Pobierz PDF - Dental and Medical Problems

Pobierz PDF - Dental and Medical Problems

prace poglądowe
Dent. Med. Probl. 2011, 48, 4, 576–582
ISSN 1644-387X
© Copyright by Wroclaw Medical University
and Polish Dental Society
Bożena J. Robak, Joanna Bożyk, Janusz Borowicz
Koncepcje budowy części korzeniowej wkładów
koronowo-korzeniowych w świetle piśmiennictwa
Conception of Construction of Root Part of Dental Posts
– Review of the Literature
Zakład Protetyki Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Streszczenie
Zapotrzebowanie na leczenie endodontyczno-protetyczne we współczesnej praktyce stomatologicznej jest coraz
większe. Utrzymany korzeń zęba jest naturalnym wszczepem – punktem wyjścia do dalszego leczenia protetycznego. W związku z tym wkłady koronowo-korzeniowe znajdują szerokie zastosowanie do odbudowy pojedynczych
zębów oraz filarów uzupełnień stałych lub ruchomych. Warunkiem powodzenia tego leczenia jest właściwe wykorzystanie zachowanego w jamie ustnej korzenia. Powinien być dobrze umocowany w zębodole, prawidłowo wyleczony endodontycznie, bez zmian okołowierzchołkowych, mieć zachowaną strukturę powierzchni nośnej. Kwestia
kształtu i rozmiaru wkładów jest przedmiotem zainteresowania od wielu lat. Do ważnych parametrów decydujących o retencji, wytrzymałości oraz naprężeniach powstających wokół wkładów należą: długość wkładu, średnica
części korzeniowej, faktura powierzchni trzonu, kształt części korzeniowej, kształt powierzchni nośnej (Dent. Med.
Probl. 2011, 48, 4, 576–582).
Słowa kluczowe: wkłady koronowo-korzeniowe, kształt wkładu koronowo-korzeniowego, zęby leczone endodontycznie.
Abstract
Nowadays, the demand for endodontic and prosthetic treatment in dental practice is increasing. Retained root is
a natural tooth-implant – starting point for further prosthetic treatment. Therefore, the root posts are widely used
to reconstruct the individual teeth, and as the pillars of fixed and removable dentures. The success of this treatment
is conditioned by the proper use of retained roots in the oral cavity. It should be well fixed within the alveolus,
endodontically treated, with no periapical lesions, should have preserved the structure of the bearing surface. The
question of the shape and size of the post has been the point of interest for many years. Important parameters for
retention endurance stress arising around the posts are: the length of the post, the diameter of the root, stem surface
texture, shape of the root, the shape of the bearing surface (Dent. Med. Probl. 2011, 48, 4, 576–582).
Key words: dowel, post, shape of the post, endodontically treated teeth.
Obecnie w leczeniu protetycznym duży nacisk
kładzie się na pozostawienie w jamie ustnej uzębienia resztkowego. Zęby leczone endodontycznie
czy złamania koron przy zachowanych, zdrowych
korzeniach pozwalają lekarzowi na wykorzystanie ich do dalszej odbudowy. Ekstrakcje w takich
przypadkach powinny być tylko rozwiązaniem
ostatecznym [1]. Korzyści płynące z wykorzystania uzębienia resztkowego jako podpory dla
protez stałych są ogólnie znane i szeroko opisane
w piśmiennictwie. Pozostawienie wyleczonych
i prawidłowo zabezpieczonych korzeni w znacz-
nym stopniu opóźnia proces zaniku kości wyrostka zębodołowego. Ma to bardzo duże znaczenie,
zwłaszcza w przypadku leczenia protetycznego
w żuchwie, ponieważ, jak wynika z licznych badań i obserwacji, wielkość resorpcji kości żuchwy
4-krotnie przewyższa wielkość resorpcji kości
szczęki. Wykorzystanie korzeni zębów do rehabilitacji protetycznej powinno być szeroko stosowane, mimo dynamicznego rozwoju implantologii.
Ząb leczony endodontycznie powinien dobrze
rokować na przyszłość. Może mieć przywróconą
pełną funkcję i służyć ostatecznie jako ząb oporowy
577
Wkłady koronowo-korzeniowe
dla stałej lub ruchomej protezy częściowej. Zwykle
znaczne ilości struktury zęba są zniszczone albo
przez próchnicę, albo przeprowadzone leczenie endodontyczne lub umieszczone w nim poprzednie
rekonstrukcje. Ubytek struktury zęba powoduje, że
utrzymanie późniejszych rekonstrukcji jest bardziej
problematyczne, zwiększa prawdopodobieństwo
złamania podczas obciążenia czynnościowego.
Przed przystąpieniem do odbudowy zębów
leczonych endodontycznie trzeba zwrócić uwagę
na [2]:
1) dobrą szczelność wypełnienia kanału w jego
końcowym odcinku,
2) brak wrażliwości na opuk (objaw uciskowo-opukowy ujemny),
3) brak wysięku,
4) brak przetoki,
5) brak aktywnego stanu zapalnego.
Korzenie niespełniające tych wymogów powinny zostać powtórnie leczone endodontycznie.
Stosowanie wkładów koronowo-korzeniowych w zębach z częściowo lub całkowicie zniszczoną koroną jest dzisiaj bardzo powszechne.
W praktyce stomatologicznej stosuje się 2 rodzaje
wkładów: lane (indywidualne) i standardowe (prefabrykowane).
Jedną z cech odróżniającą wkłady lane od standardowych jest to, że wkłady lane odzwierciedlają konfigurację przygotowanego kanału, a wkłady
standardowe mają już określony kształt, który wymaga dopasowania kanału korzenia zęba [3].
Do oceny konieczności wykonania wkładu
koronowego lub koronowo-korzeniowego jest pomocna klasyfikacja Naumanna [4]. Uwzględnia
ona liczbę i jakość zachowanych ścian korony zęba po leczeniu endodontycznym. Zgodnie z tym
podziałem do klasy I należą ubytki z zachowanymi 4 ścianami. Ząb nie wymaga wówczas zaopatrzenia wkładem, lecz jest możliwe zastosowanie,
szczególnie w odcinku przednim, estetycznej rekonstrukcji adhezyjnej. Klasa II wg Naumanna to
ubytki z zachowanymi 3 ścianami. Zdaniem autora klasyfikacji możliwości obciążania tych zębów
są mniejsze niż w klasie I, nie wymagają jednak
zaopatrzenia wkładem koronowo-korzeniowym.
Klasa III to ubytki z zachowanymi 2 ścianami.
I w tym przypadku, w pierwszej kolejności, należy
rozpatrywać wykonanie uzupełnienia adhezyjnego. Do klasy IV należą ubytki z zachowaną jedną
ścianą. W takim przypadku zaleca się wykonanie wkładu koronowo-korzeniowego. W odcinku
przednim należy wykonać wkład estetyczny, np.
z włókien szklanych, węglowych lub wkład pełnoceramiczny. W odcinku bocznym natomiast
należy rozważyć wykonanie wkładu metalowego.
W klasie V z całkowitym brakiem ścian wykonanie wkładu jest niezbędne [4].
Statyka umocowania
odbudowy protetycznej
na wkładach koronowo-korzeniowych
Podczas działania siły żucia na wkład koronowo-korzeniowy podlega on naprężeniom na
3 różne sposoby: wyginanie, odkształcanie podczas ściskania i obrót.
Siła żucia daje się rozłożyć na składowe za pomocą równoległoboku sił w następujący sposób:
1) jedna składowa (K V) siły żucia biegnie osiowo, zgodnie z kierunkiem wkładu i obciąża go na
ściskanie;
2) druga składowa (KH) biegnie przedsionkowo, prostopadle do wkładu i obciąża go na zginanie [5].
Pionowa składowa siły żucia obciąża ząb na
ściskanie. Wkład nie może przekazywać jednak tej
siły na ząb, gdyż mogłoby wówczas dochodzić do
jego pęknięcia. Z tego względu zęby opracowane
pod wkład koronowo-korzeniowy powinny mieć
płaską powierzchnię nośną. Kontakt powierzchniowy nie jest retencją, ale służy do przyjmowania sił
żucia. Pozioma składowa siły żucia obciąża wkład
na zginanie. Siła pozioma może wyciągnąć wkład
tak jak wyciąga się gwóźdź ze ściany, przy czym
ściana wargowa zrębu korzeniowego odłamie się.
Jeżeli ścianę tę opracowuje się skośnie daszkowato,
to poziome składowe siły żucia będą przekazywane
korzystnie dla jego stabilizacji. Każdy ząb jest obciążony przez siły żucia na skręcenie. W przypadku
zębów przednich siły skręcające działają ze strony
bocznej na brzeg sieczny. W zębach ćwiekowych
i koronach na wkładach koronowo-korzeniowych
tego typu obciążenia rotacyjne mogą prowadzić do
rozchwiania i odcementowania wkładu [5-7]. Konstrukcja wkładu powinna rozkładać siły nacisku
jak najbardziej równomiernie. Częstość pękania
korzenia zwiększa się z zastosowaniem wkręcanych
standardowych wkładów.
Od wielu lat trwają badania doświadczalne dotyczące wkładów koronowo-korzeniowych. Badania te koncentrują się głównie na ocenie naprężeń
w zębach odbudowanych wkładami oraz na wytrzymałości korzeni na złamania.
Odbudowa protetyczna za pomocą wkładów
nierozerwalnie wiąże się z biomechaniką, a więc
działaniem różnorodnych sił i ich składowych na
konstrukcję wkład–korzeń zęba. Są to siły wyzwalane w jamie ustnej w czasie aktu żucia. Zalicza się
do nich siły: pionową, poziomą i skośną.
Siły te powodują generowanie naprężeń w zębach i okolicznych tkankach. Najistotniejszym zadaniem wkładu jest równomierny i bezpieczny
rozkład naprężeń funkcjonalnych. Wkład musi być
578
B.J. Robak, J. Bożyk, J. Borowicz
wystarczająco wytrzymały, aby pochłaniać te naprężenia bez ryzyka odkształcenia lub pęknięć [8].
Shillingburg et al. [7] uważają, że zastosowanie wkładu powoduje wydłużenie ramienia
dźwigni powstałej z uzupełnienia protetycznego
podczas działania sił żucia i zmniejsza siłę odrywającą koronę od podłoża. Caputo i Standlee [9]
twierdzą, że w zębie odbudowanym bez użycia
wkładu siły żucia wywołują dużą koncentrację
naprężeń w miejscu łączenia odbudowanej korony
z tkankami zęba. Zastosowanie wkładu powoduje
bardziej równomierne rozłożenie sił w korzeniu
wzdłuż całej długości trzonu wkładu. Wskutek
tego następuje przemieszczenie koncentracji naprężeń w głąb korzenia, z dala od krytycznego
rejonu styku zębiny z koroną. Następstwem tego
jest mniejsza podatność zęba na złamanie i lepsza
integracja brzeżna korony protetycznej.
Optymalne koncepcje
budowy wkładów
Kwestia kształtu i rozmiaru wkładu jest przedmiotem zainteresowania od wielu lat. Ma to związek z długością korzenia oraz jego wymiarami:
mezjalno-dystalnym i policzkowo-językowym.
Do ważnych parametrów decydujących o retencji, wytrzymałości oraz naprężeniach powstających wokół wkładów należą: długość wkładu,
średnica części korzeniowej, faktura powierzchni
trzonu, kształt części korzeniowej i kształt powierzchni nośnej [8-10].
Długość wkładu
Wiele dyskusji toczy się wokół pytania: jaka
powinna być optymalna długość wkładu? Weryfikacja tych zaleceń uwzględniająca rozległe retrospektywne badania kliniczne pozwoliła na zdefiniowanie pewnych wskazówek ogólnych.
Niezwykle ważnym zagadnieniem jest długość
wypełnienia kanałowego, jaka powinna pozostać w kanale korzeniowym po opracowaniu pod
wkład. Z uwagi na skomplikowaną budowę systemu kanałowego w jego części przywierzchołkowej
(obecność delty, kanałów bocznych, nieregularny
kształt wierzchołka korzenia, obecność resorpcji)
poleca się pozostawić co najmniej 4–5 mm wypełnienia kanałowego. Dzięki temu unika się ryzyka
odsłonięcia ww. anomalii anatomicznych, a tym
samym pogorszenia szczelności wypełnienia kanałowego [11-13].
Wykazano również, że pozostawienie tylko 2–3
mm wypełnienia skutkuje częstym powstawaniem
zmian okołowierzchołkowych spowodowanych
nieszczelnością wypełnienia wierzchołka. Jest to
pierwsza istotna wskazówka warunkująca długość
wkładu. Długość opracowanego kanału wpływa na
zwiększenie powierzchni, na której rozkładają się
naprężenia czynnościowe. Krótki wkład powoduje koncentrację naprężeń w strefie przykoronowej,
podczas gdy długi umożliwia ich rozkład na całej
powierzchni opracowanego kanału.
Z piśmiennictwa wiadomo, że część korzeniowa wkładu powinna stanowić ⅔–¾ długości korzenia zęba i być równa co najmniej długości korony klinicznej. Najkorzystniejszy stosunek części
korzeniowej do koronowej wkładu wynosi 3:1 lub
2:1. Wzrost długości części korzeniowej wkładu
powoduje zwiększenie odporności na złamania
i lepszą retencję uzupełnienia [9, 14, 15]. Z powyższych przyczyn wkład powinien mieć jak największą długość. Nie można jednak wykonać części
korzeniowej wkładów o długości równej długości
korzenia. Jednym z powodów jest konieczność zabezpieczenia tkanek okołowierzchołkowych przed
nieszczelnością, mikroprzeciekiem i ewentualnym
przepchnięciem materiału wypełniającego.
Wkład stanowiący 2/3 długości korzenia powoduje niewielkie naprężenia w rejonie szyjki zęba i równomierny rozkład naprężeń wzdłuż całej
powierzchni opracowanego kanału oraz zapewnia
dobrą retencję wkładu. Wkład o długości przekraczającej 2/3 długości korzenia wywołuje mniejsze
naprężenia w obrębie szyjki zęba, ale jednocześnie
ich zwiększenie w wierzchołku korzenia. Wkłady
krótkie wywołują znacznie większe naprężenia
w korzeniu niż wkłady długie. Szczególnie duża
koncentracja naprężeń występuje w strefie przykoronowej korzenia. Naprężenia te mogą doprowadzić do odcementowania wkładu lub złamania
korzenia. Mechanizm złamania korzenia odbudowanego krótkim wkładem przedstawia [14].
Średnica części korzeniowej
wkładu
W świetle współczesnych badań wpływ grubości części korzeniowej wkładów na naprężenia
w korzeniach nie jest jednoznacznie określony.
Felton et al. [16] uważają, że wytrzymałość korzenia zależy od grubości zębiny pozostawionej po
opracowaniu kanału oraz od anatomii i wielkości
zęba. Grubsza ściana korzenia wpływa na wzrost
wytrzymałości struktur zęba. Podobnie twierdzą
Mattison et al. [17, 18], iż naprężenia wzrastają ze
wzrostem średnicy wkładu i obciążeniem zęba,
dlatego postulują stosowanie cienkich wkładów,
szczególnie w zębach narażonych na duże siły odgryzania i żucia.
Davy et al. [19], Cooney et al. [20] oraz Lee.
et al. [21] na podstawie badań sformułowali odmienne wnioski. Zastosowanie wkładu o większej
Wkłady koronowo-korzeniowe
średnicy powodowało w ich obserwacjach wzrost
wytrzymałości zębów zrekonstruowanych wkładami.
Według Shillingburga [7, 14] szerokość preparowanego kanału nie powinna przekroczyć 1/3
średnicy korzenia w miejscu połączenia szkliwnocementowego. Minimalna grubość zachowanych
ścian wokół wkładu powinna wynosić 1 mm.
W zależności od anatomii zęba i szerokości korzenia, wypreparowany kanał powinien mieć średnicę 0,7–1,5 mm [14].
Każdy ząb podlegający rekonstrukcji za pomocą wkładu koronowo-korzeniowego wymaga
dodatkowej preparacji korzenia w celu przygotowania łoża dla tego uzupełnienia. Badania Ho et
al. [22] oraz Huntera et al. [23, 24] wykazały, że
poszerzenie kanału korzenia zmniejsza wytrzymałość pozostałych tkanek zęba i powoduje wzrost
naprężeń w szyjce zęba. Zęby z zacementowanymi
wkładami są bardziej wytrzymałe w porównaniu
z zębami z wypreparowanym miejscem na te uzupełnienia. Naprężenia w zębie z zacementowanym
wkładem ulegają redukcji w stosunku do naprężeń
występujących w zębie z opracowanym miejscem
pod wkład.
Faktura powierzchni trzonu
wkładu
Wkłady lane mają powierzchnię porowatą.
Wkłady standardowe mogą mieć powierzchnię
gładką, chropowatą, pokrytą rowkami (równoległymi, skośnymi, prostopadłymi do długiej osi
wkładu), ponacinaną, ząbkowaną lub gwintowaną [25]. Wkłady z trzonami gwintowanymi, wkręcanymi w zębinę charakteryzują się lepszym utrzymaniem w porównaniu z wkładami o powierzchni gładkiej lub chropowatej. Niestety wywołują
one jednocześnie największe naprężenia wstępne
podczas zakładania i obciążeń czynnościowych.
Koncentracje naprężeń występują na szczytach
zwojów gwintu wkręconych w zębinę. Zwiększają
się one, gdy wkład zostanie wkręcony do węższego
lub nieoczyszczonego kanału [26-28].
Kształt części korzeniowej
Wciąż kontrowersyjny jest problem kształtu
części korzeniowej wkładów koronowo-korzeniowych. Zarówno wkłady lane, jak i standardowe
mogą mieć różny kształt części korzeniowej. Najczęściej spotykane w praktyce stomatologicznej
kształty to: stożek, walec, teleskop [29-31].
Jednym z czynników wpływających na rozkład i wielkość naprężeń w zębie jest kształt i rozmiar części korzeniowej wkładu zacementowanego
w korzeniu. Wkład powinien być tak zaprojekto-
579
wany, aby podczas obciążeń nie uległ odcementowaniu od tkanek zęba, a przede wszystkim nie doprowadził do pęknięcia korzenia i w następstwie do
ekstrakcji zęba. W niektórych przypadkach tkanki zęba są bardzo zniszczone, wówczas pozostała
struktura zęba determinuje wielkość przyszłego
wkładu. W wielu sytuacjach klinicznych jest jednak
zachowany prawie niezniszczony zrąb korzenia.
Wówczas lekarz opracowując tkanki pod wkład
może nadać im odpowiednią formę i pośrednio
zdecydować o kształcie przyszłego wkładu.
Wkłady, których część korzeniowa ma kształt
stożka są powszechnie stosowane. Stożkowa forma zapewnia dobry odpływ cementu podczas
montowania wkładu, dlatego też wywołuje ona
wówczas małe naprężenia. Caputo i Standlee [9]
uważają, że wkłady o stożkowych, zwężających
się ścianach działają podczas obciążenia jak klin
i mogą spowodować pękniecie korzenia. Efekt
klina jest tym większy, im jest płytsze osadzenie wkładu w zębie i im mniejsza jego średnica.
Efekt ten może być złagodzony przez wykonanie
oparcia wkładu na powierzchni nośnej korzenia.
Musikant et al. [8] twierdzą natomiast, że wkłady
stożkowe o bardziej zbieżnych ścianach powodują zwiększenie naprężeń w części szyjkowej zęba
oraz ich redukcję w wierzchołku korzenia. Wąski
wierzchołek wkładu przenosi minimalną część
wszystkich naprężeń. Szerokie opracowanie ujścia
kanału i zastosowanie wkładu w kształcie stożka
o szerokiej podstawie może doprowadzić do złamania cienkich ścian korzenia. Gładkie, stożkowe wkłady mają potencjalnie najmniejszą retencję
w porównaniu z wkładami o innych kształtach
trzonów [32]. Im większy kąt między ścianami,
tym mniejsza retencja.
Musikant, Cohen i Deutsch [10, 33–36] wskazują, że kształt stożkowy wkładu był uważany
przez wiele lat za idealny. Delikatnie zwężający
się wkład naśladował zwężający się kanał korzenia. Autorzy ci zalecają, aby zachować minimalną
zbieżność ścian wkładu koronowo-korzeniowego, unikać natomiast kształtu szerokiego stożka
o gwałtownie zwężających się ściankach.
Większość autorów jest zgodna, że wokół
wkładów o części korzeniowej w formie stożka
występuje najlepszy rozkład naprężeń. Sorensen
i Engelman [37] przeprowadzając badania wytrzymałościowe wkładów stożkowych i walcowatych,
stwierdzili, że zęby z wkładami o części korzeniowej w kształcie stożka łamały się przy sile prawie
2-krotnie większej niż wkłady w kształcie walca.
Według Cooney et al. [20] wkłady stożkowe
w porównaniu z walcowatymi mają mniejszą retencję, ale za to powodują mniejsze naprężenia wokół
wierzchołka. Davy et al. [19] badali różne kształty
wkładów metodą elementów skończonych. Wyka-
580
B.J. Robak, J. Bożyk, J. Borowicz
zywali, że kształt stożkowy powodował najmniejsze
naprężenia wokół wierzchołka. Podobnie dowodzili Pao et al. [38], konkludując, że wkład stożkowy
jest najbardziej optymalny jeżeli chodzi o rozkład
naprężeń. Felton et al. [16] przedstawili odmienny
pogląd. Wskazywali, że wytrzymałość zębów pod
wkładem nie zależy od kształtu części korzeniowej tylko od morfologii zęba oraz grubości pozostawionej zębiny oszlifowanej pod wkład. Dejak
i Młotkowski [39] porównywali naprężenia występujące w zębinie zębów siecznych przyśrodkowych
wokół różnie zaprojektowanych części standardowych wkładów koronowo-korzeniowych. Badaniu
poddali wkłady o części korzeniowej w kształcie
walca, stożka, teleskopu. Wyniki badań dowiodły,
iż rozkłady i wartości naprężeń wokół wkładów
o części korzeniowej w kształcie walca, teleskopu
i stożka nie różnią się istotnie między sobą. Do
podobnych wniosków doszedł również Robbins
et al. [40], twierdząc, że rozkłady naprężeń wokół
wkładów o kształcie walca i stożka nie różnią się
między sobą. Według wielu autorów wkłady o części korzeniowej w kształcie walca lepiej przenoszą
siły żucia oraz powodują bardziej równomierny
rozkład naprężeń w korzeniach podczas obciążeń.
Do takich wniosków doszli m.in. Musikant, Cohen,
Deutsch. [10, 33–36]. Cooney i Caputo [20] dowiedli, że najbardziej ujednolicony rozkład naprężeń
występuje wokół walca o dużej średnicy i długości. Wkłady walcowate (cylindryczne) według tych
autorów charakteryzują się większą retencją niż
wkłady stożkowe. Hudis i Goldstein [41], porównując wkłady stożkowe z cylindrycznymi, potwierdzili, że rozkład naprężeń jest korzystniejszy wokół
wkładów cylindrycznych.
Henry [42] porównywał wkłady stożkowe
i walcowate zarówno lane, jak i standardowe. Wykazano, że cylindryczne wkłady lane powodowały
najmniejsze naprężenia wokół korzeni. Ta grupa
wkładów miała również najbardziej równomierny
rozkład naprężeń. Lepszy rozkład naprężeń jest
z zastosowaniem dłuższego niżeli krótszego wkładu cylindrycznego. Wkłady stożkowe lane kumulowały naprężenia w obrębie wierzchołka korzenia
i części przyszyjkowej korzenia. Aktywne wkłady
standardowe wykazywały duże naprężenia nawet
w warunkach bezobciążeniowych, a zwłaszcza
w obrębie wierzchołka korzenia. Spośród wszystkich badanych wkładów największe naprężenia
wykazywały wkłady standardowe, aktywne, cylindryczne. Przy obciążeniu naprężenia wzrastały
w sposób wielokrotny.
Kształt powierzchni nośnej
Powierzchnię nośną wkładów koronowo-korzeniowych przeważnie opracowuje się prostopadle do długiej osi zęba. W zębach przednich, ze
względów estetycznych, przedsionkową część zrębu korzenia ścina się skośnie w kierunku dziąsła.
Czasami powierzchnię modeluje się ukośnie obustronnie – od strony przedsionka i podniebienia.
Z badań wynika, że kształt powierzchni nośnej
ma wpływ na wielkość naprężeń występujących
w tkankach zrębu zęba wokół wkładu koronowo-korzeniowego [43].
Podsumowanie
Przegląd piśmiennictwa wskazuje, że nie ma
jednolitych poglądów co do budowy części korzeniowej wkładów koronowo-korzeniowych. Przedstawione koncepcje mogą posłużyć jako wskazówki podczas wykonywania odbudowy protetycznej
wykorzystującej wkłady koronowo-korzeniowe.
Piśmiennictwo
[1] Aluchna M.: Rekonstrukcje zachowawcze zębów z zastosowaniem standardowych wkładów koronowo-korzeniowych. Magazyn Stomatol. 2006, 16, 9, 99–104.
[2] Rosenthiel S.F., Land M.F., Fujimoto J.: Współczesne protezy stałe. Wyd. Czelej sp. z o.o., Lublin 2002, 287–
289.
[3] Aluchna M.: Niemetalowe standardowe wkłady koronowo-korzeniowe. Magazyn Stomatol. 2005, 15, 3, 69–72.
[4] Naumann M.: Kiedy wskazane są wkłady koronowo-korzeniowe – klasyfikacja i koncepcja terapeutyczna.
Quintessence 2003, 11, 327–334.
[5] Bates J.F., Stafford G.D., Harrison A.: Masticatory function – a review of the literature. 1. The form of the
masticatory cycle. J. Oral. Rehabil. 1975, 2, 281–301.
[6] Hohmann A., Hielscher W.: Korony. Wyd. Kwintesencja, Warszawa 1998, 112–117.
[7] Shillingburg H.T., Jacobi R. Bracket S.E.: Zasady opracowania zębów pod protezy stałe metalowe i porcelanowe. Wyd. Kwintesencja, Warszawa 1999, 354–356.
[8] Musikant B.L., Cohen B.I. Deutsch A.S.: Optymalne zmiany koncepcji budowy wkładu. Stomatol. Współczesna
1998, 5, 1, 48–51.
[9] Caputo A.A., Standlee J.P.: Biomechanics in clinical dentistry. Quintessence Publishing Co, Chicago 1987, 185–
203.
[10] Musikant B.L., Cohen B.I., Deutsch A.S.: Zasady osadzania i doboru rodzaju wkładów koronowo-korzeniowych: jak przedłużyć żywotność wykonanego uzupełnienia? Magazyn Stomatol. 2002, 12, 6, 50–52.
Wkłady koronowo-korzeniowe
581
[11] Mattison G.D., Delivanis P.D., Thacker R.W, Hassell K.J.: Effect of post preparation on the apical seal.
J. Prosthet. Dent. 1984, 51, 785–789.
[12] Haddix J.E., Mattison G.D., Shulman C.A., Pink F.E.: Post preparation techniques and their effect on the apical
seal. J. Prosthet. Dent. 1990, 64, 515–519.
[13] Kvist T., Rydin E., Reit C.: The relative frequency of periapical lesions in teeth with root canal-retained posts.
J. Endod. 1989, 15, 578–580.
[14] Shillingburg H.T., Hobo S., Whitsett L.D.: Protezy stałe – zarys postępowania klinicznego i laboratoryjnego.
Wyd. Kwintesencja, Warszawa 1997, 156–159.
[15] Shillingburg H.T., Jr., Fisher D.W., Dewhirst R.B.: Restoration of endodontically treated posterior teeth.
J. Prosthet. Dent. 1970, 24, 401–419.
[16] Felton D.A., Webb E.L., Kanoy B.E., Dugoni J.: Threaded endodontic dowels: effect of post design on incidence
of root fracture. J. Prosthet. Dent. 1991, 65, 179–187.
[17] Mattison G.D.: Photoelastic stress analysis of cast-gold endodontic posts. J. Prosthet. Dent. 1982, 48, 407–411.
[18] Mattison G.D. , von Fraunhofer J.A.: Angulation loading effects on cast-gold endodontic posts: a photoelastic
stress analysis. J. Prosthet. Dent. 1983, 49, 636–638.
[19] Davy D.T., Dilley G.L., Krejci R.F.: Determination of stress patterns in root-filled teeth incorporating various
dowel designs. J. Dent. Res. 1981, 60, 1301–1310.
[20] Cooney J.P., Caputo A.A., Trabert K.C.: Retention and stress distribution of tapered-end endodontic posts.
J. Prosthet. Dent. 1986, 55, 540–546.
[21] Lee H.E., Wang C.H., Wu N.Y., Kuo H.L.: Stress distribution of prefabricated screw posts. Part I: post size.
Gaoxiong. Yi. Xue. Ke. Xue. Za Zhi. 1991, 7, 471–475.
[22] Ho M.H., Lee S.Y., Chen H.H., Lee M.C.: Three-dimensional finite element analysis of the effects of posts on
stress distribution in dentin. J. Prosthet. Dent. 1994, 72, 367–372.
[23] Hunter A.J., Feiglin B., Williams J.F.: Effects of post placement on endodontically treated teeth. J. Prosthet.
Dent. 1989, 62, 166–172.
[24] Hunter A.J., Hunter A.R.: The treatment of endodontically treated teeth. Curr. Opin. Dent. 1991, 1, 199–205.
[25] Kahn F.H.: Selecting a post system. J. Am. Dent. Assoc. 1991, 122, 70–71.
[26] Standlee J.P., Caputo A.A., Hanson E.C.: Retention of endodontic dowels: effects of cement, dowel length,
diameter and design. J. Prosthet. Dent. 1978, 39, 400–405.
[27] Standlee J.P., Caputo A.A., Holcomb J., Trabert K.C.: The retentive and stress-distributing properties of
a threaded endodontic dowel. J. Prosthet. Dent. 1980, 44, 398–404.
[28] Thorsteinsson P.S., Yaman P.: A comparison of stress distribution at tapered vs. threaded cylindrical posts using
photoelastic stress analysis. Tannlaeknabladid 1991, 9, 1, 7–12.
[29] Dejak B., Romanowicz M.: Wpływ kształtu i wielkości części korzeniowych wkładów na wytrzymałość rekonstruowanych zębów w świetle piśmiennictwa. Prot. Stomatol. 2000, 50, 86–94.
[30] Dejak B., Józefowicz J.: Wpływ różnych kształtów wkładów koronowo-korzeniowych na naprężenia w tkankach
zęba. Prot. Stomatol. 1994, 44, 248–250.
[31] Dejak B., Młotkowski A.: Badanie naprężeń w zębach w zależności od wielkości części korzeniowej wkładów.
Quintessence 1995, 3, 410–419.
[32] Standlee J.P., Caputo A.A., Collard E.W., Pollack M.H.: Analysis of stress distribution by endodontic posts.
Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. 1972, 33, 952–960.
[33] Musikant B.L., Cohen B.I., Deutsch A.S.: Podstawowe wymagania stawiane wkładom koronowo-korzeniowym.
Magazyn Stomatol. 2003, 13, 1, 48–50.
[34] Musikant B.L., Cohen B.I., Deutsch A.S.: Wpływ konstrukcji wkładów koronowo-korzeniowych oraz odbudowanego zrębu koronowego na zęby leczone endodontycznie. Poradnik Stomatol. 2005, 5, 1, 34–38.
[35] Musikant B.L., Deutsch A.S.: A new prefabricated post and core system. J. Prosthet. Dent. 1984, 52, 631–634.
[36] Cohen B.I., Musikant B.L., Deutsch A.S.: Aktywne wkłady koronowo-korzeniowe. TPS 2003, 2, 30–37.
[37] Sorensen J.A., Engelman M.J.: Effect of post adaptation on fracture resistance of endodontically treated teeth.
J. Prosthet. Dent. 1990, 64, 419–424.
[38] Pao Y.C., Reinhardt R.A., Krejci R.F.: Root stresses with tapered-end post design in periodontally compromised teeth. J. Prosthet. Dent. 1987, 57, 281–286.
[39] Dejak B., Młotkowski A.: Analiza naprężeń występujących w zrębach zębów odbudowanych wkładami koronowo-korzeniowymi o różnych kształtach części korzeniowej. Quintessence 1994, 2, 705–712.
[40] Robbins J.W., Earnest L.A., Schumann S.D.: Fracture resistance of endodontically-treated cuspids. Am. J. Dent.
1993, 6, 159–161.
[41] Hudis S.I., Goldstein G.R.: Restoration of endodontically treated teeth: a review of the literature. J. Prosthet.
Dent. 1986, 55, 33–38.
[42] Henry P.J.: Photoelastic analysis of post core restorations. Aust. Dent. J. 1977, 22, 157–159.
[43] Dejak B.: Wpływ niedokładności wykonania wkładów koronowo-korzeniowych na naprężenia w tkankach zęba.
Prot. Stomatol. 1995, 45, 50–52.
582
B.J. Robak, J. Bożyk, J. Borowicz
Adres do korespondencji:
Bożena J. Robak
Zakład Protetyki Stomatologicznej UM
ul. Karmelicka 7
20-081 Lublin
tel. 601 553 575
e-mail: [email protected]
Praca wpłynęła do Redakcji: 14.03.2011 r.
Po recenzji: 18.04.2011 r.
Zaakceptowano do druku: 15.11.2011 r.
Received: 14.03.2011
Revised: 18.04.2011
Accepted: 15.11.2011