Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy jako

Sabina Lucyna Zalewska
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy jako przykład nauczania permanentnego dzieci i
ich rodziców
WSTĘP
Proces kształcenia permanentnego, którego podmiotem jest człowiek stale uczący się,
zakłada konieczność doskonalenia w sferze nabywania kwalifikacji i umiejętności osobistych,
społecznych i zawodowych.1 Edukacja permanentna ujmowana jest częstokroć jako ogół
procesów kształcących i wychowawczych, występujących w całym okresie życia człowieka
prowadzonych we wszystkich możliwych formach organizacyjno–programowych i w
różnorodnych formach kontaktów międzyludzkich.2 Poprzez różne formy kształcenia
pozyskiwać
powinno
się
wysoki
poziom
kompetencji
w
zakresie
komunikacji
interpersonalnej.
Idea uczenia się przez całe życie jest fundamentem wizji nowoczesnego społeczeństwa
wiedzy. Państwa najlepiej rozwijające się kształcenie ustawiczne traktują jako priorytet w
swoich strategiach rozwoju, a także w przemianach oświatowych. Potrzeba rozciągnięcia
edukacji na całe życie dostrzegana była już od starożytności. Już bowiem Sokrates zauważył,
że edukacja jest sprawą całego życia. Idea ta przewijała się w poglądach wielu wybitnych
ludzi - np. Konfucjusza, Platona, J.A. Komeńskiego, Marycjusza z Pilzna czy M. Grundtviga.
Dopiero jednak w latach sześćdziesiątych XX wieku rozwinęła się i stworzono do niej
konstrukcję teoretyczną, a przede wszystkim zaczęto wprowadzać ją do życia społeczeństwa.
Na początku kształcenie ustawiczne kojarzone było jedynie z doskonaleniem zawodowym
pracujących. Następnie stanowisko to rozwinięto, lecz nadal traktowano je jako pojęcie
związane wyłącznie z oświatą dorosłych, oddzielając je od kształcenia młodzieży i
wychowania w środowisku i rodzinie. Postęp studiów teoretycznych nad tym zagadnieniem
wynikał przede wszystkim z inspiracji organizacji międzynarodowych, takich jak UNESCO,
Rada Europy i OECD.3
1
Por. Narodowy Planu Rozwoju z 14 stycznia 2003 roku. Urząd Rady Ministrów, Warszawa 2003.
Z. Wiatrowski, Podstawy Pedagogiki pracy, Bydgoszcz 1994, s. 254.
3
T. Nowacki, Kształcenie ustawiczne, (w:) Encyklopedia oświaty i kultury dorosłych, K. Wojciechowski (red.),
Wroclaw 1986, s. 86.
2
1
Obecnie OECD określa edukację ustawiczną w następujący sposób: Kształcenie
ustawiczne obejmuje wszelkie aspekty rozwoju indywidualnego i społecznego we wszystkich
możliwych konfiguracjach - nauczanie sformalizowane (szkoły, uczelnie, instytucje
kształcenia zawodowego dorosłych) i nauczanie niesformalizowane (dom, praca, społeczności
lokalne). Jest to pojęcie bardzo szerokie, skupione wokół zagadnień standardów wiedzy oraz
umiejętności potrzebnych każdemu człowiekowi, niezależnie od wieku. Instytucje kształcenia
ustawicznego kładą nacisk na potrzebę przygotowania i motywowania do nauki przez całe
życie już od wczesnych lat dzieciństwa, jak również skupiają swe wysiłki na tworzeniu i
dostarczaniu
możliwości
wszystkim
pracującym
i
bezrobotnym
osobom,
chcącym
przekwalifikować się bądź podnieść swoje umiejętności4. Termin "kształcenie ustawiczne"
używany może być zamiennie z określeniami: kształcenie permanentne, kształcenie przez całe
życie, edukacja permanentna, kształcenie ciągłe, kształcenie nieustające, oświata ustawiczna.5
Jednym z przedsięwzięć, które w praktyce zwraca się ku nauczaniu permanentnemu
jest Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Jest to projekt dofinansowany ze środków
Narodowego Banku Polskiego.
I. ZAŁOŻENIA I CELE EKONOMICZNEGO UNIWERSYTETU DZIECIĘCEGO
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy (EUD) to ogólnopolski projekt edukacji
ekonomicznej
prowadzony
przez
Fundację
Promocji
i
Akredytacji
Kierunków
Ekonomicznych we współpracy z lokalnymi partnerami: w Warszawie – przy Szkole Głównej
Handlowej, w Katowicach – przy Akademii Ekonomicznej w Katowicach, w Białymstoku –
przy Uniwersytecie w Białymstoku oraz w Bełchatowie – we współpracy z Urzędem Miasta
Bełchatów. Oferta edukacyjna Uniwersytetu skierowana jest do uczniów klas piątych i
szóstych szkół podstawowych. Uczestnictwo w zajęciach EUD jest nieodpłatne.
Założenia Programu:
1. Program EUD to przedsięwzięcie edukacyjne typu edutainment, co oznacza, że jego
podstawowym założeniem jest nauczanie poprzez zabawę.
4
J. Klercq, OECD, Lifelong Learning for all, Meeting of Education Committee At Ministerial Level, 1617.01.1996, Paryż 1997, s. 89.
5
T. Nowacki, Kształcenie ustawiczne, dz. cyt., s.116.
2
2. EUD działa w systemie semestralnym. Jeden semestr to cykl sześciu ciekawych
spotkań o tematyce ekonomicznej (każde spotkanie dotyczy innego obszaru ekonomii
i zarządzania).
3. Problematyka zajęć koncentruje się wokół zagadnień z zakresu zarządzania, ekonomii,
marketingu, historii gospodarczej, psychologii biznesu, etyki. Organizatorzy starają
się przy tym, aby przekazywana wiedza dostosowana była poziomem trudności do
wieku odbiorców, a język przekazu był zrozumiały. Przystępność treści jest
wzmacniana przez różnego typu wizualizacje multimedialne.
4. Gospodarzem spotkań EUD jest: w Warszawie: Szkoła Główna Handlowa, w
Katowicach: Akademia Ekonomiczna, w Białymstoku: Uniwersytet w Białymstoku,
w Bełchatowie: Urząd Miasta Bełchatowa.
5. Maksymalna liczba uczestników Programu została ustalona na poziomie 150 miejsc w
każdym semestrze (dla Warszawy), dla ośrodków pozawarszawskich limit przyjęć
został określony na poziomie 100 miejsc.
6. Zajęcia prowadzone są przez nauczycieli akademickich SGH, AE w Katowicach,
UwB, ekspertów Fundacji, a także specjalistów spoza uczelni.
7. Spotkania trwają 90 minut. Mają charakter interaktywny – składają się z wykładu i
zajęć warsztatowych (prowadzonych w zespołach). Końcowym elementem –
podsumowującym
spotkanie
–
jest
publiczna
prezentacja
wyników
prac
warsztatowych opatrzona komentarzem prowadzącego.
8. Każdy student EUD posiada indeks. Każdorazowy udział w spotkaniu potwierdzony
jest wpisem do indeksu.
9. Do zaliczenia semestru i uzyskania dyplomu niezbędny jest udział w minimum 4 z 6
spotkań. Osoby uczestniczące we wszystkich spotkaniach otrzymują dyplom z
wyróżnieniem.
10. Na zakończenie każdego semestru chętni studenci przystępują do testu z zakresu
zrealizowanych zajęć. Student, który uzyska najwyższą liczbę punktów w danym
ośrodku, otrzymuje specjalne wyróżnienie i wartościową nagrodę – markowy
notebook. Dodatkowo, uczestnicy, którzy uzyskali wysoki wynik z testu, otrzymują
upominki.
11. W ramach Programu odbywają się także zajęcia dla rodziców i opiekunów studentów
– dotyczą one wychowania oraz kształtowania postaw.
12. Po każdym spotkaniu na stronie internetowej publikowane są materiały edukacyjne z
wykładu, relacja wideo z zajęć oraz prezentowana jest galeria zdjęć zawierająca
3
zarówno fotografie samych uczestników zajęć, jak również wyników ich prac
warsztatowych.
Cele Ekonomicznego Uniwersytetu Dziecięcego:
Celem Ekonomicznego Uniwersytetu Dziecięcego jest rozbudzanie u najmłodszych
postaw i zachowań przedsiębiorczych oraz rozwijanie umiejętności samodzielnego myślenia,
podejmowania decyzji, świadomego planowania i konsekwentnej realizacji przyjętych celów
oraz elastyczności w działaniu. Na zajeciach EUD zachęca się dzieci do pracy nad sobą,
rozwijanie umiejętności samodzielnego przyswajania wiedzy wykraczającej poza wymogi
szkolne i efektywnego zarządzania własnym czasem. EUD ma za zadanie także kształtować
umiejętności logicznego myślenia, twórczego rozwiązywania problemów, skutecznego
komunikowania się, współdziałania w zespole oraz rozwijać zdolności przekładania wiedzy
na praktyczne umiejętności. Z zadzań kasztalecia permanentnego w tym przedsięwzieciu
realizuje się przysposabianie młodych osób do podejmowania właściwych wyborów poprzez
uświadomienie im konieczności kierowania się zasadami etycznymi zarówno w życiu
prywatnym, jak i zawodowym oraz popularyzowanie edukacji ekonomicznej, zachęcanie
najmłodszych do bliższego zainteresowania się zagadnieniami gospodarczymi.
II. ZAJĘC NA EKONOMICZNYM UNIWERSYTECIE DZIECIĘCYM
Zajęcia na EUD odbywaja się dla dziei jak i dal ich rodziców. Zajęcia dla dzieci, jak
wyzej wspomniano, maja przede wszystkim charakter kształtowania zainteresowań ekonomia
i przedsiębiorczością. Dla rodziców służą pomocą w zagadnieniach wychowawczych i
opiekuńczych.
Zajęcia dla dzieci zajęcia odbywaja się w formie wykladów i warsztatów.Wykłady
organizowane
sa
w
blokach
tematycznych.
Blok
tematyczny
każdego
semestru
skonstruowany jest w taki sposób, aby umożliwić małym studentom zapoznanie się z
najbardziej podstawowymi pojęciami z zakresu nauk ekonomicznych i zarządzania. Zatem,
czego można dowiedzieć się na spotkaniach Ekonomicznego Uniwersytetu Dziecięcego?
Bardzo wielu ciekawych rzeczy! Oto niektóre z pytań, na jakie starają się odpowiedzieć
wykładowcy EUD: na czym polega bycie liderem, co to znaczy być przedsiębiorczym, jak
uczyć się szybciej, co to jest burza mózgów, jak przekonuje reklama, skąd się biorą pieniądze,
czym jest prywatyzacja sektora publicznego i na czym polega, czy istnieje pieniądz idealny,
czym jest giełda papierów wartościowych, jakie pułapki psychologiczne czyhają na
inwestorów giełdowych, czym są akcje, czy produkty żyją, jak gimnastykować swój umysł,
4
czy można zarządzać czasem, czy nauka się opłaca? Z każdym wykładem powiązane są
towarzyszące mu zajęcia warsztatowe, podczas których studenci – w mniejszych zespołach –
rozwiązują zadania przygotowane przez prowadzącego. Pomocą służą im moderatorzy grup –
studenci kierunków ekonomicznych i psychologii. Zajęcia praktyczne na EUD to przede
wszystkim zabawa. Uczestnicy zajęć praktycznych bawią się, wcielając w rolę biznesmenów,
inwestorów giełdowych, menedżerów czy specjalistów ds. marketingu.
Zajęcia dla rodziców i opiekunów organizowane są w blokach tematycznych. Bloki
tematyczne to:

Sztuka wychowania – rola rodzica

Dziecko i media

Ekonomia w domu

Psychologia i interakcje społeczne

Rozwój osobisty dziecka

Efektywna edukacja
Do zorganizowania równoległych wykładów skłoniła Organizatorów nie tylko potrzeba
zagospodarowania rodzicom i opiekunom czasu oczekiwania na dzieci, ale również chęć
zwrócenia uwagi na ważne, a często pomijane w wychowaniu, zagadnienia. Jednym z nich
jest niewątpliwie potrzeba edukacji ekonomicznej i kształtowania u dzieci postaw
przedsiębiorczych, poprzez odpowiednie oddziaływanie wychowawcze. Na spotkaniach z
opiekunami omawiane są następujące kwestie: jak przysposobić dziecko do rozsądnego
dysponowania pieniędzmi, jak wychowywać w dobie internetu i otaczającej nas technologii,
jak wykształcić w dziecku wrażliwość etyczną, jak wspierać dziecko w nauce, jaką rolę w
procesie kształtowania postaw asertywnych u dziecka pełni rodzic, czy i jak można
kształtować w dziecku umiejętność kreatywnego myślenia, jak rodzice mogą pomóc dziecku
w odkrywaniu jego zainteresowań oraz wiele innych równie ważnych i interesujących
zagadnień z zakresu wychowania.
III. OPINIE
I EWALUACJE
Na zakończenie każdego semestru przeprowadzane są
ankiety
ewaluacyjne
wśród
uczniów
i
rodziców.
przez organizatorów EUD
Wyniki
badań
ankietowych
przeprowadzonych każdorazowo po zakończeniu edycji Programu wraz z opiniami
zbieranymi na bieżąco (od nauczycieli, uczniów i ich rodziców) wskazują na bardzo
pozytywną ocenę zajęć i ich efektywności. Poniżej przestawiony został rozkład odpowiedzi
5
studentów III edycji EUD w Warszawie na pytanie, czy są zadowoleni z udziału w zajęciach
(liczba ankietowanych – 88):
Warto przytoczyć w tym miejscu opinie nt. Ekonomicznego Uniwersytetu
Dziecięcego samych jego uczestników – zarówno studentów, jak i ich rodziców – bowiem to
one stanowią najbardziej miarodajne źródło informacji o Programie. Poniżej prezentujemy
niektóre wypowiedzi.
Co sądzą o Ekonomicznym Uniwersytecie Dziecięcym jego studenci?
„Mogłam pracować z fajnymi ludźmi, wiele się nauczyłam”; „Wyniosłem z wykładu wiele
praktycznych informacji, które przydadzą mi się w szkole i codziennym życiu. Dowiedziałem
się, jak szybciej zapamiętywać informacje, jak uczyć się efektywniej, jak nie marnować
czasu”; „Zadania warsztatowe były ciekawe, wymagały wykorzystania wiedzy nabytej na
wykładzie i pozwalały wykazać się pomysłowością”; „Podobały mi się przykłady, które były
podawane na wykładzie i to, że mogliśmy zadawać pytania”; „Treść wykładu została
przedstawiona w ciekawy sposób i łatwy do zrozumienia. Profesor wszystko pokazywał za
pomocą gestów i rysunków”; „Podobały mi się zajęcia warsztatowe, ponieważ mogliśmy
mieć swoje zdanie i sprawdzić swoją teoretyczną wiedzę”.
Rodzice o wrażeniach, jakie przekazuje dziecko:
Stopień realizacji oczekiwań rodziców przez przebieg zajęć:
„Dziecko jest bardzo zadowolone. Chciało być koniecznie na wszystkich zajęciach. Jest
dumne z indeksu”; „Syn jest pod wielkim wrażeniem, wskazuje na bardzo przyjazną
atmosferę, poważne traktowanie młodych ludzi, wzajemny szacunek w relacjach wykładowca
– student. Pochłonęły go nauki ekonomiczne”; „Wrażenia z zajęć bardzo pozytywne. W
6
drodze powrotnej do domu syn opowiada, relacjonuje. Prowadzimy dyskusję dotyczącą
poruszanych na wykładzie zagadnień i ich praktycznego zastosowania w życiu. W domu
często powracamy do tematów omawianych na zajęciach EUD”; „Bardzo entuzjastycznie
opowiada o zajęciach. Dużo zapamiętuje. Jest zadowolone z tematów i sposobu prowadzenia
zajęć”; „Jest zachwycone i zainspirowane”; „Dziecko uważa zajęcia za interesujące, a
przekazywane przez wykładowców informacje za ważne i pożyteczne”; „Jest dumne i chwali
się w szkole, że jest studentem”; „Dziecko poczuło się dorosłe i wyraźnie odważyło się
występować publicznie”; „Jest bardzo zadowolone. Zauważyłam zmianę w zachowaniu
dziecka – jest pewniejsze siebie, odważniejsze i dumne, że jest studentem. Bierze udział w
dyskusjach i prezentacjach grupy”; „Syn jest zadowolony. Uważa, że pozyskana wiedza
czasami przydaje się na lekcjach w szkole”.
Co sądzą o spotkaniach z zakresu wychowania i kształtowania postaw ich uczestnicy,
czyli rodzice i opiekunowie?
„Zajęcia dla rodziców - strzał w dziesiątkę!”; „Jestem zadowolona. Spotkania pozwoliły mi
zrozumieć, jak oceniać potrzeby i zainteresowania dzieci”; „Ciekawy sposób prowadzenia
spotkań, atrakcyjne treści – mowa o problemach, z którymi boryka się każdy rodzic”;
„Uczestnictwo w spotkaniach zmusiło mnie do głębszego zastanowienia się nad tym, czy
moje rodzicielskie działania są słuszne”; „Wykłady były bardzo dobrze przygotowane i
ciekawie prowadzone. Tematyka wykładów bardzo przydatna, do wykorzystania w życiu
codziennym. Udział w zajęciach i zdobyta wiedza daje możliwości szerszego spojrzenia na
problemy codziennych relacji dziecko – rodzic”; „Doskonałe przygotowanie merytoryczne,
ciekawe prezentacje, przykłady, wyczerpujące odpowiedzi na pytania padające z sali”;
7
„Cenne przesłanie: bawmy się razem z dzieckiem, to rozwija rodzica i dziecko”; „Jestem
zadowolony, że mogłem dowiedzieć się więcej o realiach, w jakich funkcjonuje obecna
młodzież i dzieci”; „Jestem bardzo zadowolona. Dzięki EUD mamy nasz dodatkowy wspólny
świat, który bardzo lubimy. Nawzajem opowiadamy sobie o tym, co działo się na wykładach,
wymieniamy poglądy”; „Treści wykładowe zmuszały do refleksji i rozmowy w domu”;
„Organizacja perfekcyjna – profesjonalizm na najwyższym poziomie. Z przyjemnością
przychodzimy na zajęcia”.
Zakończenie
Ważnym problemem związanym z edukacją i funkcją szkoły w XXI wieku jest
konieczność edukacji przez całe życie. Kształcenie ustawiczne może być rozumiane w trojaki
sposób, jako proces, idea lub zasada. Ogólnie rzecz ujmując jest to zmierzanie do nie
zamykania kształcenia w pewnych etapach życia człowieka. Jest to dążenie w kierunku nauki
od urodzenia aż do śmierci istoty ludzkiej. Współcześnie ta koncepcja staje się coraz bardziej
żywa, a społeczeństwo zauważa potrzebę kształcenia permanentnego. Pierwszą zwartą
koncepcje kształcenia ustawicznego stworzył Basil Yeaxlee zamieścił ją w swej książce
"Lifelong education". W dziele tym autor uzasadnia idee kształcenia przez całe życie, oraz
wyjaśnia, na czym powinno ono polegać. Organizacją, która popiera tą koncepcję jest
UNESCO. Szczególnie słynny zrobił się raport Edgara Faure'a pod tytułem "Uczyć się, aby
żyć". Raport ten stał się jednym z ważniejszych dokumentów w II połowie XX wieku w
dziedzinie oświaty. Dzięki UNESCO kształcenie permanentne jest główną zasadą
obowiązującą w polityce edukacyjnej państw członkowskich. Istotnym dokumentem dla
kształcenia ustawicznego stał się także Raport Klubu Rzymskiego (intelektualiści
reprezentujący wiele krajów) pod tytułem "Uczyć się bez granic", w którym dość ostro
stwierdzone jest, iż człowiek musi się uczyć albo zginie ("Ucz się albo giń").6
Kształcenie przez całe życie pomaga współczesnemu człowiekowi na jak najdłuższe
korzystanie ze swoich zdolności umysłowych. Kształcenie ustawiczne pełni funkcje
kompensacyjne, terapeutyczne i profilaktyczne w przypadku ludzi starszych. Dla rodziców
idea kształcenia permanentnego jest szczególnie istotna. Wielu rodziców czuje się bezradnie
w szumie informacyjnym, dotyczącym aspektów wychowawczych. Powstaje wiele nowych
przedsięwzięć w kierunku ich kształcenia. Powstają Szkoły dla Rodziców, Kursy
umiejętności wychowawczych. W tym nurcie wpisują się także wykłady dla rodziców
6
http://www.bryk.pl/teksty/studia/pozosta%C5%82e/pedagogika/15332
idee_filozoficzne_socjologiczne_pedagogiczne_ostatnich_wiek%C3%B3w.html z dnia 17.10.2009
8
prowadzone w ramach Ekonomicznego Uniwersytetu Dziecięcego. Inicjatywa ta wydaje się o
tyle bardziej interesująca od innych, gdyż to właśnie rodzice nadają kształt tym wykładom.
Organizatorzy uwzględniają propozycje i inicjatywy rodziców. Bardzo poważnie traktują
ewaluacje i modyfikują formułę pod ich wpływem.
Ewaluacje i wyniki ankiet oraz część materiałów udostępniła dla celów tego artykułu
Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, która jest organem
założycielskim Ekonomicznego Uniwersytetu Ekonomicznego.
9