NOWA ZASADA PRAWNA W ZAKRESIE OSKŁADKOWANIA

NOWA ZASADA PRAWNA
W ZAKRESIE OSKŁADKOWANIA PRZYCHODÓW
CZŁONKÓW ZARZĄDU SPÓŁEK KAPITAŁOWYCH
W uchwale z dnia 17 czerwca 2015 roku Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów (sygn. akt
III UZP 2/15) przesądził, że tytułem do podlegania ubezpieczeniom społecznym przez
członka zarządu spółki akcyjnej, który zawarł z tą spółką umowę o świadczenie usług w
zakresie zarządzania w ramach prowadzonej przez siebie pozarolniczej działalności
gospodarczej, jest umowa o świadczenie usług (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r. poz. 121 – dalej usus).
Powiększony skład Sądu Najwyższego nadał powyższej uchwale moc zasady prawnej,
zastrzegając że przedstawiona w niej wykładnia wiąże od dnia jej podjęcia.
W stanie faktycznym sprawy Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. zawarła z członkami
zarządu umowy o świadczenie usług – kontrakty menadżerskie, w których zobowiązali się oni do
kierowania przedsiębiorstwem spółki oraz zarządzania jej majątkiem. Menadżerowie zawarli
powyższe umowy w ramach prowadzonej przez siebie na podstawie wpisu do CEiDG
działalności gospodarczej, której przedmiotem jest prowadzenie usług w zakresie zarządzania
działalnością gospodarczą. Spółka wystąpiła do ZUS z wnioskiem o interpretację przepisów
prawa w zakresie, jaki jest tytuł podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez
członków zarządu – czy z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, czy też z tytułu
zawartego kontraktu menadżerskiego. Spółka stała na stanowisku, że tytuł stanowi prowadzenie
działalności gospodarczej, w ramach której zawarty został kontrakt menadżerski, ZUS zaś – że
sam kontrakt jako umowa o świadczenie usług.
Wątpliwości potęgowało zmienne orzecznictwo Sądu Najwyższego w analogicznych
stanach faktycznych. Początkowo Sąd Najwyższy przyjmował, że kontrakt menadżerski nie
stanowi samodzielnej podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust.
1 pkt 4 usus, jeżeli jest realizowany w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej , uznając że
tytuł do podlegania ubezpieczeniom społecznym jest pochodny od działalności (zatrudnienia)
wybranej przez ubezpieczonego – także jeśli dotyczy to członka zarządu danego podmiotu (tak
SN w wyroku z dnia 9 grudnia 2008 roku, sygn. akt I UK 138/08, OSNP 2010/11-12/144 oraz
w wyroku z dnia 4 listopada 2014 roku, sygn. akt I UK 103/14). Odmienne stanowisko Sąd
Najwyższy zaprezentował w wyroku z dnia 12 listopada 2014 roku (sygn. akt I UK 126/14)
uznając, że choćby kontrakt menedżerski został zawarty w ramach działalności gospodarczej
prowadzonej przez członka zarządu spółki kapitałowej, zarządzanie spółką na podstawie takiego
kontraktu nie jest prowadzeniem działalności gospodarczej stanowiącym tytuł podlegania
ubezpieczeniu społecznemu. W uzasadnieniu tego orzeczenia SN wprawdzie potwierdził, że w
przypadku powierzenia zarządzania przedsiębiorstwem osobie fizycznej na podstawie umowy
menedżerskiej w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej w zakresie zarządzania
osoba taka podlega ubezpieczeniu społecznemu jako przedsiębiorca (art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych). Jeśli jednak umowa taka podpisana jest z członkami zarządu,
skoro reprezentują oni spółkę – osobę prawną, nie mogą we własnym imieniu działać na jej
Chudzik i Wspólnicy Kancelaria Prawna
ul. Tymienieckiego 7 | 90-365 Łódź
tel. (+48) 42 680 23 33 | www.chudzik.pl| e-mail: [email protected]
rzecz ani w jej interesie. Występujący w roli przedsiębiorcy - menedżera członek zarządu jako
piastun osoby prawnej może działać tylko jako jej organ (spółka sama), w więc w jej imieniu i na
jej rachunek, a nie jako samodzielny przedsiębiorca bezpośrednio uprawnionym lub
zobowiązanym działaniami we własnym imieniu.
W uzasadnieniu postanowienia zwykłego składu SN którym przedstawiono powstałe
zagadnienie prawne w sprawie do rozpoznania Sądowi Najwyższemu w składzie powiększonym
SN zauważył także, że w przypadku zawierania kontraktu menadżerskiego przez aktualnego
członka zarządu spółki na uwadze należy mieć również, że już w momencie powołania między
spółką a tą osobą zawiązuje się stosunek organizacyjny, stanowiący wystarczającą podstawę
pełnienia funkcji w zarządzie. Kontrakt menadżerskie nie przekazuje zatem uprawnień do
zarządzania spółką, a jedynie ustala szczególne obowiązki dotyczące zarządzania oraz z ustala
wynagrodzenie członka zarządu. Odróżnia to w sposób istotny typowe umowy o zarządzanie,
których przedmiotem jest wyznaczenie praw i obowiązków w zakresie zarządzania, od
kontraktów menadżerskich zawieranych przez spółki z członkami ich zarządu. W konsekwencji
wykonywanie przez członka zarządy spółki kapitałowej kontraktu menadżerskiego nie mieści się
w przedmiocie zarejestrowanej przez niego działalności określonej jako zarządzanie.
Uchwała składu siedmiu sędziów SN ostatecznie przesądza tytuł podlegania
ubezpieczeniom społecznym członka zarządu w opisanej sytuacji. Nadanie jej mocy zasady
prawnej oznacza, że kolejne składy Sądu Najwyższego nie będą dokonywać odmiennej wykładni
powołanych w uchwale przepisów, bowiem odstąpienie przez Sąd Najwyższy od zasady prawnej
wymaga podjęcia rozstrzygnięcia przez izbę, przez połączone izby albo przez pełny skład Sądu
Najwyższego.
Skutkiem uchwały jest zmiana wykładni przepisów prawa. Poprzez uznanie, że
oskładkowane powinny być rzeczywiste dochody uzyskiwane przez menadżerów – członków
zarządu spółek kapitałowych, nie zaś prowadzona przez nich jednoosobowa działalność
gospodarcza, znacząco wzrośnie wysokość składek odprowadzanych do ZUS. Dotychczas
bowiem nierzadko członkowie zarządu decydowali się na prowadzenie działalności gospodarczej
zakresie świadczenia usług zarządzania, wiązało się to bowiem ze znacznie niższymi obciążeniami
w zakresie ubezpieczenia społecznego. Choć na uzasadnienie tej uchwały trzeba jeszcze
poczekać, zapewnie będzie miała ona wpływ na rozstrzyganie przez ZUS i sądy kwestii
tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym w analogicznych przypadkach, tj. gdy
członek zarządu osoby prawnej świadczy na jej rzecz usługi zarządzania na podstawie
kontraktu menadżerskiego w ramach prowadzonej przez siebie działalności
gospodarczej. Orzeczenie nie determinuje jednak tytułu podlegania ubezpieczeniom
społecznym w przypadku zawierania przez spółkę z członkami jej zarządu spółki w ramach
prowadzonej przez nich działalności umów o świadczenie usług innego rodzaju (np. w zakresie
promocji i reklamy). Podobnie nie zmienia dotychczasowego stanowiska SN co do tytułu
podlegania ubezpieczeniom społecznym w przypadku przychodów uzyskiwanych z wykonywania
w ramach prowadzonej działalności gospodarczej kontaktów menadżerskich zawartych ze spółką
przez osoby inne niż członkowie jej zarządu.
Łódź, dnia 29 czerwca 2015 r.
dr Iwona Więckiewicz - Szabłowska
radca prawny
* Zastrzeżenie prawne.
Przedstawiona informacja jest udostępniania nieodpłatnie, ma charakter informacyjny i nie stanowi porady
prawnej. W celu uzyskania wiążącej porady prawnej i szczegółowych informacji, wszystkich zainteresowanych
prosimy o kontakt z Kancelarią Chudzik i Wspólnicy Radcowie Prawni sp.p.
Chudzik i Wspólnicy Kancelaria Prawna
ul. Tymienieckiego 7 | 90-365 Łódź
tel. (+48) 42 680 23 33 | www.chudzik.pl| e-mail: [email protected]