docKrakow Podgorze - Ciekawe Miejsca.net
download 
Reklamacja Transkrypt
Krakow Podgorze - Ciekawe Miejsca.net
www.ciekawe-miejsca.net Polska: Kraków – Podgórze Kraków – Podgórze Rzadko który turysta, będąc w mieście Kraka, przekracza Wisłę. Dlatego prawobrzeżny Kraków pozostaje miejscem zapomnianym. Wybierzmy się więc na odkrywanie Podgórza, obecnie dzielnicy, dawniej wolnego miasta. Od strony Kazimierza roztacza się panorama na Podgórze, w której dominuje wieża kościoła św. Józefa – symbolu dzielnicy. Zwiedzanie najlepiej zacząć od przejścia przez most Piłsudskiego wiodący z ulicy Krakowskiej. Przy wejściu na niego mija się tablicę informacyjną z mapą terenu Podgórza wraz z zaznaczonymi na niej najważniejszymi obiektami. Przez obszar dzielnicy przeprowadzono także ścieżkę turystyczną, która po części będzie się pokrywała z naszą trasą. Najdawniejsza historia tego terenu sięga XIV wieku, gdy na podmokłych terenach powstała wioska Czyżowa. Wieś tę oraz Zabłocie będące początkowo królewszczyzną wykupiło miasto Kazimierz. Przed potopem szwedzkim na 18 nr 5, Sierpień 2007 www.ciekawe-miejsca.net Polska: Kraków – Podgórze ziemie te prowadził potężny drewniany most umożliwiający transport soli z Wieliczki. przeminął wraz z trzecim rozbiorem. Kiedy cały Kraków znalazł się na terenie Galicji, Podgórze zaś musiało ustąpić większemu „bratu”, powoli stając się jego przedmieściem. Dawny zajazd „Pod Jeleniem” na podgórskim rynku Jednak aż po koniec XVIII wieku znaczenie tej wioski było marginalne. Kluczowy dla ukształtowania się i wzrostu prestiżu Podgórza był 1772 rok. W wyniku rozbioru prawobrzeżna Wisła znalazła się w zaborze austriackim, Kraków położony na lewym brzegu pozostał w Polsce. Mniej więcej w tym czasie powstała nazwa Podgórze. Podział ten przyczynił się do utworzenia z Podgórza ośrodka tranzytowego między ziemiami rosyjskimi, polskimi, a terenami cesarstwa. Był to także okres powstawania pierwszych projektów urbanistycznych zagospodarowujących teren. Kościół św. Józefa z 1909 roku W momencie włączenia w obręb miasta Krakowa w 1915 roku, było to 13 co do wielkości miasto Galicji, nic więc dziwnego, że wzbogaciło Kraków gospodarczo jak i kulturalnie. Przecież to tu wyrasta kopiec Kraka, najstarszy zabytek Krakowa, jest to również teren pełen bogactw naturalnych takich jak krzemionki czy wapienie. Dzielnica ta kryje wiele ciekawostek, jak i legend, których niesposób omówić w jednym artykule. W 1784 roku cesarz Józef II wydał uniwersał podnoszący Podgórze do rzędu miast królewskich, nadając mu herb z przedstawieniem murów obronnych. Tym samym Podgórze wyrastało na miasto konkurujące, a nawet dominujące nad Krakowem, o czym pamięta już niewielu. Jednak czas świetności Zacznijmy 19 więc odkrywanie. Po nr 5, Sierpień 2007 www.ciekawe-miejsca.net Polska: Kraków – Podgórze brzyckiego. Ten architekt, wykładowca na Politechnice Lwowskiej, konserwator, a jednocześnie teoretyk, stworzył jedną z najciekawszych propozycji stylu narodowego u progu XX wieku. W swych licznych publikacjach podkreślał narodowy charakter architektury romańskiej i gotyckiej. Nie można też zapominać, że gdy kościół powstawał w 1909 roku, miał stanowić dominantę i dumę mieszkańców Podgórza wciąż jeszcze konkurujących ze stołecznym Krakowem. Jest to z pewnością na tyle oryginalne dzieło, że warto zatrzymać się przy nim na dłużej. przejściu przez most idziemy ulicą w kierunku rynku Podgórskiego, to tu skupiało się życie miasta. Pod numerami 11-14 zachowały się jeszcze domy z końca XVIII wieku, m.in. dworek – zajazd Pod Jeleniem oraz dawna siedziba władz – dom Pod Czarnym Orłem. Pamiątką z czasów monarchii habsburskiej jest położony w lewej pierzei rynku ratusz, zbudowany w latach 1844-45. Willa przy ulicy Parkowej projektu Józefa Kryłowskiego Zaraz za kościołem wąską uliczką Parkową podążamy ku górze, by stanąć na Wzgórzu Lasoty, dawniej zwanym Na Zbóju, gdyż tu ustawiono szubienicę. Od tego miejsca zaczyna się część dawnej dzielnicy willowej, miejsce zamieszkania najznaczniejszych podgórzan. Najciekawsze wille znajdują się przy ul Parkowej 7 i 9, obie projektu Józefa Kryłowskiego, oraz przy Placu Lasoty. Szczególnie warto zwrócić uwagę na tę pod numerem 2 z 1903 roku. Nie Widok wnętrza kościoła Jednak dopiero początek XX wieku przyniósł realizację, która na trwale stała się symbolem miasta, a następnie dzielnicy. Konkurs na kościół św. Józefa, przyniósł niezwykłą realizację, głównie ze względu na osobę twórcy. Kościół o wysmukłej iglicy inspirowanej wieżą mariacką stał się swoistą manifestacją stylu nadwiślańskiego Jana Sasa Zu20 nr 5, Sierpień 2007 www.ciekawe-miejsca.net Polska: Kraków – Podgórze dość, że projektował ją znany krakowski architekt Władysław Ekielski, to jeszcze należała do Wojciecha Bednarskiego, nauczyciela i radnego miejskiego, założyciela parku rozpościerającego się po drugiej stronie placu. Naturalną granicę parku stanowi skalna ściana wznosząca się z trzech stron, gdzie przy jednej z nich ustawiono popiersie założyciela parku. W założeniu miał to być zalążek „miasta – ogrodu”, dzielnicy małych domków jednorodzinnych zatopionych w zieleni. Wzgórze św. Benedykta wraz z kościółkiem Idąc dalej ulicą Stawarza mija się jeszcze kilka interesujących domów często już z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Droga ta prowadzi na wzgórze świętego Benedykta, którego nazwa pochodzi od wezwania założonego tu kościoła. Jest to najmniejszy kościółek Krakowa, a jednocześnie jeden z najstarszych. Badania archeologiczne na tym terenie odkryły pozostałości rotundy z X-XI wieku, zbliżonej do tej z Wawelu, a być może nawet wcześniejszej. Przy wejściu do wnętrza warto zwrócić jeszcze uwagę na wmurowaną w ścianę tablicę epitafijną z XVII wieku. Na wzgórzu co roku odbywają się uroczystości święta Rękawka o ponad tysiącletniej tradycji, obecnie przybierającego formę odpustu. Warto więc tu być we wtorek po Wielkiej Nocy, by wziąć udział w tym oryginalnym rytuale o pogańskiej tradycji. Sama nazwa święta wywodzi się od nazwy wzgórza, na którym usypano kopiec legendarnego Kraka. Kilkanaście metrów od kościoła zza drzew wyłania się sylwetka fortu nr 31, zwanego fortem św. Benedykta. To jedna z pozostałości fortyfikacji Twierdzy Kraków. Skalisty grzbiet Krzemionek od wieków stanowił naturalną barierę, osłaniającą Kraków od południa. Już w początkach XVIII wieku podjęto pierwsze próby umocnień. Dopiero jednak podział Krakowa po I rozbiorze spowodował, iż władze austriackie rozbudowały fortyfikacje na większą skalę. Fortyfikacje „Twierdzy Krzemionki” miały być zwrócone przeciw Polsce. To, co dziś możemy podziwiać, to umocnienia Twierdzy Kraków, o której budowie decyzję wydał cesarz w 1850 roku. Fort nr 31 jest unikalnym założeniem o formie tzw. „baszty maksymiliańskiej”, czyli baszty artyleryjskiej. Wewnątrz ponoć nadal znajduje się przesuwany most na rolkach. 21 nr 5, Sierpień 2007 www.ciekawe-miejsca.net Polska: Kraków – Podgórze Widok na Kopiec Kraka z kamieniołomu Liban Pozostałości prochowni obok dawnego obozu koncentracyjnego Być może ten fort, jak i fort Krzemionki zaprojektował inżynier Feliks Księżarski – twórca słynnego fortu Kościuszki. Niestety jak na razie nie znaleziono żadnego zastosowania dla tego niszczejącego zabytku militarnego, który do 1984 roku pełnił funkcje mieszkalne. Do ciekawostek w sąsiedztwie fortu należą także zachowane relikty stanowisk artylerii przeciwlotniczej z czasów drugiej wojny światowej. Za twierdzą droga przez łąkę, a następnie w lewo prowadzi do cmentarza podgórskiego. To miejsce spoczynku między innymi Edwarda Dembowskiego – jednego z organizatorów powstania krakowskiego w 1846 roku. Szesnastometrowy nasyp kopca pełnił prawdopodobnie funkcje kultowe. Badania naukowców potwierdziły wykorzystywanie go już w okresie młodszej epoki kamienia. Prawdopodobnie w centrum kopca był wbity słup rytualny. Z samego kopca roztacza się jedna z najwspanialszych panoram na miasto Kraka, więc warto włożyć trochę wysiłku, aby go zdobyć. U podnóża kopca rozpościera się jeszcze jeden historyczny relikt – Kamieniołom Liban. Swoją nazwę wziął on od Bernarda Libana – współzałożyciela spółki „Liban i Ehrenpreis”, która to w 1873 roku założyła w tym miejscu wapiennik. Jednak to nie kamieniołom na trwałe zapadł w pamięć mieszkańców, a znajdujący się tu karny obóz Służby Budowlanej „Liban”założony w latach 1942-44 przez Niemców. Niedaleko stąd znajdował się też obóz koncentracyjny „Płaszów”. To niestety składa się na najtragiczniejsze momenty w historii Podgórza. Obecnie dolinę kamieniołomu Stąd już blisko do najsłynniejszego miejsca na Pogórzu, Kopca Kraka, mogiły legendarnego założyciela miasta Kraków. Współcześni graficiarze postanowili podkreślić historyczną rolę miejsca, na murze wzdłuż alei Powstańców Śląskich malując dzieje Polski. 22 nr 5, Sierpień 2007 www.ciekawe-miejsca.net Polska: Kraków – Podgórze częściowo zalaną wodą najlepiej oglądać z grzbietu, zejście na teren wyrobiska nie jest polecane. W wyrobisku wegetują pozostałości scenografii do „Listy Schindlera” Stevena Spielberga, to tutaj kręcono sceny obozowe. Od niedawna jest to także miejsce odwiedzane przez wielbicieli wspinaczki wysokogórskiej, głownie ścianka zwana El Pułkownik. uzdrowiska założonego przez Antoniego Matecznego. W 1905 roku wybudował on „Zakład Kąpielowy Wody Siarczano-Solankowej”. Zresztą na tym terenie odkryto aż trzy źródła lecznicze. Ze źródła Mateczny czerpie się wodę mineralną „Krakowianka”. Niestety obecnie teren dawnego zakładu położonego przy Rondzie Matecznego jest ogrodzony i niewiele można zobaczyć. Stąd najlepiej udać się do jedynego na terenie dzielnicy rezerwatu Przyrody Nieożywionej Bonarka, utworzonego w części kamieniołomu. Można się tu przespacerować po dnie morza z okresu jury. Wzgórze Bonarka reprezentuje jeden z charakterystycznych dla okolic Krakowa zrębów tektonicznych. Stwierdzono tu skamieniałe szczątki organizmów morskich – amonity, gąbki, jeżowce i ramienionogi oraz wiele ciekawych zjawisk geologicznych. Wycieczkę najlepiej zakończyć przy kościele Matki Boskiej i klasztorze oo. Redemptorystów, drugiej podgórskiej realizacji Jana Sasa-Zubrzyckiego. Czy to koniec atrakcji Podgórza? Na pewno nie, jeszcze wiele można odkryć spacerując wąskimi uliczkami dzielnicy, bądź wśród malowniczych krajobrazów kamieniołomów. Podgórze doczekało się własnego Tekst i zdjęcia: Ewa Perlińska Informacje praktyczne: Na Podgórze z okolic Dworca Głównego bez przesiadki można dojechać tylko tramwajem nr 71 lub autobusem 502 i 603 do przystanku Korona, można wysiąść przystanek wcześniej na Placu Wolnica, aby obejrzeć panoramę Podgórza z lewego brzegu Wisły. Internetowy Przewodnik Turystyczny www.ciekawe-miejsca.net 23 nr 5, Sierpień 2007
