Wzrost gospodarczy

Wzrost gospodarczy
Wzrost gospodarczy – definicje


Przez wzrost gospodarczy rozumiemy proces powiększania podstawowych wielkości makroekonomicznych w gospodarce, a w szczególności proces powiększania produkcji w skali całej gospodarki. Obok pojęcia wzrostu gospodarczego w literaturze ekonomicznej wyodrębnia się pojęcie rozwoju gospodarczego, które ujmowane jest szerzej.
Wzrost gospodarczy – definicje

Produkcja potencjalna

Produkcja faktyczna

Agregatowy popyt

Agregatowa podaż
Wzrost gospodarczy ­ mierniki

Stopa wzrostu produkcji między dwoma okresami można zdefiniować jako stosunek przyrostu produkcji między tymi okresami do poziomu produkcji w okresie wyjściowym.
g=ΔY/Y0=Y1­Y0/Y0
g ­ stopa (tempo) wzrostu produkcji; Yo ­ wartość produkcji (mierzonej PKB bądź też dochodem narodowym) w okresie wyjściowym, Y1 ­ wartość produkcji w okresie końcowym; Δ Y ­ przyrost produkcji między okresem końcowym a okresem wyjściowym.
Wzrost gospodarczy ­ mierniki

Indeks wzrostu produkcji można zdefiniować jako stosunek poziomu produkcji w okresie końcowym do poziomu produkcji w okresie wyjściowym, co można zapisać:
γ=Y1/Y0
Główne stanowiska teoretyczne


Ujęcie podażowe ­ rozwinięte na gruncie neoklasycznej teorii ekonomii, kierunku teoretycznego ukształtowanego na przełomie XIX i XX wieku, głównie za sprawą Alfreda Marshalla i Arthura Pigou.
Ujęcie popytowe ­ ujęcie popytowe determinantów dochodu narodowego zostało rozwinięte w latach trzydziestych XX wieku przez Johna Maynarda Keynesa. Keynes odrzucił twierdzenie, że mechanizmy rynkowe gwarantują pełne wykorzystanie czynników produkcji.
Ujęcie podażowe

Naczelna idea ujęcia podażowego jest następująca: produkcja w gospodarce zależy od zdolności wytwórczych gospodarki, a więc możliwości kreowania podaży dóbr. Rozmiary zdolności wytwórczych gospodarki wyznacza poziom dochodu narodowego w gospodarce, a wzrost zdolności wytwórczych decyduje o wielkości przyrostu dochodu narodowego.
Ujęcie podażowe
Ujęcie popytowe

Według Keynesa, dosyć częstą sytuacją w gospodarce rynkowej jest niepełne wykorzystanie czynników produkcji. W związku z tym produkcja w gospodarce rynkowej wyznaczona jest nie przez rozmiary zdolności wytwórczych istniejących w gospodarce, lecz przez stopień ich wykorzystania. Produkcja (dochód narodowy) faktycznie wytwarzana w gospodarce zależy od łącznego (globalnego) popytu na dobra.
Ujęcie popytowe
Długookresowy wzrost gospodarczy


Wzrost zdolności wytwórczych decyduje o wzroście produkcji (dochodu narodowego) w długim okresie.
Zdolności wytwórcze gospodarki i związana z nimi produkcja potencjalna zależą od dwóch czynników:
1) wielkości zasobów czynników produkcji istniejących w gospodarce,
2) efektywności wykorzystania tych czynników.
Długookresowy wzrost gospodarczy



Zasoby siły roboczej (pracy) obejmują osoby w wieku produkcyjnym zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na warunkach istniejących w gospodarce.
Przez kapitał rozumiemy tutaj takie rzeczowe elementy procesu produkcji, jak maszyny, narzędzia i urządzenia produkcyjne, w tym m.in. budynki i hale fabryczne. Aby zwiększyć obecny zasób kapitału w gospodarce, niezbędne jest podjęcie inwestycji w obecnym okresie.
Ziemia (włącznie z występującymi w niej surowcami).
Długookresowy wzrost gospodarczy

Zdolności wytwórcze gospodarki zależą nie tylko od rozmiarów zasobów czynników produkcji, ale również od efektywności wykorzystania tych czyn­ników. Efektywność tę mierzy się ilością produktów, jaką można wytworzyć w gospodarce przy danych zasobach czynników produkcji.
Długookresowy wzrost gospodarczy
Zagregowana funkcja produkcji

Funkcja produkcji:
Y = F (K, Z)
Założenia:

dY/dK > 0, dY/dZ > 0
dY/dK – krańcowy produkt kapitału (KPk),
dY/dZ – krańcowy produkt pracy (Kpp),
Wzrost nakładów jednego z czynników produkcji przy założeniu, że nakłady drugiego nie zmieniają się, prowadzi do wzrostu produkcji.
Zagregowana funkcja produkcji


d(dY)/d(dK) < 0, d(dY)/d(dZ) < 0.
Prawo malejących przychodów.
Y ∙ λ = F (K∙λ, Z∙λ), gdzie λ > 0.
Własność jednorodności funkcji pierwszego
stopnia – jeśli nakłady kapitału i pracy wzrosną
λ-krotnie, to również produkcja wzrośnie
λ-krotnie. Mówimy wówczas, że funkcja
produkcji charakteryzuje się stałymi efektami
skali.
Zagregowana funkcja produkcji

Można przedstawić funkcję produkcji w formie funkcji jednej zmiennej:
Y ∙ 1/Z = F (K, Z) ∙ 1/Z Y ∙ 1/Z = F (K ∙ 1/Z, Z ∙ 1/Z)
Y/Z = F (K/Z, 1) ­ 1 jest stałą, więc w zapisie funkcji można pominąć
Y/Z = F (K/Z)

Wydajność pracy (Y/Z), zależy od poziomu technicznego uzbrojenia pracy (K/Z).
w = f (m)
Stan stacjonarny


Model równowagi stacjonarnej – stanu gospodarki, w którym nie występuje postęp techniczny oraz nie zmieniają się: zatrudnienie i techniczne uzbrojenie pracy. Poziom produkcji nie zmienia się w czasie.
Nie zmienia się zasób kapitału – inwestycje mają charakter odtworzeniowy.
I = K
 ­ stopień zużycia kapitału
Stan stacjonarny
I = S
S = s0Y
s0 ­ skłonność do oszczędzania
K = s0Y
K/Z = s0Y/Z
m = s0f(m)

Aby gospodarka znajdowała się w stanie równowagi stacjonarnej, ubytek technicznego uzbrojenia pracy (m) musi być równy inwestycjom przypadającym na jednego zatrudnionego (s0f(m)).
Stan stacjonarny
Funkcja
wydajności
pracy
m
f(m)
s0f(m)
Techniczne uzbrojenie pracy
Produkcja a zatrudnienie
Y
F(Z,K,A1)
F(Z,K,A0)
Z
●
Postęp techniczny prowadzi do wzrostu
wydajności pracy
Produkcja a zatrudnienie

Y = Z ∙ w – poziom dochodu narodowego jest określony przez liczbę zatrudnionych i wydajność pracy (w = Y/Z)
∆Y = Yt+1 – Yt
Yt+1 = (Z+∆Z) ∙ (w+∆w) = Zw+Z∆w+∆Zw+∆Z∆w
∆Y = Zw+Z∆w+∆Zw+∆Z∆w – Zw = Z∆w+∆Zw+∆Z∆w
∆Y/Y = ∆Z/Z + ∆w/w + ∆Z/Z ∙ ∆w/w – iloczyn jest bardzo mały, więc można go pominąć:

∆Y/Y = ∆Z/Z + ∆w/w
Tempo wzrostu dochodu narodowego zależy od tempa wzrostu zatrudnienia oraz tempa wzrostu wydajności pracy.
Produkcja a kapitał

Wzrost produkcji zależy od rozmiarów inwestycji netto.
e = Y/K – efektywność kapitału
Y = K ∙ e 
Odwrotność efektywności kapitału nazywamy współczynnikiem kapitałochłonności (kp).
kp = 1/e = K/Y
Współczynnik ten informuje o tym ile jednostek kapitału musi funkcjonować w gospodarce, aby wytworzyć 1 jednostkę dochodu narodowego.
Produkcja a kapitał

∆Y/Y = ∆K/K + ∆e/e
Tempo wzrostu dochodu jest uzależnione od tempa wzrostu kapitału i tempa wzrostu jego efektywności.

∆Y = I ∙ 1/k
gdzie I – inwestycje (∆K); 1/k – współczynnik efektywności inwestycji (∆Y/I lub ∆Y/∆K)
k – krańcowy współczynnik kapitałochłonności – wskazuje ile złoty należy zainwestować w gospodarkę, aby w rezultacie dochód narodowy wzrósł o 1 zł.
Produkcja a kapitał


∆Y/Y = I/Y ∙ 1/k
gdzie I/Y – stopa inwestycji
Z równania wynika, że tempo wzrostu dochodu narodowego zależy od stopy inwestycji oraz efektywności inwestycji.
Produkcja a kapitał
g
g=i*1/k'
TEMPO
WZROSTU
g1
g=i*1/k
g0
1/k'
1/k
I
i0
STOPA INWESTYCJI
Produkcja a kapitał


Podniesienie stopy inwestycji wymaga zwiększenia skłonności do oszczędzania i zmniejszenia skłonności do konsumpcji przez podmioty gospodarcze.
Możliwe jest utrzymanie odpowiednio wysokiego tempa wzrostu przez odpowiednie dopasowanie współczynnika kapitałochłonności.
Dekompozycja Solowa


Równoczesny wzrost nakładów kapitału i pracy oraz stałe efekty skali.
Y = AF(K,Z)
po zróżniczkowaniu:
∆Y=∆A∙F(K,Z)+∆K∙A∙∆F(K,Z)/∆K+∆Z∙A∙∆F(K,Z)/∆Z
po dzieleniu przez Y = AF(K,Z):
∆Y/Y=∆A/A+∆K/AF(K,Z)∙A∙∆F(K,Z)/∆K+∆Z/AF(K,Z)
∙A∙∆F(K,Z)/∆Z
A∙∆F(K,Z)/∆K – krańcowy produkt kapitału (KPk)
A∙∆F(K,Z)/∆Z – krańcowy produkt pracy (KPp)
Dekompozycja Solowa
∆Y/Y=∆A/A+∆K/AF(K,Z)∙KPk+∆Z/AF(K,Z)∙KPp
Zakładamy, że zgodnie z teorią podziału J.B. Clarka, przedsiębiorstwa wykorzystują siłę roboczą i kapitał do momentu, gdy ich produkty krańcowe zrównują się odpowiednio z płacą realną i realną ceną kapitału.
KPp = Płr
KPk = crk


Udział nakładów kapitału w produkcie (α) wynosi:
α = Crk∙K/Y = KPk∙K/Y
Dekompozycja Solowa

Ponieważ przyjęliśmy, że funkcja charakteryzuje się stałymi efektami skali udział nakładów pracy w produkcie wynosi:
(1­α) = Płr/Y = Kpp∙Z/Y

Formuła wzrostu gospodarczego Solowa:
∆Y/Y=∆A/A+α∙∆K/K+(1­α)∆Z/Z gdzie:
∆Y/Y tempo wzrostu dochodu, ∆K/K – tempo wzrostu kapitału, ∆Z/Z – tempo wzrostu zatrudnienia, ∆A/A – stopa postępu technicznego. Czyli tempo wzrostu dochodu narodowego zależy od dynamiki postępu technicznego oraz tempa wzrostu zatrudnienia i tempa wzrostu zasobu kapitału, ważonych udziałem dochodów tych czynników w dochodzie narodowym.