I. Zasady planowania ewaluacji wewnętrznej Rozporz¹dzenie w

2.1. Jak dobrze rozplanowaæ ewaluacjê wewnêtrzn¹...
Ewaluacja
zewnêtrzna
a wewnêtrzna
Cel ewaluacji
wewnêtrznej
Uczestnicy debaty
2
I. Zasady planowania ewaluacji wewnêtrznej
Rozporz¹dzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego
w szczegó³ach okreœla zasady organizowania ewaluacji zewnêtrznej, czyli tej, któr¹ w szkole przeprowadza organ nadzoru pedagogicznego. Niewiele zaœ w tym samym rozporz¹dzeniu wyczytaæ mo¿na na temat planowania ewaluacji
wewnêtrznej. Tym samym ustawodawca daje dyrektorom du¿¹
dowolnoœæ. Dlaczego? OdpowiedŸ wydaje siê doœæ prosta.
Ma byæ to badanie, które wska¿e szkole obszary jej pracy
wymagaj¹ce poprawienia, zaœ pozyskiwanie informacji na ten
temat powinno siê odbywaæ w formie i na zasadach wypracowanych przez rady pedagogiczne szkó³. Z powy¿szego wynika wprost, ¿e nie ma gotowych wzorców do przeprowadzania
ewaluacji wewnêtrznej w szkole, ka¿da przyjêta przez placówkê metodologia bêdzie skuteczna, o ile da odpowiedŸ na
pytanie, jakie obszary pracy szko³y wymagaj¹ udoskonalenia. Warto zatem zaproponowaæ jedn¹ z metodologii badawczych. Ka¿da z nich przyjêta przez szko³ê powinna w jak
najmniejszym stopniu obci¹¿aæ prac¹ wdra¿aj¹cy j¹ zespó³.
Podstawowym zadaniem nauczyciela jest bowiem realizacja
podstawy programowej kszta³cenia ogólnego, zaœ dzia³ania
podejmowane w ramach ewaluacji wewnêtrznej maj¹ jedynie stwarzaæ przyjazne œrodowisko do jej wdra¿ania.
Debata – sposobem na zdiagnozowanie problemów szko³y
Dyrektorzy szkó³, planuj¹c ewaluacjê wewnêtrzn¹, powinni zacz¹æ od debaty, która mo¿e wskazaæ, jakie obszary
pracy szko³y wymagaj¹ poprawienia. Warto, by we wspomnianej debacie wziêli udzia³ nie tylko nauczyciele, ale tak¿e
inne podmioty szko³y, na przyk³ad przedstawiciele m³odzie¿y (Rada Samorz¹du Uczniowskiego), reprezentacja rodziców
(Rada Rodziców) czy ewentualnie pracownicy niepedagogicz-
Wrzesieñ 2015
2.1. Jak dobrze rozplanowaæ ewaluacjê wewnêtrzn¹...
ni szko³y. Ka¿da ze wskazanych grup ma inne spojrzenie na
szko³ê, ka¿da z nich mo¿e dostrzegaæ inne problemy, które
wymagaj¹ korekty. Osob¹ odpowiedzialn¹ za przygotowanie
debaty powinien byæ dyrektor szko³y. Bêdzie on w trakcie dyskusji pe³ni³ rolê jej moderatora, dlatego musi przygotowaæ siê
do niej ze szczególn¹ starannoœci¹. Dyskusja w ramach debaty
nie mo¿e bowiem skupiaæ siê na du¿ej iloœci obszarów pracy
szko³y. Im jest ich mniej, tym lepiej. Pamiêtajmy, ¿e powinniœmy koncentrowaæ siê na sprawach rzeczywiœcie istotnych dla
placówki. Debata jest doskona³ym punktem wyjœcia do okreœlenia i sformu³owania celów ewaluacji wewnêtrznej.
Okreœlenie celów ewaluacji wewnêtrznej
Czym s¹ cele ewaluacji wewnêtrznej? To nic innego jak
odpowiedŸ na pytanie, po co j¹ w ogóle przeprowadzamy.
Po pierwsze po to, aby dowiedzieæ siê, jak jest w naszej szkole. Po drugie, by zastanowiæ siê nad tym, czy to, jak jest
w naszej szkole, w pe³ni zaspokaja potrzeby i oczekiwania
jej podmiotów. W trakcie prowadzonej debaty dyrektor szko³y powinien doprowadziæ do sytuacji, w której wiêkszoœæ
uczestników dyskusji uzna, ¿e sformu³owane cele ewaluacji
wewnêtrznej s¹ szczególnie istotne dla rozwoju szko³y, dla
poprawy jakoœci jej pracy. Kiedy to nast¹pi? Wtedy, gdy cele
ewaluacji bêd¹ jasne dla wszystkich, gdy debatuj¹cy bêd¹
mieli pe³n¹ œwiadomoœæ, w jakich obszarach pracy szko³y
bêdzie mo¿na wykorzystaæ uzyskane wyniki ewaluacji.
Okreœlenie sposobu wykorzystania wyników ewaluacji
wewnêtrznej
Okreœlaj¹c cele ewaluacji, trzeba mieæ pe³n¹ œwiadomoœæ,
po co j¹ przeprowadzamy. Planuj¹c ewaluacjê wewnêtrzn¹,
nale¿y te¿ zastanowiæ siê nad tym, w jaki sposób mo¿na wyko-
Wrzesieñ 2015
Organizacja i cel
debaty
Wspólne cele
Cel – proces
doskonalenia
3
2.1. Jak dobrze rozplanowaæ ewaluacjê wewnêtrzn¹...
rzystaæ jej wyniki. Maj¹ one s³u¿yæ przede wszystkim podjêciu procesu doskonalenia, poprawy, podnoszeniu jakoœci pracy szko³y. Je¿eli w wyniku ewaluacji podjêty zostanie w szkole
proces zmian, mo¿na powiedzieæ, ¿e dzia³ania ewaluacyjne
mia³y sens i uzasadnienie, bo sta³y siê u¿yteczne.
Potrzeby
informacyjne
Ramy czasowe
Oszacowanie
kosztów
4
Okreœlenie odbiorców ewaluacji wewnêtrznej
Planuj¹c ewaluacjê wewnêtrzn¹, trzeba odpowiedzieæ
sobie na pytania: komu potrzebne bêd¹ jej wyniki, kto bêdzie
z nich korzysta³ – dyrektor, rodzice, uczniowie, nauczyciele,
organ prowadz¹cy, organ nadzoru pedagogicznego, œrodowisko, w którym szko³a funkcjonuje lub inne podmioty. Okreœlenie odbiorców ewaluacji jest niezmiernie istotnym jej elementem – pozwala bowiem tak ukierunkowaæ badanie, by
potrzeby informacyjne osób, które czekaj¹ na wyniki ewaluacji, zosta³y maksymalnie zaspokojone.
Okreœlenie zasobów czasowych, finansowych oraz ludzkich dla ewaluacji wewnêtrznej
Przed podjêciem czynnoœci ewaluacyjnych warto tak¿e
okreœliæ jej ramy czasowe. Termin dzia³añ ewaluacyjnych nie
powinien zbiegaæ siê z terminami najbardziej pracoch³onnymi, newralgicznymi w szkole – klasyfikacjami, podsumowaniem semestralnej b¹dŸ rocznej pracy szko³y, egzaminami
zewnêtrznymi lub innymi istotnymi dla placówki planowanymi wydarzeniami. Dlatego te¿ dyrektor szko³y, planuj¹c termin ewaluacji wewnêtrznej, powinien wczeœniej przeanalizowaæ kalendarz pracy szko³y i terminy zadañ przydzielonych nauczycielom zaanga¿owanym w proces ewaluacyjny.
Wa¿n¹ spraw¹ jest tak¿e skalkulowanie finansowe planowanej ewaluacji wewnêtrznej – okreœlenie kosztów materia³ów,
które chce siê wykorzystaæ podczas ewaluacji, np. papieru
Wrzesieñ 2015
2.1. Jak dobrze rozplanowaæ ewaluacjê wewnêtrzn¹...
czy zakupu programów do opracowania i prezentacji zebranych wyników. Wreszcie nie mo¿na zapomnieæ o tym, czy
szko³a dysponuje odpowiednimi zasobami ludzkimi potrzebnymi do przeprowadzenia ewaluacji – czy nauczyciele, którzy bêd¹ przeprowadzali ewaluacjê wewnêtrzn¹, maj¹ wystarczaj¹c¹ wiedzê na ten temat, czy podejmowane dzia³ania bêd¹ wykonywali po raz pierwszy, czy ewentualnie maj¹
ju¿ jakieœ doœwiadczenie, czy s¹ komunikatywni, czy s¹
dobrymi organizatorami pracy, czy potrafi¹ przygotowywaæ teksty, co ma szczególne znaczenie przy opracowywaniu narzêdzi badawczych, a tak¿e przy pisaniu raportu, czy potrafi¹
pos³ugiwaæ siê komputerem, czy ewentualnie zachodzi koniecznoœæ zaanga¿owania w proces ewaluacji firm zewnêtrznych.
Okreœlenie zakresu dzia³añ zespo³u do spraw ewaluacji
wewnêtrznej
W sk³ad zespo³u, który bêdzie przeprowadza³ w szkole
czynnoœci ewaluacyjne, nie mog¹ wchodziæ przypadkowe
osoby. Dokonuj¹c doboru nauczycieli do zespo³u ewaluacyjnego, trzeba pamiêtaæ nie tylko o tych czynnikach, które zosta³y wymienione wy¿ej – przy okazji oceny zasobów ludzkich, jakimi dysponuje placówka – ale tak¿e o tym, by by³ to
zespó³ „pomocnych przyjació³”, którzy potrafi¹ siê ze sob¹
porozumieæ, wspieraæ nawzajem i uzupe³niaæ. Dyrektor szko³y
mo¿e sam wytypowaæ nauczycieli do zespo³u ewaluacyjnego, z tym, ¿e liczyæ siê musi z pewnym niebezpieczeñstwem.
Wytypowane przez dyrektora osoby mog¹ buntowaæ siê przeciwko temu dlaczego w³aœnie ich, a nie inne osoby dyrektor
wytypowa³ do ewaluacji, w zwi¹zku z czym mog¹ pobie¿nie
wykonaæ narzucone zadanie. Tak przeprowadzona ewaluacja
na pewno nie wp³ynie na podniesienie jakoœci pracy szko³y.
Innym sposobem tworzenia szkolnych zespo³ów ewaluacyj-
Wrzesieñ 2015
Zasoby ludzkie
Dobór nauczycieli
Wytypowanie
cz³onków zespo³u
lub nabór chêtnych
5