chlopcy sklad 6

chlopcy sklad 6
4
2/7/04
18:49
Page 69
ROZDZIA¸
Doros∏oÊç – macierzyƒstwo i ojcostwo
W pierwszym rozdziale pisa∏em o dojrzewaniu. O tym, jak dziecko
staje si´ doros∏ym. Ró˝nica mi´dzy dzieckiem a doros∏ym jest jednak
znacznie wi´ksza, ni˝by to mog∏o wynikaç nawet z ró˝nic w budowie
cia∏a. To wszystko przecie˝ czemuÊ s∏u˝y: dojrzewanie to okres przygotowania do podj´cia zasadniczej roli cz∏owieka w Êwiecie przyrody
– cz∏owieka jako jej czàstki. Tà rolà jest przed∏u˝enie gatunku homo
sapiens, czyli wydanie na Êwiat i wychowanie potomstwa.
Temu celowi s∏u˝à funkcje i budowa narzàdów p∏ciowych. Przecie˝ wydanie potomstwa to w∏aÊnie nieÊmiertelnoÊç: w ciele dziecka jest cia∏o rodziców, i choç jest go w chwili pocz´cia bardzo ma∏o, bo to tylko jedna
komórka jajowa i jeden maleƒki plemnik, jednak w∏aÊnie od tej drobiny
cia∏a rodziców zale˝y, kim b´dzie dziecko z nich pocz´te. Mowa tu o biochemicznym przekaêniku cech dziedzicznych zwanym DNA, po polsku – kwasem dezoksyrybonukleinowym.
Znacie ju˝ pobie˝nie budow´ uk∏adu rozrodczego. Znacie ju˝ niektóre
funkcje seksualne i niektóre czynnoÊci p∏ciowe.
Teraz zajmiemy si´ losami nowej istoty, która b´dzie kiedyÊ dojrza∏ym
cz∏owiekiem, przedtem jednak dzieckiem, a jeszcze wczeÊniej p∏odem, embrionem.
Historia naturalna tego jednego cz∏owieka jest pasjonujàca!
69
chlopcy sklad 6
2/7/04
18:49
Page 70
Prawdziwy cud natury
W rozdziale drugim zakoƒczyliÊmy nasze rozwa˝ania w momencie, kiedy komórka jajowa, która dojrza∏a w jajniku, wypada z niego i dostaje si´
do tràbki jajowodu. Wyobra˝amy sobie, ˝e wtedy w∏aÊnie odby∏ si´ stosunek p∏ciowy i plemniki w czasie wytrysku zosta∏y z∏o˝one w pochwie. Majà one zdolnoÊç poruszania si´ i zaczynajà podà˝aç w kierunku komórki
jajowej.
Tropizm
RoÊlina zawsze roÊnie do Êwiat∏a, a jej korzeƒ kieruje si´ do wody.
Plemnik zawsze podà˝a bezb∏´dnie w kierunku komórki jajowej. Jest to
przejaw tropizmu – dotàd nie wyjaÊnionego, zawsze sta∏ego zachowania
si´ roÊlin i zwierzàt.
Plemniki
Komórka jajowa
Szyjka macicy
Macica
Jajowód
Pochwa
Rys. 8. Schemat zap∏odnienia – w´drówka plemników po wytrysku.
70
chlopcy sklad 6
2/7/04
18:49
Page 71
Plemniki wnikajà do macicy przez jej szyjk´, potem w´drujà ju˝ w jamie macicy i zmierzajà do jajowodu – na spotkanie komórki jajowej. Plemników jest bardzo wiele, ale do jajeczka dotrze tylko jeden – najszybszy.
MówiliÊmy ju˝ o tym, ˝e ten jeden, ten pierwszy, jest na pewno najzdrowszy, najsilniejszy, najsprawniejszy. I w∏aÊnie ten plemnik, który pierwszy
dopadnie komórki jajowej, wnika do jej wn´trza. Wnika zresztà tylko jego
g∏ówka i wstawka, a witka, jako narzàd ruchu, jest niepotrzebna i pozostaje na zewnàtrz.
Plemnik
Komórka jajowa
Rys. 9. Zap∏odnienie komórki jajowej.
Plemnik rozpuszcza si´ w komórce jajowej i ∏àczy si´ z nià w sposób organiczny. Od tej chwili plemnik i jajo stanowià jednoÊç i ca∏oÊç. Zwà si´
zygotà. W b∏onie komórkowej nast´puje teraz zmiana – staje si´ ona nieprzenikliwa dla innych plemników. Wszystkie plemniki – a sà ich setki tysi´cy – ju˝ nie majà szans, muszà zginàç.
Zap∏odnione jajeczko kontynuuje swà w´drówk´ do jamy macicy.
W tym czasie dokonujà si´ w nim podzia∏y. Nied∏ugo b´dzie ju˝ ca∏a grudka komórek – nadal co prawda bardzo ma∏a – która w du˝ym powi´kszeniu wyglàda jak owoc morwy. Jest to ju˝ zarodek – embrion.
71
chlopcy sklad 6
2/7/04
18:49
Page 72
Po osiàgni´ciu jamy macicy zarodek wrasta w jej b∏on´ Êluzowà, która
jest silnie ukrwiona. Za jej poÊrednictwem w∏aÊnie – przez krew matki –
dokonuje si´ od˝ywianie zarodka.
Wszystko to jest niezwyk∏e w swej celowoÊci, fascynujàce, ale dopiero
teraz nast´puje prawdziwy cud przyrody. Komórki dzielà si´ nadal i jest
ich coraz wi´cej (rys. 10).
Jajowód
d
Jama macicy
c
b
e
Komórka jajowa
a
f
Zap∏odnienie
B∏ona Êluzowa
macicy
Jajnik
Rys. 10. Schemat w´drówki komórki jajowej z jajnika przez jajowód do macicy.
W jajowodzie nast´puje zap∏odnienie, a nast´pnie pierwsze podzia∏y zap∏odnionej
komórki: a–f – kolejne fazy rozwoju zarodka.
Zaczyna si´ ich ró˝nicowanie – jedne z nich b´dà przekszta∏caç si´
w komórki skóry, inne w komórki uk∏adu nerwowego, jeszcze inne w mi´Ênie czy tkank´ ∏àcznà. Potem te wyspecjalizowane komórki przemieszczajà si´ tak, ˝e zaledwie po trzech miesiàcach z tej pozornie bez∏adnej grudki
– powstaje p∏ód cz∏owieka.
P∏ód ten ma ju˝ wykszta∏cone wszystkie narzàdy – i jest miniaturà
dziecka (rys. 11).
72
chlopcy sklad 6
4 tygodnie
2/7/04
5 tygodni
18:49
Page 73
6 tygodni
7 tygodni
9 tygodni
12 tygodni
Rys. 11. Rozwój zarodka i p∏odu ludzkiego w macicy.
Jak to si´ dzieje, ˝e w tym dzia∏aniu nie nast´pujà pomy∏ki?
Jak to si´ dzieje, ˝e wszystko odbywa si´ zgodnie z jakimÊ programem,
nies∏ychanie wprost z∏o˝onym, skomplikowanym? Mówimy, ˝e to wynik
dzia∏ania specjalnych struktur biochemicznych, które wyst´pujà w jàdrach komórek rozrodczych. Ale to przecie˝ nie zmienia postaci rzeczy, ˝e
mamy tu do czynienia z czymÊ na pograniczu cudu, czego mechanizmu nie
znamy.
P∏ód, który – jak powiedzia∏em – ma ju˝ ukszta∏towane wszystkie narzàdy i uk∏ady, rozwija si´ nadal. Przede wszystkim roÊnie, ale tak˝e doskonali swoje funkcje. Za kilka miesi´cy, po porodzie, b´dzie musia∏ podjàç
wszystkie czynnoÊci ˝yciowe samodzielnego ustroju.
Co mo˝e zak∏óciç ten harmonijny rozwój?
Czy jest coÊ takiego? Niestety, tak.
73