN (Andruszkiewicz, Jednorał i inni),
nasilenie w okresie 1995-1996 (analogia do Kaskady Dolnej Wisły pod względem
efektywności działań).
Etap 3 - 2006-2013:
 2006 – uruchomienie przez Ministra Gospodarki Morskiej prac zmierzających do
budowy kanału;
 powołanie konsorcjum na rzecz budowy kanału (05.2007): Urząd Morski w Gdyni
(lider), Marszałek woj. warmińsko-mazurskiego, UM Elbląg, Port w Elblągu, gm.
Sztutowo, Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych (Marszałek woj.
pomorskiego - wątpliwości środowiskowe, wojewoda olsztyński zastanawiał się);
 projekt Programu wieloletniego pn. >Budowa drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany
z Zatoką Gdańską< (2007) (statki o dług. 100 m, szer. 20 m i zanurzeniu 4 m);
 Studium wykonalności inwestycji … (2007);
 Koncepcja techniczna i kosztowa budowy kanału … (2007) – 4 lokalizacje,
parametry kanału (długość 750-1650 m, szerokość 60-100 m, głębokość 5 m), i jego
technologia (dwie śluzy, wrota sztormowe, dwa mosty zwodzone lub tunel),
awanport na Zat. Gdańskiej (falochrony o łącznej długości ok. 1000 m i
kotwicowisko na Zalewie Wiślanym;
 Koncepcja przebiegu i budowy torów podejściowego i na Zalewie … (2009) – 4
przebiegi na Zalewie Wiślanym (długość 9,66 - 26,3 km, szerokość na dnie 100 m,
głębokość 4/5 m) i tor podejściowy na Zatoce Gdańskiej (długość ok. 500 m,
głębokość 5,5 m);
 Raport o oddziaływaniu na środowisko … (Ekokonsult 2009) – raport nieformalny,
ogólny, „wstępny”;
 monitoringi i inwentaryzacje przyrodnicze na zamówienie Urzędu Morskiego w
Gdyni (2009-2011) (Zalew Wiślany: ptaki, ryby, roślinność, …; Mierzeja Wiślana:
„kompleksowa” inwentaryzacja 4. transektów)
 uzgodnienia zakresu Prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu …
na wniosek Ministra Infrastruktury: GIS (03. 2010) i GDOŚ (04.2011);
 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu … (Proeko 07.2012)
oraz konsultacje społeczne i podsumowanie procedury OOŚ (09.2012) – prognoza
negatywna, konflikt UM w Gdyni - Proeko;
 manipulacja Prognozy … (07.2012)
przez Urząd Morski w Gdyni –
upowszechnienie Prognozy … w wersji 2. – pozytywnej (jesień 2013), anonimowy
zespół autorski, „burza” w prasie.
1
Etap 4 - od 2014:
 2014: „cisza” – w rzeczywistości przygotowano aktualizację Programu … (2007) i
do zaktualizowanego Programu … (2014) (w tym nowy wątek: bezpieczeństwo
powszechne - konflikt zbrojny- ewakuacja) opracowano na zamówienie Urzędu
Morskiego w Gdyni „nową”, 3. wersję Prognozy ... (01.2015), na podstawie nowych
uzgodnień jej zakresu przez GIS i GDOŚ (2014); Prognoza … (01.2015) jest
identyczna z Prognozą … (07.2012) w zakresie części analitycznej i w większości w
zakresie ocen cząstkowych oraz całkowicie odmienna w części syntetyzującej i
rekomendacji;
 w pierwszym kwartale 2015 r. upowszechnienie „nowej” Prognozy … (01.2015) i
konsultacje społeczne;
 po wyborach do sejmu w 2015 r., do 01.2016 r. liczne sygnały prasowe i internetowe
o zamiarze doprowadzenia do szybkiego zbudowania kanału i pozostałej
infrastruktury przez nowy rząd.
STRONY
1. Urząd Morski w Gdyni (lider konsorcjum, zdecydowanie za, zbudowaliby nawet Pałac
Kultury po środku Zat. Gdańskiej – przeroby, premie, nagrody …).
Osoba odpowiedzialna: z-ca Dyrektora ds. technicznych Anna Stelmaszyk-Świerczyńska
(hydrotechnik, technokratka, manipulatorka – osoba sprawna, mentalność urzędnicza dyspozycyjna).
2. Samorząd Elbląga - bezkrytycznie za.
3. Zarząd Portu Elbląg („menedżerowie” i urzędnicy bez polotu) – za.
4. Samorządy gmin przyzalewowych poza ww. - za, z wyjątkiem Krynicy Morskiej –
przeciw (wyspa, zanik plaż, spadek turystyki …).
5. Zarząd woj. warmińsko-mazurskiego - bezkrytycznie za.
Główny „ideolog” elbląski i wojewódzki: Jerzy Wcisła (dawniej przew. RM Elbląga i
dyrektor Biura Urz. Marszałkowskiego w Elblągu – „prawa ręka” marszałka woj., obecnie
senator z PO – osoba sprawna i skuteczna, mentalność polityka – do celu „po trupach”).
6. Zarząd woj. pomorskiego - chwiejność (wątpliwości środowiskowe i ekonomiczne / a
może …).
7. Ministerstwo Infrastruktury - popiera projekt.
8. GDOŚ - nie jest przeciw.
9. RROP w Gdańsku- (stanowisko przeciw w 2013 r., RROP w Olsztynie - bierność, PROP
- bierność.
10. Pozarządowe organizacje ekologiczne lokalne i ogólnopolskie - bierność.
11. Prasa (niski poziom merytoryczny, pogoń za „newsem) – za i przeciw.
12. Społeczeństwo (generalnie nieaktywne, otumanione, manipulowane) - ankieta 2012:
75% za, przeciw 25%, ankieta internetowa 2015: większość przeciw.
13. Eksperci i „eksperci” - przeciw i za, w tym klakierzy, np. autorzy wersji 2. i 3.
Prognozy …
2
GŁÓWNE PROBLEMY ŚRODOWISKOWE
1. Zagospodarowanie urobku z wykopu kanału (1-2 mln m3 piasku) – zasilenie brzegu
Mierzei Wiślanej od strony Zat. Gdańskiej – okresowe (kilkuletnie) zmiany
morfodynamiki i siedliskowe.
2. Trwałe zaburzenie równowagi dynamicznej brzegu Mierzei Wiślanej od strony
Zatoki Gdańskiej przez falochrony portu wejściowego do kanału (zasięg zmian
do ok. 5 km w obie strony). Zniszczenia siedlisk N 2000. Konieczność
systematycznego przeciwdziałania i koszty (analogia do Płw. Helskiego).
3. Zagospodarowanie urobku (6,7 – 13,3 mln m3 namułów) z budowy toru wodnego
na Zalewie Wiślanym (wyspa o wys. ok. 3 m – pow. ok. 110-220 ha lub polder o
wys. 0,5 m, pow. 270-510 ha) + konieczność systematycznego odmulania toru
wodnego na etapie eksploatacji – urobek i koszty.
4. Pogorszenie jakości, w tym trofii (uwolnienie azotu i fosforu z osadów) i wzrost
zanieczyszczenia związkami toksycznymi (ropopochodnymi i metali) wód
Zalewu Wiślanego na etapie budowy i eksploatacji toru wodnego oraz składowania
refulatu (wyspa lub polder).
5. Biosfera:
5.1. Mierzeja Wiślana:
 likwidacja chronionych siedlisk (3-4), w tym priorytetowego (wydmy szare)
na długości co najmniej 0,6 km (cały chroniony pas Mierzei Wiślanej ma 33 km)
- ok. 2% oraz przerwanie jego ciągłości (pogorszenie integralności);
 likwidacja stanowisk chronionych gatunków roślin, grzybów i zwierząt;
 kanał jako bariera dla przemieszczania się zwierząt lądowych (głównie ssaki),
wyspiarska izolacja subpopulacji wielu gatunków;
 pogorszenie integralności obszaru Natura 2000 PLH Zalew Wiślany i
Mierzeja Wiślana (przecięcie Mierzei) oraz likwidacja powiązań lądowych
odciętej części obszaru (wyspa) z innymi obszarami Natura 2000.
5.2. Zalew Wiślany:
 likwidacja roślinności wodnej i szuwarowej (1-2 ha) w strefie budowy toru
wodnego na Zalewie Wiślanym (+ kotwicowisko);
 likwidacja wartościowych i rzadkich siedlisk ptaków i oddziaływanie na gatunki
ptaków, dla których ochrony wyznaczono PLB Zalew Wiślany (8 gatunków);
 likwidacja siedliska priorytetowego (laguny przybrzeżne), na powierzchni od
370 do 880 ha w przypadku wyspy lub od 510 do 1150 ha w przypadku polderu,
czyli 1,6-3,5% powierzchni siedliska w PLH i negatywne przekształcenia
siedliska w zakresie batymetrii i stanu zanieczyszczenia wód;
 negatywne oddziaływanie transportu morskiego na rezerwat „Zatoka Elbląska”
(rez. ornitologiczny).
3
6. Krajobraz: dewaloryzacja krajobrazu PK „Mierzeja Wiślana” w rejonie kanału i Zalewu
Wiślanego w przypadku powstania wyspy (na Zalewie nie ma żadnej naturalnej wyspy).
7. Ludzie:
 na etapie budowy transport lądowy (Stegna i Sztutowo);
 na etapie eksploatacji spadek walorów rekreacyjnych plaż Mierzei Wiślanej wzdłuż
brzegu Zat. Gdańskiej.
8. Potencjalne awarie:
 katastrofa morska na Zalewie Wiślanym – katastrofa ekologiczna;
 awaria śluz kanału (x 2) i wrót przeciwpowodziowych – wzrost zagrożenia
powodziowego na terenach przyzalewowych, w skrajnym przypadku kataklizm.
UWARUNKOWANIA PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA
1.
Całkowita niezgodność z Uchwałą Sejmiku Woj. Pom. w sprawie Parku Krajobrazowego
Mierzeja Wiślana, ale inwestycja jako cel publiczny może być zrealizowana (zgodnie z
ustawą o ochronie przyrody)..
2.
Likwidacja siedlisk i osobników gatunków chronionych – możliwe zezwolenia.
3.
Zagrożenie rezerwatu przyrody „Zatoka Elbląska” (już przesunięto granicę rezerwatu w
kierunku wschodnim, odsuwając ją od toru wodnego do Elbląga).
4.
Niezgodność z Ramową Dyrektywą Wodną – utrudnienie osiągnięcia dobrego stanu
wód Zalewu Wiślanego (trudne do jednoznacznej prognozy obliczeniowej).
5.
Znaczące (?) oddziaływanie na przedmioty ochrony obszarów Natura 2000 PLH
Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana oraz PLB Zalew Wiślany, w tym na siedliska
priorytetowe a NADRZĘDNY INTERES SPOŁECZNY.
6.
Program … (2014) a plany ochrony obszarów Natura 2000 PLH Zalew Wiślany i
Mierzeja Wiślana oraz PLB Zalew Wiślany - projekty, po konsultacjach społecznych,
wykonane na zamówienie Urzędu Morskiego w Gdyni przez Instytut Morski w Gdańsku
11.2014).
7.
Oddziaływanie transgraniczne – ograniczone: morfodynamika brzegu Mierzei wzdłuż
Zat. Gdańskiej (tylko w wariancie Piaski), zanieczyszczenie wód Zalewu Wiślanego i
ewentualne zmiany w populacjach ryb (we wszystkich wariantach).
4
PRZECIWDZIAŁANIE
1. Komisja Europejska - Bruksela:
 niezgodność z przepisami ochrony obszarów Natura 2000;
 niezgodność z Ramową Dyrektywą Wodną;
2. Społeczeństwo polskie:
 ochrona środowiska w skali regionalnej – zagrożenia Zalewu i Mierzei Wiślanej, Park
Krajobrazowy, obszary Natura 2000;
 koszty budowy i przede wszystkim eksploatacji – nieopłacalność ekonomiczna.
3. Społeczności lokalne (gminy przyzalewowe):
 zagrożenia środowiskowe:
- powodziowe i zanieczyszczenie wód Zalewu (wszystkie gminy przyzalewowe);
- zanik plaż (gm. Krynica Morska i Sztutowo);
 uciążliwości środowiskowe etapu budowy (gm. Stegna - miejscowość Stegna i gmina
Sztutowo – miejscowości Sztutowo i Katy Rabackie);
 izolacja wyspiarska (niewielka część gm. Sztutowo i cała gm. Krynica Morska);
 zagrożenia ekonomiczne: spadek dochodów z turystyki (Krynica Morska, Sztutowo, ale
Sztutowo uzyska duże wpływy do budżetu z podatku od nieruchomości - preferowane
lokalizacje Nowy Świat i Skowronki są na jej obszarze), spadek wydajności rybactwa
zalewowego (większość gmin przyzalewowych).
4. Samorządy wojewódzkie:
 „skonfliktowanie” samorządów (Warmińsko-Mazurski za, Pomorski wątpliwości kanał ma być w woj. pomorskim).
5. Wątki międzynarodowe:
 wątek rosyjski – środowiskowy (oddziaływanie transgraniczne przedsięwzięcia) – NIE
ze względu na uwarunkowania polityczne i propagandowe;
 wątek niemiecki - historyczny (Zalew Wiślany jako zbiorowa mogiła ok. 20 tys.
Niemców – cywilów z Prus Wschodnich, z okresu ucieczki przed Sowietami, zimą
1944/45 po zamarzniętym Zalewie - chyba NIE ze względu na pamięć ofiar itd.
5