Koncepcja rozwoju geotermii w miastach

Koncepcja rozwoju geotermii w miastach
Autor: Zdzisław Bociek - członek zarządu Polskiego Stowarzyszenia Geotermicznego
(„Czysta Energia” – nr 1/2014)
Warunki budowy ciepłowni geotermalnej w każdym z miast z dostępem do zasobów
geotermalnych zostaną określone na ostatnim etapie „Koncepcji”, czyli w Krajowym
Programie Rozwoju Geotermii w Miastach.
Adresatem „Koncepcji” jest ponad sto polskich miast, uprzywilejowanych dostępem do
zasobów geotermalnych.
Geneza
Na I Ogólnopolskim Kongresie Geotermalnym (OKG) w 2007 r. dyskutowano m.in. o
niewykorzystanych zasobach energii geotermalnej. Podkreślano, że w ostatnich
kilkudziesięciu latach odwiercono tysiące otworów poszukiwawczych, w których wykonano
profilowania różnych parametrów wykorzystanych w specjalistycznych opracowaniach.
Uzyskaliśmy dobre rozpoznanie parametrów hydrogeotermicznych w Polsce.
Niewykorzystanym kapitałem w tej dziedzinie są krajowe i międzynarodowe doświadczenia
naukowców, firm poszukiwawczych, wiertniczych i instalacyjnych oraz dobre doświadczenia
z eksploatacji instalacji geotermalnych wybudowanych w naszym kraju. Świadomość
potrzeby zmiany tej niekorzystnej sytuacji wynikała również z zobowiązań
międzynarodowych i była powodem przyjęcia uchwały Kongresu, w której napisano:
Uczestnicy Kongresu uważają za szczególnie istotne podjęcie współpracy m.in. z Rządem i
Parlamentem RP oraz Związkiem Miast Polskich (…) współpraca jest fundamentalnym i
pierwszorzędnym warunkiem rozwoju geotermii w Polsce.
W związku z tą uchwałą Zarząd Polskiego Stowarzyszenia Geotermicznego (PSG) podjął trud
urzeczywistnienia rozwoju geotermii, m.in. przyjmując „Koncepcję”, upowszechniając ją i
konsekwentnie dążąc do osiągnięcia założonego celu.
Koncepcja i jej realizacja
W „Koncepcji”, schematycznie przedstawionej na rysunku 1, uwzględniono uwarunkowania
wynikające ze wspomnianych doświadczeń i ograniczeń. Celem podpisania „Deklaracji
współpracy” była integracja środowisk, które mają realny wpływ na rozwój geotermii w
kraju. W latach 2007-2009 „Koncepcję” prezentowano kolejno Komisji Gospodarki i Stałej
Podkomisji ds. Energetyki Sejmu RP, przedstawicielom ministrów środowiska i gospodarki, a
także uczestnikom II OKG w Bukowinie Tatrzańskiej. W marcu 2010 r. doszło do podpisania
Deklaracji Współpracy w Rozwoju Geotermii w Polsce. Sygnatariuszami tego dokumentu
byli przewodniczący Stałej Podkomisji ds. Energetyki Sejmu RP, główny geolog kraju,
wiceminister gospodarki i prezes PSG.
W maju 2011 r. „Koncepcja” została zaprezentowana podczas spotkania z przedstawicielami
miast i Związku Miast Polskich, a we wrześniu 2011 r. została zaakceptowana przez III
Ogólnopolski Kongres Geotermalny w Lądku-Zdroju.
W ramach przygotowań do opracowania Krajowego Programu Rozwoju Geotermii w
Miastach powołany przez zarząd PSG zespół wskazał ponad sto miast uprzywilejowanych
dostępem do zasobów geotermalnych. Przygotowano również wstępny zbiór pytań do ankiety
obejmującej zagadnienia techniczne, organizacyjne i prawne, które należy adresować do
władz miast i właścicieli istniejących w miastach ciepłowni i sieci c.o. Informacje przekazane
przez adresatów ankiety, określające m.in. warunki hydrogeologiczne czy techniczne (np.
współpracy z siecią ciepłowniczą), zostaną poddane analizie i ocenie.
Nie wiadomo, ile (kilka czy kilkadziesiąt) miast spełni warunki umożliwiające budowę
ciepłowni geotermalnych. Taką wiedzę zdobędziemy dopiero po zakończeniu etapu analizy i
oceny.
UCZEST NICY
* Polskie Stowarzys zenie Geotermiczne
* NFOŚ i GW
* Przedstawiciele Ośrodków Naukowych
* Przedstawiciele miast
* Przedstawiciele użytkowników ciepłowni
geotermalnych
DEKLARACJA
WSPÓŁPRACY
SPOTKANIE
Z
MIASTAMI
KRAJOWY
PROGRAM
ROZWOJU
CIEPŁOWNI
GEOTERMALNYCH
Budowa
Modelowej
Ciepłowni
REALIZACJA
W
MIASTACH
ZADANIA
etap 1. Przeprowadzenie „ANKIETY”
etap 2.
a naliza i ocena „ANKIETY”
etap 3. Opracowanie KPRGwM
Rys. 1. KONCEPCJA ROZWOJU GEOTERMII W MIASTACH
W rezultacie będzie możliwe utworzenie listy miast spełniających warunki budowy ciepłowni
geotermalnej, współdziałającej z istniejącą w mieście siecią c.o. Będą one mogły uczestniczyć
w opracowaniu Krajowego Programu Rozwoju Geotermii w Miastach. Program ma być
zbiorem modelowych rozwiązań w zakresie budowy ciepłowni geotermalnych i będzie
zawierał m.in. informacje dotyczące: dostępu do zasobów geotermalnych, badań
geofizycznych poprzedzających wiercenia, lokalizacji otworów, a także modeli ciepłowni
oraz innych instalacji geotermalnych wykorzystujących zasoby. Ponadto Program będzie
zawierał informacje dotyczące wstępnego studium wykonalności dla modeli, realizacji
inwestycji i jej finansowania ze środków krajowych i UE czy przedsięwzięć legislacyjnych
sprzyjających rozwojowi geotermii w miastach. Krajowy Program ułatwi inwestorom
podejmowanie decyzji, a instytucjom państwowym – wybór inwestycji, które mogą być
objęte wsparciem finansowym ze środków publicznych.
Kolejnym krokiem w realizacji „Koncepcji” powinna być budowa modelowej ciepłowni
geotermalnej – z finansowym wsparciem państwa – w wybranym mieście spośród tych, które
wezmą udział w opracowaniu Krajowego Programu Rozwoju Geotermii w Miastach.
Opracowanie Krajowego Programu wymaga finansowego wsparcia środkami publicznymi,
dlatego zarząd PSG wystąpił do NFOŚiGW z wnioskiem o sfinansowanie trzech etapów
„Koncepcji”. Pomimo rekomendacji sygnatariuszy „Deklaracji”: przewodniczącego Stałej
Podkomisji ds. Energetyki Sejmu RP i wiceministra gospodarki oraz prezesa URE NFOŚiGW
nie znalazł możliwości wsparcia finansowego realizacji „Koncepcji”.
Celem działań Polskiego Stowarzyszenia Geotermicznego jest optymalne wykorzystanie
zasobów geotermalnych w Polsce poprzez doprowadzenie do budowy ciepłowni i innych
instalacji geotermalnych w miastach objętych Krajowym Programem. Najkorzystniejszym,
proponowanym przez Stowarzyszenie podejściem jest podejście systemowe, prezentowane w
„Koncepcji”. Obejmie ona wszystkie miasta zlokalizowane w obrębie perspektywicznych
stref dla wykorzystania wód geotermalnych, przede wszystkim dla celów ciepłowniczych.
Osiągnięcie celu znacząco wpłynie na wzrost udziału OZE w bilansie energetycznym oraz
bezpieczeństwo energetyczne, a także przyniesie korzyści ekonomiczne i ekologiczne
lokalnym społecznościom.
Bariery i uwarunkowania rozwoju
W wielu środowiskach skutecznie lansowany jest nieprawdziwy pogląd, iż geotermia jest
droga i nieopłacalna. Jego upowszechnianiu sprzyja brak obiektywnych kryteriów,
pozwalających na okresowe prowadzenie analizy porównawczej efektywności instalacji
energetycznych wszystkich rodzajów, głównie elektroenergetycznych i ciepłowniczych,
zasilanych z OZE, a także źródeł konwencjonalnych. Wprowadzenie okresowych analiz
porównawczych, postulowane przez PSG, nie znalazło uznania autorów projektu ustawy
OZE, podobnie jak propozycje zapisów dotyczące wsparcia produkcji ciepła z OZE.
Tymczasem na pozytywną ocenę rezultatów budowy i eksploatacji ciepłowni geotermalnych
pracujących w Polsce wskazuje m. in. opracowanie Pracowni Odnawialnych Źródeł Energii
oraz Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią – PAN (rys. 2).
POLSKA AKADEMIA NAUK
INSTYTUT GOSPODARKI SUROWCAMI
MINERALNYMI I ENERGIĄ
Pracownia Odnawialnych Źródeł Energii
1
Zestawienie jednostkowych cen całkowitych zakupu
energii cieplnej netto dla wybranych dostawców, wg
obowiązujących taryf rozliczeniowych
1
2
2
5
4
3
5
4
3
Rys. 2. Porównanie cen energii
Interesujące – z punktu widzenia decyzji w obszarze energetyki – byłoby również porównanie
nakładów inwestycyjnych ponoszonych na uzyskanie produkcji jednostkowej [ktoe/rok] dla
wszystkich źródeł OZE.
Doświadczenia europejskie wskazują na duże zainteresowanie rozwojem geotermalnych
instalacji ciepłowniczych w Europie. Przykładami pozytywnego podejścia do wykorzystania
zasobów geotermalnych są Francja i Niemcy. Szczególnie istotne, z punktu widzenia
uzasadnienia ich rozwoju także w Polsce, są decyzje o budowie 170 ciepłowniczych i
kogeneracyjnych instalacji geotermalnych w Europie w latach 2012-2015 (wg EGEC
Geothermal Market Report 2012), w tym: 53 w Niemczech, 27 we Francji, 17 na Węgrzech i
13 w Danii. Z powyższego raportu wynika jednoznacznie, że w Polsce, niestety, wciąż nie ma
takich planów. Jak wskazuje dotychczasowe doświadczenie, budowa ciepłowni
geotermalnych w Polsce to efekt pojedynczych inicjatyw lokalnych, a nie polityki
energetycznej kraju.
Z doświadczeń, dyskusji i opinii, wyrażanych m.in. podczas konferencji i spotkań z udziałem
przedstawicieli PSG, wynika, że bez poważnego sygnału ze strony rządu RP o woli
współdziałania z samorządami inwestorzy i samorządowcy nie zaangażują się w realizację
inwestycji geotermalnych ukierunkowanych na ciepłownictwo.
Pomyślna realizacja „Koncepcji” uwarunkowana jest dobrą współpracą uczestników
przedsięwzięcia oraz sfinansowaniem trzech etapów Krajowego Programu ze środków
publicznych.
Konkluzja
W Polsce zgromadzono znaczny kapitał w postaci informacji o zasobach geotermalnych, a
jeszcze większy zamrożono w nieeksploatowanych źródłach energii geotermalnej.
Niewykorzystanym kapitałem w tej dziedzinie są również krajowe i międzynarodowe
doświadczenia naukowców, firm poszukiwawczych, wiertniczych i instalacyjnych oraz dobre
doświadczenia z eksploatacji instalacji geotermalnych wybudowanych w naszym kraju.
Należy oczekiwać, że dobra współpraca z rządem i parlamentem RP, znajdująca wyraz w
„Deklaracji”, będzie kontynuowana we współpracy z NFOŚiGW. Pełna realizacja
„Koncepcji” przyczyni się do uzyskania w miastach dużych korzyści ekonomicznych,
ekologicznych i społecznych oraz podniesienia w nich poziomu bezpieczeństwa
energetycznego w zgodzie z potrzebami kraju i międzynarodowymi zobowiązaniami Polski.
Źródło
1. Leszek Pająk, Wiesław Bujakowski.: Porównanie cen energii cieplnej pochodzącej z
instalacji geotermalnych z cenami konwencjonalnych źródeł energii na podstawie
taryf rozliczeniowych obowiązujących w 2013 r. Technika Poszukiwań Geologicznych
Geotermia, Zrównoważony Rozwój. Rocznik 52 – Zeszyt 1 (251). Kraków 2013.