Dopłaty pacjentów do świadczeń opieki zdrowotnej

ASSPRO CEE 2007
Collaborative Focused Research Project
FP7-SSH-2007 Grant Agreement No.: 217431
Projekt:
Assessment of patient payment policies and projection of
their efficiency, equity and quality effects:
The case of Central and Eastern Europe
Nr projektu:
217431
Dopłaty pacjentów do świadczeń opieki
zdrowotnej - Podsumowanie wstępnych
wyników zogniskowanych wywiadów
grupowych i pogłębionych wywiadów z
udziałowcami systemów ochrony zdrowia w
krajach Europy Środkowej i Wschodniej
Przygotowano na
podstawie:






Focus group discussions and in-depth interviews on patient
payments in Bulgaria: Initial results, Atanasova E., Moutafova E.,
Kostadinova T.;
Focus group discussions and in-depth interviews with health
system’s stakeholders on patient payments in Hungary, Baji
P.,Gulacsi L.;
Focus group discussions and in-depth interviews on patient
payments in Lithuania: General observations, Veniute M.,
Murauskiene L., Stankute R.;
Preliminary findings from focus group discussions and in-depth
interviews on patient payments in Romania, Florescu S.,
Mihaescu-Pintia C.;
Focus group discussions and in-depth interviews on patient
payments in Ukraine: The opinion of health care actors, Gryga I.,
Stepurko T., Danyliv A.;
Patient payments in Poland: Preliminary results of focus group
discussions and in-depth interviews with health system’s
stakeholders, Tambor M., Sowada C.
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme
W ramach projektu ASSPRO CEE 2007 w roku 2009 zostały przeprowadzone w sześciu krajach
Europy Środkowej i Wschodniej (Bułgarii, Litwy, Rumunii Ukrainy, Polski i Węgier)
zogniskowane wywiady grupowe i pogłębione wywiady z udziałowcami systemu opieki
zdrowotnej. Celem ich było zbadanie opinii i stosunku poszczególnych udziałowców do dopłat
pacjentów do świadczeń opieki zdrowotnej dostarczanych w ramach publicznego systemu
opieki zdrowotnej w danym kraju .
W badaniu zostały wzięte pod uwagę cztery grupy docelowe:
 konsumenci opieki zdrowotnej (w tym: studenci, osoby pracujące w mieście, rodziny z
dziećmi, emeryci, osoby chore chronicznie i niepełnosprawne, osoby z terenów
wiejskich);
 świadczeniodawcy opieki zdrowotnej (lekarze pierwszego kontaktu z terenów
miejskich, lekarze pierwszego kontaktu z terenów wiejskich, lekarze specjaliści opieki
ambulatoryjnej, pielęgniarki pracujący w szpitalach w dużym mieście, lekarze
pracujący w szpitalach w dużym mieście, lekarzy pracujących w szpitalach w małym
mieście);
 przedstawiciele instytucji ubezpieczyciela zdrowotnego (publicznego na szczeblu
centralnym i regionalnym oraz prywatnego)
 decydentów polityki zdrowotnej (szczebla centralnego, regionalnego i lokalnego).
Opinie konsumów i świadczeniodawców, z powodu różnorodności indywidualnych cech w
ramach tych grup oraz potencjalnie różnorodnych opinii, zostały zbadane poprzez
zogniskowane wywiady grupowe. Z przedstawicielami instytucji ubezpieczyciela zdrowotnego
jak również z decydentami politycznymi zostały przeprowadzone pogłębione wywiady.
Bułgaria
Pacjenci w Bułgarii są zobowiązani wnosić ryczałtową opłatę za każdą
wizytę u lekarza ogólnego i lekarza specjalisty, jak również za pierwsze 10
dni hospitalizacji w roku. Jednakże istnieje szeroki zakres zwolnień z opłat i
zniżek dla określonych grup społecznych. Istnieją także dowody iż
nieformalne opłaty pacjentów są szeroko rozpowszechnione w kraju.
Wyniki zogniskowanych wywiadów grupowych oraz pogłębionych
wywiadów wskazują, iż formalne opłaty pacjentów są postrzegane przez
wszystkie badane grupy jako dodatkowe, choć niewielkie, źródło
przychodów systemu ochrony zdrowia. Według świadczeniodawców
formalne opłaty pacjentów skutecznie ograniczają popyt na świadczenia
opieki zdrowotnej, jednak ich zdaniem pobór opłat bezpośrednio przez
świadczeniodawców jest niestosowny i uwłacza ich profesji. Stosunek
konsumentów opieki zdrowotnej do opłat jest zróżnicowany i zależy od
wieku, statusu ekonomicznego i społecznego respondentów. Opinie
decydentów politycznych i przedstawicieli ubezpieczycieli zdrowotnych
generalnie nie są jednolite, choć da się zaobserwować wspólny element sugestię zastosowanie franszyzy zamiast istniejącej opłaty ryczałtowej.
Węgry
Ideę wprowadzenie dopłat do publicznych świadczeń opieki zdrowotnej na
Węgrzech po raz pierwszy przekazano do widomości publicznej w roku
2006. W rezultacie opłata ryczałtowa za korzystanie z publicznych
świadczeń opieki zdrowotnej została wprowadzona w lutym 2007 roku.
Jednak system ten funkcjonował jedynie przez rok. W kwietniu 2008 roku
w wyniku referendum, zainicjowanego przez opozycje rządową, opłaty
formalne zostały wycofane. Niemniej jednak istnieją dowody, iż nieformalne
opłaty są powszechne na Węgrzech.
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme
Wyniki przeprowadzonego badania wskazują, że istnieje duża rozbieżność
w opiniach na temat dopłat pacjentów, pomiędzy decydentami politycznych
i ubezpieczycielami a świadczeniodawcami i konsumentami opieki
zdrowotnej. Pierwsi podkreślają konieczność istnienia formalnego systemu
dopłat na Węgrzech, podczas gdy konsumenci i świadczeniodawcy są
przeciwni tej idei.
Litwa
Na Litwie istnieje lista oficjalnych dopłat pacjentów, która jest jednak
ograniczona. Ponadto brak jest przejrzystych regulacji dotyczących tych
opłat, które już istnieją. Są także dowody na występowanie zjawiska
nieformalnych opłat pacjentów.
Na podstawie wyników przeprowadzonych wywiadów można
zaobserwować, iż stosunek do dopłat pacjentów do świadczeń opieki
zdrowotnej zależy bardziej od indywidualnych doświadczeń badanych niż
przynależności do danej grupy społecznej. Brak jest jednolitej opinii na
temat istnienia dopłat na Litwie i można zaobserwować w tej kwestii dużą
rozbieżność wśród udziałowców systemu (od stanowczego sprzeciwu do
entuzjastycznych wsparcia dopłat). Jednakże grupa świadczeniodawców
opieki zdrowotne ogólnie popiera wprowadzenie oficjalnych opłat
pacjentów na Litwie. Udziałowcy systemu mają jednak świadomość, iż
dopłaty niekoniecznie rozwiążą problem niskiej jakości opieki zdrowotnej,
a także głęboko zakorzenionego
w społeczeństwie zjawiska opłat
nieformalnych.
Rumunia
System opieki zdrowotnej w Rumuni obecnie boryka się z chronicznym
brakiem środków oraz negatywnym wizerunkiem kreowanym w dużej
mierze przez lokalne media. W obliczu niskich wydatków na opiekę
zdrowotną (na poziomie poniżej 4 % PKB w porównaniu do średniej UE na
poziomie prawie 9%) i gwałtownych zmian na poziomie kluczowych
decydentów politycznych, system opieki zdrowotnej wymaga kontynuacji
strukturalnych i finansowych reform ukierunkowanych na osiągnięcie jasno
sprecyzowanych i mierzalnych rezultatów. W istniejącej sytuacji dyskusje
nad mechanizmem pozwalającym na generowane dodatkowych środków
dla systemu (takim jak opłaty pacjentów) jest istotnym elementem
mogącym wspomóc reformę opieki zdrowotnej w Rumuni.
Pacjenci w Rumuni nie są zobligowani do wnoszenia formalnych opłat w
momencie korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej oferowanych w
ramach społecznego ubezpieczenia zdrowotnego. Jednakże lista tych
świadczeń jest ograniczona i pacjenci regularnie są zmuszeni płacić za
świadczenia zdrowotne. Opłaty nieformalne są także powszechne i stanowią
duże wyzwanie dla decydentów politycznych.
Wstępna analiza przeprowadzonych badań wskazuje, iż ze względu na małą
skalę przychodów z dopłat oraz brak przejrzystości w ich wykorzystaniu,
dopłaty w Rumuni nie są postrzegane jako rozwiązania problemów
finansowych tamtejszego systemu ochrony zdrowia. Dyskusja nad opłatami
ujawniła wiele różnych problemów w systemie: nierówność, niska jakość
świadczeń, mała dostępność, niepełne zdefiniowanie podstawowego
zakresu świadczeń gwarantowanych, brak świadomości o kosztach opieki
zdrowotnej, jak również napięcie i brak zaufania pomiędzy decydentami
politycznymi, świadczeniodawcami i korzystającymi z opieki zdrowotnej.
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme
Ukraina
Brak środków finansowych jest elementem charakterystycznym systemu
opieki
zdrowotnej
na
Ukrainie.
Istnieje
nadpodaż
wąsko
wyspecjalizowanego personelu medycznego, wysoka liczba szpitali i łóżek
szpitalnych, a jednocześnie niedobór personelu pielęgniarskiego i szeroko
wyspecjalizowanych lekarzy. Rozwinięta sieć placówek opieki zdrowotnej w
miastach kontrastuje z niską dostępnością do opieki na wsiach. Zły stan
placówek na terenach wiejskich wiąże się z niskimi budżetami wsi i mały
miast.
Prawo do bezpłatnej pomocy medycznej jest gwarantowane dla każdego
mieszkańca Ukrainy w klauzuli 49 Konstytucji Ukrainy. Jednakże opłaty
oficjalne są stosowane choć w niewielu przypadkach. Istnieją także dowody
na występowanie nieformalne opłaty w systemie.
Wstępne wyniki badania wskazują, że aktorzy system opieki zdrowotnej (w
tym konsumenci, świadczeniodawcy, decydenci polityczni i eksperci z
zakresu ubezpieczeń zdrowotnych) są zwolennikami wprowadzenia
oficjalnych opłat pacjentów za świadczenia opieki zdrowotnej. Ich zdaniem
wprowadzenie takich opłat mogłoby być właściwą odpowiedzią na potrzeby
systemu opieki zdrowotnej. Umożliwiłoby to także uregulowanie relacji
lekarz – pacjent, kontrolę całkowitych wydatków opieki zdrowotnej i
generowanie dodatkowych środków dla całego systemu, bądź
poszczególnych placówek opieki zdrowotnej.
Polska
Polscy pacjenci nie są formalnie zobligowani do wnoszenie dopłat kiedy
korzystają ze świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej, świadczeń
ambulatoryjnej
opieki
specjalistycznej
(z
wyjątkiem
opieki
stomatologicznej) oraz świadczeń szpitalnych dostarczanych w ramach
publicznie finansowanego sektora opieki zdrowotnej. Niemniej jednak ciągle
trwają dyskusje na temat wprowadzenia oficjalnych dopłat do tych
świadczeń.
Wyniki zogniskowanych wywiadów grupowych i pogłębionych wywiadów
wskazują, że formalne dopłaty są postrzegane jako narzędzie, które mogłoby
polepszyć efektywność w systemie opieki zdrowotnej i umożliwić
generowanie dodatkowych środków. Jeśli dopłaty byłyby dobrowolne i w
zamian za wyższą jakość/standard opieki zdrowotnej mogłyby być
akceptowalne dla konsumentów. Jednakże eliminacja nieformalnych dopłat
poprzez wprowadzenia dopłat formalnych jest wątpliwa, jako że wymaga
nie tylko reformy systemu opieki zdrowotnej, ale także zmian w
mentalności społeczeństwa.
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme