Cykliczne spotkania o Ewangelii wg św. Jana „Dobry Pasterz”

Cykliczne spotkania o Ewangelii wg św. Jana
„Dobry Pasterz” – rozdział X
Struktura X rozdziału:
Dobry Pasterz (J 10, 1-21)
Chrystus jedno z Ojcem (J 10, 22-39)
W Zajordaniu (J 10, 40-42)
Analiza X rozdziału:
a) Dobry Pasterz (J 10, 1-21)
Tekst
Komentarz
- trzon 10. rozdziału i jeden z najbardziej znanych tekstów Nowego Testamentu;
- nawiązanie do proroków (por. Ez 34, 23) i księgi Psalmów (por. Ps 23);
- w oryginalnym tekście biblijnym nie ma podziału na rozdziały i wersety, a zatem tekst ten jest
dalszym ciągiem wypowiedzi Jezusa z poprzedniego rozdziału, którą kieruje do
faryzeuszów;
- Bóg w Starym testamencie ukazywany był jako pasterz Izraela, sam Naród Wybrany jest
trzodą, a religijni przywódcy nadużywający swej władzy niszczą tę trzodę;
- wiernymi pasterzami byli: Mojżesz, Dawid i Mesjasz (por. 2 Sm 5, 2; Ps 78, 71-72; Mi 5, 4);
- często nawiązywali do tego motywu pisząc o kapłanach Ojcowie Kościoła.
- w czasie chłodnych miesięcy zimowych owce były zapędzane do zagrody – zazwyczaj chronił
10, 1-4
ją kamienny mur, na którego szczycie znajdowała się barierka;
- rozróżniano złodziei – włamywali się do domów i rozbójników – zamieszkiwali w miejscach
odludnych i napadali na podróżnych (np. jak w przypowieści o Miłosiernym Samarytaninie)
– pasterze jednak stale musieli pilnować, aby jedni i drudzy nie przywłaszczyli sobie owiec;
- słuchanie głosu Bożego znaczyło posłuszeństwo Bożemu Prawu i słowom proroków –
zachowanie wierności przymierzu z Bogiem czyli znali Go;
- pasterze zwykle po imieniu znali wszystkie swoje owce, a w Starym testamencie Bóg
powoływał po imieniu tych, którzy mieli mu służyć w sposób szczególny (por. Wj 33, 12.
17; Iz 43, 1).
- obcy czyli faryzeusze są złodziejami i rozbójnikami, którzy chcą zwieść owce – w czasach św.
10, 5-9
Jana uczniowie Jezusa zostali wykluczeni z synagogi jako odstępcy, a ci którzy ich
wykluczyli uważali siebie za prawdziwych pasterzy, ale w tym kontekście nimi nie byli;
- w porównaniu do rabusiów nawiązanie do Jeremiasza (por. Jr 23, 1-2), Ezechiela (por. Ez 34,
1-22) oraz do Dziejów Apostolskich (por. Dz 5, 36-37);
- owce wyprowadzano i przyprowadzano z zagrody i do zagrody oraz z polna i na pole (por. Lb
27, 17; 2 Sm 5, 2) – niektórzy pasterze dla bezpieczeństwa spali w bramie zagrody, pilnując
stada i będąc jednocześnie bramą dla owiec;
- jednak słowa Jezusa są przenośne: jak Bóg w Starym Testamencie był pasterzem i bramą, tak
Jezus jest pasterzem owiec i bramą prowadzącą do Ojca.
10, 10-11 - złodziej kieruje się jedynie własną korzyścią, a nie dobrem trzody – głodni złodzieje mogli
kraść owce ze względu na mięso;
- pasterze często narażali swoje życie, aby chronić owce przed złodziejami i drapieżnikami –
faryzeusze uważali zawód pasterza za nieczysty, arystokraci nimi gardzili i trudno było im
utożsamić się z bohaterem przypowieści – jednak to pasterze pierwsi oddali pokłon
Jezusowi w Betlejem;
- słowo życie było synonimem i skrótem życia wiecznego, a jedność z Jezusem już pozwala tego
życia doświadczyć.
10, 12-18 - najemnik nie był odpowiedzialny za obronę owiec przeciw drapieżnikom (por. Wj 22, 13) i
pracował w zamian za wynagrodzenie, a nie z powodu bycia właścicielem owiec;
- religijni przywódcy, którzy zgodzili się na rozproszenie owiec nie byli prawdziwymi
pasterzami, gdyż nie zależało im na tym, na czym zależało Jezusowi (por. Ez 34, 6; Jr 23,
1);
- Stary Testament często opisywał relację ludu do Boga jako przymierze, które jest poznaniem
Boga – znaczyło bliskość, posłuszna relacja z Bogiem (por. Jr 31, 34; Oz 6, 6);
- informacja o innych owcach, czyli nie-Żydach – nie nawróconych na judaizm, mówi o ich
10, 19-21
połączeniu w jedną owczarnie razem z Żydami, pod opieką jednego pasterza;
- Żydzi w czasie modlitwy codziennej w synagodze modlił się o to, by zbawienie dotarło do
wszystkich narodów i by Jahwe stał się Królem Wszystkich (por. Za 14, 9);
- motyw ten już obecny w Starym Testamencie, kiedy mowa o zbawieniu wszystkich (por. Rdz
12, 3; Iz 11, 10; Oz 1, 10; Am 9, 11; Ml 1, 11; Ps 72 i 97; Iz 45, 23 – cytowany przez św.
Pawła w Flp 2, 10);
- Jezus początkowo wysyłał uczniów do zabłąkanych owiec (por. Mt 10, 6) i mówił o swoim
posłannictwie (por. Mt 15, 24), to dotyczyło to czasu przed zmartwychwstaniem;
- Jezus dawał jednak sygnały o powszechności zbawienia: uzdrowienie sługi setnika (por. Mt 8,
5-13), wysłuchanie kobiety kananejskiej (por. Mt 15, 22-28), nawrócenie kobiety
samarytańskiej (por. J 4, 1-26), zapowiadał przyjście na ucztę Abrahama ludów ze wschodu
i zachodu (por. Mt 8, 11) oraz przychylne osądzenie niektórych narodów (por. Mt 25, 3146);
- temat podjęty tu przez Jezusa stanowi główną tematykę Dziejów Apostolskich, kiedy Jezus
mowa o rozszerzaniu się Kościoła a także w listach św. Pawła: szczególnie do Rzymian,
Galatów i Efezjan oraz w Apokalipsie;
- to zbieranie już się zaczęła, ale się jeszcze nie zakończyło (por. Rz 11, 25): Biblia
przetłumaczona na ponad 1800 języków, a na świecie istnieje ich ok. 5000 – wiele narodów
i ludów już wierzy w Jezusa, ale do wielu to orędzie jeszcze nie dotarło.
- Jezus nie jest jakimś spiskowcem ani ofiarą spisku paschalnego, ale wypełnił plan Boga (por. J
1, 1-14) – uniżył samego siebie, przyjął postać ludzką i umarł za grzechy ludzkości (por.
Flp 2, 6-11);
- widoczne jest to w zapowiedziach śmierci, jakie wskazywał Jezus (por. J 12, 23-36; J 13, 33; J
16, 28; Mt 10, 28; Mt 16, 21; Mt 17, 22-23; Mt 20, 17-19) oraz zapowiedziach Starego
Testamentu (por. Iz 53, 1-12; Ps 16, 8-11);
- Jezus jest Panem życia – Ojciec wskrzesił Jezusa z martwych (por. Rz 8, 11) – posiadał jednak
sam moc, aby samemu zmartwychwstać;
- znów mowa o podziale oraz przypisywaniu dzieł Ducha Świętego szatanowi (por. Mt 12, 3132; Łk 12, 8-10);
- jak kiedyś rozproszeniu ulegała wspólnota żydowska, tak też i dzieje się w chwili słuchania
słów Jezusa i konfliktu na temat Jego tożsamości;
- meszugga (hebrajski i jidysz), mainetai (greckie) – wariat, obłąkany, postradał zmysły, szalony,
nie panuje nad sobą – używane w mowie potocznej celem zdyskredytowania kogoś jako
osoby nie przy zdrowych zmysłach.
b) Chrystus jedno z Ojcem (J 10, 22-39)
Tekst
Komentarz
- przypowieść Jezusa znajduje w tym swoje pełne wyjaśnienie;
- w tym wypadku tradycja w Święcie Chanuka nie zobowiązywała do pielgrzymki do
Jerozolimy, ale Jezus właśnie się tam znajdował;
- wielu pobożnych Żydów udawało się na święto, gdyż było ono bardzo pięknie obchodzone.
10, 22-25 - Chanuka – Święto Poświęcenia Świątyni, obchodzone od 164 r. przed Chrystusem –
zwycięstwo Machabeuszy nad Antiochem IV, króla Syrii – jest to jedyne świadectwo o tym
święcie i najważniejsze w Nowym Testamencie, bo w Księdze Daniela jest jedynie jego
zapowiedź, a księgi Machabejskie ukazują tło historycznego wydarzenia (księgi Starego
testamentu powstały przed tą datą);
- Antioch po klęsce w Egipcie najeżdża Judę, zabija wszystkich ludzi (mężczyzn, kobiety i
dzieci), wchodzi do świątyni i zabiera jej sprzęty, a na ołtarzu składa świnie w ofierze
Zeusowi – zakazał też praktykowania prawa i zwyczajów żydowskich, kazał składać ofiary
ze świń w świątyni a tłuszcz świński wylał na święte zwoje Starego Testamentu;
- pobożni Żydzi stawiali jednak opór, jak Matatiasz Machabeusz, który daje sygnał do powstania
(por. Dz 6, 1), a ideę tę rozwinął Juda Machabeusz (zresztą Händel skomponował
oratorium), którego działalność zakończyła się zwycięstwem nad wrogiem;
- po oczyszczeniu kraju znów poświęcono świątynię, zrobiono nowy ołtarz, zapalono wieczne
światło – był jednak zapas oliwy na jeden dzień, a potrzeba było na tydzień, aby móc
świętować – Bóg sprawił cud i światło płonęło przez 8 dni, a do tego czasu zdołano
10, 26-29
10, 30-33
10, 34-37
10, 38-39
przygotować nowy zapas oliwy;
- pierwotne gminy chrześcijańskie wiązały święto Chanuka z narodzeniem Jezusa (Chanuka
wypada między 27 listopada a 27 grudnia) i od końca III wieku 25 grudnia obchodzi się w
kościele zachodnim Boże Narodzenie (prawosławni – 6 stycznia, a Ormianie – 19 stycznia);
- szczególnym zwyczajem Chanukowym jest zapalanie specjalnej menory – świecznika o 9
ramionach, jednak jedynie za pomocą zapałki zapala się szammasza – sługę, a później
każdej kolejnej nocy zapala się jedną świeczkę, by ostatecznie płonął ostatniego dnai on
sam i wszystkie inne świece;
- Żydzi Mesjanistyczni wskazują na to, że Jezus światło świata, stał się sługą, aby dać
wszystkim to światło i byśmy byli światłem dla innych;
- ważne jest jak wyglądała świątynia za czasów Jezusa: na zewnątrz było z czterech stron
krużganki, przedsionek królewski liczył 4 szeregi kolumn, przedsionek zachodni i północny
miały po 2 rzędy kolumn, część wschodnią uważano za pozostałości Świątyni Salomona;
- zima w Jerozolimie bywała chłodnia, dlatego ludzie moli upodobać sobie te osłonięte
krużganki
- Kolumnada Salomona czy Portyk Salomona, mające 2 rzędy kolumn, wspominane są też w
innych tekstach Nowego Testamentu (por. Dz 3, 11; Dz 5, 12 – zbierali się tam apostołowie
i pierwsi uczniowie Jezusa) – była to wschodnia część krużganków zewnętrznego
dziedzińca Świątyni Heroda w tzw. dziedzińcu pogan (wspomina o nim w pismach historyk
żydowski Józef Falawiusz, u którego też znajdziemy historyczne wzmianki o Jezusie);
- powołanie się na świadectwo dzieł czynionych przez Jezusa jest podobną argumentacją, jaką
mieliśmy w J 5, 36.
- Jezus mówi prawdę, a nie zwodzi ludzi – dla Jezusa cel nie uświęca środków – On ma
rzeczywiście moc dać życie wieczne (por. Mk 1, 22);
- pasterze poważnie traktujący swoje zajęcia, który bronił owiec przed złodziejami i
drapieżnikami, musiał być gotowy na wszystko, ale taka jest cena wierności (por. Jr 23, 4).
- znów Jezus wskazuje swoją jedność z Ojcem w nawiązaniu do Starego Testamentu (por. Pwt
6, 4) i wskazuje na boskość Jezusa, o której sam mówi;
- kto pozostaje pod opieką Jezusa jest pewien, że nic nie wyrwie go z miłości Boga (por. Rz 8,
31-39);
- Judejczycy znów próbują ukamienować Jezusa, podobnie jak w J 8, 59, gdyż słowa Jezusa
znów uznali za bluźnierstwo przeciw Bogu.
- mowa o waszej Biblii, waszej Torze, której nie rozumieją ci, którzy chcą zabić Jezusa;
- jesteście Elohim oddane przez greckie theoi, choć ma o wiele bogatsze znaczenie (Bóg,
bogowie, sędziowie, aniołowie) w nawiązaniu do Ps 82 (por. Ps 82, 1-2. 6-8 – pierwsze i
ostatnie Elohim oznaczają Boga, a pozostałe są w innych ujęciach);
- Jezus używa typowej rabinistycznej argumentacji: skoro ludzie grzeszni są Elohim, to o ile
bardziej jest nim Jezus czyniący dobro, skoro wszyscy Żydzi są Synami Nawyższego, to o
ile bardziej Jezus.
- szczególnie podkręcone będzie to zjednoczenie w rozdziale 17 tej Ewangelii, w tzw. Modlitwie
Arcykapłańskiej;
- podkreślano też, że wypełnienie przykazania z niewłaściwych pobudek było lepszym
rozwiązaniem niż złamanie go.
c) W Zajordaniu (J 10, 40-42)
Tekst
Komentarz
- pewien dodatek do wcześniejszych tekstów, nic nie wnoszący.
10, 40-42 - przypuszczalnie chodzi o Pereę, która podobnie jak Galilea była rządzona przez Heroda
Antypasa i znajdowała się poza obszarem władzy przywódców z Jerozolimy;
- znów mowa o wierze w Jezusa, podobnie jak we wcześniejszych fragmentach (por. J 2, 23; J
7, 31; J 8, 30) i późniejszych tekstach tej Ewangelii (por. J 11, 45; J 12, 11).
Opracowanie o. Robert Wawrzeniecki OMI na podstawie:
Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, Komentarz Żydowski do Nowego Testamentu,
Międzynarodowy Komentarz do Pisma Świętego, Pismo Święte Nowego Testamentu i Psalmy – przekład ekumeniczny,
Nowy Testament. Przekład na Wielki Jubileusz 2000 – ks. Remigiusza Pomowskiego, Biblia Jerozolimska,
Antoni Paciorek, Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych: Ewangelia wg św. Jana, Lublin 2000,
René Laurentin, Prawdziwe życie Jezusa Chrystusa, Kraków 1999
Ks. bp Romaniuk Kazimierz, o. Augustyn Jankowski OSB, ks. Lech Stachowiak, Praktyczny Komentarz do Nowego Testamentu, tom 1, Poznań-Kraków 1999
Strona internetowa warta polecenia „Dzieło Biblijne im. Jana Pawła II”: www.biblista.pl