Dział I. Budowa chemiczna organizmów..pd[...]

BUDOWA CHEMICZNA ORGANIZMÓW
Zadanie 1. (2 pkt). Ze względu na wielkość dziennego zapotrzebowania pokarmowego jod
zaliczany jest do mikroelementów. Podaj przykład pokarmu będącego źródłem jodu oraz określ
rolę, jaką ten pierwiastek pełni w organizmie człowieka.
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
Zadanie 2. (2 pkt). Barwnik skóry – melanina chroni organizm człowieka przed szkodliwym
wpływem emitowanego przez słońce promieniowania ultrafioletowego. Jednocześnie
odpowiednia dawka tego promieniowania jest niezbędna dla wytwarzania przez organizm pewnej
witaminy. Podaj literowy symbol tej witaminy oraz określ skutek jej niedoboru w organizmie.
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
Zadanie 3. (2 pkt). Pierwiastek ten, należący do mikroelementów, jest składnikiem białek
złożonych – hemoglobiny i mioglobiny, a także wielu enzymów. Jego niedobór u człowieka
powoduje anemię, arytmię serca i zakłócenia procesu oddychania.
a) Podaj nazwę opisanego pierwiastka.
........................................................................................
........................................................................................
b) Podaj nazwę związku chemicznego występującego
u roślin, który pod względem budowy jest podobny
do hemu wchodzącego w skład hemoglobiny.
………………………………………………….…………………………………
Zadanie 4. (3 pkt). Na wykresie przedstawiono skład
chemiczny świeżej masy organizmów ().
a) Na podstawie wykresu napisz, w których
organizmach jest najwięcej węglowodanów.
..................................................................................
b) Wyjaśnij, z czego wynika to, że organizmy te
zawierają najwięcej węglowodanów.
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
c) Podaj nazwę polisacharydu budującego szkielety zewnętrzne stawonogów i ściany
komórkowe grzybów.
.............................................................................................................................................................
Zadanie 5. (1 pkt). Oceń poprawność zdań dotyczących roli mikro- i makroelementów
w organizmie człowieka. W prawej kolumnie tabeli wpisz odpowiednio literę P (prawda) lub
literę F (fałsz).
Zadanie 6. (3 pkt). Do niezbędnych w diecie człowieka składników pokarmowych (kolumna I)
dopasuj po dwa źródła pokarmowe, które ich dostarczają (kolumna II). Każde źródło może
zostać wykorzystane więcej niż jeden raz.
I. A. Nienasycone kwasy tłuszczowe B. Jod C. witamina B11 (kwas foliowy)
II. 1. Tłuste ryby morskie 2. sól kuchenna 3. Szpinak 4. Drożdże 5. Oliwa
A. – ...................., B. – ...................., C. – ....................
Zadanie 7 (2 pkt.). Bardzo ważnym składnikiem diety człowieka jest białko. Zawarte w białkach
pokarmowych aminokwasy, po przyswojeniu, są wykorzystywane do syntezy własnych białek
organizmu. W pobieranym pokarmie proporcje koniecznych dla człowieka aminokwasów nie
muszą dokładnie odpowiadać jego potrzebom, więc niektórych aminokwasów nie otrzymuje on
w pożywieniu w wystarczających ilościach, a inne dostaje w nadmiarze. Możliwości
biochemicznego przekształcania jednych aminokwasów w inne są ograniczone, stąd
niektórych aminokwasów w diecie nie da się niczym zastąpić.
a) Wyjaśnij pojęcie „aminokwasy egzogenne” ...............................................................................
..........................................................................................................................................................
b) Podaj przykłady dwóch aminokwasów egzogennych dla człowieka :
.................................................................. ........................................................................................
BUDOWA CHEMICZNA ORGANIZMÓW
Zadanie 8. (2 pkt). Schemat budowy związków czynnych biologicznie.
A
B
Podaj, jaką rolę pełnią te związki w życiu organizmów.
rola związku A - ...................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
rola związku B - ...................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
Zadanie 10. (3 pkt). Celuloza, skrobia, glikogen, chityna są to związki należące do polisacharydów
(wielocukrów). Pełnią one w komórkach organizmów żywych różne funkcje. Skonstruuj tabelę,
w której przedstawisz podział wymienionych polisacharydów na strukturalne i zapasowe, oraz
podasz przykłady miejsc ich występowania w organizmach żywych.
Zadanie 11. (1 pkt). Zapis fragmentu cząsteczki białka: Gly – Ala – Leu – Phe – Asp - Ser – ………..
przedstawia strukturę
A. pierwszorzędową białka.
C. trzeciorzędową białka.
B. drugorzędową białka.
D. czwartorzędową białka.
Zadanie 12. (2 pkt). Ryby morskie są cennym źródłem łatwo przyswajalnego białka. Ich tłuszcz
zawiera kwasy tłuszczowe omega-3, które przeciwdziałają zmianom miażdżycowym poprzez
zmniejszenie stężenia trójglicerydów i cholesterolu LDL we krwi. Zapobiegają one także
powstawaniu zakrzepów naczyniowych oraz powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych,
obniżając ciśnienie krwi. Na podstawie analizy tekstu podaj dwa argumenty uzasadniające
wprowadzenie ryb do naszego jadłospisu.
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
Zadanie 13. (2 pkt). Węglowodany to grupa różnorodnych związków organicznych. Wyróżniamy
wśród nich m.in. monosacharydy (cukry proste) i polisacharydy (cukry złożone, zawierające
więcej niż 10 cząsteczek monosacharydów). Różnią się one właściwościami np. rozpuszczalnością
w wodzie i, co się z tym wiąże, pełnioną w komórce funkcją. Uzupełnij poniższą tabelę wpisując
odpowiednie przykłady węglowodanów oraz określ ich rozpuszczalność w wodzie i podstawową
funkcję pełnioną w komórce lub organizmie.
Zadanie 14. (3 pkt). W organizmie człowieka różne rodzaje związków chemicznych pełnią
określone funkcje. Poniżej przedstawiono różne przykłady białek lub węglowodanów.
A. mioglobina
B. glikogen
C. laktoza
D. miozyna
E. immunoglobulina
a) Przyporządkuj każdy z wyżej wymienionych związków do białek lub do węglowodanów,
wpisując w odpowiednie miejsca ich oznaczenia literowe.
Białka – ............................................................ Węglowodany – ........................................................
b) Określ rolę w organizmie człowieka dwóch wybranych spośród A do E związków organicznych.
1. ……….................................................................................................................................................
2. .........................................................................................................................................................
BUDOWA CHEMICZNA ORGANIZMÓW
Zadanie 15. (1 pkt) Poniższy tekst opisuje podobieństwa i różnice w składzie pierwiastkowym
głównych grup związków organicznych występujących w organizmie. Uzupełnij tekst − wpisz w
wyznaczone miejsca nazwy pierwiastków wybranych spośród wymienionych. Niektóre nazwy
pierwiastków mogą być użyte w tekście więcej niż jeden raz.
Zadanie 17. (2 pkt.) Oceń prawdziwość informacji dotyczących aminokwasów endo- i
egzogennych. Wpisz obok każdego zdania literę P, jeżeli zdanie jest prawdziwe lub literę F,
jeżeli zdanie jest fałszywe.
1.
azot fosfor potas węgiel krzem tlen siarka wodór
2.
Aminokwasy endogenne mogą być syntetyzowane przez ludzki organizm, więc nie muszą
być dostarczane z pożywieniem.
Podstawowym źródłem aminokwasów egzogennych dla człowieka są pokarmy
pochodzenia roślinnego.
Skutkiem długotrwałego niedoboru aminokwasów egzogennych może być spadek
odporności organizmu.
W skład węglowodanów, białek, lipidów i kwasów nukleinowych wchodzą trzy podstawowe
pierwiastki: …….……, …….……, …….…… . Oprócz tych pierwiastków białka zawierają jeszcze: ….………
i siarkę. W kwasach nukleinowych nie ma pierwiastka występującego w białkach, którym jest
…….……, ale jest …….……, którego nie ma w składzie białek (niemodyfikowanych potranslacyjnie).
3.
Zadanie 16. (2 pkt.) Na rysunku przedstawiono cząsteczkę białka.
Zadanie 18 (1 pkt.) Pierwiastki chemiczne są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania
organizmu człowieka. Wpisz nazwę odpowiedniego pierwiastka lub podając jeden przykład
skutku jego niedoboru.
jod (I) - ……………………………………………..
………………………………………….. - anemia
fluor (F) - …………………………………………..
a)
Określ rzędowość struktury tej cząsteczki. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………..……………
b) Podaj nazwę aminokwasu, który bierze udział w powstawaniu mostków
dwusiarczkowych.…………………………………………………………………………………………………………………..
Zadanie 19 (1 pkt.). Spośród niżej wymienionych zdań wybierz wszystkie, które
charakteryzują poszczególne grupy związków organicznych, i zapisz ich numery w
wyznaczonych miejscach.
1. Stanowią główne źródło energii dla komórek organizmu.
2. Są magazynowane w tkance podskórnej.
3. Budują filamenty mięśniowe.
4. Są magazynowane w wątrobie.
5. Budują błony komórkowe.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................