Asymetria informacji

Wykład:
Asymetria informacji,
moral hazard oraz
cyberprzestępczość
Asymetria informacji
Asymetria informacji – fakt, iż różne osoby dysponują
różnymi danymi / wiadomościami.
Asymetria informacji jest nie do uniknięcia, jej
rozmiary i konsekwencje zależą od struktury rynku.
Niedoskonałość informacji jest w gospodarce
zjawiskiem powszechnym.
Rynki, na których informacja nie jest doskonała,
nie są efektywne.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu
w ekonomii, 2004.
William Vickrey
(1914 - 1996)
James Mirrlees
(ur. 1936)
Nagroda Nobla (1996)
"for their fundamental contributions to the economic
theory of incentives under asymmetric information"
Joseph Stiglitz
(ur. 1943)
George Akerlof
(ur. 1940)
Michael Spence
(ur. 1943)
Nagroda Nobla (2001)
"for analyses of markets with asymmetric information"
Asymetria informacji
- rynek samochodów używanych
INFORMACJE
KUPUJĄCY
SPRZEDAJĄCY
CENY TRANSAKCYJNE
najczęściej średnie i niskie
LICZBA TRANSAKCJI
wyraźnie mniejsza niż przy równym
dostępie do informacji
EFEKTYWNOŚĆ RYNKU
ograniczona
WIELE OSÓB NIEZADOWOLONYCH;
NABYWCÓW ZNAJDUJĄ NAJGORSZE
PRODUKTY
Asymetria informacji na rynku ubezpieczeń
Zakład ubezpieczeniowy nie jest w stanie śledzić
stopnia uzależnienia od papierosów, który ma
negatywny wpływ na zdrowie.
Osoby, które są najmniej narażone na wypadek, mogą
się nie zdecydować na wykupienie polisy.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Asymetria informacji
- rynek ubezpieczeń na życie
INFORMACJE
UBEZPIECZYCIEL
UBEZPIECZONY
CENY UBEZPIECZEŃ
rosną
LICZBA TRANSAKCJI
maleje
EFEKTYWNOŚĆ RYNKU
ograniczona
Z UBEZPIECZEŃ REZYGNUJĄ OSOBY NAJZDROWSZE;
FIRMY UBEZPIECZENIOWE ZACZYNAJĄ PONOSIĆ STRATY
Wartość rynku kredytów dla MSP
Okres
Kredyty dla dużych
firm
(w mld PLN)
Kredyty dla sektora
MSP
(w mld PLN)
VIII 2009
100,3
127,4
VIII 2010
95,4
125,9
VIII 2011
101,0
142,6
VIII 2012
108,4
166,1
VIII 2013
114,9
166,7
Źródło: NBP.
Kredyty z utratą wartości – MSP oraz firmy duże
Okres
Kredyty z
utratą
wartości dla
dużych firm
(w mld PLN)
% ogółu
kredytów
Kredyty z
utratą
wartości dla
sektora MSP
(w mld PLN)
% ogółu
kredytów
VIII 2009
7,9
7,9%
13,9
10,9%
VIII 2010
9,0
9,4%
17,8
14,1%
VIII 2011
8,0
7,9%
18,6
13,0%
VIII 2012
10,1
9,3%
20,3
12,2%
VIII 2013
10,8
9,4%
22,0
13,2%
Źródło: NBP.
Wysokość oprocentowania nowych kredytów
Okres
Kredyty o
wartości do 1
mln PLN
Kredyty o
wartości powyżej
4 mln PLN
Kredyty dla
przedsiębiorców
indywidualnych
VIII 2010
6,4%
6,3%
8,1%
VIII 2011
6,7%
6,8%
8,7%
VIII 2012
7,0%
6,5%
9,3%
VIII 2013
4,5%
4,6%
7,0%
Źródło: NBP.
Liczba przestępstw związanych z dokumentami
Łączna liczba i kwota udaremnionych prób
wyłudzeń kredytów
Wyłudzanie kredytów
Siedem osób podejrzanych o wyłudzanie kredytów i pożyczek ujęli funkcjonariusze
ABW. Zatrzymani byli członkami grupy, która - za pomocą fałszywych dokumentów i
podstawionych osób - oszukała 12 banków działających na Pomorzu. Straty
oceniono na 9,5 mln zł.
Ujętym osobom prokuratura przedstawiła zarzuty m.in. współudziału w wyłudzaniu
kredytów i pożyczek, fałszowania dokumentacji księgowej oraz działania w
zorganizowanej grupie przestępczej. Każdej z tych osób grozi do 10 lat więzienia.
Dwoje z pięciu zatrzymanych tymczasowo aresztowano, a pozostałe pięć osób
wypuszczono za poręczeniem majątkowym w wysokości do 200 tys. zł i z zakazem
opuszczania kraju.
Podczas zatrzymań, w jednym z przeszukiwanych pomieszczeń, funkcjonariusze
odkryli drukarnię, w której fałszowano niezbędne do przestępczego procederu
dokumenty. Znaleziono w niej nie tylko podrobione dowody osobiste, paszporty
i akty notarialne, ale również znaczną liczbę fałszywych pieczęci organów
skarbowych, ZUS oraz banków, a także telefony komórkowe i elektroniczne nośniki
danych.
Udział sektora MSP w tworzeniu miejsc pracy
Źródło: PARP.
Korzyści osób posiadających dostęp do informacji
Posiadanie informacji może mieć skutki redystrybucyjne:
zyski tych, którzy dysponują informacją, mogą być osiągane
kosztem pozostałych.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Zachowania menedżerów w warunkach
asymetrii informacji
Menedżerowie mogą podejmować działania nastawione na
realizację własnych interesów kosztem interesów udziałowców.
Właściciele nie tylko nie są w stanie monitorować swoich
pracowników i menedżerów, ale z uwagi na asymetrię informacji
zazwyczaj nie wiedzą nawet, co ci ludzie, którzy działają w ich
imieniu, powinni robić.
Skłonność „swoich” (osób zaangażowanych w przedsiębiorstwie)
do sprzedaży papierów wartościowych własnego przedsiębiorstwa
po określonych cenach, zawiera informację o ich poglądzie na
temat faktycznej wartości tych papierów.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Greed is Good !
Michael Douglas w filmie „Wall Street” jako Gordon Gekko
Pokusa nadużycia
Pokusa nadużycia (moral hazard) w swojej pierwotnej formie wywodzi się
z rynku ubezpieczeń. Zakłada, że w warunkach zabezpieczenia, podmiot
podejmuje się bardziej ryzykownych działań, aniżeli w przypadku jego
braku.
Pokusa nadużycia wiąże się nierozerwalnie z występowaniem asymetrii
informacji.
Na poziomie korporacji pokusa nadużycia może prowadzić do ryzykownych
działań, mających na celu wzrost wartości akcji w krótkim okresie.
W relacjach pomiędzy pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą zjawisko to
definiowane jest jako prawdopodobieństwo podjęcia działań przez
pożyczkobiorcę, które będą komplikowały możliwość spłaty zadłużenia.
Problem pryncypała i agenta
Właściciele majątków przedsiębiorstw i zarządzający nimi to zupełnie inne
osoby. Interesy obu grup zazwyczaj pozostają rozbieżne.
W przypadku własności majątkowej, charakterystyczne jest jej
rozproszenie wśród wielu akcjonariuszy, którzy preferują delegowanie
codziennego zarządzania wyspecjalizowanemu zespołowi. Menedżerowie,
którzy są wówczas zatrudniani, wynagradzani są za maksymalizację zysku
akcjonariuszy.
Relacja pomiędzy tymi dwoma podmiotami nie jest wolna od napięć,
pochodzących z niedoskonałej korelacji pomiędzy zyskami generowanymi
przez menedżera i jego wynagrodzeniem.
W niektórych przypadkach konstrukcja płac skłania menedżera do
przeprowadzania ukrytych działań, które zwiększają jego własne zyski,
a zmniejszają zyski akcjonariuszy. Grupa ta nie posiada potrzebnych
informacji i mocy do kontrolowania działań delegata.
Najlepiej wynagradzani CEO w USA, 2012
Lp.
Imię i nazwisko
Firma
1
John Hammergren
McKesson
2
Ralph Lauren
3
Wynagrodzenie Wynagrodzenie
w ostatnim roku w ostatnich 5
(w mln USD)
latach
(w mln USD)
Wartość
posiadanych
akcji
(w mln USD)
131,2
285,0
51,9
Ralph Lauren
66,7
204,1
5.010,4
Michael Fascitelli
Vornado Realty
64,4
-
171,7
4
Richard Kinder
Kinder Morgan
60,9
60,9
8.582,3
5
David Cote
Honeywell
55,8
96,1
21,5
Źródło: Forbes.
Relacja wynagrodzeń CEO w USA
do średnich wynagrodzeń robotników
W latach 1994-2005 5 najwyższych menedżerów z 1500 największych
amerykańskich korporacji zarobiło łącznie 500 mld USD.
Przestępstwa białych kołnierzyków
/white-collar crime/
Przestępstwa popełniane przez dobrze sytuowane osoby,
piastujące ważne stanowiska, cieszące się zaufaniem społecznym.
Mogą polegać na fałszowaniu dokumentów, defraudacji pieniędzy,
wykorzystywaniu poufnych informacji.
Martha Stewart
Podejrzewana o transakcję papierami wartościowymi
z wykorzystaniem poufnych informacji. W grudniu 2001
roku sprzedała swoje akcje firmy farmaceutycznej ImClone
na dzień przed ich gwałtownym spadkiem. W marcu 2003
roku została uznana winną i skazana na karę 5 miesięcy
więzienia.
Kenneth Lay (1942 – 2006), prezes ENRONU
W 1999 r. zarobki Laya wyniosły 42 mln
USD. W latach 1998-2001 sprzedał akcje
Enronu za 300 mln USD.
W 2000 r. rozważano jego kandydaturę
na stanowisko Ministra Skarbu.
Najwyższa wartość ENRONU
60 mld USD.
Bernard Ebbers prezes WorldCom
W 1999 r. wartość majątku
Ebbersa szacowana była na 1,4
mld USD.
Najwyższa wartość WorldComu
175 mld USD.
Straty inwestorów ok. 100 mld USD
25 lat więzienia
Dennis Kozlowski CEO Tyco 1992-2002
Dennis Kozlowski – wyrok od 8 do 25 lat
Wyrok m.in. za wypłatę 81 mln USD nieuzasadnionych bonusów
oraz zakup dzieł sztuki za 15 mln USD (na rachunek Tyco).
Lepszy dostęp do informacji dla wybranych
Porównanie wartości giełdowej i wartości fundamentalnej
akcji na rynku w USA w latach 1925 – 1999
Źródło: Shefrin, 2000
Przestępczość na rynku kapitałowym
- składanie zleceń lub zawieranie transakcji wprowadzających lub mogących
wprowadzić w błąd co do rzeczywistego popytu, podaży lub ceny
instrumentu finansowego, powodujących nienaturalne lub sztuczne ustalenie
ceny jednego lub kilku instrumentów finansowych;
- rozpowszechnianie za pośrednictwem środków masowego przekazu
nierzetelnych informacji albo pogłosek, które wprowadzają lub mogą
wprowadzać w błąd w zakresie instrumentów finansowych;
- ujawnienie lub wykorzystanie informacji poufnej przez osoby posiadające
informację poufną w związku z pełnieniem funkcji w organach spółki,
posiadaniem w spółce akcji lub udziałów lub w związku z dostępem
do informacji poufnej z racji zatrudnienia, wykonywania zawodu;
- podawanie przez osoby odpowiedzialne za informacje zawarte w prospekcie
emisyjnym lub innych dokumentach informacyjnych nieprawdziwych lub
zatajanie prawdziwych danych w istotny sposób wpływających na treść
informacji.
Petrolinvest
W dniu publikacji prospektu Petrolinvestu Ryszard Krauze kontrolował
bezpośrednio i pośrednio prawie 77,3 proc. kapitału spółki. Po emisji akcji
serii B nadal był największym udziałowcem firmy (70,3%).
Prawa do akcji pierwszej poszukiwawczej spółki na naszym rynku znalazły
się w obrocie 16 lipca 2007 r. – To był jeden z najbardziej udanych
debiutów na GPW – wspomina dziś Paweł Gricuk, prezes Petrolinvestu.
W trakcie pierwszej sesji za papiery płacono nawet 620 zł, co oznaczało
aż 173-proc. wzrost kursu (w stosunku do ceny emisyjnej). Na koniec
dnia kapitalizacja firmy wyniosła prawie 3,5 mld zł, czyli ponad połowę
ówczesnej wartości grupy Lotos. Kilka dni później PDA Petrolinvestu
osiągnęły najwyższą cenę w historii – 842 zł (wzrost o ponad 270% w
stosunku do ceny z oferty publicznej).
Petrolinvest
Liczba akcji : 241 940 472 szt.
Kapitalizacja: 41 129 880 zł
Ostatni kurs 2013-10-25 17:04: 0,17 zł
Roczny zakres zmian:
2,19 zł (2012-11-07)
0,16 zł (2013-09-06)
Petrolinvest
Petrolinvest o 30 proc. w górę. GPW zawiesiła transakcje
„Gazeta Wyborcza”, aktualizacja: 16.08.2011 12:17
Kurs akcji należącej do Ryszarda Krauzego spółki poszedł w górę o 30 proc.
po pozytywnym komunikacie w związku z odwiertem Shyrak 1
w Kazachstanie. W związku z ogromną liczbą zleceń i ostrą zwyżką kursu
spółki, giełda na kilkadziesiąt minut zawiesiła transakcję na Petrolinveście
Akcje Petrolinvestu zaczęły mocno zwyżkować przed godz. 10, gdy spółka
zaprezentowała pomyślne wyniki interpretacji pomiarów geofizycznych
odwiertu Shyrak 1.
Kary KNF, Petrolinvest
- Mamy wszelkie przesłanki, by twierdzić, że trafiliśmy
na duże złoże ropy i gazu. Znajdujemy się już na
głębokości 5030 m [do docelowej głębokości zostało
jeszcze około 100 m]. (...) Wielkość zasobów, które
możemy wydobyć, szacujemy na około 100 mln baryłek
powiedział wtorkowemu "Pulsowi Biznesu" prezes
Petrolinvestu Bertrand Le Guern. Przy obecnych cenach
ropy, które sięgają 100 dol. za baryłkę, oznaczałoby to,
że spółka ma złoże warte 10 mld dol.
- Kurs w górę o 89% w ciągu jednego dnia (1.02.2011).
- Wynagrodzenie w 2011 r. 968 000 PLN.
Petrolinvest, akcjonariat 2012
Akcjonariusz
Ryszard Krauze *
Ilość akcji / głosów Udział procentowy w
kapitale zakładowym
/ liczbie głosów na
WZA
3 603 587
1,49%
Prokom Investments S.A.
7 590 000
3,14%
Osiedle Wilanowskie Sp. z o.o. **
2 164 702
0,89%
Pozostali akcjonariusze
OGÓŁEM
228 581 183
241 939 472
* Ryszard Krauze jest podmiotem dominującym wobec Prokom Investments S.A.
** Osiedle Wilanowskie Sp. z o.o. jest podmiotem zależnym od Prokom Investments S.A
94,48%
100,00%
Bioton
Wycena Biotonu na tle innych firm farmaceutycznych
Na świecie wytwarzaniem rekombinowanej insuliny - głównego produktu
Biotonu - zajmują się trzy giełdowe koncerny: amerykański Eli Lilly, duński
Novo Nordisk oraz francuski Aventis. Ich kapitalizacja giełdowa sięga od 14,5
mld euro (Novo Nordisk) do ponad 63 mld euro (Aventis), czyli wielokrotnie
więcej, niż wynosi wartość Biotonu (ok. 0,5 mld euro).
Wyceny rynkowe Eli Lilly i Novo Nordisk są niemal identyczne - wskaźnik
cena/zysk wynosi 18,2. Pod tym względem drożej wyceniany jest Aventis
– z C/Z równym 27,4. Z kolei wskaźnik cena/wartość księgowa dla trzech
koncernów mieści się w przedziale 3,8-5,9. Na tym tle akcje Biotonu są
drogie. Według agencji Bloomberga, C/Z przekracza 236, a C/WK to ponad
11.
Bioton
Liczba akcji: 8 586 420 000 szt.
Kapitalizacja: 171 728 400 zł
Ostatni kurs 2013-10-25 15:26 0,02 zł
Roczny zakres zmian
0,10 zł (2012-10-26)
0,02 zł (2013-08-20)
Kary KNF, Bioton
Prezes Biotonu Adam Wilczęga otrzymał w
2007 roku wynagrodzenie z tytułu
sprawowanej funkcji wysokości 427,5 tys. zł.
Z tytuły pełnienia funkcji we władzach spółek
podporządkowanych Biotonu otrzymał 168
tys. zł. Daje to łącznie 595,5 tys. zł.
Wilczęga na koniec 2007 roku posiadał także
3.047.670 akcji spółki. Jego wartość rynkowa
wynosiła w 2007 r. 1,98 mln zł.
Bioton, akcjonariat 2007-2008
Bioton, akcjonariat 2012
Biznesmen pozbył się swoich prywatnych udziałów w Biotonie. 6 września 2013 r.
sprzedał 95 999 999 akcji biotechnologicznej "perełki" po 2 grosze za sztukę. Dostał
za to 1,92 mln zł.
Biznesmen zaczął wyprzedawać papiery Biotonu już pod koniec sierpnia. - Zbycie
wynikało z konieczności realizacji zobowiązań zaciągniętych wobec instytucji
finansowej na podstawie umowy zawartej w roku ubiegłym - informowano w
komunikacie. Po tej transakcji zostało mu 96 mln akcji. Teraz zostawił sobie tylko
jedną sztukę.
Mimo to Krauze pośrednio, poprzez Prokom i Osiedle Wilanowskie, nadal kontroluje
ponad 1 mld akcji Biotonu. Jest też członkiem rady nadzorczej spółki.
Społeczeństwo informacyjne - podstawy
U podstaw społeczeństwa informacyjnego leżą dwa kolejne
przełomowe wynalazki techniczne: komputery i
telekomunikacja.
Ich rola jest podobna do tej, jaką odegrały: maszyna parowa i
elektryczność w rewolucji przemysłowej.
Źródło: W. Cellary, w opracowaniu: Polska w drodze do globalnego
społeczeństwa informacyjnego, 2002
Gospodarka informacyjna
i społeczeństwo informacyjne
"...OECD uznała, iż gospodarka jutra będzie, w dużym
stopniu, "gospodarką informacyjną" a społeczeństwo
będzie w rosnącym stopniu "społeczeństwem
informacyjnym". Oznacza to, że informacja będzie
stanowiła dużą część wartości dodanej większości
dóbr i usług, a działalności informacyjnie intensywne
będą w rosnącym stopniu charakteryzować gospodarstwa
domowe i obywateli."
(ICCP 1998)
Liczba komputerów podłączonych
do internetu, 2000-2008
Źródło: The Digital Economy Fact Book, 2008-2009
Dostęp do internetu w krajach OECD w 2011 r.
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Liczba użytkowników internetu na świecie
Źródło: ITU
Przedsiębiorstwa posiadające dostęp do internetu w
krajach europejskich w 2011 r.
Źródło: GUS,
Społeczeństwo
informacyjne w Polsce.
Wyniki badań
statystycznych
z lat 2008-2012
Gospodarstwa
domowe z dostępem
do internetu
w domu w krajach
europejskich
70,5% gospodarstw
domowych w Polsce
miało dostęp do
internetu w 2012 r.
[w 2008 r. 47,6%].
Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne
w Polsce. Wyniki badań statystycznych
z lat 2008-2012
Firmy sprzedające / kupujące towary i usługi przez
internet w 2011 r.
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Zamawiający przez
internet produkty do
użytku prywatnego w
krajach europejskich
30,3% w 2012 r.
Łączna wartość zakupów
internetowych dokonanych
przez mieszkańców naszego
kraju w 2009 r. wyniosła ok.
9,5 miliarda złotych, czyli
ponad dwukrotnie więcej niż
w poprzednim roku.
Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne
w Polsce. Wyniki badań statystycznych
z lat 2008-2012
Światowe wydatki na produkty i usługi sektora ICT
(w mld USD, ceny bieżące)
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Wydatki na produkty i usługi sektora ICT
w krajach OECD (w mld USD, ceny bieżące)
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Firmy z sektora ICT, 2011
Firma
Wartość
rynkowa
(w mld USD)
Obroty
(w mld USD)
Dochód netto
(w mld USD)
Apple
559,0 (1 m.)
108,6
25,9
Microsoft
270,6 (4 m.)
70,0
23,2
IBM
241,8 (5 m.)
106,9
15,9
Google
165,4 (25 m.)
37,9
9,7
Oracle
145,1 (32 m.)
35,6
8,5
Intel
140,5 (33 m.)
54,0
12,9
Źródło: Fortune 500.
Średni przychód na 1 zatrudnionego w 250
największych firmach sektora ICT (w tys. USD)
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
250 największych firmach ICT
Obroty (w mln USD) i zatrudnienie
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Kradzież danych dot. kart kredytowych, 8.11.2009
Hakerzy z Mołdawii, Estonii i Rosji pozyskują dane o kartach kredytowych
z serwera w Atlancie (USA).
Udaje im się zdobyć PIN kody do tych kart (za pomocą systemu
komputerowego).
Na 3 kontynentach w ciągu 12 godzin okradzionych zostaje 2100 bankomatów.
Wybrano w sumie 9 mln USD.
Wyłudzenia – fikcyjna sprzedaż przez internet
/auto fraud w USA/
Liczba przypadków 2012
Wyłudzenia pieniędzy /romance scams w USA/
Liczba przypadków 2012
Wirusy - próba wyłudzenia pieniędzy
Ukash - pierwszą zidentyfikowaną odmianą wirusa była wersja
legitymująca się w USA jako Policja Federalna FBI.
Zagrożenia w cyberprzestrzeni
Źródło: MSWiA.
Kary za przestępstwa komputerowe w Polsce
Kary za przestępstwa komputerowe w Polsce c.d.
Wybrane przestępstwa komputerowe w Polsce
Osoby osądzone za przestępstwa komputerowe