Salmonella u osób zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko

Salmonella u osób zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko

624
Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 624-629
Salmonella u osób zamieszkujących powiat bielski i miasto
Bielsko-Biała
Salmonella in people living in the county of Bielsko and the city of Bielsko-Biala
Wioletta Waksmańska 1/, Jarosław Rutkiewicz 1,2/, Monika Mikulska 1/
Katedra Pielęgniarstwa i Ratownictwa Medycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Akademia Techniczno-Humanistyczna
w Bielsku-Białej
2/
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Bielsku-Białej
1/
Wstęp. Zakażenia Gram-ujemnymi pałeczkami z rodzaju Salmonella
stanowią jedną z głównych przyczyn biegunek infekcyjnych. U ludzi pałeczki
Salmonella mogą wywołać zakażenia objawowe, a także bezobjawowe
nosicielstwo. W sprzyjających warunkach Salmonella poza żywym
organizmem może przetrwać kilka miesięcy. W Polsce, jak i innych krajach
Unii Europejskiej obserwuje się tendencję do pojawiania się szczepów
Salmonella o nietypowych właściwościach antygenowych.
Cel badania. Przedstawienie częstości występowania zakażeń pałeczką
Salmonella oraz nosicielstwa wśród osób zamieszkałych na terenie powiatu
bielskiego i miasta Bielsko-Biała, w latach 2009-2013, z uwzględnieniem
wieku badanych oraz podgatunku Salmonelli występującego u badanych.
Materiał i metoda. Badaniami objęto 411 osób w wieku od 1 tygodnia
życia do 89 lat zamieszkałych na terenie powiatu bielskiego lub miasta
Bielsko-Biała.
Wyniki. Na podstawie dokonanej analizy przeprowadzonych badań
stwierdzono, że największą liczbę chorych na salmonellozę w mieście
i powiecie Bielsko-Biała zarejestrowano w 2011 roku. Największą liczbę
zachorowań na objawową salmonellozę stwierdzano wśród dzieci do
4 roku życia (r.ż.). W grupie wiekowej pomiędzy 20 a 60 r.ż. częściej
stwierdzano występowanie przypadków nosicielstwa, niż typowe objawowe
salmonellozy. Najczęstszym serotypem pałeczki Salmonella stwierdzanym
u bezobjawowych nosicieli był serotyp Mbandaka, z najwyższą
zapadalnością zarówno wśród nosicieli jak i chorych w 2010 roku.
Wnioski. 1. Zapadalność na salmonellozy w mieście Bielsko-Biała
i powiecie bielskim w poszczególnych latach analizowanego okresu tj.
latach 2009‑2013 wahała się od 20,0 do 30,6 na 100 000 mieszkańców.
2. Grupą wiekową, w której najczęściej rozpoznawano salmonellozy były
dzieci do 4 r.ż. 3. Serotypem rodzaju Salmonella najczęściej wywołującym
zakażenia bezobjawowe był serotyp Salmonella Mbandaka.
Introduction. Gram-negative Salmonella infection is one of the main
causes of infectious diarrhea. In humans, Salmonella can cause infection,
a symptomatic and asymptomatic carrier state. In propitious conditions,
Salmonella outside a living organism can survive for several months. In
Poland and other European Union countries there is a tendency for the
occurrence of Salmonella strains with unusual antigenic properties.
Aim. To present the prevalence of Salmonella and the carrier state of
Salmonella in people living in the county of Bielsko and the city of BielskoBiala between 2009 and 2013, considering the age of the respondents
and the Salmonella subspecies occurring in the test.
Material & Method. The study involved 411 people aged from 1 week to
89 years living in the county of Bielsko or the city of Bielsko-Biala.
Results. The study analysis revealed that the largest number of patients
with salmonellosis lived in the county of Bielsko and the city of Bielsko-Biala
in 2011. The highest number of cases of symptomatic salmonellosis was
found among children aged under 4 years. In the age group between 20
and 60 years the occurrence of carrier cases was more frequent than the
typical symptomatic salmonellosis. The most common Salmonella serotype
variation found in asymptomatic carriers was a serotype Mbandaka with
the highest incidence among both carriers and patients in 2010.
Conclusions. 1. The incidence of salmonellosis in the county of Bielsko
and the city of Bielsko-Biala in each year of the analyzed period between
2009-2013 ranged from 20.0 to 30.6 per 100 000 people. 2. Children
under 4 years of age were the age group most frequently diagnosed with
salmonellosis. 3. Salmonella Mbandaka was the Salmonella serotype which
the most frequently caused asymptomatic infection.
Key words: Salmonella, Salmonella Mbandaka, epidemiology
Słowa kluczowe: Salmonella, Salmonella Mbandaka, epidemiologia
© Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 624-629
www.phie.pl
Nadesłano: 14.07.2014
Zakwalifikowano do druku: 13.08.2014
Wstęp
Zakażenia Gram-ujemnymi pałeczkami z rodzaju
Salmonella stanowią jedną z głównych przyczyn biegunek infekcyjnych [1]. Taksonomiczna klasyfikacja
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr Wioletta Waksmańska
Wydział Nauk o Zdrowiu, Akademia Techniczno-Humanistyczna
w Bielsku-Białej
ul. Willowa 2, 43-300 Bielsko-Biała
tel. prywatny 504 228 726, e-mail: [email protected]
pałeczek Salmonella wyróżnia dwa gatunki: Salmonella
enterica i Salmonella bongori, wśród których wyizolowano 2 557 typów serologicznych, z czego 1 531
serotypów to pałeczki z rodzaju Salmonella enterica
Waksmańska W i wsp. Salmonella u osób zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko-Biała
podgatunek enterica mające, według WHO, największe
znaczenie kliniczne [1, 2].
U ludzi pałeczki Salmonella mogą wywołać zakażenia przybierające zróżnicowany obraz kliniczny:
dur brzuszny, dury rzekome, zapalenia jelita cienkiego
i grubego, posocznicę, a także bezobjawowe nosicielstwo. Dur brzuszny wywołuje Salmonella enterica
Typhi, dury rzekome Salmonella enterica Paratyphi,
zaś zapalenia jelit mogą być wywołane różnymi podgatunkami Salmonelli enterica [3].
Przebieg schorzeń wywołanych przez pałeczkę
Salmonella uzależniony jest od ogólnego stanu zdrowia, stanu odżywienia oraz chorób współistniejących.
Brak dostępu do profesjonalnej opieki i antybiotyków
w krajach rozwijających się powoduje, że zakażenia
te stanowią poważne zagrożenie dla życia. W krajach
tropikalnych wskaźnik śmiertelności w przebiegu
duru brzusznego sięga 32% [4].
W krajach rozwiniętych dur brzuszny najczęściej
stwierdzany jest wśród osób podróżujących. Wyższe
ryzyko zachorowania występuje wśród dzieci do 7 roku
życia (r.ż.). Starsze dzieci i młodzież częściej chorują
na dur rzekomy, którego przebieg w porównaniu z durem brzusznym jest nieco łagodniejszy [4]. Dominującymi objawami duru brzusznego są wysoka gorączka,
bóle głowy i zaburzenia świadomości. Dodatkowo dołączają się objawy związane z zatruciem endotoksyną
(wysypka skórna zwana „różyczką durową”), a także
zaburzenia za strony przewodu pokarmowego [4].
Objawy zapalenia jelit zazwyczaj ograniczają się
do objawów ze strony układu pokarmowego. Występują bóle brzucha, wymioty, biegunka (liczne wodniste
stolce z domieszką krwi czy śluzu), gorączka. Przebieg
choroby jest gwałtowny. Narastanie gorączki oraz występowanie objawów ogólnych, klinicznie odpowiada
bakteriemii [1].
Zdarza się, że dolegliwości wywołane zakażeniem pałeczką Salmonella mają charakter przewlekły,
a występujące objawy dyspeptyczne utrzymują się
przez kilka miesięcy [1]. Źródłem zakażenia bakterią
Salmonella dla człowieka jest żywność zanieczyszczona odchodami chorych zwierząt, a także produkty
żywnościowe, woda.
Rezerwuarem mogą być gryzonie, dzikie ptactwo,
ale również zwierzęta domowe, jak psy i koty [5].
Zagrożenie stanowi zarówno chory człowiek, jak i nosiciel, który odgrywa ważną rolę w rozprzestrzenianiu
się zakażenia, zwłaszcza gdy zasady higieny osobistej
nie są przestrzegane w wystarczającym stopniu [1].
W sprzyjających warunkach Salmonella poza
żywym organizmem może przetrwać kilka miesięcy.
W odchodach drobiu przeżywa do 57 dni [5].
W badaniach przeprowadzonych w Polsce w ramach urzędowej kontroli żywności i zatruć w latach
625
2004-2007 szczepy bakterii z rodzaju Salmonella
wyizolowano z wyrobów ciastkarskich, wyrobów drobiowych i garmażeryjnych, ale również z makaronów,
ryb czy kasz [6].
W 2009 r. w Polsce zarejestrowano ponad 600 przypadków salmonellozy mniej niż w roku 2008 [5].
Według Dery-Tomaszewskiej i Kozłowskiego
częstość występowania zakażeń wywołanych pałeczką
Salmonella w ostatnich latach zmniejsza się średnio
o 6 osób na sto tysięcy mieszkańców [3].
W Polsce, jak i innych krajach Unii Europejskiej
(UE), obserwuje się tendencję do pojawiania się
szczepów Salmonella o nietypowych właściwościach
antygenowych, zwiększających patogenność lub lekooporność [7]. Według danych z 2008 r. najwięcej
przypadków salmonellozy stwierdzono w Niemczech,
Wielkiej Brytanii i Czechach, najmniej na Malcie
[8].
Najczęstszym serotypem pałeczki Salmonella
wykrywanym w Polsce w latach 2005-2007 był Salmonella Enteritidis D (77,6-80% wszystkich przypadków
salmonellozy, w zależności od roku przeprowadzonej
analizy), zaś w latach wcześniejszych 1967-1978 był
to serotyp Salmonella Typhimurium B (29,9%) [5].
Najczęstszymi serotypami wywołującym salmonellozę w krajach UE są także serotypy Enteritidis
i Typhimurium. W krajach UE zaobserwowano również nasilenie zachorowań w okresie od czerwca do
października [8].
Cel badań
Przedstawienie częstości występowania zakażeń
pałeczką Salmonella oraz nosicielstwa wśród osób zamieszkujących na terenie powiatu bielskiego i miasta
Bielsko-Biała, w latach 2009-2013, z uwzględnieniem
wieku badanych oraz podgatunku Salmonelli występującego u badanych.
Materiał badawczy i metoda
Badania bakteriologiczne próbek kału dokonywano w akredytowanym laboratorium Powiatowej Stacji
Sanitarno-Epidemiologicznej w Bielsku-Białej. Badaniami objęto 411 osób w wieku od 1 tygodnia życia do
89 lat zamieszkałych na terenie powiatu bielskiego lub
miasta Bielsko-Biała.
Próbki kału pobierane były przez personel
medyczny, pacjenta lub jego opiekuna, kierując się
wskazówkami zawartymi w udostępnionej przez laboratorium „Instrukcji pobierania i transportowania
kału od osób chorych do badań bakteriologicznych
w kierunku schorzeń jelitowych”.
Próbki kału posiewano redukcyjnie na stałe pożywki, po czym inkubowano w temperaturze 37°C
626
Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 624-629
więcej zachorowań na salmonellozę notuje się u dzieci
do 4 r.ż. W tej grupie wiekowej stosunkowo rzadko
występuje nosicielstwo bezobjawowe.
W grupie wiekowej pomiędzy 20 a 60 r.ż. częściej
notuje się występowanie przypadków nosicielstwa, niż
typowe objawowe salmonellozy. Po 60 r.ż. liczba osób
będących nosicielami bakterii Salmonella zmniejsza
się, natomiast zwiększa się liczba chorych na objawową
salmonellozę (tab. I).
Najwięcej zachorowań na salmonellozę odnotowano w 2010 r. w grupie dzieci do 4 r.ż. (57 przypadków), w tym również roku odnotowano największą
liczbę nosicieli (36 przypadków), były to jednak osoby
w wieku 20-60 lat (tab. II).
Najczęstszym serotypem pałeczki Salmonella
stwierdzanym u bezobjawowych nosicieli w badanej
populacji w latach 2009-2013 był serotyp Mbandaka
(94 przypadki), po raz pierwszy zidentyfikowany
w badanej populacji w 2009 roku, który w zależności
od analizowanego roku stanowił od 36% do 65,6%
wszystkich wykrywanych serotypów (tab. III). Drugim pod względem częstości wykrywanym serotypem
u nosicieli był serotyp Enteritidis (56 przypadków),
wykrywany u 14% do 48,1%, w zależności od roku
przeprowadzonych badań (tab. III).
Dokonując dokładnej analizy zakażeń wywołanych
serotypem Mbandaka, zarówno tych bezobjawowych,
od 18 do 48 godzin. Po inkubacji, podejrzane o przynależność do rodzaju Salmonella kolonie różnicowano
dwuetapowo na szeregach biochemicznych. Typowania szczepów do grup serologicznych dokonywano
odczynem aglutynacji szkiełkowej przy użyciu surowic
diagnostycznych.
Wyniki i ich omówienie
Na podstawie analizy wyników badań próbek kału,
przeprowadzonych w latach 2009-2013 w Powiatowej
Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bielsku-Białej,
można stwierdzić, że największą liczbę chorych na
salmonellozę w mieście i powiecie Bielsko-Biała zarejestrowano w 2011 r. (101 zachorowań) oraz w 2010 r.
(100 zachorowań). Najmniej chorych zarejestrowano
w 2012 r. (66 zachorowań) (tab. I).
Analizując częstość zachorowań w poszczególnych miesiącach w całym badanym okresie można
stwierdzić, że najwięcej zachorowań występowało od
lipca do września. Jednak dokonując dokładnej analizy
poszczególnych miesięcy w kolejnych latach, możemy
zaobserwowano, że w 2011 r. wysoka częstość zachorowań występowała właściwie przez połowę roku, bo
obejmowała miesiące od marca do maja, od września
do października oraz miesiąc lipiec (tab. I).
Analizując uzyskane wyniki z uwzględnieniem
podziału na grupy wiekowe można zauważyć, że naj-
Tabela I. Przedstawienie częstości występowania salmonellozy w powiecie bielskim i w mieście Bielsko-Biała w latach 2009-2013 z podziałem na poszczególne
miesiące
Table I. Presentation of incidence frequency of salmonellosis in the county of Bielsko and the city of Bielsko-Biala between 2009-2013 in individual months
Rok/Miesiąc
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
2009
2
2
2
1
2
9
9
10
11
6
8
6
68
2010
8
8
9
4
7
7
10
7
9
8
16
7
100
2011
4
3
11
11
13
5
13
7
11
12
6
5
101
2012
6
3
7
7
6
8
3
5
11
3
6
1
66
2013
Razem
Razem
1
1
6
9
4
7
8
14
12
5
7
2
76
n
21
17
35
32
32
36
43
43
54
34
43
21
411
%
5,1
4,1
8,5
7,8
7,8
8,7
10,5
10,5
13,1
8,3
10,5
5,1
100%
Tabela II. Przedstawienie częstości występowania nosicielstwa bezobjawowego i zachorowań objawowych wywołanych Salmonellą w powiecie bielskim
i w mieście Bielsko-Biała w latach 2009-2013 z podziałem na wiek badanych
Table II. Presentation of incidence frequency of asymptomatic carrier and symptomatic diseases caused by Salmonella in the county of Bielsko and in the city
of Bielsko-Biala between 2009-2013 according to age of subjects
2009
2010
Wiek
Nosicielstwo
Nosicielstwo
badanego
ZachoroZachorobezobjabezobjaw latach
wania
wania
wowe
wowe
2011
2012
Nosicielstwo
Zachorobezobjawania
wowe
Nosicielstwo
bezobjawowe
2013
Razem
Nosicielstwo
Nosicielstwo
ZachoroZachorobezobjabezobjawania
wania
wowe
wowe
Zachorowania
0-4
4
44
9
57
5
54
3
45
9
36
30
236
5-14
3
5
6
18
2
17
7
7
3
18
21
65
15-19
2
1
13
1
3
5
5
2
3
1
26
10
20-60
15
10
36
13
22
18
18
5
10
11
101
57
>60
1
8
–
11
1
7
3
7
2
10
7
43
25
68
64
100
33
101
36
66
27
76
185
411
Razem
Waksmańska W i wsp. Salmonella u osób zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko-Biała
jak i objawowych, można stwierdzić, że bezobjawowe
postacie zakażenia w latach 2009-2013 występowały
częściej niż zakażenia objawowe (tab. IV). Najwięcej
takich przypadków odnotowano w 2010 r., najmniej
w 2009 r. Jedynym rokiem, w którym częściej występowały zakażenia objawowe, jest rok 2011 – zakażenia
objawowe występowały wtedy prawie dwukrotnie
częściej niż zakażenia bezobjawowe (tab. IV).
Na podstawie uzyskanych wyników badań
przeprowadzonych w latach 2009-2013 obliczono
627
zapadalność na zakażenie serotypem Mbandaka
z uwzględnieniem podziału na zakażenia objawowe
i bezobjawowe oraz podziałem na miasto i powiat
Bielsko-Biała (tabela V). Najwyższą zapadalność na
zakażenia tym szczepem odnotowano w powiecie
bielskim w 2010 r. zarówno wśród nosicieli (16,6 na
100 000 ludności), jak i chorych (17,85 na 100 000
ludności) zaś najniższą wynoszącą 1,14 na 100 000
w 2009 r. w mieście Bielsko-Biała wśród osób z objawowym zakażeniem (tab. V).
Tabela III. Liczbowe i procentowe przedstawienie serotypów rodzaju Salmonella u nosicieli bezobjawowych w latach 2009-2013
Table III. Number and percentage presentation of Salmonella serotypes according to asymptomatic carriers between 2009-2013
2009
Serotyp Salmonelli
2010
2011
2012
2013
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
Mbandaka
9
36
42
65,6
12
36,4
20
55,5
11
40,8
Enteritidis
6
24
9
14
15
45,5
13
36,1
13
48,1
Infantis
4
16
5
7,8
2
5,6
Indiana
1
4
Typhimurium
1
4
2
3,2
1
3,7
Hadar
1
4
Virchow
1
Grupa C
1
2
7,4
27
100
1
3
4
1
3
4
3
9,1
1
3
Grupa B
Enterica podtyp I
1
4
Agona
5
7,8
1
1,6
Stanley
Razem
25
100
64
100
33
100
1
2,8
36
100
Tabela IV. Zakażenia objawowe i bezobjawowe serotypem Salmonella Mbandaka z podziałem na poszczególne miesiące w latach 2009-2013
Table IV. Symptomatic and asymptomatic infections of Salmonella Mbandaka serotype in individual months between 2009-2013
Rok/Miesiąc
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
bezobjawowe
–
–
–
–
–
–
1
–
–
1
3
4
9
objawowe
–
–
–
–
–
–
–
1
3
1
1
1
7
2010
bezobjawowe
–
3
12
10
2
7
4
–
4
1
3
2
48
objawowe
4
7
8
4
2
2
1
1
–
3
6
1
39
2011
bezobjawowe
1
1
4
1
3
1
–
–
–
1
–
–
12
objawowe
2
1
4
4
4
–
–
–
3
3
1
1
23
2009
2012
2013
Razem
Razem
bezobjawowe
3
2
2
–
–
3
5
1
2
–
1
1
20
objawowe
–
1
4
2
2
1
2
–
–
–
2
–
14
11
bezobjawowe
1
–
–
–
1
1
1
–
–
2
4
1
objawowe
–
–
–
1
1
–
–
–
2
2
1
1
8
bezobjawowe
5
6
18
11
6
12
11
1
6
5
11
8
100
objawowe
6
9
16
11
9
3
3
2
8
9
11
4
91
Tabela V. Zapadalność na zakażenia pałeczką Salmonella Mbandaka w powiecie bielskim i w mieście Bielsko-Biała w latach 2009-2013
Table V. Incidence rate of Salmonella Mbandaka infections in the county of Bielsko and the city of Bielsko-Biala between 2009-2013
Zapadalność
Miasto Bielsko-Biała
Powiat bielski
Ogółem
Zakażenia objawowe Zakażenia bezobjawowe Zakażenia objawowe Zakażenia bezobjawowe Zakażenia objawowe Zakażenia bezobjawowe
2009
1,14
2,85
3,23
2,58
2,1
2,7
2010
6,28
9,10
17,85
16,60
11,77
12,67
2011
4,57
1,71
9,56
5,74
6,93
3,62
2012
3,44
6,88
5,06
5,06
4,21
6,01
2013
2,30
2,88
2,50
3,13
2,4
2,3
628
Dyskusja
Według Raportu Europejskiego Urzędu do spraw
Bezpieczeństwa Żywności salmonelloza jest drugą pod
względem liczby potwierdzonych zachorowań (po
kampylobakteriozie) chorobą odzwierzęcą w krajach
UE [8, 9].
Przeprowadzone badania dowodzą, że liczba
zachorowań wywołanych przez pałeczkę Salmonella
z roku na rok zmniejsza się [10, 11]. W 2008 r. w Polsce zarejestrowano o 2 096 przypadków salmonelloz
mniej, w porównaniu z rokiem 2007 [11].
Według badań własnych można powiedzieć, że
częstość występowania zakażeń pałeczką Salmonella
na terenie miasta i powiatu Bielsko-Biała zwiększała
się do roku 2011 włącznie. W 2012 r. nastąpił spadek
częstości zachorowań, jednak w 2013 r. ponownie
częstość występowania zakażenia wzrosła.
W przypadku zapadalności na salmonellozę
w 2008 r. w Polsce wynosiła ona 25,2 na 100 000
ludności [11]. Najniższą zapadalność w 2008 r. zanotowano w województwie dolnośląskim, najwyższą
w województwie podkarpackim (38,5) [10].
Zapadalność w 2009 r. na choroby bakteryjne
(w którego skład wchodzi zakażenie pałeczką Salmonella) w Polsce wynosiła 28,4 zaś w województwie
śląskim 25,7 [12]. W tym samym roku (2009) według
Sadkowskiej-Todys i Czarkowskiego zapadalność
na salmonellozy ogółem w Polsce wynosiła 23,5 na
100 000 ludności, najniższa ponownie była w województwie dolnośląskim (11,7), zaś najwyższa ponownie w województwie podkarpackim (29,9) [10].
Na podstawie badań własnych stwierdzono,
że zapadalność w 2009 r. w mieście Bielsko-Biała
i powiecie bielskim wyniosła 20,61 na 100 000 ludności w grupie zakażeń objawowych i 7,58 w grupie
nosicieli. W okresie objętym badaniem (2009-2013)
najwyższe zapadalności na salmonellozę odnotowano
w latach 2010 i 2011 – odpowiednio 30,30 i 30,61 na
100 000 ludności.
W Polsce w 2010 r. najwyższą zapadalność na
choroby bakteryjne przewodu pokarmowego odnotowano w województwie podlaskim (44,4 na 100 000
ludności), zaś najniższą w województwie opolskim
(15,1 na 100 000 ludności) [12]. Zapadalność na
salmonellozę w Polsce w 2010 r. wyniosła 25,5 na
100 000 ludności [12].
Według danych z 27 krajów UE w 2007 r. zapadalność na salmonellozę wynosiła 26,4 na 100 000
ludności [8].
W Polsce od 1996 r. salmonellozy wywoływane były
przez 167 serotypów pałeczek Salmonella. W 2008 r.
odnotowano 60 serotypów wywołujących zakażenie,
z czego 16 izolowano corocznie od 1996 r. [11].
Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 624-629
Badania przeprowadzone w Szpitalu Zakaźnym
w Warszawie wykazały, że na 510 pacjentów hospitalizowanych w latach 2001-2005 z objawami ostrego
nieżytu żołądkowo-jelitowego, u 129 wykryto zakażenie wywołane pałeczką Salmonella, jednocześnie
stwierdzono, że pomimo okresowego wzrostu zakażeń
różnymi serotypami tej bakterii, najczęstszą przyczyną zakażeń była Salmonella Enteritidis [13].
W latach 2004-2007 badaniom poddano 159
szczepów pałeczek Salmonella, z czego 103 szczepy
były serotypami Salmonelli Enteritidis. W 2007 r. udział
Salmonelli Enteritidis w zachorowaniach na salmonellozę w Polsce wynosił 81,2% [6].
Potwierdzają to badania Sadkowskiej-Todys
i Czarkowskiego przeprowadzone w latach 20082009. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym
salmonellozy w tym czasie w Polsce była Salmonella
Enteritidis stanowiąc około 74,6% zachorowań [10].
Przeprowadzona analiza materiału własnego
wykazała, że najczęstszą przyczyną zakażenia u nosicieli w latach 2009-2013 była Salmonella Mbandaka
występując u 36% do 65,5% badanych nosicieli, w zależności od analizowanego roku. Pałeczka Salmonella
Enteritidis u nosicieli wykrywana była nieco rzadziej
– występowała u 14-48,1% nosicieli w zależności od
analizowanego roku przeprowadzonych badań. Nie
znaleziono w dostępnej literaturze informacji na temat
częstości nosicielstwa Salmonelli wśród ludzi.
Według Sadkowskiej-Todys i Czarkowskiego
zakażenie typem serologicznym Mbandaka w Polsce
w latach 2008-2009 stanowiło jedynie 0,6% [10].
W latach wcześniejszych (2005 i 2006) zakażenie
typem serologicznym Mbandaka w Polsce było również niskie i wynosiło odpowiednio 0,31% w 2005 r.
i 0,53% w 2006 r. [5].
Najczęstszym typem serologicznym Salmonelli
w tym okresie (2005-2006) powodującym salmonellozy był typ Enteritidis [5].
W 2010 r. w Polsce odnotowano 9732 przypadków salmonellozy, z czego 42,2% wystąpiło u dzieci
do 4 r ż.; była to jednocześnie najliczniejsza grupa
wiekowa z objawami tej choroby [14]. Potwierdzają to
badania własne. W analizowanym okresie 2009-2013
dzieci do 4 r.ż. stanowiły 58% wszystkich zachorowań
na salmonellozę. W 2012 r. było to aż 68,2% wszystkich zachorowań. Najmniej zachorowań w tej grupie
wiekowej odnotowano w roku 2013, była to jednak
i tak stosunkowo duża grupa, bo 47,4%.
Różnorodność objawów, a jednocześnie liczba
serotypów Salmonelli, stwarza pewne trudności diagnostyczne [1].
Według raportu Europejskiego Urzędu do spraw
Bezpieczeństwa Żywności pałeczki Salmonella są najczęstszą przyczyną epidemii pokarmowych u ludzi [9].
Waksmańska W i wsp. Salmonella u osób zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko-Biała
W przypadku zatruć zbiorowych, główną przyczyną
zakażenia było spożycie ciast z kremem (30-39,9%),
jaj i dań mięsno-jajecznych (15%) – odnotowano, że
większość osób nie pamiętała o myciu skorupek jaj
[13]. Należy zauważyć, że szczepy pałeczek Salmonella
oporne na chemioterapeutyki pochodzą w licznych
przypadkach z jaj i wyrobów drobiowych [6]. Różnorodność objawów zakażeń wywołanych pałeczką
Salmonella, a jednocześnie brak właściwych nawyków
higienicznych, uzasadnia podejmowanie działań zmierzających do podniesienia świadomości społeczeństwa
w tym zakresie.
629
Wnioski
1. Zapadalność na salmonellozy w mieście BielskoBiała i powiecie bielskim w poszczególnych latach
analizowanego okresu, tj. latach 2009-2013,
wahała się od 20,0 do 30,6 na 100 000 mieszkańców.
2. Grupą wiekową, w której najczęściej rozpoznawano salmonellozy, były dzieci do 4 r.ż.
3. Serotypem rodzaju Salmonella najczęściej wywołującym zakażenia bezobjawowe był serotyp
Salmonella Mbandaka.
Piśmiennictwo / References
1. Toporowska-Kowalska E, Kostrzewska M, Biernacka E,
Plocek A, Wąsowska-Królikowska K. Zakażenie pałeczkami
Salmonella u dzieci – doświadczenia własne. Prz Gastroenterol
2007, 2(1): 17-21.
2. Klasyfikacja i nazewnictwo bakterii Salmonella. Krajowy
Ośrodek Salmonella, Gdański Uniwersytet Medyczny,
Katedra Mikrobiologii. http://salmonella.gumed.edu.pl/
salmonella-klasyfikacja.php (05.05.2014).
3. Dera-Tomaszewska B, Kozłowski A. Statystyczna analiza
trendu zakażeń Salmonella u ludzi w Polsce w latach
1995‑2007. Prz Epidemiol 2011, 65: 353-361.
4. Paul M. Dur brzuszny niedocenianym zagrożeniem
zdrowotnym dla Polaków podróżujących do krajów strefy
tropikalnej. Probl Hig Epidemiol 2013, 94(4): 701-709.
5. Kłapeć T, Stroczyńska-Sikorska M. Salmonellozy jako wciąż
aktualne zagrożenie środowiskowe dla ludzi i zwierząt.
Environ Med 2011, 14, 1: 79-84.
6. Mąka Ł, Ścieżyńska H, Grochowska A, Pawłowska K,
Windyga B, Karłowski K. Wrażliwość pałeczek Salmonella
wyizolowanych z żywności z terenu polski na wybrane
chemioterapeutyki. Bromat Chem Toksykol XLIII, 2010, 3:
260-265.
7. Ścieżyńska H, Maćkiw E, Mąka Ł, Pawłowska K. Nowe
zagrożenia mikrobiologiczne w żywności. Rocz PZH 2012,
63(4): 397-402.
8. Osek J, Wieczorek K. Choroby odzwierzęce i ich czynniki
etiologiczne w raporcie Europejskiego Urzędu do spraw
Bezpieczeństwa Żywności za 2008 rok. Życie Wet 2010,
85(4): 315-324.
9. Osek J. Występowanie chorób odzwierzęcych i ich czynników
etiologicznych w 2006 r. w świetle raportu Europejskiego
Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Żywności. Życie Wet 2008,
83(3): 192-201.
10. Sadkowska-Todys M, Czarkowski MP. Salmonelozy w Polsce
w 2009 roku. Prz Epidemiol 2011, 65: 243-250.
11. Orysiak P, Czarkowski MP, Sadkowska-Todys M. Salmonelozy
w Polsce w 2008 roku. Prz Epidemiol 2010, 64: 221-230.
12. Baumann-Popczyk A, Sadkowska-Todys M. Zatrucia
i zakażenia pokarmowe w Polsce w 2010 roku. Prz Epidemiol
2012, 66: 241-248.
13. Platowski A, Orłowska M, Cholewińska-Szymańska G.
Ostre nieżyty żołądkowo-jelitowe leczone w Oddziale III
Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego w Warszawie w latach
2001-2005. Prz Epidemiol 2007, 61: 91-94.
14. Czarkowski MP, Cielebąk E, Kondej B, Staszewska E. Choroby
zakaźne i zatrucia pokarmowe w Polsce w 2010 roku. NIZP
– PZH, Warszawa 2011.