możliwości zwiększenia bezpieczeństwa

Nowiny Lekarskie 2012, 81, 5, 516–523
MIROSŁAW SKARŻYŃSKI
MOŻLIWOŚCI ZWIĘKSZENIA BEZPIECZEŃSTWA ZDROWOTNEGO
OBYWATELI W POLSCE (WYBRANE ASPEKTY)
CAPABILITIES OF BOOSTING HEALTH SAFETY IN CITIZENS OF POLAND (CHOSEN ASPECTS)
Zakład Organizacji i Zarządzania
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik: dr hab. Maria Danuta Głowacka
Streszczenie
Wstęp. Bezpieczeństwo zdrowotne obywateli jest jednym z najistotniejszych elementów bezpieczeństwa narodowego, gdyż zdrowie
jest podstawową wartością w życiu człowieka. Niewłaściwy poziom bezpieczeństwa zdrowotnego budzi więc poczucie zagrożenia.
Cel. Celem pracy jest określenie dostępności oraz osiągalności (zaawansowanych technicznie) świadczeń opieki zdrowotnej w Polsce.
Materiał i metody. W badaniu zastosowano analizę danych statystycznych dotyczących ochrony zdrowia, ludności, terenu,
transportu.
Wyniki i wnioski. Badania wskazują, że w Polsce występują znaczne różnice w dostępności oraz osiągalności świadczeń opieki
zdrowotnej, realizowanych za pomocą aparatury medycznej pomiędzy województwami, które powinny ulec redukcji.
SŁOWA KLUCZOWE: bezpieczeństwo zdrowotne, dostępność, transport, osiągalność, świadczenia opieki zdrowotnej, aparatura
medyczna.
Summary
Introduction. Safety of healthy citizens is one of the most important element of national security, because health is the basic value
in life of person. Unsuitable level of health safety wakes up sense of threat.
Aim. The aim of the study is to determine the accessibility and availability (of technicaly advanced) health care services in Poland.
Material and methods.The study used a analysis of the statistical data of health care, population, area, transport.
Results and conclusions. The research shows, that in Poland significant differences between provinces exist in the accessibility and
availability of health care services, performed with the use of the medical equipment.
KEY WORDS: health safety, accessibility, transport, availability, health care services, medical equipment.
Wstęp
Zgodnie ze strategią bezpieczeństwa wewnętrznego, przyjętą przez Radę ds. Wymiaru Sprawiedliwości
i Spraw Wewnętrznych na posiedzeniu w dniach 25–26
lutego 2010 r. i zatwierdzoną przez Radę Europejską
w dniach 25–26 marca 2010 r., jedną z kwestii budzących największe zainteresowanie obywateli Unii Europejskiej jest bezpieczeństwo [1].
Bezpieczeństwo zdrowotne obywateli jest jednym
z najistotniejszych elementów bezpieczeństwa narodowego [2]. Niewłaściwy poziom bezpieczeństwa zdrowotnego odpowiada subiektywnemu poczuciu zagrożenia,
jakie spotyka ludzi i ich najbliższe otoczenie w przypadku podejrzenia, zaistnienia lub trwania określonego zespołu chorobowego. Redukcję lub eliminację tego
niekorzystnego wrażenia można traktować jako dojście
do pewnego rodzaju dobrostanu, czyli poczucia braku
zagrożenia, a więc pełnego bezpieczeństwa zdrowotnego. Wiąże się ono ściśle z niezachwianym przeświadczeniem świadczeniobiorcy o możliwości uzyskania wymaganego świadczenia zdrowotnego oraz nieskrępowanym
dotarciem do świadczeniodawcy [3].
PRACE ORYGINALNE
Do zadań ministra właściwego do spraw zdrowia,
w zakresie objętym ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej, należy w szczególności także ocena dostępności
do świadczeń opieki zdrowotnej w konsultacji z samorządami wojewódzkimi [4]. Przyjęcie zatem w konstrukcji systemu ochrony zdrowia dostępności jako ważnego
fundamentu jego działania może znacząco podnieść
poziom bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli.
Dostępność – można zdefiniować jako możliwość
uzyskania niezbędnych świadczeń opieki zdrowotnej [5].
Pojęcie to jest wielowymiarowe i jako kategoria techniczna jest rozumiana jako [3]:
– osiągalność – relacja między wielkością i strukturą
zasobów znajdujących się w dyspozycji systemu ochrony zdrowia a wielkością i strukturą potrzeb zdrowotnych
określonej populacji, tj. liczbą pracowników medycznych
określonych kategorii (lekarzy, pielęgniarek) oraz jednostek opieki zdrowotnej i aparatury medycznej przypadającą na określoną liczbę ludności danego obszaru,
– dostępność przestrzenna (geograficzna) – relacja między przestrzenną dystrybucją zasobów znajdujących
się w dyspozycji systemu ochrony zdrowia a terytorialnym rozmieszczeniem osób korzystających z tych
Możliwości zwiększenia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli w Polsce (wybrane aspekty)
świadczeń. Podstawą oceny tego aspektu dostępności jest odległość między miejscem, gdzie znajduje
się osoba, która ma uzyskać świadczenie zdrowotne,
a miejscem, gdzie to świadczenie może być udzielone. Oprócz odległości uwzględnić należy także możliwości przemieszczania się, a więc warunki komunikacyjne, możność korzystania ze środków transportu
oraz koszt pokonania określonej trasy. W praktyce
wykładnikiem geograficznego rozdzielenia świadczeniobiorcy i świadczeniodawcy jest liczba minut,
w ciągu których możliwe jest dotarcie pacjenta do
określonej placówki służby zdrowia,
– dostępność organizacyjna – stopień dopasowania
organizacyjnych warunków udostępniania świadczeń
i praktycznych możliwości korzystania przez pacjentów ze stosowanych rozwiązań np. czas pracy zarówno całej placówki, jak i poszczególnych pracowników, zasady rejestracji i ustalania wizyt, możliwość
kontaktu telefonicznego, smsowego, przez internet
i zakres spraw, które mogą być przy ich pomocy załatwione, możliwość uzyskania wizyty wcześniej nie
umówionej,
– dostępność kosztowa (ekonomiczna) – w skali makro
dotyczy zasad przyznawania uprawnień do korzystania ze świadczeń zdrowotnych. Na poziomie mikro jest
to postrzegana przez pacjenta jego zdolność do poniesienia kosztu związanego z utrzymywaniem kontaktu
z elementem systemu ochrony zdrowia np. zmarnowany czas, utracone zarobki, niezbędne wydatki, zmęczenie fizyczne i psychiczne, wielkość opłaty poniesionej za określone świadczenie zdrowotne itd.,
– akceptowalność – relacja między oczekiwaniami
pacjenta dotyczącymi technicznych, psychologicznych i kulturowych aspektów zaspokajania potrzeb
a stopniem spełnienia tych oczekiwań w warunkach
konkretnego kontaktu ze służbą zdrowia. Odnosi się
to do postrzeganego przez pacjentów poziomu wiedzy i fachowej biegłości lekarza i innych pracowników medycznych.
Z powyższych aspektów dostępności badaniami
objęto (przede wszystkim w skali kraju i województw)
dwa zagadnienia: dostępność przestrzenną oraz osiągalność (zaawansowanych technicznie) świadczeń zdrowotnych w Polsce.
1. Dostępność przestrzenna świadczeń
opieki zdrowotnej
517
nym ze wskaźników bezpieczeństwa zdrowotnego, gdyż
obrazuje warunki zaspokojenia potrzeb w zakresie opieki zdrowotnej ludności zamieszkującej dany obszar. Zaliczana jest także do mierników oceny jakości życia [7].
Cel badań
Celem przeprowadzonego badania było określenie
dostępności przestrzennej świadczeń opieki zdrowotnej
w Polsce na przykładzie danych z 2009 r., a więc przed
rozpoczęciem lub w trakcie realizacji szeregu zamierzeń
inwestycyjnych, w ramach rozbudowy infrastruktury
komunikacyjnej kraju. Kolejne badanie zostanie przeprowadzone po zakończeniu tych przedsięwzięć, w celu
stwierdzenia, w jakim stopniu wpłynęły one na bezpieczeństwo zdrowotne obywateli.
Materiały
Materiał badawczy stanowiły dane statystyczne
dotyczące: województw, ochrony zdrowia, transportu
według stanu w dniu 31.12.2009 r.
Metoda
W badaniach dostępności przestrzennej świadczeń
opieki zdrowotnej można wykorzystać:
– w skali makro – gęstość jednostek opieki zdrowotnej
w kraju i województwach,
– w skali mikro – odległość dzielącą mieszkańców od
siedziby określonej jednostki opieki zdrowotnej.
Badania przeprowadzono w odniesieniu do trzech
podstawowych (przykładowych) jednostek opieki zdrowotnej:
– zakłady ambulatoryjnej opieki zdrowotnej,
– szpitale ogólne,
– apteki i punkty apteczne.
Badaniami objęto także podstawowe składniki przestrzeni ułatwiające lub utrudniające dotarcie ludności
do jednostek opieki zdrowotnej, zarazem warunkujące
efektywne ich funkcjonowanie i sprawne wypełnianie
zadań tj.:
– obszar,
– infrastrukturę liniową transportu,
– środki transportu,
– sieć komunikacyjną.
Wyniki i ich omówienie
Wprowadzenie
W logistyce przez dostępność przestrzenną rozumie
się możliwość korzystania z różnych obiektów i instytucji umożliwiających realizację aktywności życiowej
człowieka, wynikającą ze stopnia ich przestrzennego
rozdzielenia [6].
Dostępność przestrzenną świadczeń opieki zdrowotnej można traktować jako miarę łatwości docierania pacjentów do jednostek systemu opieki zdrowotnej
świadczących niezbędne im usługi. Zatem jest ona jed-
Gęstość jednostek opieki zdrowotnej (Goz) można
obliczyć z wzoru:
gdzie:
Joz – jednostki opieki zdrowotnej
P – powierzchnia.
PRACE ORYGINALNE
518
Mirosław Skarżyński
Wzór ten określa liczbę jednostek opieki zdrowotnej
przypadającą na obszar o powierzchni 100 km2. Wynika z niego, iż dostęp do zakładu ambulatoryjnej opieki
zdrowotnej, szpitala ogólnego, apteki (punktu aptecznego) itd., jest tym większy, im wskaźnik osiąga wyższą
wartość.
Z przeprowadzonej analizy wynika, że (w skali
makro) gęstość jednostek opieki zdrowotnej była zróżnicowana (Tabele 1.1, 1.2).
Duża liczba jednostek opieki zdrowotnej na danym
obszarze powoduje, że dotarcie do zakładu ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, szpitala ogólnego, apteki (punktu
aptecznego) zajmuje mniej czasu, wymaga mniejszego
wysiłku i wiąże się z niższymi kosztami.
Zapewnienie ludności dostępności przestrzennej
świadczeń opieki zdrowotnej jest zadaniem systemu
transportowego (Tabela 1.3). Bezpośrednie dotarcie ludności do jednostek opieki zdrowotnej, często w relacji
Tabela 1.1. Jednostki opieki zdrowotnej w Polsce w 2009 r.
Table 1.1. Units of health care in Poland in 2009
Województwa
Ogółem
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Powierzchnia
[km 2]
312679
19947
17972
25122
13988
18219
15183
35558
9412
17845
20187
18310
12333
11711
24174
29826
22892
Jednostki opieki zdrowotnej
zakł. am. op. zdr.
szpitale ogólne
apteki i pkt. apt.
16252
754
11989
1181
60
983
663
39
585
949
38
843
456
20
335
1275
56
970
1362
68
1083
1940
93
1496
425
22
304
884
34
691
605
30
386
763
36
616
2419
107
1277
475
22
455
689
37
397
1401
61
1117
765
31
451
Źródło: opracowanie własne na podstawie Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrowia w 2009 r., GUS, Warszawa 2010, s. 99, 145, 183; Rocznik
statystyczny województw 2010, GUS, Warszawa 2011, s. 36.
Tabela 1.2. Gęstość jednostek opieki zdrowotnej w Polsce w 2009 r.
Table 1.2. Density of units of health care in Poland in 2009
Województwa
Ogółem
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Źródło: opracowanie własne.
PRACE ORYGINALNE
zakł. am. op. zdr.
5,20
5,92
3,69
3,78
3,26
7,00
8,97
5,46
4,51
4,95
3,00
4,17
19,61
4,06
2,85
4,70
3,34
Goz
szpitale ogólne
0,24
0,30
0,22
0,15
0,14
0,31
0,45
0,26
0,23
0,19
0,15
0,20
0,87
0,19
0,15
0,20
0,13
apteki i pkt. apt.
3,83
4,93
3,25
3,36
2,39
5,32
7,13
4,21
3,23
3,87
1,91
3,36
10,35
3,88
1,64
3,74
1,97
Możliwości zwiększenia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli w Polsce (wybrane aspekty)
„door-to-door” („od drzwi do drzwi”), zapewnia transport drogowy.
Przewozy osób samochodami i autobusami utrzymują się na stałym, wysokim poziomie. Rozwój tego rodzaju transportu jest raczej umiarkowany, chociaż okresowo zdarzają się gwałtowne zmiany w wyniku sprowadzania z zagranicy do Polski dużych ilości używanych
519
samochodów. W efekcie wskaźnik zmotoryzowania społeczeństwa wzrasta [8]. W badanym okresie ponad 430
samochodów osobowych przypadało na 1000 mieszkańców w Polsce. Wzrost liczby samochodów, bez znaczącego przyrostu długości dobrej jakości dróg, nie przekłada
się na lepsze funkcjonowanie transportu samochodowego, lecz go zdecydowanie utrudnia. Brak często wydol-
Tabela 1.3. Transport osobowy w Polsce w 2009 r.
Table 1.3. Personal transport in Poland in 2009
Województwa
Ogółem
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Drogi pub. Linie
o tw.
kolej.
nawierz.
ekspl.
[km/100 km 2]
78,4
6,5
85,9
8,8
74,6
7,2
74,1
4,3
51,9
6,9
90,0
5,8
132,9
7,4
87,5
5,0
82,2
9,2
76,4
5,7
50,7
3,8
60,2
6,7
156,2
17,5
94,1
6,2
48,2
5,0
81,7
7,1
53,6
5,3
Samochody
osobowe
[szt./1000 os.]
432
433
427
399
444
429
417
483
458
382
378
433
420
407
387
492
401
Sieć komunikacji miejskiej
miasta
obsług.*
266
18
10
7
6
22
26
25
3
17
11
16
48
11
10
26
10
razem
[km]
53211
3276
1633
1923
1453
4490
4994
7010
574
2727
1134
3354
10651
2173
1519
4702
1598
w tym na wsi
[km]
11488
742
194
436
526
1070
1853
975
164
744
239
498
1391
433
447
1576
200
Linie regul. kom.
autobusowej
długość
liczba
[km]
22210
1110139
1738
86934
1517
74162
2158
112589
1018
42487
1084
57783
622
31287
2809
148139
805
28769
2034
92883
844
48441
1266
69041
1224
52032
1168
51727
931
61221
1646
73506
1346
79138
Uwaga: * – 2008 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Transport – wyniki działalności w 2008 r., GUS, Warszawa 2009, s. 122; Transport – wyniki działalności
w 2009 r., GUS, Warszawa 2010, s. 89, 122, 128, 129, 132.
Tabela 1.4. Analiza dostępności przestrzennej świadczeń opieki zdrowotnej w Polsce w 2009 r. (w skali kraju i województw)
Table 1.4. Analysis of spatial accessibility of health care services in Poland in 2009 (in scale of country and provinces)
Kryteria
Gęstość jednostek opieki zdrowotnej:
– zakłady ambulatoryjnej opieki zdr.
– szpitale ogólne
– apteki i punkty apteczne
Infrastruktura liniowa transportu:
– drogi publiczne o twardej nawierzch.
– linie kolejowe eksploatowane
Samochody osobowe
Sieć komunikacji miejskiej:
– miasta obsługiwane
– razem
– w tym na wsi
Linie regularnej komunikacji autobus.
– liczba
– długość
J.m.
Kraj
z/100 km 2
s/100 km 2
a/100 km 2
Wielkość
min.
maks.
województwo
województwo
5,20
0,24
3,83
19,61
0,87
10,35
śląskie
śląskie
śląskie
2,85
0,13
1,64
warmińsko-mazurskie
zachodniopomorskie
warmińsko-mazurskie
km/100 km 2
km/100 km 2
szt./1000 os.
78,4
6,5
432
156,2
17,5
492
śląskie
śląskie
wielkopolskie
48,2
3,8
378
warmińsko-mazurskie
podlaskie
podlaskie
km
km
266
53211
11488
48
10651
1853
śląskie
śląskie
małopolskie
3
574
164
opolskie
opolskie
opolskie
km
22210
1110139
2809
148139
mazowieckie
mazowieckie
622
28769
małopolskie
opolskie
Źródło: opracowanie własne na podstawie tabel 1.2, 1.3.
PRACE ORYGINALNE
520
Mirosław Skarżyński
Tabela 1.5. Struktura analizy dostępności przestrzennej świadczeń opieki zdrowotnej (w skali lokalnej)
Table 1.5. Structure of analysis of spatial accessibility of health care services (in local scale)
Lp.
Jednostki opieki zdrowotnej
Siedziba
A
1.
2.
3.
4.
5.
Odległość [km]
osiedla
B
C
Uwagi
itd.
Zakład ambulatoryjnej opieki zdrowotnej
Szpital ogólny
Apteka (punkt apteczny)
Gabinet stomatologiczny
itd.
Źródło: opracowanie własne na podstawie W. J. Duncan, P. M. Ginter, L. E. Swayne, Handbook of Health Care Management, Blackwell Business,
USA 1997, s. 417.
nego systemu obwodnicowego dla ruchu tranzytowego
prowadzi do kongestii w centrach większości miast, co
przy niedorozwoju systemu zbiorowego transportu miejskiego znacząco komplikuje dostęp do jednostek opieki
zdrowotnej, szczególnie ludzi starszych oraz osób niepełnosprawnych.
Z przeprowadzonych badań wynikają duże rozbieżności w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej w Polsce (Tabela 1.4). Analizując zestawienie wyników obliczeń i wybranych danych można stwierdzić, że stosunkowo łatwy był dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej
np. w województwie śląskim, a utrudniony – w województwie warmińsko-mazurskim.
W skali lokalnej dostępność przestrzenna świadczeń
opieki zdrowotnej jest analizowana przede wszystkim
w kontekście odległości dzielącej daną społeczność od
jednostek opieki zdrowotnej – Tabela 1.5 [5].
Wyniki analizy określonego rejonu powinny być brane
pod uwagę podczas podejmowania decyzji dotyczących:
– wyboru lokalizacji jednostek opieki zdrowotnej,
– planowania tras regularnej komunikacji zbiorowej.
Indywidualny wybór odpowiedniej jednostki opieki
zdrowotnej spośród kilku w danym rejonie, w aspekcie dostępności przestrzennej, może być podyktowany
także stanem nawierzchni, natężeniem ruchu w określonych godzinach, przejezdnością danej drogi w różnych
porach roku itp.
Wnioski
W celu podniesienia poziomu dostępności przestrzennej świadczeń opieki zdrowotnej, a tym samym bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli w Polsce należy:
– zmniejszyć dysproporcje w gęstości jednostek opieki
zdrowotnej występujące między województwami,
– zintensyfikować rozbudowę nowoczesnej infrastruktury liniowej transportu samochodowego oraz modernizację dotychczas eksploatowanej,
– utrzymać regularną komunikację zbiorową na poziomie społecznie niezbędnym,
– rozwijać publiczny transport miejski dostosowany
do przewozów coraz większej liczby osób starszych
oraz niepełnosprawnych.
PRACE ORYGINALNE
2. Osiągalność zaawansowanych technicznie
świadczeń opieki zdrowotnej
Wprowadzenie
Powszechnie osiągalność jest definiowana jako relacja między wielkością i strukturą zasobów będących
do dyspozycji systemu a wielkością i strukturą potrzeb
zdrowotnych określonej populacji [9]. Badania więc koncentrują się na zmianach liczby pracowników medycznych różnych kategorii, czy zakładów opieki zdrowotnej
określonych rodzajów przypadających na odpowiednią
populację [10, 11].
Jednak obecnie badania te należy rozszerzyć na inne
aspekty, bowiem współczesną opiekę zdrowotną część
pacjentów ocenia pozytywnie tylko wtedy, gdy w procesie leczenia jest szeroko wykorzystywana nowoczesna i zarazem najnowsza aparatura medyczna. Wynika to
z przeświadczenia, z reguły w pełni uzasadnionego, że im
szerszy zakres oraz wyższy poziom techniczny diagnostyki i terapii, tym szybciej można uzyskać bardziej zadowalające rezultaty w procesie leczenia. Poziom osiągalności zaawansowanych technicznie świadczeń zdrowotnych
wynika więc ze stopnia nasycenia zakładów opieki zdrowotnej, „idącą z duchem czasu”, aparaturą medyczną.
Cel badań
Celem przeprowadzonego badania było określenie
osiągalności świadczeń zdrowotnych realizowanych za
pomocą wybranych rodzajów aparatury medycznej
wykorzystywanej w diagnostyce i terapii.
Materiały
Materiał badawczy stanowiły dane statystyczne dotyczące ochrony zdrowia i ludności według stanu w dniu
31.12.2009 r.
Metoda
W badaniach osiągalności świadczeń zdrowotnych,
realizowanych za pomocą aparatury medycznej, można
Możliwości zwiększenia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli w Polsce (wybrane aspekty)
wykorzystać wskaźnik zaspokojenia potrzeb zdrowotnych ludności (Zz), który można obliczyć z wzoru:
gdzie:
Am – liczba zestawów aparatury medycznej
L – ludność.
Wzór ten określa liczbę zestawów aparatury medycznej przypadającą na 100 tys. osób. Wynika z niego, że
osiągnięcie świadczeń zdrowotnych, realizowanych za
pomocą nowoczesnej aparatury medycznej, jest tym
większe, im wskaźnik ma większą wartość.
Badania przeprowadzono w odniesieniu do siedmiu
zestawów aparatury medycznej:
1) analizator biochemiczny,
2) gammakamera,
3) litotrypter,
4) akcelerator liniowy,
5) aparat RTG z torem wizyjnym,
6) tomograf komputerowy,
7) rezonans magnetyczny.
Wyniki i ich omówienie
Z zestawienia badanych rodzajów aparatury medycznej wynika, że najwięcej używano w kraju analizatorów biochemicznych i aparatów RTG z torem wizyj-
521
nym, a 4-krotnie mniej tomografów komputerowych.
Pozostałe rodzaje aparatury medycznej nie były w kraju
liczne, dlatego w województwach znajdowały się niekiedy pojedyncze egzemplarze (Tabela 2.1). W przypadku
więc awarii jedynego w województwie urządzenia do
rezonansu magnetycznego, pacjenci na badania specjalistyczne musieli się udać do ośrodków położonych
w sąsiednich województwach lub czekać do czasu jego
naprawy i wznowienia diagnostyki.
Z analizy struktury lokalizacji zestawów aparatury
medycznej na obszarze kraju wynika, że (Rycina 2.1):
1) najwyższy ich odsetek wystąpił w województwie:
– analizatorów biochemicznych, akceleratorów
liniowych – śląskim;
– gammakamer, aparatów RTG z torem wizyjnym,
urządzeń do rezonansu magnetycznego, tomografów komputerowych – mazowieckim;
– litotrypterów – lubelskim;
2) najniższy ich odsetek wystąpił w województwie:
– analizatorów biochemicznych – lubuskim;
– gammakamer – warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim;
– litotrypterów – dolnośląskim, świętokrzyskim
i warmińsko-mazurskim;
– akceleratorów liniowych – warmińsko-mazurskim (0%);
– aparatów RTG z torem wizyjnym – opolskim
i świętokrzyskim;
– tomografów komputerowych – podlaskim;
– urządzeń do rezonansu magnetycznego – opolskim,
podlaskim, warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim.
Tabela 2.1. Aparatura medyczna w Polsce w 2009 r.
Table 2.1. Medical equipment in Poland in 2009
Województwa
Polska
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
analizator
biochem.
1174
97
55
72
16
80
152
168
23
60
42
54
178
36
28
77
36
gammakamera
104
5
5
8
3
11
8
24
4
3
3
4
14
3
2
5
2
Zestawy aparatury medycznej (szt.)
akceleratot rtg z torem tomograf
litotrypter
liniowy wizyjnym komput.
154
100
1272
374
3
10
84
20
9
5
57
20
23
5
82
22
4
3
42
8
12
6
81
24
12
8
110
42
22
11
241
63
7
2
23
6
4
5
56
21
7
5
44
4
11
7
73
24
15
16
175
55
3
4
23
11
3
0
42
9
11
9
85
31
8
4
54
14
rezonans
magnet.
115
6
9
5
2
8
13
27
1
5
1
14
17
2
1
3
1
Źródło: opracowanie własne na podstawie Biuletyn statystyczny Ministerstwa Zdrowia 2010, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia,
Warszawa 2010, s. 97, 98, 99.
PRACE ORYGINALNE
522
Mirosław Skarżyński
DolnoĞląskie
Rezonans
magnetyczny
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Tomograf
komputerowy
Lubuskie
àódzkie
Aparat RTG z
torem wizyjnym
Maáopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Akcelerator
liniowy
Podkarpackie
Podlaskie
Litotrypter
Pomorskie
ĝląskie
ĝwiĊtokrzyskie
Gammakamera
WarmiĔsko-mazurskie
Wielkopolskie
Analizator
biochemiczny
Zachodniopomorskie
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Rycina 2.1. Struktura lokalizacji zestawów aparatury medycznej w Polsce w 2009 r.
Figure 2.1. Structure of localization of medical equipment kits in Poland in 2009.
Źródło: opracowanie własne.
12
10
8
Wsk.
6
4
2
0
Ma Pol
s
zo
w ka
Ma i eck
ie
áop
ols
kie
ĝlą
sk
Lu
i
be e
lsk
Po
i
d la e
sk
àó ie
Po dzki
e
mo
Ku
jaw Doln rski e
o
sk
o-p Ğląs
o m kie
or
sk
ie
L
Po u bu
Za
s
dk
ch
arp kie
od
nio
ac
kie
po
Wi mor
sk
el k
ĝw o po i e
l
i Ċt
o k skie
Wa
rzy
rm
s
i Ĕs
Op kie
ko
o
lsk
-m
az
ie
ur
sk
ie
Wnioski
Zz
W celu poprawy osiągalnoĞci zaawansowanych technicznie ĞwiadczeĔ zdrowotnych, a
mym bezpieczeĔstwa zdrowotnego obywateli w Polsce, naleĪy dąĪyü do:
Rycina 2.2. Ranking województw według osiągalności zaawansowanych technicznie świadczeń
zdrowotnych w 2009 r.
Figure 2.2. Ranking of provinces by availability of technicaly advanced health care services in 2009.
Źródło: opracowanie własne.
Wynika z tego, że dużo zestawów aparatury medycznej
znajdowało się w województwie mazowieckim i śląskim,
a niewiele – np. w województwie opolskim i lubuskim.
Osiągalność świadczeń zdrowotnych jest tym wyższa, im wyższa jest wartość wskaźnika zaspokojenia
potrzeb zdrowotnych ludności. Z prezentowanego zestawienia wynika, że wartość wskaźnika dla województw,
według następujących rodzajów aparatury medycznej,
zawierała się w przedziale (Tabela 2.2):
– analizator biochemiczny – 1,6÷4,6;
– gammakamera – 0,1÷0,5;
– litotrypter – 0,1÷1,1;
– akcelerator liniowy – 0,0÷0,4;
– aparat RTG z torem wizyjnym – 1,8÷4,6;
– tomograf komputerowy – 0,3÷1,3;
PRACE ORYGINALNE
– rezonans magnetyczny – 0,1÷0,6.
Wartość wskaźnika obliczonego dla łącznej liczby
zestawów aparatury medycznej objętej analizą pokazuje,
że najłatwiej można było osiągnąć zaawansowane technicznie świadczenia zdrowotne w województwie mazowieckim, a najtrudniej – w województwie warmińskomazurskim (Rycina 2.2).
Wnioski
W celu poprawy osiągalności zaawansowanych technicznie świadczeń zdrowotnych, a tym samym bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli w Polsce, należy dążyć do:
1) określenia postulowanego poziomu zaspokojenia
potrzeb zdrowotnych ludności,
Możliwości zwiększenia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli w Polsce (wybrane aspekty)
523
Tabela 2.2. Osiągalność świadczeń zdrowotnych realizowanych za pomocą zestawów aparatury medycznej w Polsce w 2009 r.
Table 2.2. Availability of health services by medical equipment kits implement in Poland in 2009
Województwa
Polska
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
analizator
biochem.
3,1
3,4
2,7
3,3
1,6
3,1
4,6
3,2
2,2
2,9
3,5
2,4
3,8
2,8
2,0
2,3
2,1
gamma
kamera
0,3
0,2
0,2
0,4
0,3
0,4
0,2
0,5
0,4
0,1
0,3
0,2
0,3
0,2
0,1
0,1
0,1
litotrypter
0,4
0,1
0,4
1,1
0,4
0,5
0,4
0,4
0,7
0,2
0,6
0,5
0,3
0,2
0,2
0,3
0,5
Zz
akcelerator
liniowy
0,3
0,3
0,2
0,2
0,3
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,4
0,3
0,3
0,3
0,0
0,3
0,2
rtg z tor.
wizyjn.
3,3
2,9
2,8
3,8
4,2
3,2
3,3
4,6
2,2
2,7
3,7
3,3
3,8
1,8
2,9
2,5
3,2
tomograf
komput.
1,0
0,7
1,0
1,0
0,8
0,9
1,3
1,2
0,6
1,0
0,3
1,1
1,2
0,9
0,6
0,9
0,8
rezonans
magnet.
0,3
0,2
0,4
0,2
0,2
0,3
0,4
0,5
0,1
0,2
0,1
0,6
0,4
0,2
0,1
0,1
0,1
Źródło: opracowanie własne na podstawie Biuletyn statystyczny Ministerstwa Zdrowia 2010, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia,
Warszawa 2010, s. 97, 98, 99.
2) wyeliminowania asymetrii w lokalizacji aparatury
medycznej,
3) optymalnego wykorzystania zestawów aparatury
medycznej w realizacji świadczeń zdrowotnych.
Podsumowanie
Z przeprowadzonych badań (ograniczonych tylko do
dostępności przestrzennej oraz osiągalności zaawansowanych technicznie świadczeń opieki zdrowotnej)
wynika, że istnieją możliwości znaczącej poprawy bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli w Polsce, w wyniku skoordynowanego kształtowania jego składowych,
na wymaganym i zarazem akceptowalnym społecznie
poziomie, zarówno w skali kraju, województwa, jak
i lokalnej.
Piśmiennictwo
1. Strategia bezpieczeństwa wewnętrznego Unii Europejskiej. Dążąc do europejskiego modelu bezpieczeństwa,
Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg 2010, 7.
2. Bezpieczeństwo zdrowotne. BBN a ochrona zdrowia,
2010.01.12, http://www.bbn.gov.pl/portal/pl/532/2046/BBN
_a_ochrona_zdrowia.html, 05.10.2011.
3. Ruszkowski J.: Zwiększenie bezpieczeństwa zdrowotnego,
http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_rozwoju
/SRK/Ekspertyzy_aktualizacja_SRK__1010/Documents/
Ekpertyza_Prof_Ruszkowski_6.pdf, 05.10.2011, 3–6, 6–7.
4. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst
jednolity), Dz. U. 2008, Nr 164, poz. 1027, art. 11. ust. 2.
5. Duncan W.J., Ginter P.M., Swayne L.E.: Handbook of
Health Care Management. Blackwell Business, USA 1997,
417, 417.
6. Gołembska E. (red.): Kompendium wiedzy o logistyce.
Wydawnictwo Naukowe PWN SA., Warszawa-Poznań
1999, 305.
7. Krot K., Glińska E.: Problem dostępu do usług medycznych
po reformie służby zdrowia w Polsce, http://www.univ.rze
szow.pl/nauka/konferencje/nierownosci/wyklady/28.doc,
15.07.2010, 1.
8. Komunikacja w Polsce, http://wiking.edu.pl/article.php?id=
311, 16.07.2010.
9. Krot K.: Jakość i marketing usług medycznych. Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa 2008, 29.
10. Skarżyński M.: Osiągalność świadczeń opieki zdrowotnej
w Polsce. W: Zarządzanie w ochronie zdrowia. Aktualne
problemy. Głowacka M.D., Nowomiejski J. (red.), Wydawca Polskie Towarzystwo Nauk o Zdrowiu, Poznań 2009,
71–77.
11. Skarżyński M.: Analiza osiągalności świadczeń zdrowotnych na przykładzie udzielanych przez pielęgniarki
w latach 2003–2008. Piel. Pol., 2009, 192–200.
Adres do korespondencji:
Zakład Organizacji i Zarządzania
ul. Smoluchowskiego 11, pok. 204
60-179 Poznań
PRACE ORYGINALNE