Słów kilka na temat Programu "Szkoła Promująca Zdrowie
Transkrypt
Słów kilka na temat Programu "Szkoła Promująca Zdrowie
Słów kilka na temat Programu "Szkoła Promująca Zdrowie"... Program Szkoła Promująca Zdrowie (SzPZ) realizowany jest w Polsce od 1991r. Popularyzację idei SzPZ rozpoczęto od trzyletniego projektu pilotażowego (1992-1995) pn.: „Szkoła Promująca Zdrowie”, zainicjowanego przez WHO/EURO, realizowanego pod kierunkiem prof. dr hab. Barbary Woynarowskiej. Projekt ten spowodował oddolne działania (ruch) szkół, zgodne ze strategią opracowaną w 14 tzw. szkołach projektowych oraz tworzenie sieci szkół promujących zdrowie na różnych poziomach. Pierwszą sieć utworzono w 1992 r. w b. woj. ciechanowskim. Program ten rozwijany był w Polsce w ramach Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie (ESSzPZ), utworzonej w 1992r., od 1 stycznia 2008 r. w Europejskiej Sieci Szkół dla Zdrowia w Europie - SHE, w wyniku porozumienia WHO/EURO, Rady Europy i Komisji Europejskiej. Polska została członkiem tej sieci w grupie pierwszych ośmiu krajów. W ramach upowszechniania programu stworzono strukturę wspierającą rozwój sieci SzPZ − utworzono Zespół ds. Promocji Zdrowia, powołano Krajowego Koordynatora ds. promocji zdrowia w szkole oraz wojewódzkich koordynatorów. Aktualnie we wszystkich województwach istnieją sieci szkół, w niektórych nawet funkcjonują sieci rejonowe, powiatowe lub miejskie, utworzone w celu łatwiejszego koordynowania i skuteczniejszego wspierania pracy szkół. Do wojewódzkich sieci SzPZ należą obecnie, poza szkołami różnych typów, inne placówki oświatowo-wychowawcze, takie jak: przedszkola, bursy, domy wczasów dziecięcych. Obecnie w Polsce jest 3026 placówek w sieci szpz. Koncepcja szkoły promującej zdrowie wynika bezpośrednio z założeń promocji zdrowia. Ze względu na bardzo szeroki zakres działań, różnorodność potrzeb i priorytetów szkół funkcjonujących w odmiennych kulturach i warunkach trudno ustalić jedną definicję SzPZ. Obecnie w sieci Szkół dla Zdrowia w Europie (Schools for Heath In Europe - SHE) przyjmuje się eko-holistyczny model szkoły promującej zdrowie. Zakłada on istnienie powiązanych wzajemnie ze sobą pięciu kluczowych elementów „wewnątrz” szkoły oraz oddziaływanie czynników zewnętrznych, związanych z legislacją, polityką i inicjatywami w resorcie zdrowia i edukacji na poziomie międzynarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym. Wskazuje to, że działania dla tworzenia SzPZ nie mogą ograniczać się do samej szkoły, lecz muszą być powiązane i wspierane przez resorty edukacji i zdrowia na różnych poziomach. Aktualnie w krajach należących do SHE istnieje zróżnicowane podejście i różnorodne modele SzPZ. Szkoła promująca zdrowie jest raczej procesemdokonującym się w określonym kontekście, a nie efektem wdrażania ogólnie ustalonych zasad. Każdy kraj wypracowuje swój model SzPZ w zależności od uznawanych wartości oraz własnych doświadczeń. W Polsce koncepcja szkoły promującej zdrowie stale się rozwija i ulega modyfikacjom. Przyjęto, że: Szkoła • Jest środowiskiem, którego społeczność nie tylko uczy się i pracuje , ale także żyje nawiązuje kontakty z innymi, przeżywa porażki i sukcesy, odpoczywa, bawi się itp. Szkoła jest więc miejscem, w którym społeczność ma nie tylko wywiązywać się z obowiązków, ale także powinna dobrze się czuć. • Jest elementem środowiska lokalnego: oba te środowiska wzajemnie na siebie oddziałują. • Jest miejscem, które przygotowuje młodych ludzi nie tylko do następnego etapu edukacji, ale również do życia, w tym do dokonywania „zdrowych” wyborów. Promująca • • Tworząca warunki (fizyczne i społeczne), sprzyjające ochronie i pomnażaniu zdrowia. Umożliwiająca aktywne uczestnictwo społeczności szkolnej w działaniach na rzecz zdrowia. Zdrowie Ma cztery wymiary: fizyczny, psychiczny, społeczny i duchowy, które powinny być w harmonii. • Decyduje o jakości życia ludzi obok wykształcenia i warunków ekonomicznych. Na podstawie opracowanych standardów przyjęto polską definicję Szkoły Promującej Zdrowie oraz opracowano nowy model takiej szkoły. • Definicja szkoły promującej zdrowie Szkoła promująca zdrowie tworzy warunki i podejmuje działania, które sprzyjają: dobremu samopoczuciu społeczności szkolnej, podejmowaniu przez jej członków działań na rzecz zdrowia własnego i innych ludzi oraz tworzenia zdrowego środowiska Według Światowej Organizacji Zdrowia (i na potrzeby programu) zdrowie to nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego” W programie uwzględniane są cztery wymiary (aspekty) zdrowia: Zdrowie fizyczne – prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich jego układów i narządów; • Zdrowie psychiczne, a w jego obrębie zdrowie: umysłowe, jako zdolność do jasnego, logicznego, myślenia, emocjonalne, jako zdolność do rozpoznawania uczuć i wyrażania ich w odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, lękiem; • Zdrowie społeczne – zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi oraz pełnienia ról społecznych; • Zdrowie duchowe – u niektórych ludzi jest związane z wierzeniami i praktykami religijnymi, u innych dotyczy ich osobistego „credo”, zasad, zachowań i sposobów utrzymywania wewnętrznego spokoju. • We współczesnej koncepcji (filozofii) zdrowia, podkreśla się także, że zdrowie jest: Wartością, dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie z nim; • Zasobem, (bogactwem) dla społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny; tylko zdrowie społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturalne, rozwijać się osiągać odpowiedni poziom jakości życia; • Środkiem, do codziennego życia (a nie jego celem), umożliwiającym lepszą jakość. • Zdrowie za leży od wielu różnorodnych czynników. Można je podzielić na 4 grupy: 1234- styl życia ( ok.50% „udziału”), środowisko fizyczne i społeczne życia, pracy, nauki (ok. 20% ), czynniki genetyczne (ok. 20% ), służba zdrowia (ok.10% ) Zdrowy styl życia / najważniejsze zasady postępowania służące zachowaniu i pomnażaniu zdrowia / . 1. Wiedza o samym sobie – rozumienie zasad funkcjonowania organizmu , umiejętność oceny własnego zdrowia po to , by umieć uprawiać strategię zdrowego stylu życia , planować i realizować różne przedsięwzięcia wyprzedzające chorobę , nie dopuszczać do zachorowań , wspomagać zdrowie . 2. Utrzymywanie sił obronnych organizmu w stałej gotowości . 3. Nie nadużywanie leków. 4. Utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej . 5. Prawidłowe odżywianie się . 6. Hartowanie się. 7. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem. 8. Wyeliminowanie nałogów . 9. Życzliwość dla innych. 10. Zachowanie postawy copingowej / coping – dawanie sobie rady w życiu / . Promocja zdrowia – proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem i doskonalenie swego zdrowia. Standardy Szkoły Promującej Zdrowie Szkoła Promująca Zdrowie dąży do osiągnięcia celów i realizuje zadania określone w podstawach programowych kształcenia ogólnego i ponadto: 1. Pomaga członkom społeczności szkolnej zrozumieć i zaakceptować koncepcję szkoły promującej zdrowie. 2. Tworzy strukturę i zarządzanie projektami promocji zdrowia, które umożliwiają skuteczne i ciągłe działania w zakresie promocji zdrowia. 3. Prowadzi edukację zdrowotną uczniów i pracowników i dąży do zwiększenia jej skuteczności. 4. Tworzy klimat społeczny sprzyjający: - zdrowiu i rozwojowi uczniów i pracowników, - osiąganiu przez wszystkich sukcesów i wspierający ich poczucie własnej wartości, - uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu członków społeczności szkolnej, rodziców i osób ze społeczności lokalnej. 5. Tworzy środowisko fizyczne sprzyjające zdrowiu, bezpieczeństwu i dobremu samopoczuciu uczniów i pracowników. Opracowano na podstawie: • Szczepanik A.: Polski model szkoły promującej zdrowie • Woynarowska B., Stępniak K.(2002), Ewolucja koncepcji i modelu szkoły promującej zdrowie w Europie, Wychow. Fiz. Zdrow., • Woynarowska B., Stępniak K. (2002), Cele i modele szkoły promującej zdrowie w różnych krajach Europy. Edukacja, 4, Szkołą Promująca Zdrowie, materiały Ośrodka Rozwoju Edukacji