Prawna regulacja tajemnic, dr inż. A. Gryszczyńska UKSW

Prawna regulacja tajemnic
dr inż. Agnieszka Gryszczyńska
Katedra Prawa Informatycznego
Wydziału Prawa i Administracji
Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
VII Konferencja naukowa „Bezpieczeństwo w Internecie” : INTERNET RZECZY.
BEZPIECZEŃSTWO SMART CITY, Warszawa, 14 -15 maja 2015 r. UKSW
Tajemnica?
W polskim systemie prawnym pojęcie „tajemnicy” nie
zostało zdefiniowane, choć słowo „tajemnica” występuje
w 233 ustawach i 171 rozporządzeniach
•
W rozumieniu potocznym poprzez tajemnicę rozumie się „rzecz która nie powinna wyjść
na jaw”, sekret, określona przez przepisy prawne wiadomość, której poznanie lub
ujawnienie jest zakazane przez prawo lub też rzecz zagadkowa, niezbadana.
Słownik języka polskiego PWN, t. III, red. M. Szymczak, Warszawa 1995, s. 439.
• Niezwykle trudne jest ustalenie znaczenia tajemnicy w znaczeniu prawnym.
Tajemnica?
•
Definiując tajemnicę można odnieść się do definicji informacji. Przyjmując, że tajemnicą jest
informacja chroniona przed ujawnieniem, zaś informacja jest przenaszalnym dobrem
zmniejszającym niepewność, wówczas poprzez tajemnicę rozumieć można ograniczenie w
zmniejszaniu niepewności.
Tajemnica - informacja chroniona przed ujawnieniem
Informacja = dobro zmniejszające niepewność
Tajemnica = ograniczenie w zmniejszaniu niepewności
Por. G. Szpor, Informacja w zagospodarowaniu przestrzennym. Zagadnienia administracyjnoprawne, Katowice 1998, s. 25.
Jawne
Tajemnice w znaczeniu normatywnym
Przesłanka materialna obejmuje
• zakres podmiotowy, w tym
wskazanie podmiotów
zobowiązanych i beneficjentów
tajemnicy,
•
zakres przedmiotowy
•
zakres czasowy utajnienia.
Przesłanka formalna
• to wola utajnienia przejawiająca się poprzez
określoną formę utajnienia
•
Jest uzewnętrzniana przez różnorakie
czynności, może także wynikać z samej
ustawy.
M. Jaśkowska, Materialne i formalne przesłanki tajemnic publicznoprawnych, [w:] Jawność i jej ograniczenia red. G. Szpor,
Tom IV, Znaczenie orzecznictwa red. M. Jaśkowska, Warszawa 2014, s. 4-12
.
Regulacja tajemnic jest niejednolita
Ustawodawca :
- definiuje tajemnice i wskazuje jej normatywną nazwę (np. statystyczna, kontrolerska,
przedsiębiorstwa);
- nie definiuje tajemnicy ale określa przesłanki materialne i formalne, wprowadza i posługuje
się normatywną nazwą tajemnicy (adwokacka, radcy prawnego, notarialna, dziennikarska)
- nie definiuje tajemnicy ale określa przesłanki materialne i formalne, nie wprowadza i nie
posługuje się normatywną nazwą tajemnicy (tajemnica sędziowska, prokuratorska)
- stwierdza, że określone informacje stanowią „tajemnicę prawnie chronioną”
- jednoznacznie przesądza, że dana tajemnica jest tajemnicą zawodową
- nie definiuje tajemnicy, nie wprowadza normatywnej nazwy tajemnicy, nie posługuje się
określeniem „tajemnica”
- wskazuje na obowiązek zachowania tajemnicy (lub tajemnic) w treści przysięgi zawodowej
- nakłada obowiązek „ zachowania tajemnicy (tajemnic) prawnie (ustawowo) chronionej
Dane osobowe
- tajemnica czy
inne
ograniczenie
jawności?
Co chronimy?
Sposób regulacji zakresu przedmiotowego tajemnic
•
Zakres przedmiotowy poszczególnych tajemnic uregulowany został niejednolicie.
•
Zakres ten ustawodawca rzadko wyznacza poprzez odwołanie się do pewnego systemu
czy zbioru wartości, bądź dóbr chronionych (np. art. 1 ust. 1 w zw. z art. 5
OchrInfNiejawU, czy art. 5 InfPublU w zakresie ochrony prawa do prywatności).
•
Znacznie częściej zakres przedmiotowy konstruowany jest poprzez wskazanie
„informacji”, „danych”, „okoliczności sprawy”, „faktów”, „dokumentów”, „akt”,
„dokumentacji”, „umów” lub „materiałów”, które objęte będą tajemnicą lub
wskazanie, że tajemnicą objęte są „wszystkie informacje” uzyskane od określonej
kategorii osób, w związku z wykonywanym zawodem lub podjętymi czynnościami.
Kto jest zobowiązany do ochrony?
•
Katalog podmiotów zobowiązanych do zachowania tajemnicy może mieć charakter wąski lub szeroki,
zamknięty (enumeratywny) lub otwarty.
•
•
•
Krąg podmiotów zobowiązanych do zachowania tajemnicy określany jest poprzez odniesienie do:
osób wykonujących zawód (adwokat, radca prawny),
osób pozostających w stosunku zatrudnienia (osoby zatrudnione w banku, osoby pozostające ze
spółdzielczą kasą oszczędnościowo-kredytową w stosunku pracy, osoby zatrudnione w zakładzie
ubezpieczeń),
innych osób wykonujących czynności, z którymi wiąże się dostęp do informacji (osoby za których
pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, osoby odbywające staż, praktykę zawodową lub
studencką w urzędzie),
organu (minister, wójt)
pracowników urzędów obsługujących organ
podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą (bank, zakład ubezpieczeń, zakład leczniczy dla
zwierząt).
Regulacja prawna może również przewidywać , że do przestrzegania tajemnicy obowiązane są również
inne osoby, którym udostępniono informacje objęte tajemnicą (np. tajemnica skarbowa - art. 294 § 4
OrdP)
•
•
•
•
•
Co z nowymi kategoriami podmiotów mających
dostęp do określonych, chronionych jako
tajemnice informacji?
Czy konieczne jest wprowadzenie nowych tajemnic?
Czy należy dokonać poszerzenia zakresu
podmiotowego istniejących już tajemnic?
Jak chronimy?
Dane
osobowe
Metody przetwarzania informacji objętych
tajemnicą
•
Brak wspólnej i jednolitej regulacji (minimalnej)
•
Zasadniczo można przetwarzać zarówno w zbiorach papierowych jak i elektronicznych.
•
Przepisy prawne poza zobowiązaniem podmiotów do zachowania określonych danych
w tajemnicy rzadko określają podmiot zobowiązany do należytego zabezpieczenia
posiadanych danych i konkretyzują obowiązki w zakresie zabezpieczeń.
•
Szczegółowe przepisy w tym zakresie zawierają ustawa o ochronie informacji
niejawnych i ustawa o ochronie danych osobowych oraz akty wykonawcze do nich.
•
W pozostałym zakresie regulacja ma charakter szczątkowy.
Problemy ochrony tajemnic
•
•
•
•
Zmieniła się rola i pozycja państwa jako podmiotu bezpieczeństwa.
Zmiana pozycji państwa dokonuje się w warunkach rewolucji informacyjnej, która wzmacnia
rolę informacji i zarządzania jej zasobami w tworzeniu bezpieczeństwa obywateli i narodów.
Bezpieczeństwo informacyjne koncentruje się w wąskim znaczeniu tego terminu na ochronie
zasobów informacji przed nieuprawnionym ujawnieniem, zaś w szerszym z działaniami
ukierunkowanymi na pozyskiwaniem informacji ważnych z punktu widzenia aktywności
podmiotu bezpieczeństwa oraz ochroną jego zasobów informacji wrażliwych tj. takich,
których owo nieuprawnione ujawnienie może nieść negatywne skutki dla jego
funkcjonowania.
Istnieje zatem potrzeba świadomego stosowania instrumentu, jakim jest zespół procedur
ochrony informacji w warunkach niestabilnego otoczenia, upadku tradycyjnych wartości
stanowiących o istocie relacji pomiędzy obywatelem a państwem, wyrażającym się w
pojęciu patriotyzmu, czy też zaufaniu obywatela do organów państwa
S. Zalewski, Przepisy odnoszące się do informacji niejawnych w UE i NATO oraz ich implementacja do prawa
polskiego [w:} Struktura tajemnica, red. A. Gryszczyńska, Warszawa, s. 102
Dziękuję za uwagę!!!
Kontakt: [email protected]