O co w tym chodzi? Strategie uczenia się

3 koncentrować się
O co w tym chodzi?
Twoja pamięć operacyjna, potrzebna przy pracy, ma jedynie ograniczoną
pojemność. To, że nie jesteś w stanie jednocześnie rozpoznawać i przetwarzać
dowolnie wielu wątków, nie powinno cię dziwić / niepokoić. To jest całkiem
normalne. Ważne jest jedynie to, abyś z tego faktu wyciągnął właściwe wnioski:
jeśli chcesz się czegoś nauczyć czy na jakimś egzaminie dać z siebie wszystko co
najlepsze, musisz umieć swoje myśli, zmysły i uczucia skoncentrować na tym, co
najistotniejsze, a więc na postawionym zadaniu. Im trudniejsze jest dla ciebie to
zadanie, tym uważniejszy powinieneś być. W pełni skoncentrować uda ci jednak
dopiero wtedy, gdy nie będziesz o tym świadomie myślał, na to zważał, że się
koncentrujesz, inaczej zachodzi niebezpieczeństwo odwrócenia twojej uwagi.
Osiągnięcie niezakłóconej koncentracji, bez ciągłego myślenia o tym, jest celem,
który powinieneś w rezultacie osiągnąć.
Istnieje jednak, w twoim otoczeniu i w tobie samym, wiele czynników
zakłócających, – od hałasu po zwątpienie we własne siły –które odwracają twoją
uwagę od istoty rzeczy. Dlatego potrzebujesz strategii, aby móc z takimi czynnikami
adekwatnie postępować. W zależności od sytuacji nie pozwolisz na pojawienie się
czynników dekoncentrujących, usuniesz je lub wydobędziesz z siebie to, co
najlepsze, mimo wystąpienia tych czynników.
Strategie uczenia się
organizacja miejsca
pracy
świadome
działanie
postępowanie
z czynnikami zakłócającymi
koncentrowanie się
przeprowadzanie
analiz koncentracjii
motywowanie samego siebie
3 koncentrować się
1 Postępowanie z czynnikami zakłócającymi: zapobieganie, odczuwanie,
zmniejszanie znaczenia, tłumienie
Najpierw musisz stwierdzić, czy w trakcie nauki w szkole lub poza nią czujesz, że
coś lub ktoś przeszkadza ci. Poza tym powinieneś rozpoznać, czy to inni ci
przeszkadzają, czy to ty sam sobie naukę utrudniasz. Jeśli rozpoznałeś źródło
zakłóceń, to zapytaj siebie, czy możesz to źródło wyłączyć, zapobiec jego powstaniu
w przyszłości, uniknąć go lub je co najmniej przejściowo stłumić albo czy musisz z
tym żyć.
Kilka wskazówek powinno pomóc ci w postępowaniu z zewnętrznymi i
wewnętrznymi źródłami zakłóceń.
Zakłócenia zewnętrzne
Nie jesteś wprawdzie w stanie wyłączyć wszystkich zakłóceń, które pochodzą z
zewnętrznych źródeł, możesz natomiast świadomie się z nimi obchodzić.
Wyłącz źródła hałasu i wizualne czynniki odwracające twoją uwagę lub
przynajmniej pracuj możliwie daleko od nich. Poproś o spokój kolegów, którzy
przeszkadzają ci na lekcji przez „gadanie”.
Zanim zaczniesz pracę, połóż wszelkie potrzebne ci do niej materiały w zasięgu ręki.
Inaczej istnieje niebezpieczeństwo, że „ciągłość” twojej pracy ciągle się będzie
zrywała.
Bardzo dyskusyjne jest pytanie, czy muzyka pomaga w nauce. Decydujące jest to,
aby muzyka nie kierowała twoich myśli i uczuć na siebie, znajdziesz wtedy
wprawdzie zadowolenie z muzyki, ale przy tym stracisz z oczu zadanie do nauczenia
się. Im bardziej wymagające jest zagadnienie do nauczenia się, tym szybciej
powinieneś wyłączyć muzykę, abyś mógł całą swoją energię skierować na zadanie.
Muzyka barokowa lub klasyczna może być ci pomocna przy wchodzeniu w proces
uczenia się, dla rozluźnienia w trakcie lub podczas wychodzenia z właściwego
procesu uczenia się. Melodia może także pomóc ci w lepszym przyswojeniu sobie
czegoś rytmicznego (np. w trakcie nauki języka obcego) albo żebyś mógł uruchomić
wyobraźnię. Niewskazana jest natomiast jakakolwiek forma śpiewu. Również słowo
mówione czy nawet kombinacja dźwięku i obrazu mogą silnie odwracać twoją
uwagę. Należy więc przestrzec przed jednoczesnym śledzeniem programu
telewizyjnego, jeśli chcesz rozwiązać zadanie, które wymaga od ciebie dużego
zaangażowania.
Kiedy się intensywnie uczysz, nie przyjmuj gości i nie prowadź z nimi długich
rozmów telefonicznych. Umów się z nimi w innym terminie, wyrażaj się krótko i
zwięźle albo powiedz po prostu „nie”.
3 koncentrować się
Zakłócenia wewnętrzne
Dla wielu osób to właśnie ich własne myśli i uczucia są źródłem zakłóceń wewnętrznego
spokoju.
 Wyrównaj rachunki z potrzebami ciała, inaczej twoja uwaga będzie stale odwracana
od nauki. Dlatego powinieneś wedle możliwości zaspokoić swe potrzeby podstawowe
(np. głód, potrzebę snu) i zapobiec w ten sposób długotrwałemu przeciążeniu.
 Rób świadomie i regularnie przerwy, a także przerwij swoją pracę wtedy, gdy czujesz,
że dalej już się nie da (patrz także 2 „gospodarowanie czasem”)
 Zatrzymaj zwątpienie we własne siły, kłopoty, marzenia, nierozwiązane problemy
emocjonalne lub przesuń to wszystko na później. Powiedz sobie zawsze wtedy, gdy
pogrążasz się w myślach lub jeśli coś wewnętrznie cię gnębi, i zrób to świadomie,
„Stop, stop, stop – pomyślę o tym, kiedy będę miał na to czas. Teraz robię to, co
muszę.” i odetchnij przy tym spokojnie i głęboko. Albo zanotuj sobie trapiące cię
myśli (np. „To powinienem także przeczytać, o tamto zapytać, o tym jeszcze
zapomniałem”), jak tylko się pojawią i w ten sposób odłożysz je świadomie „na bok”.
Wrócisz do nich później i zmierzysz się z nimi, jak będziesz miał na to czas albo
przyjdzie na nie pora. Niektórym osobom wystarczy, że postawią na kartce krzyżyk za
każdym razem, gdy zorientują się, że ich myśli „uciekają”. Już samo postawienie
takiego znaku na papierze może zapobiec dalszemu „trzymaniu” się „upartej” myśli.
W ten sposób możesz rejestrować i kontrolować zmiany twojej koncentracji.
 Prowadź krótkie rozmowy z samym sobą, jak np. „Zaczynam rozwiązywać to zadanie
i nie dam się rozkojarzyć.”
 Wykonuj ćwiczenia koncentracyjne i rozluźniające, np.
o zamknij oczy, oddychaj spokojnie i głęboko, policz w myślach do dziesięciu i
otwórz oczy,
o zamknij oczy i przywołaj w wyobraźni obraz pokoju, w którym pracujesz;
świadomie „wyjrzyj” przez okno i patrz na zieleń, policz do dziesięciu, otwórz
oczy i skieruj je ponownie na tekst,
o rozluźnij krótko całe ciało, unosząc ręce ponad głowę i złączając je w górze;
następnie opuszczaj je powoli na boki wyprostowane,
o progresywnie rozluźniaj mięśnie; chodzi tu o technikę relaksacyjną, której
możesz nauczyć się samodzielnie bez intensywnych treningów.
progresywne rozluźnianie mięśni
1. Zajmij wygodną pozycję, siadając lub kładąc się i zamknij oczy.
2. Zaciśnij prawą dłoń w pięść i napnij mięśnie prawego przedramienia.
Utrzymaj tę pozycję przez kilka sekund i poczuj napięcie w ramieniu i
w dłoni. Zwolnij napięcie powoli i otwórz dłoń. Krok po krok zrób to
samo z rękę lewą i poczuj różnicę pomiędzy stanem napięcia i
rozluźnienia ramion.
3. To samo ćwiczenie, a mianowicie napinanie, utrzymywanie tego stanu i
rozluźnianie możesz po kolei wykonywać ze wszystkimi partiami
mięśni, a więc z barkami, szyją, twarzą (grymasy), ze stopami i ich
palcami, udami i w końcu z mięśniami klatki piersiowej.
4. Rozkoszuj się przez chwilę uczuciem ogólnego rozluźnienia, a potem
otwórz oczy.
Innych bardziej rozbudowanych ćwiczeń rozluźniających możesz nauczyć się
wykorzystując np. ćwiczenia nagrane na kasetach z muzyką w tle, albo zapisując się
na kurs treningu autogennego Schulza.
Zakłóceń nie zawsze da się uniknąć. Sprawdź jednak, jakie luki one spowodowały (np.
brakujące notatki, coś czego nie zrozumiałeś) i postaraj się te braki uzupełnić. A jeśli
już uporasz się ze swoją pracą, pozwól się „rozpraszać” i rozkoszuj się czasem
wolnym.
2 organizacja miejsca pracy
Od dobrze zorganizowanego miejsca pracy zależy, czy będziesz się czuł dobrze i czy
będziesz w stanie zmierzyć się z zadaniem. Zarówno w domu, jak i w szkole czy też w
miejscu pracy (na stanowisku pracy) jest ważne, aby świadomie wybrać czy
zorganizować miejsce pracy odpowiednio do wymogów wykonywanego zadania.
Ogólnie rzecz ujmując, powinieneś wybrać takie środowisko pracy, które kojarzy ci
się z wykonywaną czynnością. I tak przykładowo czynność pisania streszczenia należy
wykonywać przy stole lub przy biurku, pracy nad trudnym tekstem sprzyja środowisko
biblioteki (czytelni), gdzie jest zagwarantowana cisza i odwrotnie – w celu
rozkoszowania się dziełem muzycznym, poszukaj miejsca, które mało kojarzy ci się z
pracą. Częściej o wiele bardziej ważniejsze jest to, abyś zdołał skoncentrować się na
zadaniu do zrobienia także w mniej korzystnym środowisku.
Przykład: swoje łóżko kojarzysz przede wszystkim z wypoczynkiem i snem. Jeśli
jednak uczynisz je głównie miejscem do studiowania, to może okazać się wkrótce, że
nie będziesz się mógł w nim ani skoncentrować na nauce, ani porządnie wyspać.
Mimo tego może się zdarzyć, że chcąc przemyśleć coś ważnego mocno zmotywowany
położysz się na łóżku i nie będziesz mieć problemów z koncentracją.
w domu
 Pracuj zwykle w jednym na stałe zorganizowanym i przystosowanym do tego celu
miejscu, ale szukaj świadomie innego miejsca, jeśli do sprawnego rozwiązywania
następnego zadania potrzebujesz zmiany otoczenia. Zwróć uwagę na to, aby twoje
miejsce do pracy było dobrze oświetlone. Snop światła nieruchomo i równomiernie
rozprowadzony po powierzchni do pracy, nie rzuca przeszkadzających cieni. Dla osób
praworęcznych światło lampki biurowej powinno padać bezpośrednio z lewej strony,
aby cień ręki nie zaciemniał ciągle powierzchni, na której piszesz. Wykorzystuj jak
długo się da światło dzienne, ustaw swoje biurko w pobliżu okna, zwróć przy tym
uwagę na to, aby widok za oknem nie rozpraszał cię w trakcie pracy. Jeśli ustawisz
komputer stacjonarny, to powinien on być w zasięgu ręki (np. na ramieniu wychlanym
i z klawiaturą, którą mógłbyś w razie potrzeby umieścić przed sobą, nieco poniżej
blatu, na którym pracujesz).
 Na biurku miej zarezerwowany kawałek wolnego miejsca na materiały i urządzenia
(komputer przenośny), których potrzebujesz do wykonania bieżącego zadania.
 W zasięgu ręki ustaw w gotowości także takie materiały, których używasz dość
często, ale nie ciągle (np. słownik języka obcego). Rzeczy, które będą ci potrzebne
dopiero przy następnym zadaniu (np. książki i zeszyty do innego przedmiotu), połóż
dalej od siebie. Sięgając po nie musisz wstać a w ten sposób zrobisz sobie krótką
przerwę i jednocześnie zapewnisz trochę niezbędnego ruchu. Do organizacji miejsca
pracy należy także to, abyś swoje materiały pomocnicze sensownie odkładał (np.

wszystkie materiały do danego przedmiotu razem: zeszyt, luźne kartki w segregatorze
lub plastikowej teczce, książki).
W danej chwili nieistotne rzeczy (np. gazeta codzienna lub zdjęcia z wakacji)
powinieneś położyć poza zasięgiem wzroku i – co jeszcze ważniejsze – nie myśleć o
nich w trakcie pracy.
w szkole lub zakładzie pracy
Nawet jeśli na warunki pracy w szkole lub w zakładzie masz jedynie ograniczony wpływ, to
możesz następujące wskazówki wziąć po uwagę:
 utrzymuj na swoim miejscu pracy w klasie, w bibliotece, w biurze czy w warsztacie
porządek, by było zawsze gotowe do pracy,
 jeśli uczysz się w szkole lub w firmie, ale poza czasem zorganizowanym (np. poza
lekcjami czy czasem praktyki) poszukaj sobie odpowiedniego miejsca do nauki (np. w
bibliotece, na świeżym powietrzu itp.),
 ponieważ w szkole lub firmie rzadko możesz pracować w pomieszczeniu będąc
całkiem sam i bez zakłóceń, bardzo ważna jest umiejętność radzenia sobie z
zakłóceniami zewnętrznymi oraz dbałość, aby samemu nie przeszkadzać innym.
Bardzo wielu osobom przeszkadza ciągłe wchodzenie i wychodzenie innych
użytkowników. Spróbuj w takich przypadkach zachować się jak pająk w swojej sieci,
który na podstawie wielu prób i błędów uczy się w końcu, że nie każda wibracja
pajęczyny oznacza, że w sieć wpadła zdobycz. Nie da się on już wtedy tak łatwo
sprowokować. Kontroluj więc sytuację i opanuj chęć podnoszenia wzroku znad
książki przy każdym ruchu innych. Na początku przeszkadzała ci będzie nawet myśl,
żeby nie podnieść wzroku, powoli jednak takie zewnętrzne zakłócenia po prostu
będziesz całkowicie ignorował.
3 świadomie działać
Koncentrować się oznacza nie robić nic na półserio czy powierzchownie, lecz czynić to,
co istotne. Zasada ta obowiązuje zarówno w czasie lekcji, jak i w czasie wolnym.
 W trakcie każdej części lekcji współpracuj aktywnie (wykład, praca w grupach,
praca w parach, praca samodzielna), odpowiadaj na pytania nauczyciela, sam staaj
pytania.
 Rób sobie notatki w trakcie lekcji, nawet jeśli nauczyciel nie zapisuje
najważniejszych rzeczy na tablicy lub na folii (np. w czasie pracy w grupach).
 Utrzymuj kontakt wzrokowy z nauczycielem, a w trakcie dyskusji nawet z
kolegami, aktywnie śledź wyjaśnienia nauczyciela przy tablicy lub zapisane na
foliogramie.
 W czasie odrabiania zadań domowych skup się na rozwiązywaniu kolejnych
zadań, poświęcając uwagę każdemu z nich osobno, rozwiąż lub wykonaj każde
zgodnie z założonymi celami i nie przeskakuj ciągle z jednego na drugie.
 Ustal w jakiej porze dnia możesz się najlepiej skoncentrować.
 Rozdzielaj fazy pracy od faz odpoczynku.
4 przestrzegać reguł odnośnie motywacji
Koncentracja i motywacja są silnie ze sobą powiązane. Bez motywacji brakuje
również koncentracji. Dlatego ważne jest, abyś był świadomy celów swojej pracy,
interesował się każdą nową dziedziną, nastawiał do niej pozytywnie i przeżywał z
satysfakcją zadowolenie z osiągniętego sukcesu. (patrz „1 motywować siebie”)
5 przeprowadzać analizy koncentracji
Często należy stawiać sobie krytyczne pytanie, czy w ogóle potrafię się koncentrować.
Jeśli często nie czujesz się skoncentrowany, to zapisz sobie, co odwraca twoją uwagę
przy odrabianiu zadań i zaplanuj działania zaradcze w celu uniknięcia takich zakłóceń
w przyszłości (formularz do skopiowania w załączeniu).
analiza koncentracji
cel/zadanie
czas do
dyspozycji
co po kolei rzeczywiście robię/myślę
-w związku z zadaniem
-bez związku z zadaniem (zakłócenia)
potrzebny na zakłócenia zakłócenia do
to czas
zewnętrzne wewnętrzne uniknięcia
bez
środki zaradcze na przyszłość
możliwości
uniknięcia
............................. .................. ................................................................. ...................... .................. ................... .................. .................. .....................................................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
........................
...............
...............
...............
...............
...............
...............
..................
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
...............
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................