kampinoski park narodowy - Forum Przyrodnicze "BOCIAN"

Gatunki najliczniejsze
Myszołów: 80–130 par, liczebność i sukces lęgowy waha
się w związku ze zmienną bazą pokarmową (od gryzoni
i ptaków w dobrych latach do płazów w latach niskiej
liczebności).
Jastrząb: 50–38 par, wysokie zagęszczenie, duża
dostępność pokarmu. Liczebność spada. Gatunek pomimo
ochrony ciągle prześladowany przez człowieka.
Gatunki średnio liczne, o niskim sukcesie lęgowym
Trzmielojad: 15–20 par, gnieździ się głównie w borach
mieszanych i lasach liściastych, niewielki i zmienny
w latach udział ptaków przystępujących do lęgów.
Krogulec: bardzo nieliczny, gnieździ się głównie
w drągowinach sosnowych, zagrożony przez jastrzębia
i przez zabiegi z zakresu ochrony lasu. W latach 1998–2002
liczebność wzrosła do ok. 20 par, od 2003 r. wyraźnie
spada.
Gatunki nieliczne (poniżej 10 par)
Kobuz: 2–5 par, gnieździ się w gniazdach kruków
w starych borach sosnowych. Liczebność stabilna, choć
niska w porównaniu z innymi terenami na Mazowszu..
Pustułka: 2–5 par w Parku i otulinie, liczebność niższa niż
na rolniczych terenach Mazowsza. Gnieździ się w starych
gniazdach wron w pobliżu koszonych łąk i osiedli ludzkich. Prawdopodobnie zalatują osobniki z licznej populacji
warszawskiej.
Błotniak stawowy: 5–10 par w Parku i otulinie. Gnieździ
się w trzcinowiskach na obu pasach bagiennych KPN i na
tarasie zalewowym Wisły. Liczebność rośnie.
Błotniak łąkowy: 3–5 par na zarastających łąkach nad
Łasicą. Uważany za gatunek w ekspansji, czego nie stwierdzono na łąkach KPN.
Ptaki drapieżne stwierdzone w Kampinoskim Parku Narodowym
w latach 1956–2004
(+ – lęgowy, ^ – zalatujący, 0 – nie stwierdzono, 0? – nie stwierdzany, prawdopodobnie lęgowy)
Gatunek
Orzeł przedni Aquila chrysaetos
Orlik krzykliwy Aquila pomarina
Gadożer Circaetus gallicus
Orzeł bielik Haliaeetus albicilla
Orzełek włochaty Hieraaetus pennatus
Rybołów Pandion haliaetus
Myszołów Buteo buteo
Myszołów włochaty Buteo lagopus
Trzmielojad Pernis apivorus
Jastrząb Accipiter gentilis
Krogulec Accipiter nisus
Kania czarna Milvus migrans
Kania ruda Milvus milvus
Błotniak stawowy Circus aeruginosus
Błotniak łąkowy Circus pygargus
Błotniak zbożowy Circus cyaneus
Błotniak blady Circus macrourus
Sokół wędrowny Falco peregrinus
Kobuz Falco subbuteo
Drzemlik Falco columbarius
Pustułka Falco tinnunculus
1956-65
1980-89
1990-99
2000-04
0
0?
+
0
0
0
+
^
0?
+
+
+
^
0
+
+
0
+
+
^
+
^
+
0
^
0
0
+
^
+
+
+
^
^
+
+
+
^
0
+
0
+
0
+
0
^
^
^
+
^
+
+
+
^
0
+
+
^
^
^
+
^
+
^
+
0
+
^
^
+
^
+
+
+
0
0
+
+
^
0
^
+
0
+
Kampinoski Park Narodowy, ul. Tetmajera 38, 05-080 Izabelin
tel.: (022) 722 60 21, 722 60 01, fax: (022) 722 65 60
e-mail: [email protected], www: kampinoski-pn.gov.pl
Folder sfinansowano ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej
Myszołów
KAMPINOSKI PARK
NA­RO­DO­WY
Tekst: Bogumiła Olech
Zdjęcia: Tomasz Hryniewicki, Michał Miecznik, Maria Ogrzewalska
Projekt graficzny: Piotr Fidler
Redakcja: Andrzej Lubański
Copyright: Kampinoski Park Narodowy 2004
Są wśród ptaków drapieżnych gatunki duże i małe,
osiadłe (myszołów, jastrząb, bielik) i daleko dystansowi
migranci (trzmielojad), gnieżdżące się w lasach i na terenach otwartych, polujące na ptaki (krogulec, jastrząb),
ssaki (myszołów), częściowo lub wyłącznie żywiące się
padliną (bielik), gatunki monofagiczne (trzmielojad ) lub
polifagiczne (orlik krzykliwy). Są zwykle monogamiczne
i przywiązane do raz zajętego rewiru, budują stosunkowo
duże gniazda, wyprowadzają jeden lęg w roku. Samiec bierze
udział w opiece nad potomstwem, a u wielu gatunków dostarcza pokarm wysiadującej samicy, która wtedy nie poluje.
U większości ptaków drapieżnych występuje odwrócony
dymorfizm płciowy – samce są mniejsze od samic i to tym
bardziej, im większy jest udział ptaków w ich pokarmie.
Jastrząb
PTAKI
DRAPIEŻNE
Bielik
Ptaki drapieżne intrygowały ludzi od zarania dziejów. Ich
wizerunki spotykane były już w czasach prehistorycznych,
później często używane były jako godła państw, herby miast,
herby szlacheckie, symbole wolności i odwagi. Zapewne
nie niepokojone przez człowieka były kiedyś liczniejsze
niż obecnie. Jednak wraz z rozwojem hodowli i łowiectwa
Bielik
i gołębi oraz myśliwi. Drugim krytycznym momentem był
okres stosowania chemicznych środków ochrony roślin na
bazie DDT (lata 1950–70). Substancja ta i jej pochodne,
kumulując się w organizmach stojących na szczycie
piramidy pokarmowej, jakimi są drapieżniki, powodowała
zaburzenia w procesie formowania się jaj i zmniejszenie
skuteczności rozrodu. Nadal poważnym zagrożeniem dla
ptaków drapieżnych, jak i dla wielu innych gatunków, jest
postępująca wraz z rozwojem gospodarki ludzkiej utrata
siedlisk, występowanie toksycznych związków chemicznych
w środowisku oraz spuścizna po poprzednich pokoleniach
– prześladowanie przez człowieka, w tym szczególnie
niszczenie gniazd. Jednak po zaprzestaniu stosowania DDT
liczebność wielu gatunków ptaków drapieżnych wzrosła.
Ponadto niektóre gatunki wykazują dużą plastyczność
i zaczynają kolonizować miasta i tereny podmiejskie, które
oprócz zagrożeń równocześnie zapewniają dostępność
pokarmu. Warto jednak wiedzieć, że spośród 67 gatunków
lęgowych ptaków uznawanych za zagrożone na ziemiach
polskich, aż 14 gatunków to ptaki drapieżne.
Obecnie wszystkie gatunki ptaków drapieżnych
w Europie objęte są całkowitą ochroną. W Polsce obowiązuje
ona od 1976 r. Niestety nie są one bezpieczne na trasach
przelotów – ciągle jeszcze nie potrafimy powstrzymać
tradycyjnego odstrzału ptaków drapieżnych w basenie
Morza Śródziemnego, ani w okresie lęgowym ograniczyć
istotnie prześladowania przez człowieka w imię „obrony
przed drapieżnikami”. Dlatego w Polsce 10 szczególnie
zagrożonym gatunkom ptaków drapieżnych przysługuje
dodatkowo tzw. „ochrona strefowa”, polegająca na tym,
że teren wokół gniazd w promieniu 100–200 m na stałe
i w promieniu 500 m w okresie lęgowym ma zapewniony
status obszaru ochrony ścisłej.
Jastrząb
Spośród 36 gatunków dziennych ptaków drapieżnych
w Polsce, w tym 19 uznanych za lęgowe (L. Tomiałojć,
T. Stawarczyk Awifauna Polski, 2004), w Puszczy Kampinoskiej w ostatnim półwieczu gnieździło się 14 gatunków.
Obecnie jest ich 10, a 5 dalszych to gatunki zalatujące.
W ostatnim półwieczu przestały się gnieździć w KPN
gadożer, sokół wędrowny, kania czarna i błotniak zbożowy.
Nowym gatunkiem lęgowym, wcześniej nie notowanym,
jest bielik. Zachodzące zmiany są zgodnie z trendami
europejskimi.
Pisklęta myszołowa
Krogulec
stały się także konkurentami człowieka, gdyż nauczyły
się korzystać z pokarmu antropogenicznego. Działalność
człowieka była też dwukrotnie przyczyną znacznego
spadku ich liczebności. Wynalezienie około 200 lat temu
broni palnej doprowadziło do przetrzebienia ich populacji
w Europie. Winni byli kolekcjonerzy, hodowcy drobiu
Klujące się jastrzębie
Teren Puszczy Kampinoskiej w całości podlega ochronie
od 1959 r. (a w dużej części od 1936 r.) i jest stosunkowo mało
penetrowany przez ludzi. Jako duży kompleks leśny na prawie
bezleśnym Mazowszu, o różnowiekowych drzewostanach
(średni wiek oceniany na 67 lat), z dużym udziałem terenów
otwartych, ulegających naturalnej sukcesji lub ekstensywnie
użytkowanych rolniczo, jest dogodnym terenem lęgowym dla
ptaków drapieżnych, na które oczekuje tu nie tylko dostatek
miejsc na gniazda i dostępność pokarmu, ale i wyższe niż
w lasach gospodarczych bezpieczeństwo lęgów.
Myszołów
Gatunki największe (strefowe)
Bielik: lęgowy od 2001 r., 2 pary, do 2004 r. sześć młodych.
W 2004 r. strefy ochronne wokół 4 istniejących gniazd.
Orlik krzykliwy: 1–3 pary. Zagrożony zarastaniem łąk.
W 2004 r. jedna strefa ochronna, pozostałe gniazda na
obszarach ochrony ścisłej.