przewodnik po płytach drewnopochodnych
Transkrypt
przewodnik po płytach drewnopochodnych
| PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | EKOLOGIA ZIELONE BUDOWNICTWO SUROWCE ODNAWIALNE RECYKLING NORMY EUROKODY EUROKLASY ATESTY CERTYFIKATY MEBLARSTWO BUDOWNICTWO OPAKOWANIA TRANSPORT ZABAWKI PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH POWRÓT DO SPISU TREŚCI 1 | www.sppd.pl | BY D G OS KIE Z A KŁ A DY S K L E J E K S K L E J K A - M U LTI S A ul. Fordońska 154, 85-752 Bydgoszcz tel. 52 342 50 61, fax 52 342 06 73 e-mail: [email protected], http://www.sklejka.pl STOWARZYSZENIA PRODUCENTÓW PŁYT DREWNOPOCHODNYCH W POLSCE CZŁONKOWIE IN S T Y T U T T ECH N O LO G II D R E W N A ul. Winiarska 1, 60-654 Poznań tel. 61 849 24 00, fax: 61 822 43 72 e-mail: [email protected], http://www.itd.poznan.pl 2 FIBRIS SA ul. Ofiar Katynia 17, 37-700 Przemyśl tel. 16 678 04 04, fax 16 678 04 41 e-mail: [email protected], http://www.fibris.pl K LIN G S P O R S P. Z O.O. ul. T.Regera 58, 43-382 Bielsko-Biała tel 33 82 82 100, fax 33 81 84 225 e-mail: [email protected], http://www.klingspor.pl K RO N O P O L S P. Z O.O. ul. Serbska 56, 68-200 Żary tel. 68 363 11 00, fax 68 363 13 20 e-mail: [email protected], http://www.kronopol.com.pl K RO N OS PA N S ZC Z ECIN E K S P. Z O.O. ul. Waryńskiego 1, 78-400 Szczecinek tel. 94 373 01 00, fax 94 373 01 09 e-mail: [email protected], http://www.kronospan.pl L E RG S A Pustków - Osiedle 59D, 39-206 Pustków 3 tel: 14 680 62 11, fax 14 670 24 69 e-mail: [email protected], http://www.lerg.pl O R Z ECH OW S KIE Z A KŁ A DY PR Z E M YS Ł U SKLEJEK ul. Miłosławska 13, 62-322 Orzechowo tel. 61 437 10 91, fax 61 437 10 71 e-mail: [email protected], http://www.ozps.com.pl OŚ RO D E K BA DAWC ZO - ROZ WOJOW Y PR Z E M YS Ł U P ŁY T D R E W N O P O CH O D N YCH S P. Z O.O. ul. Mickiewicza 10a, 83-262 Czarna Woda tel. 58 587 82 16, fax: 58 587 87 16 e-mail: [email protected], http://www.obrppd.com.pl PIOT R KOW S KIE Z A KŁ A DY PR Z E M YS Ł U S K L E J E K S P. Z O.O. ul. Roosevelta 28, 97-300 Piotrków Trybunalski te.: 44 647 69 96, fax 44 647 79 10 e-mail: [email protected] http:// www.sklejka.piotrkow.pl PFL EID E R E R G R A J E WO S A ul. Wiórowa 1, 19-203 Grajewo tel. 86 272 96 00, fax 86 272 39 83 e-mail: [email protected], http://www.pfleiderer.pl S CH AT T D ECO R S P. Z O.O. ul. Sowia 10, 62-080 Tarnowo Podgórne tel. 61 816 66 00, fax 61 816 67 00 e-mail: [email protected], http://www.schattdecor.pl SIL E KO L S P. Z O.O. ul. Mostowa 30 K, 47-220 Kędzierzyn Koźle tel. 77 405 42 00, fax: 77 405 42 05 e-mail: [email protected], http://www.silekol.pl S K L E J K A - E KO S A ul. Reymonta 35, 63-400 Ostrów Wielkopolski tel. 62 735 53 00, fax 62 735 53 08 e-mail: [email protected], http://www.sklejkaeko.pl S K L E J K A - PIS Z PAG E D S A ul. Kwiatowa 1, 12-200 Pisz tel. 87 425 48 20 fax 87 425 49 40 e-mail: [email protected], http://www.sklejka-pisz.com.pl S T EICO S P. Z O.O. ul. Przemysłowa 2, 64-700 Czarnków tel. 67 356 09 99, fax 67 356 09 00 e-mail: [email protected], http://www.steico.com S TOWA R Z YS Z E NIE D O M D R E W NI A N Y ul. Chmielna 54/57, 80-748 Gdańsk tel. 58 301 68 51, fax 58 305 57 22 e-mail: [email protected], http://www.domydrewniane.org Z A KŁ A DY PR Z E M YS Ł U S K L E J E K BI A FO R M S A ul. Dojlidy Fabryczne 24, 15-566 Białystok tel. 85 740 79 10, fax 85 740 79 01 e-mail: [email protected], http://www.biaform.com.pl POWRÓT DO SPISU TREŚCI POWRÓT DO SPISU TREŚCI | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH STOWARZYSZENIE PRODUCENTÓW PŁYT DREWNOPOCHODNYCH ul. Adama Mickiewicza 10a 83-262 Czarna Woda tel. +48 58 587 82 16 fax. +48 58 587 87 16 tel. kom. 662 293 382 e-mail: [email protected] www.sppd.pl POWRÓT DO SPISU TREŚCI 3 | www.sppd.pl | TYTUŁ: Przewodnik po płytach drewnopochodnych. Wydanie I WYDAWCA: Stowarzyszenie Producentów Płyt Drewnopochodnych w Polsce www.sppd.pl ZESPÓŁ REDAKCYJNY: Agnieszka Fierek Małgorzata Wnorowska Piotr Borysiuk Maria Antoni Hikiert Grzegorz Kowaluk Stowarzyszenie Producentów Płyt Drewnopochodnych w Polsce (SPPDwP) od ponad 20 lat reprezentuje interesy polskich zakładów płyt drewnopochodnych oraz środowisk współpracujących z branżą. Zrzesza obecnie producentów: płyt pilśniowych, wytwarzanych metodą mokrą i metodą suchą, płyt wiórowych, sklejek, oklein i innych wyrobów płytowych, a także środowiska naukowe związane z przemysłem płyt i materiałów drewnopochodnych oraz przedsiębiorstwa pracujące na rzecz tego przemysłu. KOREKTA: Katarzyna Urbańska NAKŁAD DRUKOWANY: 1 000 egz. ISBN: 978-83-937493-0-0 WERSJA ON-LINE: www.sppd.pl/przewodnik Głównym celem Stowarzyszenia jest inicjowanie i aktywne wspieranie działań, przyczyniających się do rozwoju polskiego przemysłu płytowego. Poprzez realizację statutowych celów dążymy do aktywnej oraz skutecznej promocji przedsiębiorstw członkowskich. FOTO: zespół redakcyjny zdjęcia producentów serwisy prasowe serwis 123RF SKŁAD I OPRAWA GRAFICZNA: Forestor Communication www.forestor.pl © SPPDwP 2013 Udostępnione materiały można kopiować zarówno we fragmentach, jak i w całości wyłącznie na użytek własny. Rozpowszechnianie w innym celu tylko za zgodą wydawcy. 4 OD WYDAWCY Prowadzimy intensywne działania, zmierzające do poprawy sytuacji na rynku surowca drzewnego poprzez negocjacje z Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych, Ministerstwem Gospodarki i Ministerstwem Środowiska. Naszym celem jest wypracowanie takiego systemu sprzedaży, który satysfakcjonowałby nie tylko sprzedającego — co ma miejsce obecnie — lecz także szeroko rozumiany przemysł drzewny, w tym zakłady naszej branży. Aktywnie uczestniczymy w konsultacjach nad aktami prawnymi, co ma realny wpływ na polepszenie warunków funkcjonowania branży. POWRÓT DO SPISU TREŚCI | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | MAREK KASPRZAK PREZYDENT STOWARZYSZENIA PRODUCENTÓW PŁYT DREWNOPOCHODNYCH W POLSCE Jesteśmy członkiem oraz współpracujemy z licznymi organizacjami krajowymi i europejskimi (m.in. FEIC, CEI-Bois, EPF, FSC, FSC Polska, PEFC, Polska Platforma Technologiczna Sektora Leśno-Drzewnego, Polska Izba Gospodarcza Przemysłu Drzewnego, Stowarzyszenie Dom Drewniany). Bierzemy udział w działalności normalizacyjnej Komitetów Technicznych Polskiego Komitetu Normalizacyjnego: nr 100 ds. Wyrobów z Drewna i Materiałów Drewnopochodnych, nr 215 ds. Projektowania i Wykonawstwa Konstrukcji z Drewna i z Materiałów Drewnopochodnych oraz nr 308 ds. Oceny Uwalniania Substancji Niebezpiecznych z Wyrobów Budowlanych, dzięki czemu mamy wpływ na kształtowanie dokumentów normalizacyjnych oraz na opiniowanie projektów aktów wykonawczych, związanych z normalizacją. Cyklicznie bierzemy udział w Międzynarodowych Targach Maszyn i Narzędzi dla Przemysłu Drzewnego DREMA i Międzynarodowych Targach Komponentów do Produkcji Mebli FURNICA, oraz wystawach adresowanych do przemysłu budowlanego BUDMA. Na stoisku prezentujemy zakres usług Stowarzyszenia oraz ofertę handlową zrzeszonych zakładów. Dla pracowników członkowskich przedsiębiorstw organizujemy seminaria oraz szkolenia podnoszące kwalifikacje. Uczestniczyliśmy w projektach europejskich i krajowych. Działalność Stowarzyszenia to również opracowywanie prac rozwojowych, opinii naukowo-technicznych oraz działalność wydawnicza związana z branżą płyt drewnopochodnych. Cele Stowarzyszenia : • prace nad osiągnięciem europejskiego standardu wyrobów, • nawiązywanie i rozwijanie współpracy z branżowymi organizacjami międzynarodowymi i stowarzyszeniami z innych krajów, • śledzenie tendencji rozwojowych w aspekcie wzbogacenia oferty eksportowej wyrobów, szczególnie wyrobów bardziej przetworzonych, • wzmożenie oraz rozszerzenie technicznej i ekonomicznej działalności informacyjnej dla członków Stowarzyszenia, • reprezentowanie interesów zawodowych członków Stowarzyszenia wobec władz i innych instytucji. Zapraszamy do współpracy! POWRÓT DO SPISU TREŚCI 5 | www.sppd.pl | SPIS TREŚCI 1 2 3 4 JAKIE STANDARDY SPEŁNIAJĄ PO CO NAM CO TO SĄ PŁYTY DREWNOPOCHODNE? PŁY T Y D RE W N O P O CH O D N E? PŁYTY DREWNOPOCHODNE? PŁYTY DREWNOPOCHODNE? Definicje FSC, PEFC, CARB Rys historyczny Rola płyt w gospodarce i społeczeństwie Klasyfikacja Z CZEGO POWSTAJĄ Surowce do produkcji płyt drewnopochodnych Odpady tartaczne i biomasa leśna Certyfikaty i etykiety Emisja CO2 Atesty higieniczności Wykorzystanie odpadów i drewna poużytkowego Emisja formaldehydu Wymagania fitosanitarne Reakcja na ogień 6 POWRÓT DO SPISU TREŚCI | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | SPIS TREŚCI 5 6 GDZIE WYKORZYSTYWANE SĄ JAK MAGAZYNOWAĆ i SKŁADOWAĆ PŁYTY DREWNOPOCHODNE? PŁYTY DREWNOPOCHODNE? Budownictwo: Transport i logistyka — konstrukcje podłogowe — dachy płaskie i dwuspadowe — poszycie ścian BHP Spalanie odpadów z płyt drewnopochodnych — okładziny ścian zewnętrznych 7 ATLAS PŁYT Płyty drewnopochodne w ofercie polskich producentów Bibliografa Katalog norm — szalunki — belki dwuteowe — ścianki działowe i okładziny ścian — drzwi — schody Meble Wyposażenie sklepów Transport Sport i Zabawa Opakowania Inne POWRÓT DO SPISU TREŚCI 7 | www.sppd.pl | ROZDZIAŁ 1 1997 Kronopol w Żarach, jako pierwszy zakład na świecie, rozpoczął produkcję płyty OSB z zastosowaniem technologii ContiRoll. 2010 Uruchomienie produkcji cienkich płyt MDF w fabryce Pfleiderer w Grajewie. 1994 W zakładzie Kronopolu w Żarach została zainstalowana pierwsza w Polsce prasa typu ContiRoll do produkcji płyt wiórowych. 1992 Powstaje Stowarzyszenie Producentów Płyt Drewnopochodnych. 1981 W Zakładach Płyt Pilśniowych w Czarnkowie uruchomiono produkcję płyt wiórowych. 1996 1974 Powstają przedsiębiorstwa państwowe: Zakłady Produkcji Płyt Wiórowych w Grajewie oraz Zakłady Płyt Wiórowych w Wieruszowie. 1978 ZPS w Białymstoku, jako pierwsze w Polsce, wprowadziły produkcję Zakłady Przemysłu sklejek lakierowanych, w tym Sklejek w Białymstoku, przeznaczonych do cięcia laserem. jako pierwsze w Polsce, 1919 rozpoczęły produkcję sklejek pokrytych folią W byłej fabryce sukna fenolową. 1959 rodziny Hasbachów w Białymstoku Uruchomienie produkrozpoczęto produkcję cji lignofolu i elkonu, sklejki. Firma funkcjoinnowacyjnego produktu nuje dziś pod nazwą 2010 1952 drzewnego w zakładzie Biaform. dzisiejszej Sklejki-Pisz Powstaje fabryka sklejek Sklejka-Pisz zostaje włączona do Paged SA. w Morągu. 1914 grupy Paged SA. 1933 Produkcja sklejek w Polsce przekroczyła 110 000. Od 1930 roku stopniowo rozszerzano asortyment i zaczęto produkcję płyt fornirowanych. Eksportowano 70% produkcji do 40 krajów. 8 POWRÓT DO SPISU TREŚCI POWRÓT DO SPISU TREŚCI Powstaje Fabryka Płyt Klejonych w Bydgoszczy, funkcjonująca obecnie pod nazwą Bydgoskie Zakłady Sklejek Sklejka-Multi SA. | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | 2012 2012 ROZDZIAŁ 1 Spółka Homanit Krosno Odrzańskie przejęła cały majątek firmy Hardex SA. Uruchomienie fabryki ultracienkich płyt HDF w Orli (Swedspan). 2008 Uruchomienie produkcji cienkich płyt HDF w zakładzie Homanit w Karlinie. 1997 Pierwsze w Polsce ciągi płyt MDF i HDF w firmie Kronospan w Szczecinku. 1973 1996 W Mielcu powstaje zakład płyt wiórowych i MDF Kronospan Mielec Pierwsza fabryka płyt MDF w Europie powstaje w Ribnitz-Damgarten (NRD). Dwa lata później powstaje fabryka MDF w Jugosławii, a w 1978 roku w Słowenii. 1965 Początek produkcji MDF płyt na skalę przemysłową na świecie. Allied Chemical to pierwszy zakład, który rozpoczął produkcję płyt pilśniowych metodą suchą w Deposit w USA. 1964 Uruchomiono produkcję płyt wiórowych w zakładach 1951 w Suwałkach Uruchomiono pierwszy i Szczecinku. ciąg płyt pilśniowych w Zakładzie Płyt Pilśniowych w Czarnej Wodzie (dziś Steico sp. z o. o.) 1934 Wyprodukowano pierwsze syntetyczne, wodoodporne żywice fenolowo-formaldehydowe, (PF), które umożliwiły klejenie arkuszy forniru w sklejki i stosowanie ich w warunkach zewnętrznych. 1926 Pierwsze przemysłowe próby procesu formowania płyt pilśniowych metodą suchą w USA. W efekcie powstaje płyta typu MDF. 1931 Zapoczątkowanie metody rozwłókniania Asplunda (Szwecja). W USA, the Mason Fibre Company produkuje pierwsze płyty pilśniowe twarde, bazując na procesie 1908 Masonite 1912 Powstaje Zigarrenkisten Fabrik w Ostrowie Wielkopolskim, produkująca pudełka do cygar. Przez następne 100 lat rozwinie się w niej historia Sklejki Eko. 1945 1894 W Orzechowie powstaje pierwsza w Polsce fabryka sklejek. Carl Muench produkuje pierwszą płytę pilśniową o wysokich parametrach izolacyjnych. Od tego czasu płyty produkowane tą metodą zamiennie nazywa się „izolacyjnymi”. 1889 We Francji pojawiła się pierwsza zmechanizowana pilarka do forniru. POWRÓT DO SPISU TREŚCI POWRÓT DO SPISU TREŚCI 9 | www.sppd.pl | ROZDZIAŁ 1 Po co nam płyty drewnopochodne? Udzielenie odpowiedzi na to pytanie wydaje się bardzo proste. Wszak geneza tego produktu wiąże się z chęcią zoptymalizowania kosztów surowca drzewnego. W efekcie metr sześcienny płyty drewnopochodnej jest tańszy niż ta sama objętość deski litej. Tak więc płyty drewnopochodne są nam potrzebne jako materiał alternatywny cenowo wobec drewna litego. Ale czy tylko? 1 ULEPSZAJĄ DREWNO Nie bez przyczyny płyty drewnopochodne nazywa się czasami drewnem ulepszonym. Są tworzywem bardzo trwałym. Niektóre typy, jak sklejka czy płyta OSB, mają parametry wytrzymałościowe i odporności na wilgoć znacznie lepsze od gatunków drewna, z których zostały wykonane. Są też płyty odporne na działanie grzybów czy insektów, które atakują surowe drewno. Inne z kolei, jak płyty pilśniowe (porowate lub LDF), są doskonałym izolatorem, a ich struktura i niska gęstość czynią je bardziej funkcjonalnymi niż sztywne drewno lite. Pod względem wielu parametrów płyty drewnopochodne dystansują też inne materiały. W produkcji mebli płyty drewnopochodne, jako surowiec, mają swą niezmienną pozycję lidera. 2 WYKORZYSTUJĄ KAŻDY KAWAŁEK DREWNA Szeroka oferta różnego typu płyt drewnopochodnych to także odpowiedź na możliwości wykorzystania różnego rodzaju surowców drzewnych do ich produkcji. Producenci płyt klejonych wycinają wady z sękatych desek i kleją je ze sobą, tworząc wyjątkowo wytrzymałe blaty. Producenci płyt wiórowych czy pilśniowych sięgają po trociny i wióry, a nawet przerabiają na zrębki drewno poużytkowe, czyli poddawane recyklingowi stare meble, drewno z rozbiórki domu, czy zużyte szalunki. 10 POWRÓT DO SPISU TREŚCI | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | 3 WALCZĄ Z NIELEGALNYM WYRĘBEM Sięgając po odpady drzewne czy drewno poużytkowe, producenci płyt drewnopochodnych redukują zużycie drewna litego. Maksymalne wykorzystanie każdego metra sześciennego drewna, nawet tego z niedopuszczalnymi w produkcji desek wadami sprawia, że z nieprzydatnego innym branżom surowca powstają doskonałe tworzywa, potrzebne w wielu dziedzinach. Każdy producent płyt drewnopochodnych w Polsce jest członkiem FSC, a dodatkowo niektórzy również PEFC, co oznacza, że korzystają wyłącznie z drewna, które zostało pozyskane w sposób legalny w lasach zarządzanych zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju zasobów. 5 TWORZĄ WARTOŚĆ DODANĄ Wartość sprzedaży płyt drewnopochodnych w Polsce, pomniejszona o koszt zakupu surowców, daje rocznie około 2 mld złotych. To wynik lepszy od produkcji papieru i znacznie lepszy niż w przypadku wykorzystania odpadów tartacznych do zasilania kotłów energetyki przemysłowej. 4 R ORZO DZ D I AZŁI A1Ł 1 CHRONIĄ KLIMAT Zielonymi płucami, które kumulują CO2 możemy nazwać nie tylko drzewa w lesie, lecz także produkty wykonane z drewna, w tym również wszystkie płyty drewnopochodne, które przez cały cykl życia są jego kumulatorem, czyniąc otoczenie wokół bardziej przyjaznym środowisku. 6 WSPIERAJĄ INNOWACJE Od ponad 100 lat na całym świecie pracownicy naukowi opracowują nowe technologie produkcji płyt poszukując jeszcze lepszych, bardziej ekologicznych rozwiązań, które wdraża przemysł płyt drewnopochodnych. Roczna wartość inwestycji w krajowej branży płyt drewnopochodnych to 350 mln zł, przeznaczonych na nowe technologie. Obniżenie emisji formaldehydu i innych substancji lotnych z płyt, ochrona powietrza i wód, nowe inwestycje w innowacyjne produkty w tych dziedzinach polscy producenci płyt należą do ścisłej światowej czołówki. POWRÓT DO SPISU TREŚCI 11 | www.sppd.pl | ROZDZIAŁ 1 7 PRACUJĄ NA DODATNI BILANS HANDLU ZAGRANICZNEGO Dzięki ciągłym inwestycjom i zwiększaniu możliwości produkcyjnych, branża płyt drewnopochodnych jest w stanie w 100% zaspokoić potrzeby krajowego rynku, którego głównym odbiorcami są: meblarstwo (aż w 85%), budownictwo, branże transportowa czy produkcji opakowań. Produkty te, trafiając głównie na eksport, pracują na dodatni bilans naszego handlu zagranicznego. Ich konkurencyjność determinuje m.in. lokalny dostęp do płyt drewnopochodnych o wysokich parametrach jakościowych. 9 8 DOKŁADAJĄ MILIONY DO BUDŻETU Co roku do budżetu państwa z tytułu podatków (PIT, CIT, od nieruchomości), płaconych przez producentów płyt drewnopochodnych w Polsce, trafia ok. 250 mln zł. Można za to wybudować dwie szkoły czy kilka centrów sportowych. DAJĄ PRACĘ W zakładach produkujących płyty drewnopochodne w Polsce zatrudnienie znajduje około 11 000 pracowników. Ponad 80% płyt trafia natomiast do zakładów produkujących meble, które z kolei tylko w Polsce zatrudniają ponad 120 000 pracowników. Ile jeszcze miejsc pracy generują płyty drewnopochodne stosowane w fabrykach opakowań, zakładach produkujących domy, podłogi, zabawki... trudno policzyć. 10 STAWIAJĄ NASZ KRAJ NA EUROPEJSKIM PODIUM W produkcji płyt drewnopochodnych jesteśmy jednym z europejskich liderów. Polska zajmuje 1. miejsce w produkcji płyt pilśniowych formowanych na mokro, 2. miejsce w produkcji MDF... DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ >>>>>>>>>>>>>> 12 POWRÓT DO SPISU TREŚCI | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | 6 8 5 6 ROZDZIAŁ 1 fabryk produkujących płyty wiórowe Polska jest niekwestionowanym liderem w Europie pod względem produkcji płyt pilśniowych metodą mokrą. fabryk produkujących sklejkę fabryk produkujących płyty pilśniowe metodą mokrą OSB fabryk produkujących MDF Polska jest jednym z europejskich liderów w produkcji płyt drewnopochodnych. Biorąc pod uwagę wszystkie rodzaje płyt, zajmuje w Europie drugie miejsce po Niemczech. sklejka płyty pilśniowe płyty wiórowe płyty pilśniowe produkowane MDF metodą mokrą W Europie w Produkcji płyt MDF Polska zajmuje 2. miejsce. Liderem jest Turcja. 12% europejskiej produkcji PRODUKCJA PŁYT DREWNOPOCHODNYCH W EUROPIE [W MLN M3] POLSKA 8,4 UNIA EUROPEJSKA 59,6 (EU 27) EUROPA 67,7 55% 50% produkcji OSB w Europie konsumuje budownictwo [źródło: UNECE/FAO TIMBER 2012] SKLEJKA 6% OSB 7% PŁYTY PILŚNIOWE (BEZ MDF) POWRÓT DO SPISU TREŚCI 11% 21% STRUKTURA PRODUKCJI PŁYT W EUROPIE PŁYTY WIÓROWE MDF 13 | www.sppd.pl | ROZDZIAŁ 2 Co to są płyty drewnopochodne? Drewno, ze względu na swoje wyjątkowe właściwości i naturalne pochodzenie, jest doskonałym surowcem do produkcji ekologicznych płyt wykorzystywanych w budownictwie, meblarstwie, transporcie, produkcji opakowań i wielu innych dziedzinach. Dzięki intensywnemu rozwojowi nowych technologii, na rynku pojawiają się nowoczesne materiały kompozytowe w postaci płyt, do produkcji których wykorzystuje się drewno. Nie wszystkie jednak możemy nazwać płytami drewnopochodnymi. To ekskluzywne – możemy dziś powiedzieć – określenie, dotyczy tylko niektórych produktów kompozytowych o większościowym udziale surowca drzewnego w różnej postaci i specyficznej metodzie produkcji, polegającej na wcześniejszym rozdrobnieniu, a następnie połączeniu cząstek lignocelulozowych poprzez ich klejenie i prasowanie z wykorzystaniem właściwości ciśnienia i temperatury. Tymczasem na rynku, także polskim, pojawiają się produkty, w których – ze względu na koszty – zawartość drewna jest minimalna. Jego śladowa obecność zaś wydaje się być jedynie sposobem na nadanie powstałemu na jego bazie kompozytowi przymiotnika ekologiczny. EWP, czyli Konstrukcyjne Tworzywa Drewnopochodne Bardzo modny, we współczesnej literaturze branżowej, jak i dyskursie praktyków sektora drzewnego jest przyjęty z jęz. angielskiego termin EWP (Engineered Wood Products), oznaczający Konstrukcyjne Tworzywa Drewnopochodne. Z kompozytów, tworzonych na bazie odpadów drzewnych, eliminuje się wady typowe dla drewna i uzyskuje się wysoką jednorodność materiału oraz stabilizację właściwości wytrzymałościowych. Do EWP zalicza się zarówno drewno klejone warstwowo (jak belki KVH czy BSH, w których blisko 100% surowca stanowi drewno), jak również płyty, w których zawartość drewna jest śladowa wobec innych surowców, na przykład roślin 14 jednorocznych, metali, włókien szklanych, betonu czy tworzyw sztucznych. Zdarza się także zaliczać do EWP zarówno tworzywa, które nie zawierają w ogóle drewna, jak i płyty typu „Strawboard”, wykonane w 100% ze słomy odpadowej, porównując ich wygląd i właściwości do płyt wiórowych typu MDF [1]. Intensywnie rozwija się również produkcja WPC (Wood Plastic Composite), czyli kompozytów polimerowo-drzewnych. Bazę do ich produkcji stanowi mączka drzewna, wióry lub włókno drzewne oraz syntetyczne polimery (typu polipropylen), łączone w różnych proporcjach. POWRÓT DO SPISU TREŚCI | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | ROZDZIAŁ 2 Pomimo pojawiania się co pewien czas nowych substytutów, płyty drewnopochodne mają niezachwianą pozycję wśród materiałów stosowanych w wielu dziedzinach. Płyty WPC, wykorzystywane do dalszej produkcji, powstają w formach wtryskowych oraz rzadziej (podobnie jak płyty drewnopochodne) w prasach. Nie tylko przemysł, lecz także naukowcy próbują dowodzić, że kompozytom WPC bliżej jest do tworzyw drewnopochodnych niż polimerowych, twierdząc że „wysoki stopień napełnienia kompozytów Drewnopochodnych (EWP) płyt drewnopochodnych jako tworzyw, w których zawartość drewna w różnej postaci (forniru, wiórów, trocin, strużyn, włókien czy zdrewniałych cząstek roślin) wynosi powyżej 50%. mączką drzewną upoważnia do porównania ich z właściwościami drewna i tworzyw drzewnych typu MDF, płyta wiórowa [2]”. pochodne od innych kompozytów zawierających drewno, jest metoda ich wytwarzania. Płyty drewnopochodne produkuje się łącząc ze sobą cząstki drewna poprzez dodatnie środków syntetycznych lub organicznych i przy zastosowaniu pras. Wobec powyższego zasadnym jest wyróżnienie spośród grupy Konstrukcyjnych Tworzyw Kolejnym aspektem, wyróżniającym płyty drewno- POWRÓT DO SPISU TREŚCI 15 | www.sppd.pl | ROZDZIAŁ 2 EWP - KONSTRUKCYJNE TWORZYWA DREWNOPOCHODNE: NA BAZIE DREWNA LITEGO: NA BAZIE FORNIRU: NA BAZIE WIÓRÓW: PŁYTA STOLARSKA BELKI KVH BELKI BSH PŁYTY CLT PŁYTY DREWNOPOCHODNE SKLEJKA RÓWNOLEGŁOWŁÓKNISTE DREWNO WARSTWOWE (LVL, ULTRALAM) PASMOWE DREWNO RÓWNOLEGŁOWŁÓKNISTE (PSL, PARALLAM) LEKKA PŁYTA KOMÓRKOWA PŁYTY TYPU SANDWICH PŁYTY WIÓROWE PŁASKIE PRASOWANE I WYTŁACZANE PŁYTY Z WIÓRÓW ORIENTOWANYCH OSB MFP PŁYTY Z WIÓRÓW NIEORIENTOWANYCH USB WIÓROWE DREWNO RÓWNOLEGŁOWŁÓKNISTE LSL (INTERLAM) SCRIMBER (TIMTEK) PŁYTY WIÓROWO-BETONOWE* PŁYTY WIÓROWE ELASTYCZNE PŁYTY WIÓROWE DO WTÓRNEGO FORMOWANIA WPC: WIÓRY DRZEWNE + PLASTIK* NA BAZIE WŁÓKIEN: PŁYTY PILŚNIOWE WYTWARZANE METODĄ MOKRĄ PŁYTY PILŚNIOWE WYTWARZANE METODĄ SUCHĄ (HDF, MDF, LDF) WPC: WŁÓKNA DRZEWNE + PLASTIK* INNE KOMPOZYTY: BELKI DWUTEOWE PŁYTY PODŁOGOWE PŁYTY STOLARSKIE LISTEWKOWE * Tworzywa mogą być uznane za płytę drewnopochodną w przypadku, gdy zawartość cząstek pochodzenia drzewnego wynosi powyżej 50%. Patrz: definicja str. 17. 16 w w w . s p p d . p l | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | PŁYTY DREWNOPOCHODNE Płyty drewnopochodne to produkty kompozytowe, stanowiące rodzaj Konstrukcyjnych Tworzyw Drzewnych, tworzone poprzez sprasowanie przy użyciu ciśnienia i temperatury cząstek lignocelulozowych w postaci arkuszy forniru, wiórów, trocin, strużyn, włókien oraz zdrewniałych cząstek roślin jednorocznych, takich jak konopie, len, połączonych ze sobą przy pomocy spoiw syntetycznych lub organicznych, gdzie zawartość cząstek pochodzenia drzewnego wynosi powyżej 50%. TO CIEKAWE >>> wg SPPD DEFINICJE >>> „ „ ROZDZIAŁ 2 PŁYTY BAGASSOWE ORAZ PŁYTY KORKOWE PŁYTY BAGASSOWE to także płyty drewnopochodne, choć nie produkuje się ich w Polsce. płyty bagassowe wytworzone są ze zdrewniałych cząstek łodygi trzciny cukrowej, po wytłoczeniu z nich soku, zawierającego cukier. BAGASSA, CZYLI ZDREWNIAŁE CZĄSTKI ŁODYGI TRZCINY CUKROWEJ. KORA DĘBU KORKOWEGO. PŁYTY KORKOWE wykonane są z cząstek kory drzewnej dębiny korkowej. ojczyzną dębowych lasów korkowych i światowym liderem przemysłu korkowego, skupiającym blisko 600 producentów naturalnego korka, jest Portugalia. Powierzchnia portugalskich lasów korkowych, zajmująca blisko 700 000 ha, stanowi 30% światowego areału. produkcja korka w Portugalii w ilości około 100 000 ton przekracza zaś połowę produkcji światowej. Każdego dnia wytwarza się tysiące metrów kwadratowych izolacyjnych płyt korkowych i setki kilogramów galanterii korkowej. POWRÓT DO SPISU TREŚCI 17 | www.sppd.pl | ROZDZIAŁ 2 RODZAJE PŁYT DREWNOPOCHODNYCH Płyty drewnopochodne (ang. wood based panels) to generalne określenia dotyczące całej grupy wyrobów. Najprościej można je podzielić w zależności od rodzaju użytych do ich produkcji cząstek lignocelulozowych. I tak na przykład płyty wykonane z wiórów drzewnych nazywamy płytami wiórowymi (ang. chipboards), ze spilśnionej tkanki drzewnej – płytami pilśniowymi (fibreboards), natomiast wykonane z arkuszy forniru – sklejkami (ang. plyboards, plywoods). Nowoczesne technologie produkcji płyt drewnopochodnych i pojawienie się nowych form cząstek drewna stosowanych do ich wytwarzania spowodowały znaczne „przemieszanie” terminów. Dlatego też, w celu prawidłowego nazewnictwa, warto posłużyć się definicjami zawartymi w obowiązujących normach. 18 POWRÓT DO SPISU TREŚCI „ „ „ „ | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | ROZDZIAŁ 2 PŁYTA PILŚNIOWA płyta drewnopochodna o grubości co najmniej 1,5 mm, wyprodukowana z włókien lignocelulozowych sprasowanych ze sobą przy użyciu wysokiej temperatury i/lub ciśnienia. wiązania w tym materiale uzyskuje się w wyniku spilśnienia włókien i ich naturalnych właściwości adhezyjnych i/lub przez dodanie kleju syntetycznego. PŁYTA OSB Płyta warstwowa zbudowana z połączonych ze sobą przy pomocy środka wiążącego włókien drzewnych o ustalonym kształcie i wielkości. Włókna w warstwach zewnętrznych są wyrównane i zorientowane równolegle do długości lub szerokości płyty, natomiast włókna w warstwie (lub warstwach) środkowej mogą być ułożone przypadkowo lub wyrównane pod kątem prostym do warstw zewnętrznych. POWRÓT DO SPISU TREŚCI PN EN 313:2009 Płyta drewnopochodna składająca się ze sklejonych ze sobą warstw drewna, przy czym włókna sąsiadujących warstw przebiegają pod kątem prostym. PN EN 316:2009 SKLEJKA Płyta drewnopochodna wyprodukowana ze sprasowanych w wysokiej temperaturze cząstek drewna (wiórów płaskich, wiórów skrawanych ze zrębków, strużyn, trocin) i/lub innego materiału lignocelulozowego w postaci cząstek (paździerze lniane, paździerze konopne, bagassa, słoma itp.) z udziałem kleju syntetycznego. PN EN 300:2007 PŁYTA WIÓROWA PN EN 309:2007 DEFINICJE >>> 19 | www.sppd.pl | ORZECHOWSKIE ZAKŁADY PRZEMYSŁU SKLEJEK 115 LAT TRADYCJI W STAŁEJ OFERCIE W ATRAKCYJNYCH CENACH: Sklejki suchotrwałe i wodoodporne Sklejki szalunkowe Sklejki profilowe Sklejki okleinowane Płyty stolarskie suchotrwałe i wodoodporne Płyty drzwiowe Płyty stolarskie i drzwiowe okleinowane Szeroki wybór materiałów drewnopochodnych Oferujemy profesjonalną obróbkę sklejek profilowych oraz innych materiałów drewnopochodnych na nowoczesnych centrach obróbczych. ul. Miłosławska 13, 62-322 Orzechowo www.ozps.com.pl, [email protected] tel. +48 61 43 51 100, fax +48 61 43 71 071 20 POWRÓT DO SPISU TREŚCI | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | ROZDZIAŁ 2 PODZIAŁ PŁYT DREWNOPOCHODNYCH WEDŁUG NORM PŁYTY WIÓROWE (klasyfikacja wg PN EN 309:2007) PŁYTY OSB (klasyfikacja wg PN EN 300:2007) PŁYTY PILŚNIOWE [metoda „mokra”] (klasyfikacja wg PN EN 316:2009) PŁYTY PILŚNIOWE [metoda „sucha”, MDF] (klasyfikacja wg PN EN 316:2009) SKLEJKI (klasyfikacja wg PN EN 313-1:2009) POWRÓT DO SPISU TREŚCI 21 | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | POWRÓT DO SPISU TREŚCI 31 | www.sppd.pl | ROZDZIAŁ 3 Z czego produkowane są płyty drewnopochodne? Do produkcji płyt drewnopochodnych wykorzystuje się różne gatunki drewna. W przypadku sklejek, najlepszym sortymentem jest drewno wielkowymiarowe okleinowe. Do produkcji płyt z mniejszych cząstek drewna (np. płyt wiórowych czy pilśniowych) wykorzystywane jest natomiast drewno średniowymiarowe S2a i S2b oraz małowymiarowe, a także odpady, powstające z przerobu drewna w tartakach na przykład wióry, zrębki czy trociny a nawet drewno poużytkowe. Płyty izolacyjne porowate produkowane metodą mokrą również powstają z naturalnego drewna, ale jest to zazwyczaj produkt uboczny, powstały podczas trzebieży w lasach lub jako odpad w tartakach. Płyty izolacyjne są łączone (spilśniane) również drewnopochodnym spoiwem „Lignin”. Branża płyt drewnopochodnych potrafi tym samym efektywnie wykorzystać sortymenty drewna niewykorzystywane w innych dziedzinach, nienadające się do produkcji mebli czy drewna konstrukcyjnego. Udział branży płyt drewnopochodnych w zużyciu drewna okrągłego oferowanego przez Lasy Państwowe wynosi około: 24% [źródło: Lasy Państwowe ] 36 POWRÓT DO SPISU TREŚCI | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | ROZDZIAŁ 3 W produkcji płyt drewnopochodnych generalnie stosuje się drewno gatunków iglastych i liściastych, z tym że te pierwsze są znacznie bardziej popularne. Czynniki, które wpływają na wybór poszczególnych gatunków drewna to między innymi ich lokalna dostępność, wielkość podaży, cena a przede wszystkim właściwości. Drewno może być miękkie lub twarde, krótko- lub długowłókniste, sprężyste, łupliwe, lekkie, ciężkie, łatwe lub trudne do obróbki. Posiada barwę (np. biało-żółtą lub czerwonobrunatną) i mniej lub bardziej wyraźne słoje. Może być szorstkie lub gładkie i bardziej lub mniej wydzielać żywicę, zawierać mniej lub więcej wody. Cechy te determinują wykorzystanie różnych gatunków, sortymentów, a nawet części pnia drzew, do produkcji różnego rodzaju płyt drewnopochod- nych o bardzo zróżnicowanym przeznaczeniu. Po najcenniejsze drewno, tak zwane sortymenty łuszczarskie, sięgają głównie producenci fornirów i sklejek, podczas gdy do płyt wiórowych czy pilśniowych można wykorzystać drewno o mniejszych średnicach, odpady tartaczne lub biomasę leśną. Surowcem do produkcji płyt wiórowych są również zdrewniałe łodygi roślin, takich jak len, bambus, rattan, bagass, słoma czy konopie. Można je spotkać głównie w płytach drewnopochodnych importowanych z innych krajów, lecz także zdarzają w wyrobach rodzimej produkcji, na przykład w zakładzie firmy Steico w Czarnkowie z sukcesem wdrożono technologię produkcji płyt drewnopochodnych z użyciem zdrewniałych łodyg konopi. TABELA 1. Orientacyjne potrzeby surowcowe zakładów produkcji płyt drewnopochodnych w Polsce w układzie sortymentowym w tys. m3 [3]. Rodzaj surowca 2010 r. 2011 r. 2012 r.* 2013 r.* Drobnica leśna 1755 1857 1961 2063 5381 5696 6013 6326 Zrębki 2223 2353 2483 2613 Trociny 1989 2105 2222 2338 Zrzyny defibracyjne 351 371 392 413 Razem drewno leśne 7135 7554 7973 8388 Drewno średniowymiarowe, w tym papierówka ok. 75% * prognoza POWRÓT DO SPISU TREŚCI 37 | www.sppd.pl | ROZDZIAŁ 3 ODPADY TARTACZNE I BIOMASA LEŚNA Trociny, odłamki drewna i ścinki z nieobrobionego drewna powstają w tartakach lub podczas produkcji mebli, palet i opakowań z drewna litego. Nazywanie ich odpadem nie jest jednak prawidłowe, na co wskazuje na przykład Komunikat wyjaśniający Komisji Rady i Parlamentu Europejskiego, dotyczący odpadów i produktów ubocznych. Podano w nim trociny i odłamki drewna jako przykłady materiałów niebędących odpadami: „zbędne materiały z pierwotnego procesu produkcyjnego lub materiały wymagające tylko kosmetycznych zmian, które są zasadniczo podobne do produktu pierwotnego, takie jak (...) wióry i elementy z korka, (...) i podobne materiały, mogą być uznawane za produkty uboczne. By tak było, musi istnieć możliwość ich bezpośredniego ponownego wykorzystania” - czytamy w komunikacie [4]. około 4,8 mln m3 trocin i wiórów, z których można wyprodukować płyty drewnopochodne, powstaje co roku w tartakach i zakładach przerobu drewna [5]. 38 POWRÓT DO SPISU TREŚCI | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | ROZDZIAŁ 3 Definicje>>> BIOMASA „ Przemysł płyt drewnopochodnych – pomimo wielu trudności logistycznych – chętnie skupuje ten rodzaj produktu ubocznego tartaków, nie traktując go jako odpad, lecz surowiec do wytworzenia pełnowartościowych produktów. Na drodze ku zwiększeniu możliwości zastąpienia w produkcji płyt drewnopochodnych drewna okrągłego, pochodzącego z lasu, produktami ubocznymi z procesów jego przerobu w tartakach czy zakładach meblarskich, stoją jeszcze inne problemy, z którymi branża ta w całej Unii Europejskiej musi się zmierzyć. Chodzi między innymi o dofinansowanie przez rządy niektórych państw technologii współspalania biomasy przez energetykę przemysłową w celu realizacji programu redukcji emisji CO2. Powoduje to zwiększony popyt ze strony elektrowni na zrębki i trociny oraz ich uprzywilejowaną pozycję zakupową w stosunku do zakładów płyt drewnopochodnych. Problemem jest traktowanie trocin i wiórów czy odpadów zrębowych z trzebieży leśnych jako biomasy. W nowej Ustawie o odpadach [6], będącej transpozycją dyrektywy 2008/98/WE podkreślono, że przepisów ustawy o odpadach nie stosuje się do biomasy (patrz definicja obok). Z kolei w rozporządzaniu Ministra Gospodarki [7] z dnia 16 maja 2012 roku wprowadzono definicję drewna pełnowartościowego, wyłączając je z definicji biomasy (patrz definicja). czyli inne, niebędące niebezpiecznymi, naturalne substancje pochodzące z produkcji rolniczej lub leśnej, wykorzystywane w rolnictwie, leśnictwie lub do produkcji energii z takiej biomasy za pomocą procesów lub metod, które nie są szkodliwe dla środowiska ani nie stanowią zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi; Ustawa o odpadach 2012 [6] DREWNO PEŁNOWARTOŚCIOWE – drewno spełniające wymagania jakościowe określone w normach określających wymagania i badania dla drewna wielkowymiarowego liściastego, drewna wielkowymiarowego iglastego oraz drewna średniowymiarowego dla grup oznaczonych jako S1, S2 i S3 oraz materiał drzewny powstały w wyniku procesu celowego rozdrobnienia tego drewna; Rozporządzenie ministra gospodarki[7] POWRÓT DO SPISU TREŚCI 39 | www.sppd.pl | ROZDZIAŁ 3 DREWNO POUŻYTKOWE W ostatnich latach przemysł płyt drewnopochodnych w coraz większym stopniu uzupełnia tradycyjnie stosowane surowce – drewno z lasu i odpady z przerobu drewna – o odpadowe drewno poużytkowe z opakowań, palet itp. W Niemczech w ciągu 20 lat podwojono produkcję, a jednocześnie o połowę zmniejszono konsumpcję świeżo pozyskanego drewna. W niektórych krajach, jak na przykład we Włoszech, udział drewna poużytkowego w produkcji płyt wiórowych wynosi nawet 80%. Obecnie 24 % drewna przerabianego przez europejski przemysł płytowy pochodzi z lasów, 14% z recyklingu drewna poużytkowego, a 62% z odpadów tartacznych [8]. Podobne proporcje występują również w Polsce. Pierwszą w Polsce linię do przerobu drewna poużytkowego uruchomiono w Wieruszowie. Jej przerób obliczony jest na 200 000 ton odpadów rocznie. 24% 62% 40 14% surowca, używanego w Europie do produkcji płyt drewnopochodnych, pochodzi z recyklingu drewna poużytkowego. POWRÓT DO SPISU TREŚCI W celu zachowania wysokiej jakości produktów, ich higieniczności i bezpieczeństwa, opracowano procedury dopuszczenia i przygotowania drewna poużytkowego do produkcji. Przepisy te zakładają oddzielanie zanieczyszczeń mechanicznych i chemicznych oraz oznaczenie zawartości toksycznych substancji w drewnie, jak na przykład pentachlorofenolu i innych konserwantów drewna oraz metali ciężkich. Ustanowiono maksymalną dopuszczalną zawartość tych substancji w poużytkowych odpadach drewna, przeznaczonych do produkcji płyt wiórowych i pilśniowych [9]. | PRZEWODNIK PO PŁYTACH DREWNOPOCHODNYCH | ROZDZIAŁ 3 Maksymalna dopuszczalna zawartość substancji w poużytkowych odpadach drewna 2 ppm arsen i kadm 20 ppm 5 ppm polichlorowany bifenyl 100 ppm fluorki 0,4 ppm 3 ppm rtęć pentachlorofenol 600 ppm ppm - part per milion miedź 30 ppm chlorki ołów i chrom Zgodnie z tymi wymaganiami zawartość arsenu i kadmu w odpadach drewna poużytkowego nie może przekraczać 2 ppm, miedzi - 20 ppm, rtęci - 0,4 ppm, ołowiu i chromu - 30 ppm, chlorków - 600 ppm, fluorków - 100 ppm, pentachlorofenolu - 3 ppm i polichlorowanych bifenyli - 5 ppm. W ostatnich latach opracowano i wdrożono technologię utylizacji poużytkowych płyt drewnopochodnych i starych mebli zrobionych z tych płyt. Jest to cykliczny proces chemiczno-termiczno-hydrolitycznego rozdrabniania, pozwalający na odzyskanie wysokiej jakości włókien i cząstek z wyżej wspomnianych materiałów. Pozwala on także na efektywne oddzielenie związków powłokotwórczych i nieulegających hydrolizie. Odzyskane w tym procesie cząstki drewna są materiałem takiej samej jakości jak cząstki otrzymane ze świeżego drewna. Technologia ta została zaadaptowana także w polskich fabrykach płyt wiórowych. POWRÓT DO SPISU TREŚCI 41